อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                        มหิสชาตกํ
     กิมตฺถมภิสนฺธายาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
โลลมกฺกฏํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ กิเรกสฺมึ กุเล เอโก โปสาวนิยโลลมกฺกโฏ หตฺถิสาลํ
คนฺตฺวา เอกสฺส สีลวนฺตหตฺถิสฺส ปิฏฺเฐ นิสีทิตฺวา อุจฺจารปสฺสาวํ
กโรติ ปิฏฺฐิยํ จงฺกมติ ฯ หตฺถี อตฺตโน สีลวนฺตตาย
ขนฺติสมฺปทาย น กิญฺจิ กโรติ ฯ อเถกทิวสํ ตสฺส หตฺถิสฺส
ฐาเน อญฺโญ ทุฏฺฐหตฺถิโปตโก อฏฺฐาสิ ฯ มกฺกโฏ โสเยว
อยนฺติ สญฺญาย ทุฏฺฐหตฺถิสฺส ปิฏฺฐึ อภิรูหิ ฯ อถ นํ โส เวเคน
โสณฺฑาย คเหตฺวา ภูมิยํ ปาเตตฺวา ปาเทน อกฺกมิตฺวา สญฺจุณฺเณสิ ฯ
สา ปวุตฺติ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปากฏา ชาตา ฯ อเถกทิวสํ ภิกฺขู
ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส โลลมกฺกโฏ กิร
สีลวนฺตหตฺถิสญฺญาย ทุฏฺฐหตฺถิปิฏฺฐึ อภิรุฬฺโห อถ นํ โส ชีวิตกฺขยํ
ปาเปสีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว
อิทาเนว โส โลลมกฺกโฏ เอวํสีโล โปราณโต ปฏฺฐาย
เอวํสีโลเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
หิมวนฺตปฺปเทเส มหิสโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ถามสมฺปนฺโน
มหาสรีโร ปพฺพตปาทปพฺภารคิริทุคฺควนฆเฏสุ วิจรนฺโต เอกํ ผาสุกํ
รุกฺขมูลํ ทิสฺวา โคจรํ คเหตฺวา ทิวา ตสฺมึ รุกฺขมูเล อฏฺฐาสิ ฯ
อเถโก โลลมกฺกโฏ รุกฺขา โอตริตฺวา ตสฺส ปิฏฺฐึ อภิรูหิตฺวา
อุจฺจารปสฺสาวํ กตฺวา สิงฺเคสุ คเหตฺวา โอลมฺพนฺโต นงฺคุฏฺเฐ
คเหตฺวา โทลายนฺโตว กีฬิ ฯ โพธิสตฺโต ขนฺติเมตฺตานุทยสมฺปทาย
ตํ ตสฺส อนาจารํ น มนสากาสิ ฯ มกฺกโฏ ปุนปฺปุนํ ตเถว
กโรติ ฯ อเถกทิวสํ ตสฺมึ รุกฺเข อธิวฏฺฐา เทวตา รุกฺขกฺขนฺเธ
ฐตฺวา นํ มหิสราช กสฺมา อิมสฺส ทุฏฺฐมกฺกฏสฺส อวมานํ สหสิ
นิเสเธหิ นนฺติ วตฺวา เอตมตฺถํ ปกาเสนฺตี ปุริมา เทฺว คาถา อโวจ
        กิมตฺถมภิสนฺธาย            ลหุจิตฺตสฺส ทุพฺภิโน
        สพฺพกามทุหสฺเสว           อิมํ ทุกฺขํ ติติกฺขสิ
        สิงฺเคน นีหราเสตํ          ปทสาว อธิฏฺฐห
        ภิยฺโย พาลา ปกุฏฺเฏยฺยุํ ๑-   โน จสฺส ปฏิเสธโกติ ฯ
     ตตฺถ กิมตฺถมภิสนฺธายาติ กินฺนุโข การณํ ปฏิจฺจ กึ สมฺปสฺสมาโน ฯ
ทุพฺภิโนติ มิตฺตทุพฺภิโน ฯ สพฺพกามทุหสฺเสวาติ สพฺพกามททสฺส
สามิกสฺส วิย ฯ ติติกฺขสีติ อธิวาเสสิ ฯ ปทสาว อธิฏฺฐหาติ
ปาเทเนว นํ ติขิณขุรคฺเคน ยถา เอตฺเถว มรติ เอวํ อกฺกม ฯ
ภิยฺโย พาลาติ สเจ หิ ปฏิเสธโก น ภเวยฺย พาลา
อญฺญาณสตฺตา ปุนปฺปุนํ กุฏฺเฏยฺยุํ ฆฏฺเฏยฺยุํ วิเหเฐยฺยุเมวาติ ทีเปติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต รุกฺขเทวเต สจาหํ อิมินา ชาติโคตฺตวสฺสาทีหิ
อธิโก สมาโน ๒- อิมสฺส โทสํ น สหิสฺสามิ กถํ เม
มโนรโถ นิปฺผตฺตึ คมิสฺสติ อยํ ปน มํ วิย อญฺญมฺปิ มญฺญมาโน
เอวํ อนาจารํ กริสฺสติ ตโต เยสํ จณฺฑมหิสานํ เอส
เอวํ กริสฺสติ เตเยว เอตํ วธิสฺสนฺติ สา เอตสฺส อญฺเญหิ
มารณา มยฺหํ ทุกฺขโต จ ปาณาติปาตโต จ วิมุตฺติ ภวิสฺสตีติ
วตฺวา ตติยํ คาถมาห
       มเมวายํ มญฺญมาโน       อญฺญํเปวํ กริสฺสติ
       เต นํ ตตฺถ วธิสฺสนฺติ      สา เม มุตฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ปกุชฺเฌยฺยุํ ฯ  ๒ อวิกฺโกสมาโน ฯ
     กติปาหจฺจเยน ปน โพธิสตฺโต อญฺญตฺถ คโต ฯ อญฺโญ
จณฺฑมหิโส ตตฺถ อาคนฺตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ ทุฏฺฐมกฺกโฏ โสเยว
อยนฺติ สญฺญาย ตสฺส ปิฏฺฐึ อภิรูหิตฺวา ตเถว อนาจารํ จริ ฯ
อถ นํ โส วิธูนนฺโต ภูมิยํ ปาเตตฺวา สิงฺเคน หทเย วิชฺฌิตฺวา
ปาเทหิ มทฺทิตฺวา สญฺจุณฺเณสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา ทุฏฺฐมหิโส อยํ ทุฏฺฐหตฺถี อโหสิ
ทุฏฺฐมกฺกโฏ อยํ มกฺกโฏ สีลวา มหิสราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                     มหิสชาตกํ อฏฺฐมํ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๓๖-๑๓๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=2843&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=2843&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=433
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2319
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2289
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2289
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27