บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๘

คุมฺพิยชาตกํ มธุวณฺณํ มธุรสนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุกฺกณฺฐิตํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ตํ หิ สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๐.

สจฺจํ ภนฺเตติ วุตฺเต กึ ทิสฺวาติ วตฺวา อลงฺกตมาตุคามํ ภนฺเตติ วุตฺเต ภิกฺขุ อิเม ปญฺจ กามคุณา นาม เอเกน คุมฺพิเยน ยกฺเขน หลาหลวิสํ ปกฺขิปิตฺวา มคฺเค ฐปิตมธุสทิสาติ วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต สตฺถวาหกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต พาราณสิโต ปญฺจหิ สกฏสเตหิ ภณฺฑํ อาทาย โวหารตฺถาย คจฺฉนฺโต มหาวตฺตนิอฏวีทฺวารํ ปตฺวา สตฺถเก สนฺนิปาเตตฺวา อมฺโภ อิมสฺมึ มคฺเค วิสปณฺณปุปฺผผลาทีนิ อตฺถิ ตุมฺเห กิญฺจิ อขาทิตปุพฺพํ ขาทนฺตา มํ อปุจฺฉิตฺวา มา ขาทถ อมนุสฺสาปิ วิสํ ปกฺขิปิตฺวา ภตฺตปูฏมธุกฺขนฺธผลาทีนิ มคฺเค ฐเปนฺติ ตานิปิ มํ อนาปุจฺฉา มา ขาทถาติ โอวาทํ ทตฺวา มคฺคํ ปฏิปชฺชิ ฯ อเถโก คุมฺพิโย นาม ยกฺโข อฏวิยา มชฺฌฏฺฐาเน มคฺเค ปณฺณานิ อตฺถริตฺวา หลาหลวิสสํยุตฺตานิ มธุปิณฺฑานิ ฐเปตฺวา สยํ มคฺคสามนฺเต มธุํ คณฺหนฺโต วิย รุกฺเข โกฏฺเฏนฺโต วิจรติ ฯ อชานนฺตา ปุญฺญตฺถาย ฐปิตานิ ภวิสฺสนฺตีติ ขาทิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาปุณนฺติ ฯ อมนุสฺสา อาคนฺตฺวา เต ขาทนฺติ ฯ โพธิสตฺตสฺส สตฺถกมนุสฺสาปิ ตานิ ทิสฺวา เอกจฺเจ โลลชาติกา อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺตา ขาทึสุ ฯ ปณฺฑิตชาติกา ปุจฺฉิตฺวา ขาทิสฺสามาติ คเหตฺวา อฏฺฐํสุ ฯ โพธิสตฺโต เต ทิสฺวา หตฺถคตานิ ฉฑฺฑาเปสิ ฯ เยหิ ปฐมตรํ ขาทิตานิ เต มรึสุ ฯ เยหิ อฑฺฒขาทิตานิ เตสํ วมนวิเรจนํ ทตฺวา วนฺตกาเล จตุมธุรํ อทาสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๑.

อิติ เต ตสฺส อานุภาเวน ชีวิตํ ปฏิลภึสุ ฯ โพธิสตฺโต โสตฺถินา อิจฺฉิตฏฺฐานํ คนฺตฺวา ภณฺฑํ วิสชฺเชตฺวา อตฺตโน เคหเมว อคมาสิ ฯ ตมตฺถํ กเถนฺโต สตฺถา อิมา อภิสมฺพุทฺธคาถา อภาสิ มธุวณฺณํ มธุรสํ มธุคนฺธํ วิสํ อหุ คุมฺพิโย ฆาสเมสาโน อรญฺเญ โอทหี วิสํ มธุ อิติ มญฺญมานา เย ตํ วิสมสายิสุํ เตสนฺตํ กฏุกํ อาสิ มรณํ เตนุปาคมุํ เย จ โข ปฏิสงฺขาย วิสนฺติ ^๑- ปริวชฺชยุํ เต อาตุเรสุ สุขิตา ทยฺหมาเนสุ นิพฺพุตา เอวเมว มนุสฺเสสุ วิสกามา สโมหิตา อามิสํ พนฺธนญฺเจตํ มจฺจุวโส คุหาสโย เอวเมว อิเม กาเม อาตุรา ปริจาริเก เย สทา ปริวชฺชนฺติ สงฺคํ โลเก อุปจฺจคาติ ฯ ตตฺถ คุมฺพิโยติ ตสฺมึ วนคุมฺเพ วิจรเณน เอวํ ลทฺธนาโม ยกฺโข ฯ ฆาสเมสาโนติ ตํ วิสํ ขาทิตฺวา มเต ขาทิสฺสามีติ เอวํ อตฺตโน ฆาสํ ปริเยสนฺโต ฯ โอทหีติ ตํ มธุนา สมานวณฺณคนฺธรสํ วิสํ นิกฺขิปิ ฯ กฏุกํ อาสีติ ติขิณํ อโหสิ ฯ มรณํ เตนุปาคมุนฺติ เตน วิเสน เต สตฺตา มรณํ อุปคตา ฯ อาตุเรสูติ วิสเวเคน อาสนฺนมรเณสุ ฯ ทยฺหมาเนสูติ วิสเตเชเนว ทยฺหมาเนสุ ฯ วิสกามา สโมหิตาติ ยถา ตสฺมึ วตฺตนิมหามคฺเค วิสํ สโมหิตํ @เชิงอรรถ: ^๑. วิสนฺตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๒.

นิกฺขิตฺตํ เอวํ มนุสฺเสสุปิ เตเยว เอเต รูปาทโย ปญฺจ วตฺถุกามา ตตฺถ ตตฺถ สโมหิตา นิกฺขิตฺตา เต วิสนฺติ เวทิตพฺพา ฯ อามิสํ พนฺธนญฺเจตนฺติ เอเต ปญฺจ กามคุณา นาม เอวํ อิมสฺส มจฺจุภูตสฺส โลกสฺส ^๑- มารวาลิสิเกน ปกฺขิตฺตํ อามิสญฺเจตํ ภวาภวโต นิกฺขมิตุํ อปฺปทาเนน อทฺทุอาทิเภทํ นานปฺปการํ พนฺธนญฺจ ฯ มจฺจุวโส คุหาสโยติ สรีรคุหาย วสนโต มรณํ มจฺจุวโส ฯ เอวเมว อิเม กาเมติ ยถา วตฺตนิมหามคฺเค วิสํ นิกฺขิตฺตํ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ นิกฺขิตฺเต อิเม กาเม ฯ อาตุราติ เอกนฺตมรณธมฺมตาย อาตุรา อาสนฺนมรณา ปณฺฑิตมนุสฺสา ฯ ปริจาริเกติ กิเลสปริจาริเก กิเลสพนฺธเก ฯ เย สทา ปริวชฺชนฺตีติ เย วุตฺตปฺปการา ปณฺฑิตปุริสา นิจฺจํ เอเต เอวรูเป กาเม วชฺเชนฺติ ฯ สงฺคํ โลเกติ โลเก สงฺคนฏฺเฐน ^๒- สงฺคนฺติ ลทฺธนามํ ราคาทิเภทํ กิเลสชาตํ ฯ อุปจฺจคาติ อตีตา นามาติ เวทิตพฺพา ฯ อติกฺกมนฺตีติ วา อตฺโถ ฯ สตฺถา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา สตฺถวาโห อหเมวาติ ฯ คุมฺพิยชาตกํ ฉฏฺฐํ ------------ @เชิงอรรถ: ^๑ ลามกสฺส ฯ ^๒ ลคฺคนฏเฐน ฯ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๔๗๙-๔๘๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=9963&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=9963&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=778 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=3630 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=3591 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=3591 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27