อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                       สุสนฺธีชาตกํ
     วาติ คนฺโธ ติมิรานนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตํ หิ สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สจฺจนฺติ วุตฺเต กึ ทิสฺวาติ วตฺวา อลงฺกตมาตุคามนฺติ
วุตฺเต มาตุคาโม นาเมส ภิกฺขุ น สกฺกา รกฺขิตุํ
โปราณกปณฺฑิตาปิ สุปณฺณภวเน กตฺวา รกฺขนฺตาปิ รกฺขิตุํ นาสกฺขึสูติ
วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ ตมฺพราชา นาม รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ มยฺหํ ชีวิตญฺจ มิคิยา จ อสีติสหสฺสมิคานญฺจ ชีวิตํ อิมินา ลุทฺเทน ทินฺนํ ฯ
@๒ อตฺตโน คุณเชฏฺฐกสฺส ภาเวน ททนฺตสฺส ทาตพฺพํ ยุตฺตนฺติ ฯ
สุสนฺธี ๑- นาม อคฺคมเหสี อโหสิ อุตฺตมรูปธรา ฯ ตทา โพธิสตฺโต
สุปณฺณโยนิยํ นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺมึ กาเล นาคทีโป เสรุมทีโป นาม
อโหสิ ฯ โพธิสตฺโต อิมสฺมึ ทีเป สุปณฺณภวเน วสติ ฯ
โพธิสตฺโต สุปณฺณภวนโต นิกฺขมิตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา ตมฺพราเชน
สทฺธึ มาณวกเวเสน ชูตํ กีฬติ ฯ ตสฺส รุปสมฺปตฺตึ ทิสฺวา
ปริจาริกา อมฺหากํ รญฺญา สทฺธึ เอวรูโป นาม มาณวโก ชูตํ
กีฬตีติ สุสนฺธิยา อาโรเจสุํ ฯ สา สุตฺวา ตํ ทฏฺฐุกามา หุตฺวา
เอกทิวสํ อลงฺกริตฺวา ชูตมณฺฑลํ อาคนฺตฺวา ปริจาริกานํ อนฺตเร
ฐิตา นํ โอโลเกสิ ฯ โสปิ เทวึ โอโลเกสิ ฯ เทฺวปิ อญฺญมญฺญํ
ปฏิพทฺธจิตฺตา อเหสุํ ฯ สุปณฺณราชา อตฺตโน อานุภาเวน นคเร
วาตํ สมุฏฺฐาเปสิ ฯ เคหปาตนภเยน ราชนิเวสนา มนุสฺสา
นิกฺขมึสุ ฯ โส อตฺตโน อานุภาเวน อนฺธการํ กตฺวา เทวึ คเหตฺวา
อากาเสน อาคนฺตฺวา นาคทีเป อตฺตโน ภวนํ ปาวิสิ ฯ สุสนฺธิยา
คตฏฺฐานํ ชานนฺตา นาม นาเหสุํ ฯ โส ตาย สทฺธึ อภิรมนฺโต
คนฺตฺวา รญฺญา สทฺธึ ชูตํ กีฬติ ฯ รญฺโญ ปน อคฺโค ๒- นาม
คนฺธพฺโพ อตฺถิ ฯ โส เทวิยา คตฏฺฐานํ อชานนฺโต ตํ คนฺธพฺพํ
อามนฺเตตฺวา คจฺฉ ตาต คนฺธพฺพ สพฺพํ ถลชลปถํ อนุวิจริตฺวา
เทวิยา คตฏฺฐานํ ปสฺสาหีติ อุยฺโยเชสิ ฯ โส ปริพฺพยํ คเหตฺวา
ทฺวารคามโต ปฏฺฐาย วิจินนฺโต ภารุกจฺฉํ ปาปุณิ ฯ ตทา
ภารุกจฺฉวาณิชา นาวาย สุวณฺณภูมึ คจฺฉนฺติ ฯ โส เต
@เชิงอรรถ: ๑ สุสฺโสนฺที ฯ  ๒ สคฺโค ฯ
อุปสงฺกมิตฺวา อหํ คนฺธพฺโพ นาวาย เวตฺตนํ ขณฺเฑตฺวา ตุมฺหากํ คนฺธพฺพํ
กริสฺสามิ มมฺปิ เนถาติ อาห ฯ เต สาธูติ ตมฺปิ อาโรเปตฺวา
นาวํ วิสชฺเชสุํ ฯ เต อุปยาตาย นาวาย ตํ ปกฺโกสิตฺวา
คนฺธพฺพํ โน กโรหีติ อาหํสุ ฯ อหํ เจ คนฺธพฺพํ กเรยฺยํ มยิ
ปน คนฺธพฺพํ กโรนฺเต มจฺฉา จลิสฺสนฺติ อถ โว นาวา
ภิชฺชิสฺสตีติ ฯ มนุสฺสมคฺเค คนฺธพฺพํ กโรนฺเต มจฺฉานํ จลนํ นาม
นตฺถิ กโรหีติ ฯ เตนหิ มา มยฺหํ กุชฺฌิตฺถาติ วีณํ มุญฺจิตฺวา
ตนฺติสฺสเรน คีตสฺสรํ คีตสฺสเรน ตนฺติสฺสรํ อนติกฺกมนฺโต คนฺธพฺพํ
อกาสิ ฯ เตน สทฺเทน สมฺมตฺตา หุตฺวา มจฺฉา จลึสุ ฯ อเถโก
มงฺกโร อุปฺปติตฺวา นาวาย ปตนฺโต นาวํ ภินฺทิ ฯ โส อคฺโค
อนฺโตผลเก นิปชฺชิตฺวา ยถาวาตํ คจฺฉนฺโต นาคทีเป
สุปณฺณภวนสฺส นิโคฺรธรุกฺขสฺส สนฺติกํ ปาปุณิ ฯ สุสนฺธีปิ เทวี
สุปณฺณราชสฺส ชูตํ กีฬิตุํ คตกาเล วิมานา โอตริตฺวา เวลนฺเต วิจรนฺตี
ตํ อคฺคคนฺธพฺพํ ทิสฺวา สญฺชานิตฺวา กถํ อาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ
โส สพฺพํ กเถสิ ฯ เตนหิ มา ภายีติ ตํ อสฺสาเสตฺวา พาหาหิ
ปริคฺคเหตฺวา วิมานํ อาโรเปตฺวา สยนปิฏฺเฐ นิปชฺชาเปตฺวา
สมตฺถกาเล ทิพฺพโภชนํ ทตฺวา ทิพฺพคนฺโธทเกน นฺหาเปตฺวา ทิพฺพวตฺเถหิ
อจฺฉาเทตฺวา ทิพฺพคนฺธปุปฺเผหิ อลงฺกริตฺวา ปุน ทิพฺพสยเน
นิปชฺชาเปสิ ฯ เอวํ ตํ ปฏิชคฺคิยมานา สุปณฺณรญฺโญ อาคตเวลาย
ปฏิจฺฉาเทตฺวา คตกาเล เตน สทฺธึ กิเลสวเสน อภิรมิ ฯ ตโต
มาสฑฺฒมาสจฺจเยน พาราณสีวาสิโน วาณิชา ทารุทกคฺคหณตฺถาย
ตสฺมึ ทีเป นิโคฺรธรุกฺขมูเล สมฺปตฺตา ฯ โส เตหิ สทฺธึ นาวํ
อภิรุยฺห พาราณสึ คนฺตฺวา ราชานํ ทิสฺวาว ตสฺส ชูตกีฬนเวลายํ
วีณํ คเหตฺวา รญฺโญ คนฺธพฺพํ กโรนฺโต ปฐมํ คาถมาห
        วาติ คนฺโธ ติมิรานํ     กุสมุทฺโทว โฆสวา
        ทูเร อิโต หิ สุสนฺธี     ตมฺพ กามา ตุทนฺติ มนฺติ ฯ
     ตตฺถ ติมิรานนฺติ ติมิรรุกฺขปุปฺผานํ ฯ ตํ กิร นิโคฺรธํ
ปริวาเรตฺวา ติมิรรุกฺขา อตฺถิ ฯ เต สนฺธาเยวํ วทติ ฯ กุสมุทฺโทติ
อุทกสมุทฺโท ฯ โฆสวาติ มหารโว ฯ ตสฺเสว นิโคฺรธสฺส สนฺติเก
สมุทฺทํ สนฺธาย เอวมาห ฯ อิโต หีติ อิมมฺหา นครา ฯ ตมฺพาติ
ราชานํ อาลปติ ฯ อถวา ฯ ตมฺพกามาติ ตมฺเพน กามิตกามา
ตมฺพกามา นาม เต มํ หทเย วิชฺฌนฺตีติ ทีเปติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สุปณฺณราชา ทุติยํ คาถมาห
        กถํ สมุทฺทมตริ         กถํ อทฺทกฺขิ เสรุมํ
        กถํ ตสฺสา จ ตุยฺหญฺจ    อหุ อคฺค สมาคโมติ ฯ
     ตตฺถ เสรุมนฺติ เสรุมทีปํ ฯ
     ตโต อคฺโค ติสฺโส คาถา อภาสิ
        ภรุกจฺฉา ปยาตานํ      พาณิชานํ ธเนสินํ
        มงฺกเรหิ ภิทา นาวา    ผลเกน มหณฺณวํ ๑-
        สา มํ สณฺเหน มุทุนา    นิจฺจํ จนฺทนคนฺธินี
        องฺเคน อุทฺธรี ภทฺทา    มาตา ปุตฺตํว โอรสํ
@เชิงอรรถ: ๑ อหมปฺลวึ ฯ
        สา มํ อนฺเนน ปาเนน   วตฺเถน สยเนน จ
        อตฺตนาปิ จ มทฺทกฺขี ๑-  เอวํ ตมฺพ วิชานหีติ ฯ
     ตตฺถ สา มํ สณฺเหน มุทุนาติ เอวํ ผลเกน ตีรํ อุตฺติณฺณํ
มํ สมุทฺทตีเร วิจรนฺตี สา ทิสฺวา มา ภายีติ สณฺเหน มุทุนา
วจเนน สมสฺสาเสตฺวาติ อตฺโถ ฯ องฺเคนาติ พาหุยุคลํ อิธ องฺเคนาติ
วุตฺตํ ฯ ภทฺทาติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา ฯ สา มํ อนฺเนนาติ สา
มํ เอเตน อนฺนาทินา สนฺตปฺเปสีติ อตฺโถ ฯ อตฺตนาปิ จาติ น
เกวลํ อนฺนาทีเหว อตฺตนาปิ มํ อภิรมนฺตี สนฺตปฺเปสีติ ทีเปติ ฯ
มทฺทกฺขีติ มทฺทนยนา ฯ มุทุนากาเรน โอโลกนสีลาติ วุตฺตํ โหติ ฯ
มตฺตกฺขีติปิ ปาโฐ ฯ มทมตฺเตหิ วิย อกฺขีหิ สมนฺนาคตาติ อตฺโถ ฯ
เอวํ ตมฺพาติ เอวํ ตมฺพราช ชานาหีติ ฯ
     สุปณฺณราชา คนฺธพฺพสฺส กเถนฺตสฺเสว วิปฺปฏิสารี หุตฺวา
อหํ สุปณฺณภวเน วสนฺโตปิ รกฺขิตุํ นาสกฺขึ กึ เม ตาย
ทุสฺสีลายาติ ตํ อาเนตฺวา รญฺโญ ปฏิทตฺวา ปกฺกามิ ฯ ตโต
ปฏฺฐาย น ปุนาคจฺฉิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ ฯ
ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ ฯ สุปณฺณราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                     สุสนฺธีชาตกํ ทสมํ
                    มณิกุณฺฑลวคฺโค ปฐโม
@เชิงอรรถ: ๑ มนฺทกฺขี ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๔๖๒-๔๖๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=9599&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=9599&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=748
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=3528
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=3494
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=3494
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27