อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                    กุณฺฑกกุจฺฉิสินฺธวชาตกํ
     ภุตฺวา ติณปริฆาสนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สารีปุตฺตตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เอกสฺมึ หิ สมเย สมฺมาสมฺพุทฺโธ สาวตฺถิยํ วสิตฺวา วสฺสํ
วุฏฺโฐ จาริกํ จริตฺวา ปุน ปจฺจาคโต ฯ มนุสฺสา อาคนฺตุกสกฺการํ
กริสฺสามาติ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ ททนฺติ ฯ
วิหาเร เอกํ ธมฺมโฆสกํ ภิกฺขุํ ฐเปสุํ ฯ โส เย อาคนฺตฺวา
ยตฺตเก ภิกฺขู อิจฺฉนฺติ เตสํ เต ภิกฺขู วิจาเรตฺวา เทติ ฯ
อเถกา ทุคฺคตา มหลฺลิกา อิตฺถี เอกเมว ปฏิวึสํ สชฺเชตฺวา เตสํ
มนุสฺสานํ ภิกฺขูสุ วิจาเรตฺวา ทินฺเนสุ อุสฺสุเร ธมฺมโฆสกสฺส
สนฺติกํ อาคนฺตวา มยฺหํ เอกํ ภิกฺขุํ เทถาติ อาห ฯ โส มยา
สพฺเพ ภิกฺขู วิจาเรตฺวา ทินฺนา สารีปุตฺตตฺเถโร ปน วิหาเรเยว
วสติ ตฺวํ ตสฺส ภิกฺขํ เทหีติ อาห ฯ สา สาธูติ ตุฏฺฐจิตฺตา
เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก ฐตฺวา เถรสฺส อาคตกาเล วนฺทิตฺวา หตฺถโต
ปตฺตํ คเหตฺวา ฆรํ เนตฺวา เคเห นิสีทาเปสิ ฯ เอกาย กิร
มหลฺลิกาย ธมฺมเสนาปติ อตฺตโน ฆเร นิสีทาปิโตติ พหูนิ สทฺธานิ
กุลานิ อสฺโสสุํ ฯ เตสุ ราชา ปสฺเสนทิโกสโล ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา
ตสฺสา สาฏเกน จ สหสฺสตฺถวิกาย จ สทฺธึ ภตฺตโภชนานิ ปหิณิ
มยฺหํ อยฺยํ ปริวิสมานา อิมํ สาฏกํ นิวาเสตฺวา อิเม กหาปเณ
วลญฺเชตฺวา เถรํ ปริวิสตูติ ฯ ยถา จ ราชา เอวํ อนาถปิณฺฑิโก
จุลฺลอนาถปิณฺฑิโก วิสาขา มหาอุปาสิกาปิ ปหิณึสุ ฯ อญฺญานิ
ปน กุลานิ เอกสตเทฺวสตาทิวเสน อตฺตโน พลานุรูเปน กหาปเณ
ปหิณึสุ ฯ เอวํ เอกาเหเนว สา มหลฺลิกา สตสหสฺสมตฺตํ ลภิ ฯ เถโร
ปน ตาย ทินฺนํ ยาคุเมว ปิวิตฺวา ตาย กตํ ขชฺชกเมว ปกฺกภตฺตเมว
จ ปริภุญฺชิตฺวา ภตฺตานุโมทนํ กตฺวา ตํ มหลฺลิกํ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐาเปตฺวา วิหารเมว อคมาสิ ฯ ธมฺมสภายํ ภิกฺขู เถรสฺส
คุณกถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส ธมฺมเสนาปติ มหลฺลิกํ คหปตานึ
ทุคฺคตภาวโต โมเจตฺวา ปติฏฺฐา อโหสิ ตาย ทินฺนํ อาหารํ
อชิคุจฺฉนฺโต ปริภุญฺชตีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว
เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น
ภิกฺขเว สารีปุตฺโต อิทาเนว เอติสฺสา มหลฺลิกาย อวสฺสโย ชาโต
น อิทาเนว ตาย ทินฺนํ อาหารมชิคุจฺฉนฺโต ปริภุญฺชติ ปุพฺเพปิ
ปริภุญฺชติเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อุตฺตราปเถ วาณิชกุเล นิพฺพตฺติ ฯ อุตฺตราปถชนปทโต ปญฺจสตา
อสฺสวาณิชา อสฺเส พาราณสึ อาเนตฺวา วิกฺกีณนฺติ ฯ อญฺญตโรปิ.
อสฺสวาณิโช ปญฺจ อสฺสสตานิ อาทาย พาราณสีมคฺคํ ปฏิปชฺชิ ฯ
อนฺตรามคฺเค พาราณสิโต อวิทูเร เอโก นิคมคาโม อตฺถิ ฯ ตตฺถ
ปุพฺเพ มหาวิภโว เสฏฺฐี อโหสิ ฯ ตสฺส มหนฺตํ นิเวสนํ ฯ ตํ
ปน กุลํ อนุกฺกเมน ปริกฺขยํ คตํ ฯ เอกาว มหลฺลิกา อวสิฏฺฐา ฯ
สา ตสฺมึ นิเวสเน วสติ ฯ อถโข โส อสฺสวาณิโช ตํ นิคมคามํ
ปตฺวา เวตฺตนํ เต ทสฺสามีติ ตสฺมึ ตสฺสา นิเวสเน นิวาสํ
คณฺหิตฺวา อสฺเส เอกมนฺเต ฐเปสิ ฯ ตํทิวสเมวสฺส เอกิสฺสา
อาชานียาวฬวาย คพฺภวุฏฺฐานํ อโหสิ ฯ โส เทฺว ตโย ทิวเส วสิตฺวา
อสฺเส จ พลํ คาหาเปตฺวา ราชานํ ปสฺสิสฺสามีติ อสฺเส อาทาย
ปายาสิ ฯ อถ นํ มหลฺลิกา เคหเวตฺตนํ เทหีติ วตฺวา สาธุ
อมฺม เทมีติ วุตฺเต ตาต เวตฺตนํ เม ททมาโน อิมมฺปิ อสฺสโปตกํ
เคหเวตฺตนโต ขณฺเฑตฺวา เทหีติ อาห ฯ อสฺสวาณิโช ตถา
กตฺวา ปกฺกามิ ฯ สา ตสฺมึ อสฺสโปตเก ปุตฺตสิเนหํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา
อถสฺสาจามกภตฺตํ วิฆาสติณานิ ทตฺวา ปฏิชคฺคิ ฯ อถาปรภาเค
โพธิสตฺโต ปญฺจ อสฺสสตานิ อาทาย คจฺฉนฺโต ตสฺมึ เคเห
นิวาสํ คณฺหิ ฯ กุณฺฑกขาทกสฺส สินฺธวโปตกสฺส ฐิตฏฺฐานโต
คนฺธํ ฆายิตฺวา เอโก อสฺโสปิ เคหงฺคณํ ปวิสิตุํ นาสกฺขิ ฯ
โพธิสตฺโต ตํ มหลฺลิกํ ปุจฺฉิ อมฺม กจฺจิ อิมสฺมึ เคเห อสฺโส
อตฺถีติ ฯ ตาต อญฺโญ อสฺโส นาม นตฺถิ อหํ ปน ปุตฺตกํ
กตฺวา เอกํ อสฺสโปตกํ ปฏิชคฺคามิ โส เอตฺถ อตฺถีติ ฯ
กหํ โส อมฺมาติ ฯ โคจรํ จริตุํ คโต ตาตาติ ฯ กาย เวลาย
อาคมิสฺสติ อมฺมาติ ฯ สกาลสฺเสว อาคจฺฉติ ตาตาติ ฯ โพธิสตฺโต
ตสฺส อาคมนํ ปติมาเนนฺโต อสฺเส พหิ ฐเปตฺวาว นิสีทิ ฯ
สินฺธวโปตโกปิ โคจรํ จริตฺวา สกาลสฺเสว อาคมิ ฯ โพธิสตฺโต
กุณฺฑกกุจฺฉิสินฺธวโปตกํ ทิสฺวา ลกฺขณานิ สมาเนตฺวา อยํ สินฺธโว
อนคฺโฆ สินฺธวโปตกสฺส มหลฺลิกาย มูลํ ทตฺวา คเหตุํ วฏฺฏตีติ
จินฺเตสิ ฯ สินฺธวโปตโกปิ เคหํ ปวิสิตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐาเนเยว
ฐิโต ฯ ตสฺมึ ขเณ เต อสฺสา เคหํ ปวิสิตุํ นาสกฺขึสุ ฯ โพธิสตฺโต
ทฺวีหํ ตีหํ วสิตฺวา อสฺเส สนฺตปฺเปตฺวา คจฺฉนฺโต อมฺม อิมํ
อสฺสโปตกํ มูลํ คเหตฺวา มยฺหํ เทหีติ อาห ฯ กึ วเทสิ ตาต
ปุตฺตํ นาม วิกฺกีณนฺโต น อตฺถีติ ฯ อมฺม ตฺวํ เอตํ กึ ขาทาเปตฺวา
ปฏิชคฺคสีติ ฯ โอทนกุณฺฑกํ อาจามกภตฺตํ วิฆาสติณญฺจ
ขาทาเปตฺวา กุณฺฑกยาคุญฺจ ปาเยตฺวา ปฏิชคฺคามิ ตาตาติ ฯ
อมฺม อหํ เอตํ ลภิตฺวา ปิณฺฑรสโภชนํ โภเชสฺสามิ ฐิตฏฺฐาเน
เจลวิตานํ ปสาเรตฺวา อตฺถรกปิฏฺเฐ ฐเปสฺสามีติ ฯ ตาต เอวํ
สนฺเต มม ปุตฺโต โภคสุขํ อนุภวตุ คเหตฺวาน คจฺฉาหีติ ฯ อถ
โพธิสตฺโต ตสฺส จตุนฺนํ ปาทานํ นงฺคุฏฺฐสฺส จ มุทฺธสฺส จ มูลํ
เอเกกํ กตฺวา ฉ สหสฺสตฺถวิกาโย ฐเปตฺวา มหลฺลิกํ นววตฺถํ
นิวาสาเปตฺวา อลงฺกริตฺวา สินฺธวโปตกสฺส ปุรโต ฐเปสิ ฯ โส อกฺขีนิ
อุมฺมีเลตฺวา มาตรํ โอโลเกตฺวา อสฺสูนิ ปวตฺเตสิ ฯ สาปิ ตสฺส
ปิฏฺฐึ ปริมชฺชิตฺวา มยา ปุตฺตโปสาวนิกํ ลทฺธํ ตฺวํ คจฺฉ ตาตาติ
อาห ฯ ตทา โส อคมาสิ ฯ โพธิสตฺโต ปุนทิวเส ตสฺส
อสฺสโปตกสฺสปิ รสโภชนํ สชฺเชตฺวา วีมํสิสฺสามิ ตาว นํ ชานาติ
นุโข อตฺตโน พลํ อุทาหุ น ชานาตีติ โทณิยํ กุณฺฑกยาคุํ
อากีราเปตฺวา ทาเปสิ ฯ โส นาหํ อิมํ โภชนํ ภุญฺชิสฺสามีติ
ตํ ยาคุํ น ปาตุํ อิจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต ตํ วีมํเสนฺโต ปฐมํ คาถมาห
       ภุตฺวา ติณปริฆาสํ       ภุตฺวา อาจามกุณฺฑกํ
       เอตํ เต โภชนํ อาสิ    กสฺมาทานิ น ภุญฺชสีติ ฯ
     ตตฺถ ภุตฺวา ติณปริฆาสนฺติ ตฺวํ ปุพฺเพ มหลฺลิกาย ทินฺนํ
เตสํ เตสํ ขาทิตาวเสสํ ติณปริฆาสสงฺขาตํ วิฆาสติณํ ภุญฺชิตฺวา
วฑฺฒิโต ฯ ภุตฺวา อาจามกุณฺฑกนฺติ เอตฺถ อาจาโม วุจฺจติ
โอทนาวสานํ กุณฺฑกนฺติ กุณฺฑกเมว เอตญฺจ ภุญฺชิตฺวา
วฑฺฒิโตสีติ ทีเปติ ฯ เอตํ เตติ เอตํ ตว ปุพฺเพ โภชนํ อาสิ ฯ
กสฺมาทานิ น ภุญฺชสีติ มยาปิ เต ตเมว ทินฺนํ ตฺวํ ตํ กสฺมา
อิทานิ น ภุญฺชสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สินฺธวโปตโก อิตรา เทฺว คาถา อโวจ
       ยตฺถ โปสํ น ชานนฺติ    ชาติยา วินเยน วา
       พหุ ตตฺถ มหาพฺรหฺเม    อปิ อาจามกุณฺฑกํ
       ตฺวญฺจ โข มํ ปชานาสิ   ยาทิโสยํ หยุตฺตโม
       ชานนฺโต ชานมาคมฺม    น เต ภกฺขามิ กุณฺฑกนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยตฺถาติ ยสฺมึ ฐาเน ฯ โปสนฺติ สตฺตํ ฯ ชาติยา
วินเยน วาติ ชาติสมฺปนฺโน วา เอส น วา อาจารยุตฺโต วา
น วาติ เอวํ น ชานนฺติ ฯ มหาพฺรหฺเมติ ครุกํ อาลปนํ
อาลปนฺโต อาห ฯ ยาทิโสยนฺติ ยาทิโส อยํ ฯ อตฺตานํ สนฺธาย
วทติ ฯ ชานนฺโต ชานมาคมฺมาติ อหํ อตฺตโน พลํ ชานนฺโต
ชานนฺตเมว ตํ อาคมฺม ปฏิจฺจ ตว สนฺติเก กุณฺฑกํ น ภุญฺชามิ น
หิ ตฺวํ กุณฺฑกํ โภชาเปตุกามตาย ฉ สหสฺสานิ ทตฺวา มํ คณฺหสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต ตว วีมํสนตฺถาย ตํ มยา กตํ มา
กุชฺฌีติ ตํ สมสฺสาเสตฺวา สุโภชนํ โภเชตฺวา อาทาย ราชงฺคณํ
คนฺตฺวา เอกสฺมึ ปสฺเส ปญฺจ อสฺสสตานิ กตฺวา เอกสฺมึ ปสฺเส
จิตฺตสาณิยา ปริกฺขิปิตฺวา เหฏฺฐา อตฺถรกํ ปตฺถริตฺวา อุปริ
เจลวิตานํ พนฺธิตฺวา สินฺธวโปตกํ ฐเปสิ ฯ ราชา อาคนฺตฺวา
อสฺเส โอโลเกนฺโต อยํ อสฺโส กสฺมา วิสุํ ฐปิโตติ ปุจฺฉิตฺวา
มหาราช อยํ สินฺธโว อิเมสุ อสฺเสสุ วิสุํ อกโต โมเจสฺสตีติ
สุตฺวา โสภโน โภ สินฺธโวติ ปุจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต อาม
มหาราชาติ วตฺวา เตนหิสฺส ชวํ ปสฺสิสฺสามีติ วุตฺเต ตํ อสฺสํ
กปฺปาเปตฺวา อภิรูหิตฺวา ปสฺสถ มหาราชาติ มนุสฺเส อุสฺสาราเปตฺวา
ราชงฺคเณ ปาเหสิ ฯ สพฺพํ ราชงฺคณํ นิรนฺตรํ อสฺสปนฺตีหิ
ปริกฺขิตฺตมิว อโหสิ ฯ ปุน โพธิสตฺโต ปสฺสถ มหาราช
สินฺธวโปตกสฺส เวคนฺติ วิสชฺเชสิ ฯ เอกปุริโสปิ ตํ น อทฺทส ฯ
ปุน รตฺตปฏํ อุทเร ปริกฺขิปิตฺวา วิสชฺเชสิ ฯ รตฺตปฏเมวสฺส
อุทเร กตํ มหาชนา ปสฺสึสุ ฯ อถ นํ อนฺโตนคเร เอกิสฺสา
โปกฺขรณิยา อุทกปิฏฺเฐ วิสชฺเชสิ ฯ ตตฺถสฺส อุทกปิฏฺเฐ ธาวโต
ขุรคฺคานิปิ น เตมึสุ ฯ ปุเนกวารํ ปทุมินิปตฺตานํ อุปริ ธาวนฺโต
เอกปณฺณมฺปิ อุทเก น โอสีทาเปสิ ฯ เอวมสฺส ชวนสมฺปทํ
ทสฺเสตฺวา โอรุยฺห ปาณึ ปหริตฺวา หตฺถตลํ อุปนาเมสิ ฯ อสฺโส
อุคฺคนฺตฺวา จตฺตาโร ปาเท เอกโต กตฺวา หตฺถตเล อฏฺฐาสิ ฯ
อถ มหาสตฺโต ราชานํ อาห มหาราช อิมสฺส อสฺสโปตกสฺส
สพฺพากาเรน เวเค ทสฺสนียมาเน สมุทฺทปริยนฺเต รฏฺเฐ นิกฺขิปนฺโต
นปฺปโหตีติ ฯ ราชา ตุสฺสิตฺวา มหาสตฺตสฺส อุปรชฺชํ อทาสิ
สินฺธวโปตกมฺปิ อภิสิญฺจิตฺวา มงฺคลอสฺสํ อกาสิ ฯ โส รญฺโญ
ปิโย อโหสิ มนาโป ฯ สกฺกาโรปิสฺส มหา อโหสิ ฯ ตสฺสาปิ
วสนฏฺฐานํ รญฺโญ อลงฺกตปฏิยตฺโต วาสิตฆรคพฺโภ วิย อโหสิ ฯ
จตุชาติกคนฺเธหิ ภูมิเลปนํ อกํสุ ฯ คนฺธทามมาลาทามาทีนิ
โอสฺสารยึสุ ฯ อุปริ สุวณฺณตารกวิจิตฺตํ เจลวิตานํ อโหสิ ฯ สมนฺตา
จิตฺรสาณิ ปริกฺขิตฺตาว อโหสิ ฯ นิจฺจํ คนฺธเตลปฺปทีโป ฌายิ ฯ
อุจฺจารปสฺสาวฏฐาเนปิสฺส สุวณฺณกฏาหํ ฐปยึสุ ฯ นิจฺจํ ราชโภชนเมว
ภุญฺชิ ฯ ตสฺส ปน อาคตกาลโต ปฏฺฐาย รญฺโญ สกลชมฺพูทีปรชฺชํ
หตฺถคตเมว อโหสิ ฯ ราชา โพธิสตฺตสฺส โอวาเท ฐตฺวา
ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนา
สกทาคามิโน อนาคามิโน อเหสุํ ฯ ตทา มหลฺลิกา อยเมว มหลฺลิกา
อโหสิ ฯ สินฺธโว สารีปุตฺโต ฯ ราชา อานนฺโท อโหสิ ฯ
อสฺสวาณิโช ปน อหเมวาติ ฯ
                 กุณฺฑกกุจฺฉิสินฺธวชาตกํ จตุตฺถํ
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๙-๒๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=386&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=386&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=361
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2022
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2010
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2010
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27