อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                       สุปตฺตชาตกํ
     พาราณสฺสํ มหาราชาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
พิมฺพาเทวิยา สารีปุตฺตตฺเถเรน ทินฺนํ โรหิตมจฺฉรสนวสปฺปิมิสฺสกํ
สาลิภตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุ เหฏฺฐา กถิตอพฺภนฺตรชาตกวตฺถุสทิสเมว ฯ
     ตทาปิ หิ เถริยา อุทรวาโต กุปฺปิ ฯ ราหุลภทฺโร เถรสฺส
อาจิกฺขิ ฯ เถโร ตํ อาสนสาลายํ นิสีทาเปตฺวา โกสลรญฺโญ
@เชิงอรรถ: ๑ อมตฺโตติ อปฺปมาเณน ฯ
นิเวสนํ คนฺตฺวา โรหิตมจฺฉรสนวสปฺปิมิสฺสกํ สาลิภตฺตํ อาหริตฺวา
ตสฺส อทาสิ ฯ โส อาหริตฺวา มาตุ เถริยา อทาสิ ฯ ตสฺสา
ภุตฺตมตฺตาย อุทรวาโต ปฏิปฺปสฺสมฺภิ ฯ ราชา ปุริเส เปเสตฺวา
ปริคฺคณฺหาเปตฺวา ตโต ปฏฺฐาย เถริยา ตถารูปํ ภตฺตํ อทาสิ ฯ
อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส
ธมฺมเสนาปติ เถรึ เอวรูเปน นาม โภชเนน สนฺตปฺเปสีติ ฯ สตฺถา
อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา
อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว สารีปุตฺโต
ราหุลมาตุยา ปฏฺฐิตํ เทติ ปุพฺเพปิ อทาสิเยวาติ วตฺวา อตีตํ
อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กากโยนิยํ นิพฺพตฺเตตฺวา วยปฺปตฺโต อสีติยา กากสหสฺสานํ เชฏฺฐโก
สุปตฺโต นาม ราชา อโหสิ ฯ อคฺคมเหสี ปนสฺส สุปสฺสา ๑- นาม
กากี อโหสิ ฯ เสนาปติ สุมุโข นาม ฯ โส อสีติยา กากสหสฺเสหิ
ปริวุโต พาราณสึ อุปนิสฺสาย วสิ ฯ โส เอกทิวสํ
สุปสฺสํ อาทาย โคจรํ ปริเยสมาโน พาราณสีรญฺโญ
มหานสมตฺถเกน อคมาสิ ฯ สูโท รญฺโญ นานามจฺฉมํสวิกติปริวารํ โภชนํ
สมฺปาเทตฺวา โถกํ ภาชนานิ วิวริตฺวา อุสุมํ ปลาเปนฺโต
อฏฺฐาสิ ฯ สุปสฺสา มจฺฉมํสคนฺธํ ฆายิตฺวา ราชโภชนํ ภุญฺชิตุกามา
หุตฺวา ตํทิวสํ อกเถตฺวา ทุติยทิวเส เอหิ ภทฺเท โคจราย
@เชิงอรรถ: ๑ สุผสฺสา ฯ
คมิสฺสามาติ วุตฺตา ตุมฺเห คจฺฉถ มยฺหํ เอโก โทหโฬ อตฺถีติ
วตฺวา กึโทหโฬติ วุตฺเต พาราณสีรญฺโญ โภชนํ ภุญฺชิตุกามมฺหิ
น โข ปน สกฺกา มยา ตํ ลทฺธุํ ตสฺมา ชีวิตํ ปริจฺจชิสฺสามิ
เทวาติ อาห ฯ โพธิสตฺโต จินฺตยมาโน นิสีทิ ฯ สุมุโข
อาคนฺตฺวา กึ มหาราช อนตฺตมโนสีติ ปุจฺฉิ ฯ ราชา ตมตฺถํ
อาโรเจสิ ฯ เสนาปติ มา จินฺตยิ มหาราชาติ เต อุโภปิ
อสฺสาเสตฺวา อชฺช ตุมฺเห อิเธว โหถ มยํ ภตฺตํ อาหริสฺสามาติ
วตฺวา ปกฺกามิ ฯ โส กาเก สนฺนิปาเตตฺวา ตํ การณํ กเถตฺวา
เอถ ภตฺตํ อาหริสฺสามาติ กาเกหิ สทฺธึ พาราณสึ ปวิสิตฺวา
มหานสสฺสาวิทูเร กาเก วคฺเค วคฺเค กตฺวา ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน
อารกฺขณตฺถาย ฐเปตฺวา สยํ อฏฺฐหิ กากโยเธหิ สทฺธึ มหานสจฺฉทเน
นิสีทิ ฯ รญฺโญ ภตฺตหรณกาลํ โอโลกยมาโน เต จ กาเก อาห
อหํ รญฺโญ ภตฺเต อาหริยมาเน ภาชนานิ ปาเตสฺสามิ ภาชเนสุ
ปน ปติเตสุ มยฺหํ ชีวิตํ นตฺถิ ตุมฺเห จตฺตาโร ชนา มุขปูรํ
ภตฺตํ จตฺตาโร มจฺฉมํเส คเหตฺวา เนตฺวา สปชาปติกํ กากราชานํ
โภเชถ กหํ เสนาปตีติ วุตฺเต ปจฺฉโต เอหิตีติ วเทยฺยาถาติ ฯ
อถ สูโท รญฺโญ โภชนวิกตึ สมฺปาเทตฺวา ภาชนํ กาเชน คาหาเปตฺวา
ราชกุลํ ปาวิสิ ฯ ตสฺส ราชงฺคณํ คตกาเล กากเสนาปติ
กากานํ สญฺญํ ทตฺวา สยํ โอปติตฺวา ภตฺตหารกสฺส อุเร
นิสีทิตฺวา นขปญฺชเรน ปหริตฺวา กณยคฺคสทิเสน ตุณฺเฑน นาสคฺคมสฺส
อภิหนนฺโต อุฏฺฐาย ทฺวีหิ ปกฺขปาเทหิ มุขมสฺส ปิทหิ ฯ ราชา
มหาตเล จงฺกมนฺโต มหาวาตปาเนน โอโลเกตฺวา ตํ กากสฺส
กิริยํ ทิสฺวา ภตฺตหารกสฺส สทฺทํ ทตฺวา โภ ภตฺตหารก ภาชนานิ
ฉฑฺเฑตฺวา กากเมว คณฺหาหีติ อาห ฯ โส ภาชนานิ
ฉฑฺเฑตฺวา กากํ ทฬฺหํ คณฺหิ ฯ ราชาปิ ตํ อิโต เอหีติ อาห ฯ
ตสฺมึ ขเณ เต กากา อาคนฺตฺวา อตฺตโน ปโหนกํ ภุญฺชิตฺวา
เสสํ วุตฺตนิยาเมเนว คเหตฺวา อคมํสุ ฯ ตโต เสสา อาคนฺตฺวา
เสสํ ภุญฺชึสุ ฯ เตปิ อฏฺฐ ชนา คนฺตฺวา ตํ ราชานํ สปชาปติกํ
โภเชสุํ ฯ สุปสฺสาย โทหโฬ วูปสมิ ฯ ภตฺตหารโก กากํ รญฺโญ
อุปเนสิ ฯ อถ นํ ราชา ปุจฺฉิ โภ กาก ตฺวํ มมญฺจ น
ลชฺชิ ภตฺตหารกสฺส จ นาสํ ขณฺเฑสิ ภตฺตภาชนานิ จ ภินฺทิ
อตฺตโน จ ชีวิตํ น รกฺขิ กสฺมา เอวรูปํ กมฺมํ อกาสีติ ฯ
กาโก มหาราช อมฺหากํ ราชา พาราณสึ อุปนิสฺสาย วสติ
อหมสฺส เสนาปติ ตสฺส สุปสฺสา นาม ภริยา โทหฬินี ตุมฺหากํ
โภชนํ ภุญฺชิตุกามา ราชา ตสฺสา โทหฬํ มยฺหํ อาจิกฺขิ อหํ
ตสฺเสว มม ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวา อาคโต อิทานิ เม ตสฺสา
โภชนํ เปสิตํ มยฺหํ มโนรโถ มตฺถกํ ปตฺโต อิมินา การเณน
มยา เอวรูปํ กตนฺติ ทีเปนฺโต อิมา คาถา อาห
       พาราณสฺสํ มหาราช    กากราชา นิวาสิโก
       อสีติยา สหสฺเสหิ      สุปตฺโต ปริวาริโต
       ตสฺส โทหฬินี ภริยา    สุปสฺสา ภกฺขิตุมิจฺฉติ
       รญฺโญ มหานเส ปกฺกํ   ปจฺจคฺฆํ ราชโภชนํ
       เตสาหํ ปหิโต ทูโต    รญฺโญ จมฺหิ อิธาคโต
       ภตฺตุ อปจิตึ กุมฺมิ      นาสายมกรํ วณนฺติ ฯ
     ตตฺถ พาราณสฺสนฺติ พาราณสิยํ ฯ นิวาสิโกติ นิพทฺธวสนโก ฯ
ปกฺกนฺติ นานปฺปกาเรน สมฺปาทิตํ ฯ เกจิ สิทฺธนฺติ
สชฺฌายนฺติ ฯ ปจฺจคฺฆนฺติ อพฺภุณฺหํ อปาริวาสิกํ มจฺฉมํสวิกตีสุ
ปจฺเจกปากเมตฺถ มหคฺฆนฺติปิ ปจฺจคฺฆํ ฯ เตสาหํ ปหิโต ทูโต
รญฺโญ จมฺหิ อิธาคโตติ เตสํ อุภินฺนมฺปิ อหํ ทูโต อาณตฺติกโร
รญฺโญ จมฺหิ ปหิโต ตสฺมา อิธ อาคโตติ อตฺโถ ฯ ภตฺตุ
อปจิตึ กุมฺมีติ สฺวาหํ เอวํ อาคโต อตฺตโน ภตฺตุ อปจิตึ
สกฺการสมฺมานํ กโรมิ ฯ นาสายมกรํ วณนฺติ มหาราช อิมินา การเณน
ตุมฺเห จ อตฺตโน จ ชีวิตํ อคณยิตฺวา ภตฺตภาชนํ ปาตาเปตุํ
ภตฺตหารกสฺส นาสาย มุขตุณฺฑเกน วณํ อกาสึ มยา อตฺตโน รญฺโญ
อปจิติ กตา อิทานิ เม ตุมฺเห ยํ อิจฺฉถ ตํ ทณฺฑํ กโรถาติ ฯ
     ราชา ตสฺส วจนํ สุตฺวา มยํ ตาว มนุสฺสภูตาว มนุสฺสภูตานํ
มหนฺตํ ยสํ ทตฺวา อมฺหากํ สุหชฺเช กาตุํ น สกฺโกม
คามาทีนิ ททมานาปิ อมฺหากํ ชีวิตทายกํ น ลภาม อยํ กาโก
สมาโน อตฺตโน รญฺโญ ชีวิตํ ปริจฺจชิ อติวิย สปฺปุริโส
มธุรสฺสโร ธมฺมกถิโกติ ๑- ตสฺส คุเณสุ ปสีทิตฺวา ตญฺจ
เสตจฺฉตฺเตน ปูเชสิ ฯ โส อตฺตโน ลทฺเธน เสตจฺฉตฺเตน ราชานเมว
ปูเชตฺวา โพธิสตฺตสฺส คุเณ กเถสิ ฯ ราชา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ธมฺมิโกติ ฯ
ธมฺมํ สุตฺวา อุภินฺนมฺปิ เตสํ อตฺตโน โภชนนิยาเมน ภตฺตํ ปฏฺฐเปสิ
เสสกากานํ เทวสิกํ เอกโทณิตณฺฑุโลทนํ ๑- ปจาเปสิ สยญฺจ
โพธิสตฺตสฺส โอวาเท ฐตฺวา สพฺพสตฺตานํ อภยํ ทตฺวา ปญฺจ สีลานิ
รกฺขิ ฯ สุปตฺตกาโกวาโท ปน สตฺตวสฺสสตานิ ปวตฺตติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ราชา อานนฺโท อโหสิ เสนาปติ สารีปุตฺโต สุปสฺสา ราหุลมาตา
สุปตฺโต ปน อหเมวาติ ฯ
                     สุปตฺตชาตกํ ทุติยํ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๙๙-๒๐๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=4151&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=4151&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=475
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2493
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2454
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2454
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27