อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                      เสตเกตุชาตกํ
     มา ตาต กุชฺฌิ น หิ สาธุ โกโธติ อิทํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต กุหกํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุํ กุทฺทาลชาตเก
อาวีภวิสฺสติ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
พาราณสิยํ ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย หุตฺวา ปญฺจสตมาณเว มนฺเต
วาเจสิ ฯ เตสํ เชฏฺฐโก เสตเกตุ นาม อุทฺทิจฺจพฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺตมาณโว ฯ ตสฺส ชาตึ นิสฺสาย มหนฺโต มาโน อโหสิ ฯ
โส เอกทิวสํ อญฺเญหิ มาณเวหิ สทฺธึ นครา นิกฺขมนฺโต นครํ
ปวิสนฺตํ เอกํ จณฺฑาลํ ทิสฺวา โกสิ ตฺวนฺติ ปุจฺฉิตฺวา จณฺฑาโลหมสฺมีติ
วุตฺเต ตสฺส สรีรํ ปหริตฺวา อาคตวาตสฺส อตฺตโน สรีเร
ผุสนภเยน นสฺส จณฺฑาล กาฬกณฺณิ อโธวาตํ ยาหีติ วตฺวา
เวเคน ตสฺส อุปริวาตํ อคมาสิ ฯ จณฺฑาโลปิ สีฆตรํ คนฺตฺวา
ตสฺส อุปริวาเต อฏฺฐาสิ ฯ อถ นํ โส นสฺส วสล กาฬกณฺณีติ
สุฏฺฐุตรํ อกฺโกสิ ปริภาสิ ฯ ตํ สุตฺวา จณฺฑาโล ตฺวํ โกสีติ
ปุจฺฉิ ฯ พฺราหฺมณมาณโวหมสฺมีติ ฯ พฺราหฺมโณ โหตุ มยา ปน
ปุฏฺฐปญฺหํ กเถตุํ สกฺขิสฺสสีติ ฯ อาม สกฺขิสฺสามีติ ฯ สเจปิ น
สกฺโกสิ ปาทนฺตเรน ตํ คเมมีติ ฯ โส อตฺตานํ ตกฺเกตฺวา
อาคเมหีติ อาห ฯ จณฺฑาลปุตฺโต ตสฺส กถํ ปริสํ คาหาเปตฺวา
มาณว ทิสา นาม กตราติ ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ ทิสา นาม ปุรตฺถิมาทโย
จตสฺโส ทิสาติ ฯ จณฺฑาโล อหนฺตํ เอตํ ทิสํ น ปุจฺฉามิ
ตฺวํ เอตฺตกมฺปิ อชานนฺโต มม สรีเร ปหตวาตํ ชิคุจฺฉสีติ ตํ
ขนฺธฏฺฐิเก คเหตฺวา โอนเมตฺวา อตฺตโน ปาทนฺตเรน คเมสิ ฯ
มาณวา ตํ ปวตฺตึ อาจริยสฺส อาจิกฺขึสุ ฯ ตํ สุตฺวา อาจริโย
สจฺจํ กิร ตาต เสตเกตุ จณฺฑาเลนสิ ปาทนฺตเรน คมิโตติ ฯ
อามาจริย โส มํ จณฺฑาลทาสีปุตฺโต ทิสามตฺตมฺปิ น ชานาสีติ
วตฺวา อตฺตโน ปาทนฺตเรน คเมสิ อิทานิ ทิสฺวา กตฺตพฺพมสฺส
ชานิสฺสามีติ กุทฺโธ จณฺฑาลปุตฺตํ อกฺโกสิ ปริภาสิ ฯ อถ นํ
อาจริโย ตาต เสตเกตุ มา ตสฺส กุชฺฌ ปณฺฑิโต จณฺฑาลปุตฺโต
น โส ตํ เอตํ ทิสํ ปุจฺฉติ อญฺญํ ทิสํ ปุจฺฉิ ตยา ปน
ทิฏฺฐสุตวิญฺญาตโต อทิฏฺฐาสุตอวิญฺญาตเมว พหุตรนฺติ โอวทนฺโต
เทฺว คาถา อภาสิ
               มา ตาต กุชฺฌิ น หิ สาธุ โกโธ
               พหุมฺปิ เต อทิฏฺฐํ อสฺสุตญฺจ
               มาตาปิตา ทิสา ตาต เสตเกตุ
               อาจริยมาหุ ทิสตํ ปสฏฺฐา
               อคาริโน อนฺนปานวตฺถทา
               อวฺหายิกา ตมฺปิ ทิสํ วทนฺติ
               เอสา ทิสา ปรมา เสตเกตุ
               ยํ ปตฺว ทุกฺขี จ สุขิโน ภวนฺตีติ ฯ
     ตตฺถ น หิ สาธุ โกโธติ โกโธ นาม อุปฺปชฺชมาโน สุภาสิต-
ทุพฺภาสิตํ อตฺถานตฺถํ หิตาหิตํ ชานิตุํ น เทตีติ น หิ สาธุโก ฯ
พหุมฺปิ เต อทิฏฺฐนฺติ ตยา จกฺขุนา อทิฏฺฐํ โสเตน จ อสฺสุตเมว
พหุตรํ ทิสํ ตา ทิสา มา ตาปิตโร ปุตฺตานํ ปุริมตรํ อุปฺปนฺนตฺตา
ปุรตฺถิมทิสา นาม ชาตาติ วทติ ฯ อาจริยมาหุ ทิสตํ ปสฏฺฐาติ
อาจริยา ปน ทกฺขิเณยฺยตฺตา ทิสตํ ปสฏฺฐา ทิกฺขิณทิสาติ พุทฺธาทโย
อริยา อาหุ กเถนฺติ ทีเปนฺติ วา วทนฺติ ฯ อคาริโนติ คหฏฺฐาว ฯ
อนฺนปานวตฺถทาติ อนฺนทา ปานทา วตฺถทา จ ฯ อวฺหายิกาติ เอถ
เทยฺยธมฺมํ ปฏิคฺคณฺหถาติ ปกฺโกสนกา ฯ ตมฺปิ ทิสํ วทนฺตีติ
ตมฺปิ พุทฺธาทโย อริยา เอตํ ทิสํ วทนฺติ ฯ อิมินา จตุปจฺจยทายกา
คหฏฺฐา ปจฺจเย อวฺหายิตฺวา ธมฺมิกสมณพฺราหฺมเณหิ อุปคนฺตพฺพตฺตา
เอตา ทิสา นามาติ ทีเปติ ฯ อปโร นโย เย เอเต อคาริโน
อนฺนปานวตฺถทา เตสํ ฉกามสคฺคสมฺปตฺติทายิกฏฺเฐน อุปรุปริ อวฺหายนโต
อวฺหายิกา ธมฺมิกสมณพฺราหฺมณา ฯ ตมฺปิ ทิสํ วทนฺตีติ ตํปิ พุทฺธาทโย
อริยา อุปริมทิสํ นาม วทนฺตีติ ทีเปติ ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ
        มาตาปิตา ทิสา ปุพฺพา    อาจริยา ทกฺขิณา ทิสา
        ปุตฺตทารา ทิสา ปจฺฉา    มิตฺตามจฺจา จ อุตฺตรา
        ทาสกมฺมกรา เหฏฺฐา     อุทฺธํ สมณพฺราหฺมณา
        เอตา ทิสา นมสฺเสยฺย    อปฺปมตฺโต กุเล คิหีติ ฯ
เอสา ทิสาติ อิทํ ปน นิพฺพานํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ชาติอาทินา หิ
นานปฺปกาเรน ทุกฺเขน ทุกฺขิตา สตฺตา ตํ ปตฺวา นิทฺทุกฺขา สุขิโน
ภวนฺติ ฯ เอสาเอว จ สตฺเตหิ อคตปุพฺพา ทิสา นาม ฯ เตเนว
จ นิพฺพานํ ปรมาติ อาห ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ
                สมติตฺติกํ อนวเสสกํ
                เตลปตฺตํ ยถา ปริหเรยฺย
                เอวํ สจิตฺตมนุรกฺเขยฺย
                ปตฺถยาโน ทิสํ อคตปุพฺพนฺติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต มาณวสฺส ทิสา กเถสิ ฯ โส ปน จณฺฑาเลนมฺหิ
ปาทนฺตเรน คมิโตติ ตสฺมึ ฐาเน อวสิตฺวา ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา
ทิสาปาโมกฺขสฺส อาจริยสฺส สนฺติเก สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา
อาจริเยน อนุญฺญาโต ตกฺกสิลโต นิกฺขมิตฺวา สพฺพสมยสิปฺปํ สิกฺขนฺโต
วิจริ ฯ โส เอกํ ปจฺจนฺตคามํ คนฺตฺวา ตํ นิสฺสาย วสนฺโต
ปญฺจสเต ตาปเส ทิสฺวา เตสํ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ยนฺเต ชานนฺติ
สิปฺปํ วา มนฺตํ วา จรณํ วา ตํ อุคฺคณฺหิตฺวา คณสตฺถา หุตฺวา
เตหิ ปริวาริโต พาราณสึ คนฺตฺวา ปุนทิวเส ภิกฺขํ จรนฺโต ราชงฺคณํ
อคมาสิ ฯ ราชา ตาปสานํ อิริยาปเถ ปสีทิตฺวา อนฺโตนิเวสเน
โภเชตฺวา เต อตฺตโน อุยฺยาเน วสาเปสิ ฯ โส เอกทิวสํ ตาปเส
ปริวิสิตฺวา อชฺช สายญฺเห อุยฺยานํ คนฺตฺวา อยฺเย วนฺทิสฺสามีติ
อาห ฯ เสตเกตุ อุยฺยานํ คนฺตฺวา ตาปเส สนฺนิปาเตตฺวา สมฺม
มาริส อชฺช ราชา อาคมิสฺสตีติ อาห ฯ ราชาโน นาม สกึ
อาราเธตฺวา ยาวตายุกํ สุขํ ชีวิตุํ สกฺกา อชฺช เอกจฺเจ วคฺคุลิวตฺตํ
จรถ เอกจฺเจ กณฺฐกเสยฺยํ กปฺเปถ เอกจฺเจ ปญฺจาตปํ ตปฺเปถ
เอกจฺเจ อุกฺกุฏิกปฺปธานํ อนุยุญฺเชถ เอกจฺเจ อุทโกโรหณกมฺมํ
กโรถ เอกจฺเจ มนฺเต สชฺฌายถาติ วิจาเรตฺวา สยํ ปณฺณสาลทฺวาเร
อปสฺสยปีฐเก นิสีทิตฺวา ปญฺจวณฺณรงฺคสมุชฺชลวาสนํ เอกํ
โปตฺถกํ วิจิตฺรวณฺณาธารเก ฐเปตฺวา สุสิกฺขิเตหิ จตูหิ ปญฺจหิ
มาณเวหิ ปุจฺฉิเต ปุจฺฉิเต ปญฺเห กเถสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ ราชา
อาคนฺตฺวา เต มิจฺฉาตปํ กโรนฺเต ทิสฺวา ตุฏฺโฐ เสตเกตุํ อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน ปุโรหิเตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต ตติยํ คาถมาห
                 ขราชินา ชฏิลา ปงฺกทนฺตา
                 ทุมุกฺขรูปา เยเม ชปนฺติ มนฺเต
                 กจฺจิ นุ เต มานุสิเก ปโยเค
                 อิทํ วิทู ปริมุตฺตา อปายาติ ฯ
     ตตฺถ ขราชินาติ สขุเรหิ อชินจมฺเมหิ สมนฺนาคตา ฯ ปงฺกทนฺตาติ
ทนฺตกฏฺฐสฺส อขาทเนน มลคฺคหิตทนฺตา ฯ ทุมุกฺขรูปาติ อนญฺชิต-
อมณฺฑิตลูขนิวาสนปารุปนา มาลาคนฺธวิเลปนวชฺชิตา ฯ กิลิฏฺฐรูปาติ
วุตฺตํ โหติ ฯ เยเม ชปนฺตีติ เย อิเม มนฺเต สชฺฌายนฺติ ฯ มานุสิเก
ปโยเคติ มนุสฺเสหิ กตฺตพฺพปโยเค ฐิตา ฯ อิทํ วิทู ปริมุตฺตา
อปายาติ อิมสฺมึ ปโยเค ฐตฺวา อิมํ โลกํ วิทิตฺวา ปากฏํ กตฺวา
กจฺจิ นุ เอเต อิสโย จตูหิ อปาเยหิ มุตฺตาติ ปุจฺฉติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ปุโรหิโต จตุตฺถํ คาถมาห
                 ปาปานิ กมฺมานิ กริตฺว ราช
                 พหุสฺสุโต เนว จเรยฺย ธมฺมํ
                 สหสฺสเวโทปิ น ตํ ปฏิจฺจ
                 ทุกฺขา ปมุญฺเจ จรณํ อปตฺวาติ ฯ
     ตตฺถ กริตฺวาติ กตฺวา ฯ จรณนฺติ สห สีเลน อฏฺฐ สมาปตฺติโย ฯ
อิทํ วุตฺตํ โหติ มหาราช อหํ พหุสฺสุโตมฺหีติ สหสฺสเวโทปิ
ติวิธํ สุจริตธมฺมํ น จเรยฺย ปาปาเนว กเรยฺย โส ตานิ ปาปานิ
กมฺมานิ กตฺวา ตํ พาหุสจฺจํ ปฏิจฺจ สีลสมาปตฺติสงฺขาตํ จรณํ
อปตฺวา ทุกฺขา น มุญฺเจ อปายทุกฺขโต น มุญฺจเตวาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา ตาปเสสุ ปสาทํ หริ ฯ ตโต เสตเกตุ
จินฺเตสิ อิมสฺส รญฺโญ ตาปเสสุ ปสาโท อุทปาทิ ตํ ปเนส
ปุโรหิโต วาสิยา ปหริตฺวา วิย ปจฺฉินฺทิ มยา เอเตน สทฺธึ
กเถตุํ วฏฺฏตีติ ฯ โส เตน สทฺธึ กเถนฺโต ปญฺจมํ คาถมาห
                 สหสฺสเวโทปิ น ตํ ปฏิจฺจ
                 ทุกฺขา ปมุญฺเจ จรณํ อปตฺวา
                 มญฺญามิ เวทา อผลา ภวนฺติ
                 สุสํยมํ จรณญฺเญว สจฺจนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ สหสฺสเวโทปิ ตํ พาหุสจฺจํ ปฏิจฺจ จรณํ อปตฺวา
อตฺตานํ ทุกฺขา น ปมุญฺเจ เอวํ สนฺเต อหํ มญฺญามิ ตโย เวทา
อผลา โหนฺติ สสีลกํ อฏฺฐสมาปตฺตึ ปฏิจฺจ จรณญฺเญว สจฺจํ
โหตีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ปุโรหิโต ฉฏฺฐมํ คาถมาห
                 น เหว เวทา อผลา ภวนฺติ
                 สุสํยมํ จรณญฺเญว สจฺจํ
                 กิตฺติญฺจ ปปฺโปติ อธิจฺจ เวเท
                 สนฺตํ ปุเนติ จรเณน ทนฺโตติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ ตโย เวทา อผลา น ภวนฺติ สุสํยมํ จรณญฺเญว
สจฺจํ เสยฺยํ อุตฺตมํ ปวรํ น เหว โหติ ฯ กึการณา ฯ กิตฺติญฺจ
ปปฺโปติ อธิจฺจ เวเท ตโย เวเท อธิจฺจ ทิฏฺฐธมฺเม กิตฺติมตฺตํ
ยสมตฺตํ ลาภมตฺตํ ลภติ อิโตปรํ อญฺญํ นตฺถิ ตสฺมา น เต
อผลา ฯ สนฺตํ ปุเนติ จรเณน ทนฺโตติ สีเล ปติฏฺฐาย สมาปตฺติโย
นิพฺพตฺเตตฺวา สมาปตฺติปทฏฺฐานํ วิปสฺสนํ วฑฺเฒนฺโต อจฺจนฺตํ สนฺตํ
นิพฺพานนามกํ เอกํ ปาปุณาติ ฯ
     อิติ ปุโรหิโต เสตเกตุโน วาทํ ภินฺทิตฺวา เต สพฺเพ คิหี
กาเรตฺวา ผลกาวุธานิ คาหาเปตฺวา มหนฺตการเก กตฺวา รญฺโญ
อุปฏฺฐาเก กาเรสิ ฯ อยํ กิร มหนฺตการกานํ วํโส ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
เสตเกตุ กุหโก ภิกฺขุ อโหสิ จณฺฑาลปุตฺโต สารีปุตฺโต อโหสิ
ปุโรหิโต ปน อหเมวาติ ฯ
                   เสตเกตุชาตกํ ทุติยํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๗-๑๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=123&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=123&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=837
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=3848
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=3804
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=3804
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27