อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                     กสฺสปมนฺทิยชาตกํ
     อปิ กสฺสป มนฺทิยาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
มหลฺลกภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ กิร เอโก กุลปุตฺโต กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา
สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺฐาเน อนุยุตฺโต นจิรสฺเสว อรหตฺตํ
ปาปุณิ ฯ ตสฺส อปรภาเค มาตา กาลมกาสิ ฯ โส มาตุ
อจฺจเยน ปิตรญฺจ กนิฏฺฐภาติกญฺจ ปพฺพาเชตฺวา เชตวเน วสิตฺวา
วสฺสุปนายิกสมเย จีวรปจฺจยสฺส สุลภตํ สุตฺวา เอกํ คามกาวาสํ
คนฺตฺวา ตโยปิ ตตฺถ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา วุฏฺฐวสฺสา เชตวนเมว
อาคมึสุ ฯ ทหรภิกฺขุ เชตวนสฺสาสนฺนฏฺฐาเน สามเณร เถรํ
วิสฺสาเมตฺวา อาเนยฺยาสิ อหํ ปุเรตรํ คนฺตฺวา ปริเวณํ
ปฏิชคฺคิสฺสามีติ เชตวนํ ปาวิสิ ฯ มหลฺลกตฺเถโร สณิกํ อาคจฺฉติ ฯ
สามเณโร ปุนปฺปุนํ สีเสน อุปฺปีเฬนฺโต วิย คจฺฉ คจฺฉ ภนฺเตติ
ตํ พลกฺกาเรน เนติ ฯ เถโร ตฺวํ มํ อวสฺสํ อาเนสีติ ฯ ปุน
นิวตฺติตฺวา โกฏิโต ปฏฺฐาย อาคจฺฉติ ฯ เตสํ เอวํ อญฺญมญฺญํ
กลหํ กโรนฺตานญฺเญว สูริโย อตฺถงฺคโต อนฺธกาโร ชาโต ฯ
อิตโรปิ ปริเวณํ สมฺมชฺชิตฺวา อุทกํ อุปฏฺฐเปตฺวา เตสํ อาคมนํ
อปสฺสนฺโต อุกฺกํ คเหตฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา เต อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา
กึ จิรายิตฺถาติ ปุจฺฉิ ฯ มหลฺลโก ตํ การณํ กเถสิ ฯ โส เต
เทฺวปิ วิสฺสาเมตฺวา สณิกํ อาเนสิ ฯ ตํทิวสํ พุทฺธุปฏฺฐานสฺส
โอกาสํ น ลภิ ฯ อถ นํ ทุติยทิวเส พุทฺธุปฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา
วนฺทิตฺวา นิสินฺนํ สตฺถา กทา อาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ หิยฺโย ภนฺเตติ ฯ
หิยฺโย อาคนฺตฺวา อชฺช พุทฺธุปฏฺฐานํ กโรสีติ ฯ โส อาม
ภนฺเตติ วตฺวา ตํ การณํ อาจิกฺขิ ฯ สตฺถา มหลฺลกํ ครหิตฺวา
น เอส อิทาเนว เอวรูปํ กมฺมํ กโรติ ปุพฺเพปิ อกาสิ อิทานิ
ปน เตน ตฺวํ กิลมิโต ปุพฺเพปิ ปณฺฑิเต กิลเมสีติ วตฺวา
เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กาสิกนิคเม พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺส วยปฺปตฺตสฺส มาตา
กาลมกาสิ ฯ โส มาตุ สรีรกิจฺจํ กตฺวา มาสฑฺฒมาสจฺจเยน
ฆเร วิชฺชมานํ ธนํ ทานํ ทตฺวา ปิตรญฺจ กนิฏฺฐภาติกญฺจ คเหตฺวา
หิมวนฺตปฺปเทเส เทวทตฺติยํ วกฺกลํ คเหตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
อุญฺฉาจริยาย มูลผลาผเลหิ ยาเปนฺโต รมณีเย วนสณฺเฑ วสิ ฯ
หิมวนฺเต ปน วสฺสกาเล อจฺฉินฺนธาเร เทเว วสฺสนฺเต น สกฺกา
โหติ กนฺทมูลํ ขณิตุํ ผลาผลานิ จ ปณฺณานิ จ ปตนฺติ ฯ
ตาปสา เยภุยฺเยน หิมวนฺตโต โอตริตฺวา มนุสฺสปเถ วสนฺติ ฯ
ตทาปิ โพธิสตฺโต ปิตรญฺจ กนิฏฺฐญฺจ คเหตฺวา มนุสฺสปเถ วสิตฺวา
ปุน หิมวนฺเต ปุปฺผิตผลิเต เต อุโภ คเหตฺวา หิมวนฺเต อตฺตโน
อสฺสมปทํ อาคจฺฉนฺโต อสฺสมสฺสาวิทูเร สูริเย อตฺถงฺคเต
ตุมฺเห สณิกํ อาคจฺเฉยฺยาถ อหํ ปุรโต คนฺตฺวา อสฺสมปทํ
ชคฺคิสฺสามีติ วตฺวา เต โอหาย คโต ฯ ขุทฺทกตาปโส ปิตรา
สทฺธึ สณิกํ คจฺฉนฺโต ตํ กฏิปฺปเทเส สีเสน อุปฺปีเฬนฺโต วิย
คจฺฉ คจฺฉาติ ตํ พลกฺกาเรน เนติ ฯ มหลฺลโก ตฺวํ มํ อตฺตโน
รุจิยา อาเนสีติ ปุน นิวตฺติตฺวา โกฏิโต ปฏฺฐาย อาคจฺฉติ ฯ
เอวํ เตสํ กลหํ กโรนฺตานญฺเญว อนฺธกาโร อโหสิ ฯ โพธิสตฺโตปิ
ปณฺณสาลายํ สมฺมชฺชิตฺวา อุทกํ อุปฏฺฐเปตฺวา อุกฺกมาทาย ปฏิปถํ
อาคจฺฉนฺโต เต ทิสฺวา เอตฺตกํ กาลํ กึ กริตฺถาติ อาห ฯ
ขุทฺทกตาปโส ปิตรา กตการณํ กเถสิ ฯ โพธิสตฺโต อุโภปิ เต
สณิกํ เนตฺวา ปริกฺขารํ ปฏิสาเมตฺวา ปิตรํ นฺหาเปตฺวา ปาทโธวน-
มกฺขนปิฏฺฐิสมฺพาหนานิ กตฺวา องฺคารกปลฺลํ อุปฏฺฐเปตฺวา
ปฏิปฺปสฺสทฺธกิลมถํ ปิตรํ อุปนิสีทิตฺวา ตาต ตรุณทารกา นาม
มตฺติกภาชนสทิสา มุหุตฺเตเนว ภิชฺชนฺติ สกึ ภินฺนกาลโต ปฏฺฐาย
ปุน น สกฺกา โหนฺติ ฆเฏตุํ เต อกฺโกสนฺตาปิ ปริภาสนฺตาปิ
มหลฺลเกหิ อธิวาเสตพฺพาติ วตฺวา ปิตรํ โอวทนฺโต อิมา คาถาโย อาห
         อปิ กสฺสป มนฺทิยา      ยุวา สปติ หนฺติ วา
         สพฺพนฺตํ ขมเต ธีโร     ปณฺฑิโต ตํ ติติกฺขติ
         สเจปิ สนฺตา วิวทนฺติ    ขิปฺปํ สนฺธิยเร ปุน
         พาลา ปตฺตาว ภิชฺชนฺติ   น เต สมถมชฺฌคู
         เอเต ภิยฺโย สมายนฺติ   สนฺธิ เตสํ น ชีรติ
         โย จาธิปนฺนํ ชานาติ    โย จ ชานาติ เทสนํ
         เอโส หิ อุตฺตริตโร     ภารวาโห ธุรํธโร
         โย ปเรสาธิปนฺนานํ     สยํ สนฺธาตุมรหตีติ ฯ
     ตตฺถ กสฺสปาติ ปิตรํ นาเมนาลปติ ฯ มนฺทิยาติ มนฺทีภาเวน
ตรุณตาย ฯ ยุวา สปติ หนฺติ วาติ ตรุณทารโก อกฺโกสติปิ
ปหรติปิ ฯ ธีโรติ ๑- วิคตปาโป วิริโยติ วุจฺจติ ฯ ปญฺญาย
สมนฺนาคโตติปิ อตฺโถ ๒- ฯ อิตรํ ปน อิมสฺเสว เววจนํ ฯ อุภเยนาปิ
สพฺพนฺตํ พาลทารเกหิ กตํ อปราธํ มหลฺลกธีโร ปณฺฑิโต สหติ
ติติกฺขตีติ ทสฺเสติ ฯ สนฺธิยเรติ ปุน มิตฺตภาเวน  สนฺธิยนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ธีโรติ ธิกฺกิตปาโป ฯ          ๒ ธี วุจฺจติ ปญฺญา ตาย สมนฺนาคโตติปิ อตฺโถ ฯ
ฆฏิยนฺติ ฯ พาลา ปตฺตาวาติ พาลกา ปน มตฺติกปตฺตาว ภิชฺชนฺติ ฯ
น เต สมถมชฺฌคูติ เต พาลกา อปฺปมตฺตกมฺปิ วิวาทํ กตฺวา เวรวูปสมนํ
น วินฺทนฺติ นาธิคจฺฉนฺติ ฯ เอเต ภิยฺโยติ เอเต เทฺว ชนา
ภินฺนาปิ ปุน สมาคจฺฉนฺติ ฯ สนฺธีติ มิตฺตสนฺธิ ฯ เตสนฺติ เตสํเยว ทฺวินฺนํ
น ชีรติ ฯ โย จาธิปนฺนนฺติ โย จ อตฺตโน อธิปนฺนํ อติกฺกนฺตํ
อญฺญสฺมึ กตโทสํ ชานาติ ฯ เทสนนฺติ โย จ เตน อตฺตโทสํ
ชานนฺเตนปิ เทสิตํ อจฺจยเทสนํ ปฏิคฺคณฺหิตุํ ชานาติ ฯ โย
ปเรสาธิปนฺนานนฺติ โย ปเรสํ อธิปนฺนานํ โทเสนาภิภูตานํ
อปราธการกานํ ฯ สยํ สนฺธาตุมรหตีติ เตสุ อขมาเปนฺเตสุปิ เอหิ
ภทฺรมุข อุทฺเทสํ คณฺห อฏฺฐกถํ สุณ ภาวนมนุยุญฺช กสฺมา
ปริพาหิโรสีติ เอวํ สยํ สนฺธาตุํ อรหติ มิตฺตภาวํ ฆเฏติ เอโส
เอวรูโป เมตฺตาวิหารี อุตฺตริตโร มิตฺตภารสฺส มิตฺตธุราย จ วหนโต
ภารวาโหติ จ ธุรํธโรติ จ สงฺขฺยํ คจฺฉตีติ ฯ
     เอวํ โพธิสตฺโต ปิตุ โอวาทํ อทาสิ ฯ โสปิ ตโต ปภูติ
ทนฺโต อโหสิ สุทนฺโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ปิตา ตาปโส มหลฺลกตฺเถโร อโหสิ ขุทฺทกตาปโส สามเณโร
ปิตุ โอวาททายโก ปน อหเมวาติ ฯ
                   กสฺสปมนฺทิยชาตกํ ทุติยํ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๒๗๐-๒๗๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=5626&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=5626&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=546
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2776
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2740
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2740
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27