ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                      เวนสาขชาตกํ
     นยิทํ นิจฺจํ ภวิตพฺพนฺติ อิทํ สตฺถา ภคฺเคสุ สุํสุมารคิรึ
นิสฺสาย เภสกฬาวเน วิหรนฺโต โพธิราชกุมารํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โพธิราชกุมาโร นาม อุเทนสฺส ปุตฺโต ตสฺมึ กาเล สุํสุมารคิรึ ๑-
วสนฺโต เอกํ ปริโยทาตสิปฺปํ วฑฺฒกึ ปกฺโกสาเปตฺวา อญฺเญหิ
ราชูหิ อสทิสํ กตฺวา โกกนุทํ นาม ปาสาทํ การาเปสิ ฯ
การาเปตฺวา จปน อยํ วฑฺฒกี อญฺญสฺสาปิ รญฺโญ เอวรูปํ ปาสาทํ
กเรยฺยาติ มจฺฉรายนฺโต ตสฺส อกฺขีนิ อุปฺปาฏาเปสิ ฯ เตนสฺส
อกฺขีนํ อุปฺปาฏิตภาโวปิ ภิกฺขุสงฺเฆ ปากโฏ ชาโต ฯ ตสฺมา ภิกฺขู
ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส โพธิราชกุมาโร กิร
ตถารูปสฺส วฑฺฒกิโน อกฺขีนิ อุปฺปาฏาเปสิ อโห กกฺขโล ผรุโส
สาหสิโกติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ
กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑. สุํสุมารคิเร ฯ
อิทาเนว ปุพฺเพเปส กกฺขโล ผรุโส สาหสิโกว น เกวลญฺจ
อิทาเนว ปุพฺเพเปส ขตฺติยสหสฺสานํ อกฺขีนิ อุปฺปาฏาเปตฺวา
มาเรตฺวา เตสํ มํเสน พลีกมฺมํ กาเรสีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตกฺกสิลายํ ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย อโหสิ ฯ ชมฺพูทีปตเล
ขตฺติยมาณวา จ พฺราหฺมณมาณวา จ ตสฺเสว สนฺติเก สิปฺปํ
อุคฺคณฺหึสุ ฯ พาราณสีรญฺโญปิ ปุตฺโต พฺรหฺมทตฺตกุมาโร นาม ตสฺส
สนฺติเก ตโย เวเท อุคฺคณฺหิ ฯ โส ปน ปกติยา กกฺขโล ผรุโส
สาหสิโก อโหสิ ฯ มหาสตฺโต องฺควิชฺชาวเสน ตสฺส กกฺขลผรุสสาหสิกภาวํ
ญตฺวา ตาต ตฺวํ กกฺขโล ผรุโส สาหสิโก ผรุเสน นาม
ลทฺธํ อิสฺสริยํ อจิรฏฺฐิติกํ โหติ โส อิสฺสริเย นฏฺเฐ
ภินฺนนาโว วิย สมุทฺเท ปติฏฺฐํ น ลภติ ตสฺมา มา เอวรูโป
อโหสีติ โอวทนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
             นยิทํ นิจฺจํ ภวิตพฺพํ พฺรหฺมทตฺต
             เขมํ สุภิกฺขํ สุขตา ๑- จ กาเย
             อตฺถจฺจเย มา อหุ สมฺปมุฬฺโห
             ภินฺนปฺลโว สาครสฺเสว มชฺเฌ
       ยานิ กโรติ ปุริโส      ตานิ อตฺตนิ ปสฺสติ
       กลฺยาณการี กลฺยาณํ     ปาปการี จ ปาปกํ
       ยาทิสํ วปเต พีชํ       ตาทิสํ รูหเต ๒- ผลนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. สุหตา ฯ ๒. หรเต ฯ
     ตตฺถ สุขตา จ กาเยติ ตาต พฺรหฺมทตฺต ยเทตํ เขมํ วา
สุภิกฺขํ วา ยา วา เอสา สุขตา จ กาเย อิทํ สพฺพํ อิเมสํ
สตฺตานํ นิจฺจํ สพฺพกาลเมว น ภวติ อิทํ ปน อนิจฺจํ หุตฺวา
อภาวธมฺมํ ฯ อตฺถจฺจเยติ โส ตฺวํ อนิจฺจตาวเสน อิสฺสริเย
วิคเต อตฺตโน อตฺถสฺส อจฺจเยน ยถา นาม ภินฺนปฺลโว
ภินฺนนาโว มนุสฺโส สาครมชฺเฌ ปติฏฺฐํ อลภนฺโต สมฺปมุฬฺโห
โหติ เอวํ มา อหุ สมฺปมุฬฺโห ฯ ตานิ อตฺตนิ ปสฺสตีติ เตสํ
กมฺมานํ ผลํ วินฺทนฺโต ตานิ อตฺตนิ ปสฺสติ นาม ฯ
     โส อาจริยํ วนฺทิตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา ปิตุ สิปฺปํ ทสฺเสตฺวา
อุปรชฺเช ปติฏฺฐาย ปิตุ อจฺจเยน รชฺชํ ปาปุณิ ฯ ตสฺส ปิงฺคิโย
นาม ปุโรหิโต อโหสิ กกฺขโล ผรุโส ฯ โส ยสโลเภน จินฺเตสิ
ยนฺนูนาหํ อิมินา รญฺญา สกลชมฺพูทีเป สพฺเพ ราชาโน คาหาเปยฺยํ
เอวเมส เอกราชา ภวิสฺสติ อหมฺปิ เอกปุโรหิโต โหมีติ ฯ
โส ตํ ราชานํ อตฺตโน กถํ คาหาเปสิ ฯ ราชา มหติยา เสนาย
นิกฺขมิตฺวา เอกสฺส รญฺโญ นครํ รุนฺธิตฺวา ตํ ราชานํ คณฺหิ ฯ
เอเตเนว อุปาเยน สกลชมฺพูทีเป รชฺชํ คเหตฺวา ราชสหสฺสปริวุโต
ตกฺกสิลายํ รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ อคมาสิ ฯ โพธิสตฺโต นครํ
ปฏิสงฺขริตฺวา ปเรหิ อปฺปธํสิยํ อกาสิ ฯ พาราณสีราชาปิ คงฺคานทีตีเร
มหโต นิโคฺรธรุกฺขสฺส มูเล สาณึ ปริกฺขิปาเปตฺวา อุปริ วิตานํ
กาเรตฺวา สยนํ ปญฺญาเปตฺวา นิวาสํ คณฺหิ ฯ โส ชมฺพูทีปตเล
สหสฺสราชาโน คเหตฺวา ยุชฺฌมาโนปิ ตกฺกสิลํ คเหตุํ อสกฺโกนฺโต
ปุโรหิตํ ปุจฺฉิ อาจริย มยํ เอตฺตเกหิ ราชูหิ สทฺธึ อาคนฺตฺวา
ตกฺกสิลํ คเหตุํ น สกฺโกม กินฺนุโข กาตพฺพนฺติ ฯ มหาราช
ราชสหสฺสานํ อกฺขีนิ อุปฺปาเฏตฺวา มาเรตฺวา กุจฺฉึ ผาเลตฺวา
ปญฺจมธุรมํสํ อาทาย อิมสฺมึ นิโคฺรเธ นิพฺพตฺตเทวตาย พลีกมฺมํ
กตฺวา อนฺตวฏฺฏีหิ รุกฺขํ ปริกฺขิปิตฺวา โลหิตปญฺจงฺคุลิกานิ กโรม
เอวํ โน ขิปฺปเมว ชโย ภวิสฺสตีติ ฯ ราชา สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา
อนฺโตสาณิยํ มหาพเล มลฺเล ฐเปตฺวา เอกเมกํ ราชานํ
ปกฺโกสาเปตฺวา นิปฺปีฬเนน วิสญฺญํ กาเรตฺวา อกฺขีนิ อุปฺปาฏาเปตฺวา
มาเรตฺวา มํสํ อาทาย กเลวรานิ คงฺคายํ ปวาเหตฺวา วุตฺตปฺปการํ
พลีกมฺมํ กาเรตฺวา พลิเภรึ อาโกฏฺฏาเปตฺวา ยุทฺธาย คโต ฯ
อถสฺส อชฺชิสกโต ๑- นาม เอโก ยกฺโข อาคนฺตฺวา ทกฺขิณกฺขึ
อุปฺปาเฏตฺวา อคมาสิ ฯ มหตี เวทนา อุปฺปชฺชิ ฯ โส เวทนาปตฺโต
คนฺตฺวา นิโคฺรธสฺส มูเล ปญฺญตฺตาสเน อุตฺตานโก นิปชฺชิ ฯ
ตสฺมึ ขเณ เอโก คิชฺโฌ เอกํ ติขิณโกฏิกํ อฏฺฐึ คเหตฺวา
รุกฺขคฺเค นิสินฺโน มํสํ ขาทิตฺวา อฏฺฐึ วิสชฺเชสิ ฯ อฏฺฐิโกฏิ
อาคนฺตฺวา รญฺโญ วามกฺขิมฺหิ อยสูลา วิย ปติตฺวา อกฺขีนิ
ภินฺทิ ฯ ตสฺมึ ขเณ โพธิสตฺตสฺส วจนํ สลฺลกฺเขสิ ฯ โส อมฺหากํ
อาจริโย อิเม สตฺตา วีชานุรูปํ ผลํ วิย กมฺมานุรูปํ วิปากํ
อนุโภนฺตีติ กเถนฺโต อิทํ ทิสฺวา กเถสิ มญฺเญติ วตฺวา วิปฺปลปนฺโต
เทฺว คาถา อภาสิ
@เชิงอรรถ:  อฏฺฏาลกโต ฯ
        อิทํ ตทาจริยวโจ       ปาราจริโย ๑- ยทพฺรวิ
        มาสฺสุ ตฺวํ อกริ ปาปํ    ยนฺตํ ปจฺฉา กตํ ตเป
             อยเมว โส ปิงฺคิโย เวนสาโข ๒-
             ยมฺหิ ฆาตยึ ขตฺติยานํ สหสฺเส
             อลงฺกเต จนฺทนสารลิตฺเต
            ตเมว ทุกฺขํ ปจฺจาคตํ มมนฺติ ฯ
        ตตฺถ อิทํ ตทาจริยวโจติ อิทนฺตํ อาจริยสฺส วจนํ ฯ
ปาราจริโยติ ตํ โคตฺเตน กิตฺเตติ ฯ ปจฺฉา กตนฺติ ยํ ปาปํ ตยา
กตํ ปจฺฉา ตํ ตาเปยฺย กิลเมยฺย ตํ มา กรีติ โอวาทํ อทาสิ
อหํ ปนสฺส วจนํ น กรินฺติ ฯ อยเมวาติ นิโคฺรธรุกฺขํ ทสฺเสนฺโต
วิลปติ ฯ เวนสาโขติ ปตฺถฏสาโข ฯ ยมฺหิ จ ฆาตยินฺติ ยมฺหิ
รุกฺเข ขตฺติยสหสฺเส มาเรสุํ ฯ อลงฺกเต จนฺทนสารลิตฺเตติ
ราชาลงฺกาเรหิ อลงฺกเต โลหิตจนฺทนสารานุลิตฺเต เต ขตฺติเย ยตฺถาหํ ๓-
ฆาเตสึ อยเมว โส รุกฺโข อิทานิ มยฺหํ กิญฺจิ ปริตฺตาณํ กาตุํ
น สกฺโกตีติ ทีเปติ ฯ ตเมว ทุกฺขนฺติ ยํ มยา ปเรสํ
อกฺขิอุปฺปาฏนทุกฺขํ กตํ อิทํ เม ตเถว ปฏิอาคตํ ฯ อิทานิ โน
อาจริยสฺส วจนํ มตฺถกํ ปตฺตนฺติ ปริเทวติ ฯ
     โส เอวํ ปริเทวนฺโตว อคฺคมเหสึ อนุสฺสริตฺวา
             สามาปิ โข จนฺทนลิตฺตคตฺตี
             สิงฺคูว ๔- โสภญฺชกสฺส อุคฺคตา
@เชิงอรรถ:  ปาราสริโย ฯ   โธนสาโข ฯ   สตฺตาหํ ฯ   ลฏฐีว ฯ
             อทิสฺวา กาลํ กริสฺสามิ อุพฺพรึ
             ตํ เม อิโต ทุกฺขตรํ ภวิสฺสตีติ
คาถมาห ฯ
     ตสฺสตฺโถ มม ภริยา สุวณฺณสามา อุพฺพรี ยถา นาม
สิงฺคุรุกฺขสฺส อุชู อุคฺคตา สาขา มนฺทมาลุเตริตา กมฺปมานา โสภติ
เอวํ อิตฺถีวิลาสํ กุรุมานา โสภติ ตมหํ อิทานิ อกฺขีนํ ภินฺนตฺตา
อุพฺพรึ อทิสฺวาว กาลํ กริสฺสามิ ตํ เม ตสฺสา อทสฺสนํ อิโต
มรณทุกฺขโตปิ ทุกฺขตรํ ภวิสฺสตีติ ฯ
     โส เอวํ วิปฺปลปนฺโตเยว มริตฺวา นิรเย นิพฺพตฺติ ฯ น
ตํ อิสฺสริยปลุทฺโธ ปุโรหิโต ปริตฺตาณํ กาตุํ สกฺขิ น อตฺตโน
อิสฺสริยํ ฯ ตสฺมึ มตมตฺเตเยว พลกายา ภิชฺชิตฺวา ปลายึสุ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ราชา โพธิราชกุมาโร อโหสิ ปิงฺคิโย เทวทตฺโต อโหสิ
ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย อหเมวาติ ฯ
                   เวนสาขชาตกํ ๑- ตติยํ
                      -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๔๒๕-๔๓๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=8821&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=8821&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=712              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=3385              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=3351              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=3351              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]