อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                     นนฺทิยมิคราชชาตกํ
     สเจ พฺราหฺมณ คจฺฉสีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
มาตุโปสกํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตํ หิ สตฺถา สจฺจภิร ตฺวํ ภิกฺขุ คิหี โปเสสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สจฺจํ ภนฺเตติ วุตฺเต กินฺเต โหนฺตีติ วุตฺเต มาตาปิตโร เม
ภนฺเตติ วุตฺเต สาธุ สาธุ ภิกฺขุ โปราณกปณฺฑิตานํ วํสํ ปาเลสิ
โปราณกปณฺฑิตา หิ ติรจฺฉานโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวาปิ มาตาปิตูนมฺปิ
ชีวิตํ อทํสูติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต โกสลรฏฺเฐ สาเกเต โกสลราเช รชฺชํ กาเรนฺเต
โพธิสตฺโต มิคโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต นนฺทิยมิโค นาม หุตฺวา
สีลาจารสมฺปนฺโน มาตาปิตโร โปเสสิ ฯ ตทา โกสลราชา
มิคจิตฺตโกว อโหสิ ฯ โส ปน มนุสฺสานํ กสิกมฺมาทีนิ กาตุํ อทตฺวา
มหาปริวาโร เทวสิกํ มิควธํ คจฺฉติ ฯ มนุสฺสา สนฺนิปติตฺวา
อยฺยา อยํ ราชา อมฺหากํ กมฺมจฺเฉทํ กโรติ ฆราวาโสปิ นสฺสติ
ยนฺนูน มยํ อญฺชนวนอุยฺยานํ ปริกฺขิปิตฺวา ทฺวารํ โยเชตฺวา โปกฺขรณึ
ขนิตฺวา ติณานิ โรเปตฺวา ทณฺฑมุคฺคราทิหตฺถา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา
คุมฺเพ ปหรนฺตา มิเค นีหริตฺวา ปริวาเรตฺวา โครูปานิ วิย วชฺชํ
อุยฺยาเน ปเวเสตฺวา ทฺวารํ ปิทหิตฺวา รญฺโญ อาโรเจตฺวา อตฺตโน
กมฺมํ กเรยฺยามาติ มนฺตยึสุ ฯ เอตฺเถโส อุปาโยติ สพฺเพ เอกจฺฉนฺทา
หุตฺวา อุยฺยานํ สชฺเชตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา โยชนมตฺตํ ฐานํ
ปริกฺขิปึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ เอโก นนฺทิโย เอกสฺมึ ขุทฺทเก
คุมฺเพ มาตาปิตโร คเหตฺวา ภูมิยํ นิปนฺโน โหติ ฯ มนุสฺสา
นานาผลกาวุธหตฺถา พาหุนา พาหุํ ปีเฬตฺวา ตํ คุมฺพํ ปริกฺขิปึสุ ฯ
อเถกจฺเจ มิเค โอโลเกนฺตา ตํ คุมฺพํ ปวิสึสุ ฯ นนฺทิโย เต ทิสฺวา อชฺช
มยา ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวา มาตาปิตูนํ ชีวิตทานํ ทาตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา
อุฏฺฐาย มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา อมฺมตาต  อิเม มนุสฺสา อิมํ คุมฺพํ
ปวิสิตฺวา อมฺเห ตโยปิ ปสฺสิสฺสนฺติ ตุมฺเห เอเกน อุปาเยน ชีเวยฺยาถ
ชีวิตํ โว เสยฺโย อหํ ตุมฺหากํ ชีวิตทานํ ทตฺวา มนุสฺเสหิ
คุมฺพปริยนฺเต ฐตฺวา คุมฺเพ ปหฏมตฺเตเยว นิกฺขมิสฺสามิ อถ เต
อิมสฺมึ ขุทฺทกคุมฺเพ เอโกเยว มิโค ภวิสฺสตีติ มญฺญมานา คุมฺพํ
น ปวิสนฺติ ตุมฺเห อปฺปมตฺตา โหถาติ มาตาปิตโร ขมาเปตฺวา
คมนสชฺโช อฏฺฐาสิ ฯ โส มนุสฺเสหิ คุมฺพปริยนฺเต ฐตฺวา
อุนฺนาทิตฺวา คุมฺเพ ปหฏมตฺเตเยว ตโต นิกฺขมิ ฯ เต เอโกเวตฺถ
มิโค ภวิสฺสตีติ คุมฺพํ น ปวิสึสุ ฯ อถ นนฺทิโย คนฺตฺวา มิคานํ
อนฺตเร ปาวิสิ ฯ มนุสฺสา ปริวาเรตฺวา สพฺพมิเค อุยฺยานํ ปเวเสตฺวา
ทฺวารํ ถเกตฺวา รญฺโญ อาโรเจตฺวา สกสกฏฺฐานานิ คมึสุ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย ราชา สยเมว คนฺตฺวา เอกํ มิคํ วิชฺฌิตฺวา ตํ
คเหตฺวา เอหีติ เอกํ เปเสตฺวา วา อาหราเปสิ ฯ อถ มิคา วารํ
ฐปยึสุ ฯ ปตฺตวาโร มิโค เอกมนฺตํ ติฏฺฐติ ฯ ตํ วิชฺฌิตฺวา
คณฺหนฺติ ฯ นนฺทิโย โปกฺขรณิยํ ปานียํ ปิวติ ติณานิ ขาทติ ฯ
วาโร ปนสฺส น ตาว ปาปุณาติ ฯ อถ พหูนํ ทิวสานํ อจฺจเยน
ตสฺส มาตาปิตโร ตํ ทฏฺฐุกามา หุตฺวา อมฺหากํ ปุตฺโต
นนฺทิยมิคราชา นาคพโล ถามสมฺปนฺโน สเจ ชีวติ อวสฺสํ วตึ
ลงฺเฆตฺวา อมฺหากํ ทสฺสนตฺถาย อาคมิสฺสติ สาสนมสฺส
เปเสสฺสามาติ จินฺเตตฺวา มคฺคสมีเป ฐตฺวา เอกํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา
อยฺย กหํ คจฺฉสีติ มานุสิกาย วาจาย ปุจฺฉิตฺวา สาเกตนฺติ วุตฺเต
ปุตฺตสฺส สาสนํ ปหิณนฺตา ปฐมํ คาถมาหํสุ
        สเจ พฺราหฺมณ คจฺฉสิ    สาเกตํ อญฺชนวนํ
        วชฺชาสิ นนฺทิยํ นาม     ปุตฺตํ อมฺหาก โอรสํ
        มาตาปิตา จ เต วุฑฺฒา  เต ตํ อิจฺฉนฺติ ปสฺสิตุนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ สเจ ตฺวํ พฺราหฺมณ สาเกตํ คจฺฉสิ สาเกเต
อญฺชนวนํ นาม อุยฺยานํ อตฺถิ ตตฺถ อมฺหากํ ปุตฺโต นนฺทิโย
นาม มิโค อตฺถิ ตํ วเทยฺยาสิ มาตาปิตโร เต วุฑฺฒา ยาว
น มรนฺติ ตาว ตํ ปสฺสิตุํ อิจฺฉนฺตีติ ฯ
     โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สาเกตํ คนฺตฺวา ปุนทิวเส อุยฺยานํ
ปวิสิตฺวา นนฺทิยมิโค นาม กตโรติ ปุจฺฉิ ฯ มิโค อาคนฺตฺวา
ตสฺส สมีเป ฐตฺวา อหนฺติ อาห ฯ พฺราหฺมโณ ตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ
นนฺทิโย ตํ สุตฺวา คจฺเฉยฺยามหํ พฺราหฺมณ วตึ ลงฺฆิตฺวา
น คจฺเฉยฺยํ มยา ปน รญฺโญ สนฺตกํ นิวาปปานโภชนํ ภุตฺตํ ตํ
เม อิณฏฺฐาเน ฐิตํ อิเมสญฺจ มิคานํ มชฺเฌ จิรํ วุฏฺโฐสฺมิ ตสฺส
เม รญฺโญ เจว เอเตสญฺจ โสตฺถิภาวํ อกตฺวา อตฺตโน พลํ
อทสฺเสตฺวา คมนํ นาม น ยุตฺตํ อตฺตโน ปน วาเร สมฺปตฺเต อหํ
เอเตสํ โสตฺถิภาวํ กตฺวา สุขิโต อาคจฺฉิสฺสามีติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต
เทฺว คาถา อภาสิ
        ภุตฺตา มยา นิวาปานิ    ราชิโน ปานโภชนํ
        ตํ ราชปิณฺฑํ อวภุตฺตุํ     นาหํ พฺราหฺมณมุสฺสเห ฯ
        โอทหิสฺสามหํ ปสฺสํ      ขุรปาณิสฺส ราชิโน
        ตทาหํ สุขิโต มุตฺโต     อปิ ปสฺเสมุ มาตรนฺติ ฯ
     ตตฺถ นิวาปานีติ เตสุ เตสุ ฐาเนสุ นิวุตานิ นิวาปานิ ฯ
ปานโภชนนฺติ ปานียญฺจ อวเสสติณญฺจ ฯ ตํ ราชปิณฺฑนฺติ ตํ
รญฺโญ สนฺตกํ สงฺกฑฺฒิตฺวา สโมธานกฏฺเฐน ปิณฺฑํ ฯ อวภุตฺตุนฺติ
ทุพฺภุตฺตํ ภุญฺชิตุํ ฯ รญฺโญ หิ กิจฺจํ อนิปฺผาเทนฺโต ตํ อวภุตฺตํ
ภุญฺชติ นาม สฺวาหํ เอวํ อวภุตฺตุํ น อุสฺสหามีติ วทติ ฯ
พฺราหฺมณมุสฺสเหติ เอตฺถ พฺราหฺมณาติ อาลปนํ มกาโร ปน
ปทสนฺธิวเสน วุตฺโต ฯ โอทหิสฺสามหํ ปสฺสํ ขุรปาณิสฺส ราชิโนติ
อหํ พฺราหฺมณ อตฺตโน วาเร สมฺปตฺเต ขุรปฺปํ สนฺนหิตฺวา อาคตสฺส
รญฺโญ มิคยูถโต นิกฺขมิตฺวา เอกมนฺตํ ฐตฺวา มํ วิชฺฌ มหาราชาติ
วตฺวา อตฺตโน มหาผาสุกปสฺสํ โอทหิสฺสามิ ฯ สุขิโต มุตฺโตติ
ตทา อหํ มรณภยา มุตฺโต สุขิโต นิทฺทุกฺโข รญฺญา อนุญฺญาโต
อปิ นาม มาตรํ ปสฺเสยฺยนฺติ ฯ
     ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ ปกฺกามิ ฯ อปรภาเค ตสฺส วารทิวเส
ราชา มหนฺเตน ปริวาเรน อุยฺยานํ อาคจฺฉิ ฯ มหาสตฺโต เอกมนฺเต
อฏฺฐาสิ ฯ ราชา มิคํ วิชฺฌิสฺสามีติ ขุรปฺปํ สนฺนหิ ฯ มหาสตฺโต
ยถา อญฺเญ มรณภยตชฺชิตา ปลายนฺติ เอวํ อปลายิตฺวา นิพฺภโย
หุตฺวา เมตฺตํ ปุเรจาริกํ กตฺวา มหาผาสุกปสฺสํ โอทหิตฺวา นิจฺจโลว
อฏฺฐาสิ ฯ ราชา ตสฺส เมตฺตานุภาเวน สรํ วิสฺสชฺเชตุํ นาสกฺขิ ฯ
มหาสตฺโต กึ มหาราช สรํ น มุจฺจสิ มุญฺจาหีติ อาห ฯ
น สกฺโกมิ มิคราชาติ ฯ เตนหิ คุณวนฺตานํ คุณํ ชานถ
มหาราชาติ ฯ ตทา ราชา โพธิสตฺเต ปสีทิตฺวา ธนุํ ฉฑฺเฑตฺวา
อิทํ อจิตฺตกํ กลิงฺครกณฺฑํปิ ตาว ตว คุณํ ชานาติ สจิตฺตโก
มนุสฺสภูโตปิ อหํ น ชานามิ มยฺหํ ขม อภยํ เต ทมฺมีติ
อาห ฯ มหาราช มยฺหํ ตาว อภยํ เทสิ อยํ อุยฺยาเน มิคคโณ
กึ กริสฺสตีติ ฯ เอเตสํปิ อภยํ ทมฺมีติ ฯ เอวํ มหาสตฺโต
นิโคฺรธชาตเก วุตฺตนเยเนว สพฺเพสํ อรญฺญมิคานํ อากาสคตสกุณานํ
ชลจรมจฺฉานํ จ อภยํ ทาเปตฺวา ราชานํ ปญฺจสุ สีเลสุ
ปติฏฺฐาเปตฺวา มหาราช รญฺญา นาม อคติคมนํ ปหาย ทส ราชธมฺเม
อโกเปนฺเตน ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรตุํ วฏฺฏตีติ
        ทานํ สีลํ ปริจฺจาคํ     อาชฺชวํ มทฺทวํ ตปํ
        อกฺโกธํ อวิหึสญฺจ      ขนฺตี จ อวิโรธนํ
        อิจฺเจเต กุสเล ธมฺเม  ฐิเต ปสฺสาหิ อตฺตนิ
        ตโต เต ชายเต ปีติ   โสมนสฺสญฺจนปฺปกนฺติ
เอวํ วุตฺเต ราชธมฺเม คาถาพนฺเธเนว ทสฺเสตฺวา กติปาหํ รญฺโญ
สนฺติเก วสิตฺวา นคเร สพฺพสตฺตานํ อภยทานํ ปกาเสตุํ สุวณฺณ-
เภริญฺจาราเปตฺวา อปฺปมตฺโต โหหิ มหาราชาติ วตฺวา มาตาปิตูนํ
ทสฺสนตฺถาย คโต ฯ อิมา อภิสมฺพุทฺธคาถา โหนฺติ
        มิคราชา ปุเร อาสึ    โกสลสฺส นิเกตเว
        มนฺทิโย นาม นาเมน   อภิรูโป จตุปฺปโท ฯ
        ตํ มํ วธิตุมาคจฺฉิ      ทายสฺมึ อญฺชนาวเน
        ธนุํ อารชฺชํ กตฺวาน    อุสุํ สนฺธาย โกสโล ฯ
        ตสฺสาหํ โอทหึ ปสฺสํ    ขุรปาณิสฺส ราชิโน
        ตทาหํ สุขิโต มุตฺโต    มาตรํ ทฏฺฐุมาคโตติ ฯ
     ตตฺถ โกสลสฺส นิเกตเวติ โกสลสฺส รญฺโญ นิเกเต วสนฏฺฐาเน
ตสฺส สนฺติเก อรญฺญสฺมินฺติ อตฺโถ ฯ ทายสฺมินฺติ มิคานํ วสนตฺถาย
ทินฺนอุยฺยาเน ฯ อารชฺชํ กตฺวานาติ ชิยาย สทฺธึ เอกโต หุตฺวา
อาโรเปตฺวาติ อตฺโถ ฯ สนฺธายาติ สนฺนหิตฺวา โยเชตฺวา ฯ โอทหินฺติ
โอฑฺเฑสึ ฯ มาตฺรํ ทฏฺฐุมาคโตติ เทสนาสีสเมตํ ฯ รญฺโญ
ธมฺมํ เทเสตฺวา สพฺพสตฺตานํ อภยตฺถาย สุวณฺณเภริญฺจาราเปตฺวา
มาตาปิตโร ทฏฺฐุมาคโตสฺมีติ อตฺโถ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ สจฺจปริโยสาเน มาตุโปสกภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ
ตทา มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ อเหสุํ พฺราหฺมโณ สารีปุตฺโต
อโหสิ ราชา อานนฺโท อโหสิ นนฺทิยมิคราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                  นนฺทิยมิคราชชาตกํ ทสมํ ฯ
                   อาวาริยวคฺโค ปฐโม ฯ
                      -----------
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๕๗-๖๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=1138&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=1138&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=899
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4043
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4019
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4019
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27