ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                        สิริชาตกํ
     ยํ อุสฺสุกฺกา สงฺฆรนฺตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
สิริโจรพฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     อิมสฺมึ ชาตเก ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุ เหฏฺฐา ขทิรงฺคารชาตเก
วิตฺถาริตเมว ฯ อิธ ปน สา อนาถปิณฺฑิกสฺส ฆเร จตุตฺเถ
ทฺวารโกฏฺฐเก วสนกา มิจฺฉาทิฏฺฐิเทวตา ทณฺฑกมฺมํ กโรนฺตี
จตุปณฺณาสหิรญฺญโกฏิโย อาหริตฺวา โกฏฺฐเก ปูเรตฺวา เสฏฺฐินา สทฺธึ
สหายิกา อโหสิ ฯ อถ นํ โส อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ อคมาสิ ฯ
สตฺถา ตสฺสา ธมฺมํ เทเสสิ ฯ สา ธมฺมํ สุตฺวา โสตาปนฺนา
อโหสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย เสฏฺฐิโน ยโส ยถาปุราโณว ชาโต ฯ
อเถโก สาวตฺถีวาสี สิริลกฺขณชานนพฺราหฺมโณ จินฺเตสิ
อนาถปิณฺฑิโก ทุคฺคโต หุตฺวา ปุน อิสฺสโร ชาโต ยนฺนูนาหํ ตํ
ทฏฺฐุกาโม วิย คนฺตฺวา ตสฺส ฆรโต สิรึ เถเนตฺวา อาคจฺเฉยฺยนฺติ ฯ
โส ตสฺส ฆรํ คนฺตฺวา เตน กตสกฺการสมฺมาโน สาราณียกถาย
วตฺตมานาย กิมตฺถํ อาคโตสีติ วุตฺเต กตฺถ นุโข สิริ
ปติฏฺฐิตาติ โอโลเกสิ ฯ เสฏฺฐิโน จ สพฺพเสโต โธตสงฺขปฏิภาโค
กุกฺกุโฏ สุวณฺณปญฺชเร ปกฺขิปิตฺวา ฐปิโต อตฺถิ ฯ ตสฺส
จูฬาย สิริ ปติฏฺฐาสิ ฯ พฺราหฺมโณ โอโลกยมาโน สิริยา ตตฺถ
ปติฏฺฐิตภาวํ ญตฺวา อหํ มหาเสฏฺฐิ ปญฺจสเต มาณเว มนฺเต
วาเจมิ อกาลรวึ เอกํ กุกฺกุฏํ นิสฺสาย เต จ มยญฺจ กิลมาม
อยญฺจ กิร กุกฺกุโฏ กาลรวี อิมสฺสตฺถาย อาคโตมฺหิ เทหิ เม
เอตํ กุกฺกุฏนฺติ อาห ฯ คณฺห พฺราหฺมณ เทมิ เต กุกฺกุฏนฺติ ฯ
เทมีติ จ วุตฺตกฺขเณเยว สิริ ตสฺส จูฬโต อปคนฺตฺวา อุสฺสีสเก
ฐปิเต มณิกฺขนฺเธ ปติฏฺฐาสิ ฯ พฺราหฺมโณ สิริยา มณิมฺหิ
ปติฏฺฐิตภาวํ ญตฺวา ตมฺปิ ยาจิ ฯ มณิมฺปิ เทมีติ วุตฺตกฺขเณเยว สิริ
มณิโต อปคนฺตฺวา อุสฺสีสเก ฐปิตอารกฺขยฏฺฐิยํ ปติฏฺฐาสิ ฯ พฺราหฺมโณ
ตตฺถ ปติฏฺฐิตภาวํ ญตฺวา ตมฺปิ ยาจิ ฯ คเหตฺวา คจฺฉาติ
วุตฺตกฺขเณเยว สิริ ยฏฺฐิโต อปคนฺตฺวา ปุญฺญลกฺขณเทวิยา นาม
เสฏฺฐิโน อคฺคมเหสิยา สีเส ปติฏฺฐาสิ ฯ สิริโจรพฺราหฺมโณ ตตฺถ
ปติฏฺฐิตภาวํ ญตฺวา อวิสชฺชนิยํ ภณฺฑํ เอตํ ยาจิตุมฺปิ น
สกฺโกมีติ จินฺเตตฺวา เสฏฺฐึ เอตทโวจ มหาเสฏฺฐิ อหํ ตุมฺหากํ
เคเห สิรึ เถเนตฺวา คมิสฺสามีติ อาคญฺฉึ สิริ ปน เต
กุกฺกุฏสฺส จูฬาย ปติฏฺฐิตา อโหสิ อิมสฺมึ มม ทินฺเน ตโต
อปคนฺตฺวา มณิมฺหิ ปติฏฺฐหิ มณิมฺหิ ทินฺเน อารกฺขยฏฺฐิยํ ปติฏฺฐหิ
อารกฺขยฏฺฐิยา ทินฺนาย ตโต อปคนฺตฺวา ปุญฺญลกฺขณเทวิยา สีเส
ปติฏฺฐหิ อิมํโข ปน อวิสชฺชนิยํ ภณฺฑนฺติ น สกฺกา ตว สิรึ เถเนตุํ
ตว สนฺตกํ ตเวว โหตูติ อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ อนาถปิณฺฑิโก
อิมํ การณํ สตฺถุ กเถสฺสามีติ วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารํ ปูเชตฺวา
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน สพฺพนฺตํ ตถาคตสฺส อาโรเจสิ ฯ สตฺถา
ตํ สุตฺวา น โข คหปติ อิทาเนว อญฺเญสํ สิริ อญฺญตฺถ คจฺฉติ
ปุพฺเพปิ อปฺปปุญฺเญหิ อุปฺปาทิตสิริ ปน ปุญฺญวนฺตานํเยว ปาทมูเล
คตาติ วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กาสิกรฏฺเฐ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลายํ สิปฺปํ
อุคฺคณฺหิตฺวา อคารํ อชฺฌาวสนฺโต มาตาปิตูนํ กาลกิริยาย สํวิคฺโค
นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อภิญฺญา จ
สมาปตฺติโย จ อุปฺปาเทตฺวา ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน
โลณมฺพิลเสวนตฺถาย ชนปทํ คนฺตฺวา พาราณสีรญฺโญ อุยฺยาเน วสิตฺวา
ปุนทิวเส ภิกฺขํ จรมาโน หตฺถาจริยสฺส ฆรทฺวารํ อคมาสิ ฯ โส
ตสฺส อาจารวิหาเร ปสนฺโน ภิกฺขํ ทตฺวา อุยฺยาเน วสาเปตฺวา
นิจฺจํ ปฏิชคฺคิ ฯ ตสฺมึ กาเล เอโก กฏฺฐหาริโก อรญฺญโต
ทารูนิ อาหรนฺโต เวลาย นครทฺวารํ ปาปุณิตุํ นาสกฺขิ ฯ สายํ เอกสฺมึ
เทวกุเล ทารุกลาปํ อุสฺสีสเก กตฺวา นิปชฺชิ ฯ เทวกุเล วิสฏฺฐาปิ
โข พหู กุกฺกุฏา ตสฺสาวิทูเร เอกสฺมึ รุกฺเข สยึสุ ฯ เตสํ
อุปริสยิตกุกฺกุโฏ ปจฺจูสกาเล วจฺจํ ปาเตนฺโต เหฏฺฐาสยิตกุกฺกุฏสฺส สรีเร
ปาเตสิ เกน เม สรีเร วจฺจํ ปาติตนฺติ จ วุตฺเต มยาติ
อาห ฯ กึการณาติ จ วุตฺเต อนุปธาเรตฺวาติ วตฺวา ปุนปิ
ปาเตสิ ฯ ตโต อุโภปิ อญฺญมญฺญํ กุทฺธา กินฺเต พลํ กินฺเต
พลนฺติ กลหํ กรึสุ ฯ อถ เหฏฺฐาสยิตกุกฺกุโฏ อาห มํ มาเรตฺวา
องฺคาเร ปกฺกมํสํ ขาทนฺโต ปาโตว กหาปณสหสฺสํ ลภิสฺสตีติ ฯ
อุปริสยิตกุกฺกุโฏ อาห อมฺโภ มา ตฺวํ เอตฺตเกน คชฺชิ มม
ถูลมํสํ ขาทนฺโต หิ ราชา โหติ พหิมํสํ ขาทนฺโต ปุริโส เจ
เสนาปติฏฺฐานํ อิตฺถี เจ อคฺคมเหสิฏฺฐานํ ลภติ อฏฺฐิมํสํ ปน
เม ขาทนฺโต คิหี เจ ภณฺฑาคาริกฏฺฐานํ ปพฺพชิโต เจ ราชกุลุปกภาวํ
ลภตีติ ฯ กฏฺฐหาริโก เตสํ วจนํ สุตฺวา รชฺเช ปตฺเต
สหสฺเสน กิจฺจํ นตฺถีติ สณิกํ อภิรุยฺหิตฺวา อุปริสยิตกุกฺกุฏํ คเหตฺวา
มาเรตฺวา อุจฺฉงฺเค กตฺวา ราชา ภวิสฺสามีติ คนฺตฺวา วิวเฏ
ทฺวาเรเยว นครํ ปวิสิตฺวา กุกฺกุฏํ นิตฺตจํ กตฺวา อุทเกน โสเธตฺวา
อิทํ กุกฺกุฏมํสํ สาธุ สมฺปาเทหีติ ปชาปติยา อทาสิ ฯ สา
กุกฺกุฏมํสญฺจ ภตฺตญฺจ สมฺปาเทตฺวา ภุญฺช สามีติ ตสฺส อุปนาเมสิ ฯ
ภทฺเท เอตํ มํสํ มหานุภาวํ เอตํ ขาทิตฺวา อหํ ราชา ภวิสฺสามิ
ตฺวํ อคฺคมเหสี ภวิสฺสสีติ ตํ ภตฺตญฺจ มํสญฺจ อาทาย คงฺคาย
ตีรํ คนฺตฺวา นฺหาตฺวา ภุญฺชิสฺสามาติ ภตฺตภาชนํ ตีเร ฐเปตฺวา
นฺหานตฺถาย โอตรึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ วาเตน ขุภิตํ อุทกํ
อาคนฺตฺวา ภตฺตภาชนํ อาทาย อคมาสิ ฯ ตํ นทีโสเตน วุยฺหมานํ
เหฏฺฐานทิยํ หตฺถึ นฺหาเปนฺโต เอโก หตฺถาจริโย มหามตฺโต ทิสฺวา
อุกฺขิปาเปตฺวา วิวราเปตฺวา กิเมตนฺติ ปุจฺฉิ ฯ ภตฺตญฺเจว
กุกฺกุฏมํสญฺจ สามีติ ฯ โส ตํ ปิทหาเปตฺวา ลญฺจาเปตฺวา ยาว
มยํ อาคจฺฉาม ตาว มํสภตฺตํ มา วิวราติ ภริยาย เปเสสิ ฯ
โสปิ โข กฏฺฐหาริโก มุขโต ปวิฏฺเฐน มาลุโตทเกน ๑- อุทฺธุมาตอุทโร
ปลายิ ฯ อเถโก ตสฺส หตฺถาจริยสฺส กุลุปโก ทิพฺพจกฺขุ ตาปโส
มยฺหํ อุปฏฺฐาโก หตฺถาจริยฏฺฐานํ น วิชหติ กทา นุโข สมฺปตฺตึ
ปาปุณิสฺสตีติ ทิพฺพจกฺขุนา อุปธาเรนฺโต ตํ ปุริสํ ทิสฺวา ตํ
การณํ ญตฺวา ปุเรตรํ ฆรํ คนฺตฺวา หตฺถาจริยสฺส นิเวสเน นิสีทิ ฯ
หตฺถาจริโย อาคนฺตฺวา ตํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน ตํ
ภตฺตภาชนํ อาหราเปตฺวา ตาปสํ มํโสทเนน ปริวิสถาติ อาห ฯ
ตาปโส ภตฺตํ คเหตฺวา มํเส ทียมาเน อคฺคเหตฺวา อิมํ มํสํ อหํ
วิจาเรมีติ วตฺวา วิจาเรถ ภนฺเตติ วุตฺเต ถูลมํสาทีสุ เอเกกํ
โกฏฺฐาสํ กาเรตฺวา ถูลมํสํ หตฺถาจริยสฺส ทาเปสิ พหิมํสํ ตสฺส
ภริยาย อฏฺฐิมํสํ อตฺตนา ปริภุญฺชิ ฯ โส ภตฺตกิจฺจาวสาเน
คจฺฉนฺโต ตฺวํ อิโต ตติเย ทิวเส ราชา ภวิสฺสสิ อปฺปมตฺโต
โหหีติ วตฺวา ปกฺกามิ ฯ ตติเย ทิวเส เอโก สามนฺตราชา
อาคนฺตฺวา พาราณสึ ปริวาเรสิ ฯ พาราณสีราชา หตฺถาจริยํ ราชเวสํ
คาหาเปตฺวา หตฺถึ อภิรุยฺหิตฺวา ยุชฺฌาติ อาณาเปตฺวา สยํ
@เชิงอรรถ:  วาลุโกทเกน ฯ
อญฺญาตกเวเสน เสนาย วิจรนฺโต เอเกน มหาเวเคน สเรน วิทฺโธ
ตํขณญฺเญว มริ ฯ โส ตสฺส มตภาวํ ญตฺวา (หตฺถาจริโย) พหู
กหาปเณ นีหราเปตฺวา ธนตฺถิกา ปุรโต หุตฺวา ยุชฺฌนฺตูติ เภรึ
จาราเปสิ ฯ พลกาโย มุหุตฺเตเนว ปฏิราชานํ ชีวิตกฺขยํ ปาเปสิ ฯ
อมจฺจา รญฺโญ สรีรกิจฺจํ กตฺวา กํ ราชานํ กโรมาติ
มนฺตยมานา ราชา ชีวมาโน อตฺตโน เวสํ หตฺถาจริยสฺส อทาสิ
อยเมว ยุทฺธํ กตฺวา รชฺชํ คณฺหิ เอตสฺเสว รชฺชํ ทสฺสามาติ
ตํ รชฺเช อภิสิญฺจึสุ ภริยมฺปิสฺส อคฺคมเหสึ อกํสุ ฯ โพธิสตฺโต
ราชกุลุปโก อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา อิมา
เทฺว คาถา อภาสิ
       ยํ อุสฺสุกฺกา สงฺฆรนฺติ     อลกฺขิกา พหุํ ธนํ
       สิปฺปวนฺโต อสิปฺปา วา    ลกฺขิกา ตานิ ภุญฺชเร
       สพฺพตฺถ กตปุญฺญสฺส       อติจฺจญฺเญว ปาณิโน
       อุปฺปชฺชนฺติ พหู โภคา     อปินายตเนสุปีติ ฯ
     ตตฺถ ยํ อุสฺสุกฺกาติ ยํ ธนํ สงฺฆริตุํ อุสฺสุกฺกมาปนฺนา
ฉนฺทชาตา กิจฺเจน พหุธนํ สงฺฆรนฺติ ฯ เย อุสฺสุกฺกาติ วา ปาโฐ ฯ
เย ปุริสา ธนสํหรเณ อุสฺสุกฺกา หตฺถิสิปฺปาทิวเสน สิปฺปวนฺโต วา
อสิปฺปา วา อนฺตมโส เวตฺตเนน กมฺมํ กตฺวา พหุธนํ สงฺฆรนฺตีติ
อตฺโถ ฯ ลกฺขิกา ตานิ ภุญฺชเรติ ตานิ พหุํ ธนนฺติ วุตฺตานิ
ธนานิ อญฺเญ ปุญฺญวนฺโต ปุริสา อตฺตโน ปุญฺญผลํ ปริภุญฺชนฺตา
กิญฺจิ กมฺมํ อกตฺวาปิ ปริภุญฺชนฺติ ฯ อติจฺจญฺเญว ปาณิโนติ
อติจฺจ อญฺเญเอว ปาณิโน ฯ เอตฺเถว เอวกาโร ปุริมปเทน
โยเชตพฺโพ สพฺพตฺเถว กตปุญฺญสฺส อญฺเญ อกตปุญฺเญ สตฺเต
อติกฺกมิตฺวาติ อตฺโถ ฯ อปินายตเนสุปีติ อปิ อนายตเนสุปิ
อรตนากเรสุ รตนานิ อสุวณฺณายตนาทีสุ สุวณฺณาทีนิ
อหตฺถายตนาทีสุ หตฺถิอาทโยติ สวิญฺญาณกอวิญฺญาณกา พหู โภคา
อุปฺปชฺชนฺติ ฯ ตตฺถ มุตฺตามณิอาทีนํ อนากเรสุ อุปฺปตฺติยํ หิ
ทุฏฺฐคามณิอภยมหาราชสฺส วตฺถุ กเถตพฺพํ ฯ
     สตฺถา ปน อิมํ คาถํ วตฺวา คหปติ อิเมสํ สตฺตานํ
ปุญฺญสทิสํ อญฺญํ อายตนํ นาม นตฺถิ ปุญฺญวนฺตานํ หิ อนากเรสุปิ
รตนานิ อุปฺปชฺชนฺติเยวาติ วตฺวา อิมํ ธมฺมํ เทเสติ
         เอส เทวมนุสฺสานํ       สพฺพกามทโท นิธิ
         ยํ ยํ เทวาภิปฏฺเฐนฺติ     สพฺพเมเตน ลพฺภติ
         สุวณฺณตา สุสรตา        สุสณฺฐานา สุรูปตา
         อาธิปจฺจํ ปริวาโร       สพฺพเมเตน ลพฺภติ
         ปเทสรชฺชํ อิสฺสริยํ       จกฺกวตฺติสุขํ ปิยํ
         เทวรชฺชมฺปิ ทิพฺเพสุ      สพฺพเมเตน ลพฺภติ
         มานุสิกา จ สมฺปตฺติ      เทวโลเก จ ยา รติ
         ยา จ นิพฺพานสมฺปตฺติ     สพฺพเมเตน ลพฺภติ
         มิตฺตสมฺปทมาคมฺม        โยนิโส เว ๑- ปยุญฺชโต
@เชิงอรรถ:  เจ ฯ
         วิชฺชาวิมุตฺติวสีภาโว      สพฺพเมเตน ลพฺภติ
         ปฏิสมฺภิทา วิโมกฺขา จ    ยา จ สาวกปารมี
         ปจฺเจกโพธิ พุทฺธภูมิ      สพฺพเมเตน ลพฺภติ
         เอวํ มหิทฺธิยา เอสา     ยทิทํ ปุญฺญสมฺปทา
         ตสฺมา ธีรา ปสํสนฺติ      ปณฺฑิตา กตปุญฺญตนฺติ ฯ
     อิทานิ เยสุ อนาถปิณฺฑิกสฺสาปิ สิริ ปติฏฺฐิตา ตานิ รตนานิ
ทสฺเสตุํ กุกฺกุโฏติ อาทิมาห ฯ
         กุกฺกุโฏ มณโย ทณฺโฑ     ถิโย จ ปุญฺญลกฺขณา
         อุปฺปชฺชนฺติ อปาปสฺส      กตปุญฺญสฺส ชนฺตุโนติ ฯ
     ตตฺถ ทณฺโฑติ อารกฺขยฏฺฐึ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ถิโยติ เสฏฺฐิภริยา
ปุญฺญลกฺขณาเทวี ๑- ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว ฯ คาถํ วตฺวา จปน
ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ กุลุปกตาปโส
สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                      สิริชาตกํ จตุตฺถํ
                       ---------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๖๘-๑๗๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=3507&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=3507&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=451              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2395              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2362              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2362              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]