อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                        โคธชาตกํ
     ตเทว เม ตฺวนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
กุฏุมฺพิกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     วตฺถุ เหฏฺฐา วิตฺถาริตเมว ฯ อิธ ปน เนสํ อุทฺธารํ โสเธตฺวา
อาคจฺฉนฺตานํ อนฺตรามคฺเค ลุทฺทโก อุโภปิ ขาทถาติ เอกํ
ปกฺกโคธํ อทาสิ ฯ โส ปุริโส ภริยํ ปานียตฺถาย เปเสตฺวา
สพฺพํ โคธํ ขาทิตฺวา ตสฺสา อาคตกาเล ภทฺเท โคธา ปลาตาติ
อาห ฯ สาธุ สามิ ปกฺกโคธาย ปลายนฺติยา กึ สกฺกา กาตุนฺติ ฯ
สา เชตวเน ปานียํ ปิวิตฺวา สตฺถุ สนฺติเก สนฺนิสินฺนาปิ สตฺถารา
กึ อุปาสิเก อยํ เต หิตกาโม สุสิเนโห อุปการโกติ ปุจฺฉิตา
ภนฺเต อหํ เอตสฺส หิตกามา สุสิเนหา อยมฺปน มยิ นิสฺสิเนโหติ
อาห ฯ สตฺถา โหตุ มา จินฺตยิ เอวํ นาเมส กโรติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๑.
ยทา ปน เต คุณํ สรติ ตทา ตุยฺหญฺเญว สพฺพิสฺสริยํ เทตีติ
วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีตมฺปิ เหฏฺฐา วุตฺตสทิสเมว ฯ อิธ ปน เตสํ นิวตฺตนฺตานํ
อนฺตรามคฺเค ลุทฺทกา กิลนฺตภาวํ ทิสฺวา เทฺวปิ ชนา ขาทถาติ
เอกํ ปกฺกโคธํ อทํสุ ฯ ราชธีตา ตํ วลฺลิยา พนฺธิตฺวา อาทาย
มคฺคํ ปฏิปชฺชิ ฯ เต เอกํ สรํ ทิสฺวา มคฺคา อุกฺกมฺม อสฺสตฺถมูเล
นิสีทึสุ ฯ ราชปุตฺโต คจฺฉ ภทฺเท สรโต ปทุมินิปณฺเณน อุทกํ
อาหร มํสํ ขาทิสฺสามาติ อาห ฯ สา โคธํ สาขาย ลคฺเคตฺวา
ปานียตฺถาย คตา ฯ อิตโร สพฺพํ โคธํ ขาทิตฺวา อคฺคนงฺคุฏฺฐํ
คเหตฺวา ปรมฺมุโข นิสีทิ ฯ โส ตาย ปานียํ คเหตฺวา อาคตกาเล
ภทฺเท โคธา สาขาย โอตริตฺวา วมฺมิกํ ปาวิสิ อหํ ธาวิตฺวา
อคฺคนงฺคุฏฺเฐ คเหสึ คหิตฏฺฐานํ หตฺเถเยว ฐตฺวา ๑- ฉิชฺชิตฺวา
พิลํ ปวิฏฺฐาติ อาห ฯ โหตุ เทว ปกฺกโคธาย ปลายนฺติยา
กึ กริสฺสาม เอหิ คจฺฉามาติ ฯ เต ปานียํ ปิวิตฺวา พาราณสึ
อคมํสุ ฯ ราชปุตฺโต รชฺชํ ปตฺวา ตํ อคฺคมเหสิฏฺฐานมตฺเต ฐเปสิ ฯ
สกฺการสมฺมาโน ปนสฺสา นตฺถิ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺสา สกฺการํ
กาเรตุกาโม รญฺโญ สนฺติเก ฐตฺวา นนุ มยํ อยฺเย ตุมฺหากํ
สนฺติกา กิญฺจิ น ลภาม กึ โน น โอโลเกถาติ อาห ฯ
ตาต อหเมว รญฺโญ สนฺติกา กิญฺจิ น ลภามิ ตุยฺหํ กึ
ทสฺสามิ ราชาปิ มยฺหํ อิทานิ กึ ทสฺสติ โส อรญฺญโต
อาคมนกาเล ปกฺกโคธํ เอกโกว ขาทีติ ฯ อยฺเย น เทโว เอวรูปํ
@เชิงอรรถ: ๑ กตฺวา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๒.
กริสฺสติ มา เอวํ อวจุตฺถาติ ฯ อถ นํ เทวี ตุยฺหํ ตํ ตาต
น ปากฏํ รญฺโญเยว มยฺหญฺจ ปากฏนฺติ วตฺวา ปฐมํ คาถมาห
           ตเทว เม ตฺวํ วิทิโต     วนมชฺเฌ รเถสโภ
           ยสฺส เต ขคฺคพนฺธสฺส     สนฺนทฺธสฺส ติรีฏิโน
           อสฺสตฺถทุมสาขาย        ปกฺกา โคธา ปลายถาติ ฯ
     ตตฺถ ตเทวาติ อสฺมึเยว กาเล อยํ มยฺหํ อทายโก
อการโกติ เอวํ ตฺวํ วิทิโต อญฺเญ ปน ตว สภาวํ น ชานนฺตีติ
อตฺโถ ฯ ขคฺคพนฺธสฺสาติ พนฺธขคฺคสฺส ฯ ติรีฏิโนติ ติรีฏิวตฺถสฺส
มคฺคาคมนกาเล ฯ ปกฺกาติ องฺคารปกฺกโคธา ปลายถาติ ฯ
     เอวํ รญฺญา กตโทสํ ปริสมชฺเฌ ปากฏํ กตฺวา กเถสิ ฯ
ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต อยฺเย เทวสฺส อปฺปิยกาลโต ปภูติ
อุภินฺนมฺปิ อผาสุกํ กตฺวา กสฺมา อิธ วสถาติ วตฺวา อิมา เทฺว
คาถา อภาสิ
                นเม นมนฺตสฺส ภเช ภชนฺตํ
                กิจฺจานุกุพฺพสฺส กเรยฺย  กิจฺจํ
                นานตฺถกามสฺส กเรยฺย อตฺถํ
                อสมฺภชนฺตมฺปิ น สมฺภเชยฺย
                จเช จชนฺตํ วนถํ น กยิรา
                อเปตจิตฺเตน น สมฺภเชยฺย
                ทิโช ทุมํ ขีณผลํว ญตฺวา
                อญฺญํ สเมกฺเขยฺย มหา หิ โลโกติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๓.
     ตตฺถ นเม นมนฺตสฺสาติ โย อตฺตนิ มุทุจิตฺเตน นมติ
ตสฺเสว ปฏินเมยฺย ฯ กิจฺจานุกุพฺพสฺสาติ อตฺตโน อุปฺปนฺนํ กิจฺจํ
อนุกุพฺพนฺตสฺเสว ฯ นานตฺถกามสฺสาติ อวุฑฺฒิกามสฺส ฯ วนถํ น
กยิราติ ตสฺมึ จชนฺเต ตณฺหาสิเนหํ น กเรยฺย ฯ อเปตจิตฺเตนาติ
อปคตจิตฺเตน วิรตฺตจิตฺเตน ฯ น สมฺภเชยฺยาติ น สมาคจฺเฉยฺย ฯ
อญฺญํ สเมกฺเขยฺยาติ อญฺญํ โอโลเกยฺย ฯ ยถา ทิโช ขีณผลํ
รุกฺขํ ญตฺวา อญฺญํ ผลภริตํ รุกฺขํ คจฺฉติ ตถา ขีณราคํ
ปุริสํ ญตฺวา อญฺญํ สุสิเนหํ อุปคจฺเฉยฺยาติ อธิปฺปาโย ฯ
     ราชา โพธิสตฺเต กเถนฺเตเยว ตสฺสา คุณํ สริตฺวา
ภทฺเท เอตฺตกํ กาลํ ตว คุเณ น สลฺลกฺเขสึ ปณฺฑิตสฺสเยว
กถาย สลฺลกฺเขตฺวา มม อปราธํ สหนฺติยา อิทํ สกลรชฺชํ ตุยฺหํเยว
ทมฺมีติ วตฺวา จตุตฺถํ คาถมาห
             โส เต กริสฺสามิ ยถานุภาวํ
             กตญฺญุตํ ขตฺติโย เปกฺขมาโน
             สพฺพญฺจ เต อิสฺสริยํ ททามิ
             ยสฺสิจฺฉสี ตสฺส ตุวํ ททามีติ ฯ
     ตตฺถ โสติ โส อหํ ฯ ยถานุภาวนฺติ ยถาสตฺตึ ยถาพลํ ฯ
ยสฺสิจฺฉสีติ ยสฺส อิจฺฉสิ ตสฺส อิทํ รชฺชํ อาทึ กตฺวา ยํ ตฺวํ
อิจฺฉสิ ตํ ททามีติ ฯ
     เอวํ วตฺวา ราชา เทวิยา สพฺพิสฺสริยํ อทาสิ ฯ อิมินาหํ
เอติสฺสา คุณํ สราปิโตติ ปณฺฑิตสฺสาปิ มหนฺตํ อิสฺสริยํ อทาสิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๔.
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุโภปิ ชายปติกา โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหึสุ ฯ ตทา ชายปติกา เอตรหิ ชายปติกาเยว อเหสุํ ฯ
ปณฺฑิตามจฺโจ ปน อหเมวาติ ฯ
                     โคธชาตกํ  ตติยํ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๓๖๐-๓๖๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=7480&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=7480&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=630
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=3068
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=3030
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=3030
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27