อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

หน้าที่ ๖๕.
                     ขุรปุตฺตวคฺควณฺณนา
                       --------
                       ขุรปุตฺตชาตกํ
     สจฺจํ กิเรวมาหํสูติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ปุราณ-
ทุติยิกปโลภนํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตํ หิ ภิกฺขุํ สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ
ปุจฺฉิตฺวา อาม ภนฺเตติ เกน อุกฺกณฺฐาปิโตสีติ ปุราณทุติยิกายาติ
วุตฺเต ภิกฺขุ อยนฺเต อิตฺถี อนตฺถการิกา ปุพฺเพปิ ตฺวํ อิมํ
นิสฺสาย อคฺคึ ปวิสิตฺวา มรนฺโต ปณฺฑิเต นิสฺสาย ชีวิตํ ลภสีติ
วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ เสนเก นาม ราเช รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
สกฺกตํ กาเรสิ ฯ ตทา เสนกสฺส รญฺโญ เอเกน นาคราเชน สทฺธึ
มิตฺตภาโว โหติ ฯ โส กิร นาคราชา นาคภวนา นิกฺขมิตฺวา
ถเล โคจรํ คณฺหนฺโต จรติ ฯ อถ นํ คามทารกา ทิสฺวา สปฺโป
อยนฺติ เลณฺฑุทณฺฑาทีหิ ปหรึสุ ฯ ราชา อุยฺยานํ กีฬิตุํ คจฺฉนฺโต
ทิสฺวา กึ เอเต ทารกา กโรนฺตีติ ปุจฺฉิตฺวา เอกํ สปฺปํ
ปหรนฺตีติ สุตฺวา ปหริตุํ มา เทถ ปลาเปถ เนติ ปลาเปสิ ฯ
นาคราชา ชีวิตํ ลภิตฺวา นาคภวนํ คนฺตฺวา พหูนิ รตนานิ อาทาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๖.
อฑฺฒรตฺติกสมเย รญฺโญ สยนฆรํ ปวิสิตฺวา ตานิ รตนานิ ทตฺวา
มยา ตุมฺเห นิสฺสาย ชีวิตํ ลทฺธนฺติ รญฺญา สทฺธึ มิตฺตภาวํ
กตฺวา ปุนปฺปุนํ คนฺตฺวา ราชานํ ปสฺสติ ฯ โส อตฺตโน นาคมาณวิกาสุ
เอกํ กาเมสุ อติตฺตํ นาคมาณวิกํ รกฺขนตฺถาย รญฺโญ สนฺติเก
ฐเปสิ ฯ ยถา เอตํ น ปสฺสสิ ตทา อิมํ มนฺตํ ปริวตฺเตยฺยาสีติ
ตสฺส เอกํ มนฺตํ อทาสิ ฯ โส เอกทิวสํ อุยฺยานํ คนฺตฺวา
นาคมาณวิกาย สทฺธึ โปกฺขรณิยํ อุทกกีฬํ กีฬิ ฯ นาคมาณวิกา เอกํ อุทกสปฺปํ
ทิสฺวา อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา เตน สทฺธึ อสทฺธมฺมํ ปฏิเสวิ ฯ ราชา
ตํ อปสฺสนฺโต กหํ นุ โข คตาติ มนฺตํ ปริวตฺติตฺวา อนาจารํ
กโรนฺตึ ทิสฺวา เวฬุเปสิกาย ปหริ ฯ สา กุชฺฌิตฺวา ตโต นาคภวนํ
คนฺตฺวา กสฺมา อาคตาสีติ ปุฏฺฐา ตุมฺหากํ สหาโย มํ อตฺตโน
วจนํ อคณฺหนฺตึ ปิฏฺฐิยํ ปหรีติ ปหารํ ทสฺเสสิ ฯ นาคราชา
ตตฺตโต อชานิตฺวาว จตฺตาโร นาคมาณวเก อามนฺเตตฺวา คจฺฉถ
เสนกสฺส สยนฆรํ ปวิสิตฺวา นาสวาเตเนว นํ ภุสํ วิย วิทฺธํเสถาติ
เปเสสิ ฯ เต คนฺตฺวา รญฺโญ สิริสยเน นิปนฺนกาเล คพฺภํ ปวิสึสุ ฯ
เตสํ ปวิสนเวลายเมว ราชา เทวึ อาห ชานาสิ นุ โข ภทฺเท
นาคมาณวิกาย คตฏฺฐานนฺติ ฯ น ชานามิ เทวาติ ฯ อชฺช สา
อมฺหากํ โปกฺขรณิยํ กีฬนกาเล อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา เอเกน อุทกสปฺเปน
สทฺธึ อนาจารํ อกาสิ อถ นํ อหํ เอวํ มา กรีติ สิกฺขาปนตฺถาย
เวฬุเปสิกาย ปหรึ สา นาคภวนํ คนฺตฺวา สหายสฺส เม อญฺญํ
กิญฺจิ กเถตฺวา เมตฺตํ ภินฺเทยฺย เม ภยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ ฯ ตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๗.
สุตฺวา นาคมาณวกา ตโตว นิวตฺติตฺวา นาคภวนํ คนฺตฺวา นาคราชสฺส
ตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ โส สํเวคปฺปตฺโต หุตฺวา ตํ ขณญฺเญว รญฺโญ
สยนฆรํ อาคนฺตฺวา ตมตฺถํ อาจิกฺขิตฺวา ขมาเปตฺวา อิทํ เม
ทณฺฑกมฺมนฺติ สพฺพรุตชานนํ นาม มนฺตํ ทตฺวา อยํ มหาราช
อนคฺโฆ มนฺโต สเจ อิมํ มนฺตํ อญฺญสฺส อทาสิ ทตฺวาว
อคฺคึ ปวิสิตฺวา มเรยฺยาสีติ อาห ฯ ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ
โส ตโต ปฏฺฐาย กิปิลฺลิกานํปิ สทฺทํ ชานาติ ฯ ตสฺเสกทิวสํ มหาตเล
นิสีทิตฺวา มธุผาณิเตหิ ขาทนียํ ขาทนฺตสฺส เอกํ มธุวินฺทุญฺจ ผาณิต-
วินฺทุญฺจ ปูวขณฺฑญฺจ ภูมิยํ ปติ ฯ เอกา กิปิลฺลิกา ตํ ทิสฺวา
รญฺโญ มหาตเล มธุปาฏิ ภินฺนา ผาณิตกสฏํ ปูวกสฏํ นิกฺกุชฺชิตํ
มธุผาณิตปูเว ขาทถาติ วิรวนฺตี วิจรติ ฯ ราชา ตสฺสา รวํ สุตฺวา
หสิ ฯ รญฺโญ สมีเป ฐิตา เทวี กึ นุ โข ทิสฺวา ราชา
หสีติ จินฺเตสิ ฯ ตสฺมึ ขาทนียํ ขาทิตฺวา นหาตฺวา ปลฺลงฺเก นิสินฺเน
เอกํ มกฺขิกํ สามิโก เอหิ ภทฺเท กิเลสรติยา รมิสฺสามาติ อาห ฯ
อถ นํ สา อธิวาเสหิ ตาว สามิ อิทานิ รญฺโญ คนฺเธ
อาหริสฺสนฺติ ตสฺส วิลิมฺปนฺตสฺส ปาทมูเล คนฺธจุณฺณํ ปติสฺสติ
อหํ ตตฺถ วตฺเตตฺวา สุคนฺธา ภวิสฺสามิ ตโต รญฺโญ ปิฏฺฐิยํ
นิปชฺชิตฺวา รมิสฺสามาติ อาห ฯ ราชา ตํปิ สทฺทํ สุตฺวา หสิ ฯ
เทวีปิ กึ นุ โข ทิสฺวา หสีติ ปุน จินฺเตสิ ฯ ปุน รญฺโญ
สายมาสํ ภุญฺชนฺตสฺส เอกํ ภตฺตสิฏฺฐํ ภูมิยํ ปติ ฯ กิปิลฺลิกา
ราชกุเล ภตฺตสกฏํ ภคฺคํ ภตฺตํ ภุญฺชถาติ วิรวึสุ ฯ ตํ สุตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๘.
ราชา ปุนปิ หสิ ฯ เทวีปิ สุวณฺณกฏจฺฉุํ คเหตฺวา ราชานํ ปริวิสนฺตี
มํ นุ โข ทิสฺวา ราชา หสตีติ วิตกฺเกสิ ฯ สา รญฺญา สทฺธึ
สยนํ อารุยฺห นิปนฺนกาเล กึการณา เทว หสีติ ปุจฺฉิ ฯ โส
กินฺเต มม หสิตการเณนาติ วตฺวา ปุนปฺปุนํ นิพนฺโธ กเถสิ ฯ
อถ นํ สา ตุมฺหากํ ชานนมนฺตํ มยฺหํ เทถาติ วตฺวา น
สกฺกา ทาตุนฺติ ปฏิกฺขิตฺตาปิ ปุนปฺปุนํ นิพนฺธิ ฯ ราชา สจาหํ อิมํ
มนฺตํ ตุยฺหํ ทสฺสามิ มริสฺสามีติ อาห ฯ มรนฺโตปิ มยฺหํ เทหิ
เทวาติ ฯ ราชา มาตุคามวสิโก นาม หุตฺวา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
อิมิสฺสา มนฺตํ ทตฺวา อคฺคึ ปวิสิสฺสามีติ รเถน อุยฺยานํ ปายาสิ ฯ
ตสฺมึ ขเณ สกฺโก โลกํ โอโลเกนฺโต อิมํ การณํ ทิสฺวา อยํ
พาลราชา มาตุคามํ นิสฺสาย อคฺคึ ปวิสิสฺสามีติ คจฺฉติ ชีวิตมสฺส
ทสฺสามีติ สุชํ อสุรกญฺญํ อาทาย พาราณสึ อาคนฺตฺวา ตํ อชิกํ
กตฺวา อตฺตนา อโช หุตฺวา มหาชโน มา ปสฺสตูติ อธิฏฺฐาย
รญฺโญ รถสฺส ปุรโต อโหสิ ฯ ตํ อชํ ราชา เจว รเถ ยุตฺตสินฺธวา
จ ปสฺสนฺติ ฯ อญฺโญ โกจิ น ปสฺสติ ฯ อโช กถาย สมุฏฺฐาปนตฺถํ
อชิกาย สทฺธึ เมถุนธมฺมํ ปฏิเสวนฺโต วิย อโหสิ ฯ ตเมโก รเถ
ยุตฺตสินฺธโว ทิสฺวา สมฺม อช มยํ ปุพฺเพ อชา กิร พาลา
อหิริกาติ อสุมฺหา น จ ตํ ปสฺสิมฺหา ตฺวํ ปน รโห ปฏิจฺฉนฺนฏฺ-
ฐาเน กตฺตพฺพํ อนาจารํ อมฺหากํ เอตฺตกานํ ปสฺสนฺตานญฺเญว
กโรสิ น ลชฺชสิ ตํ โน ปุพฺเพ สุตํ อิมินา ทิฏฺเฐน สเมตีติ
วตฺวา ปฐมํ คาถมาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๙.
        สจฺจํ กิเรวมาหํสุ         กลกํ พาโลติ ปณฺฑิตา
        ปสฺส พาโล รโหกมฺมํ      อาวีกุพฺพํ น พุชฺฌตีติ ฯ
     ตตฺถ กลกนฺติ อชํ ฯ ปณฺฑิตาติ ญาณสมฺปนฺนา ตํ พาโลติ
วทนฺติ สจฺจํ กิร วทนฺติ ฯ ปสฺสาติ อาลปนํ ปสฺสถาติ อตฺโถ ฯ
น พุชฺฌตีติ เอตํ กาตุํ น ยุตฺตนฺติ น ชานาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา อโช เทฺว คาถา อภาสิ
        ตฺวํ นุ โข สมฺม พาโลสิ    ขุรปุตฺต วิชานหิ
        รชฺชุยาหิ ปริกฺขิตฺโต       วงฺโกฏฺโฐ โอหิโตมุโข ฯ
        อปรํปิ สมฺม เต พาลฺยํ     โย มุตฺโต น ปลายสิ
        โส จ พาลตโร สมฺม      ยํ ตฺวํ วหสิ เสนกนฺติ ฯ
     ตตฺถ ตฺวํ นุ โข สมฺมาติ สมฺม สินฺธว มยาปิ โข ตฺวํ
พาลตโร ฯ ขุรปุตฺตาติ โส กิร คทฺรภสฺส ชาติโก เตน นํ
เอวมาห ฯ วิชานหีติ อหเมว พาโลติ เอวํ ชานาหิ ฯ ปริกฺขิตฺโตติ
ยุเคน สทฺธึ คิวาย ปริกฺขิตฺโต ฯ วงฺโกฏฺโฐติ วงฺกโอฏฺโฐ ฯ
โอหิโตมุโขติ มุขพนฺธเนน ปิหิตมุโข ฯ มุตฺโต น ปลายสีติ โย
ตฺวํ รถโต มุตฺโต สมาโน มุตฺตกาเล ปลายิตฺวา อรญฺญํ น
ปวิสสิ ตํ เต อปลายนํ อปรํปิ พาลฺยํ ฯ โส จ พาลตโรติ
ยํ ตฺวํ เสนกํ วหสิ โส เสนโก ตยาปิ พาลตโรติ ฯ
     ราชา เตสํ อุภินฺนํปิ กถํ ชานาติ ตสฺมา ตํ สุณนฺโต
สณิกํ รถํ เปเสสิ ฯ สินฺธโวปิ ตสฺส กถํ สุตฺวา ปุน จตุตฺถํ คาถมาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๐.
        ยนฺนุ สมฺม อหํ พาโล    อชราช วิชานหิ
        อถ เกน เสนโก พาโล  ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
     ตตฺถ ยนฺติ กรณตฺเถ ปจฺจตฺตํ ฯ นูติ อนุสฺสวตฺเถ นิปาโต ฯ
อิทํ วุตฺตํ โหติ สมฺม อชราช เยน ตาว ติรจฺฉานคโต ภทฺเรน
การเณน อหํ พาโล ตํ ตฺวํ การณํ ชานาหิ น สกฺกา เอตํ
ตยา ญาตุํ  อหญฺหิ ติรจฺฉานคตตฺตาว พาโล ตสฺมา มํ
ขุรปุตฺตาติ อาทีนิ วทนฺโต สุฏฺฐุ วทสิ อยํ ปน เสนโก ราชา
เกน การเณน พาโล ตํ เม การณํ ปุจฺฉิโต อกฺขาหีติ ฯ
     ตํ อาจิกฺขนฺโต อโช ปญฺจมํ คาถมาห
        อุตฺตมตฺถํ ลภิตฺวาน      ภริยาย โย ปทสฺสติ
        เตน ชหิสฺสตตฺตานํ      สา เจวสฺส น เหสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ อุตฺตมตฺถนฺติ สพฺพรุตชานนมนฺตํ ฯ เตนาติ ตสฺสา
มนฺตปฺปทานสงฺขาเตน การเณน ตํ ทตฺวา อคฺคึ ปวิสนฺโต
อตฺตานญฺจ ชหิสฺสติ สาวสฺส ภริยา น ภวิสฺสติ ตสฺมา เอส
ตยา พาลตโร โย ลทฺธยสํ รกฺขิตุํ น สกฺโกตีติ ฯ
     ราชา ตสฺส วจนํ สุตฺวา อชราช อมฺหากํ โสตฺถึ กโรนฺโตปิ
ตฺวญฺเจตํ กริสฺสสิ กเถหิ ตาว โน กตฺตพฺพยุตฺตกนฺติ อาห ฯ
อถ นํ อชราชา มหาราช อิเมสํ สตฺตานํ อตฺตโต อญฺโญ ปิยตโร
นาม นตฺถิ เอกํ ปิยภณฺฑํ นิสฺสาย อตฺตานํ นาเสตุํ ลทฺธยสํ
ปหาตุํ น วฏฺฏตีติ วตฺวา ฉฏฺฐํ คาถมาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๑.
                น ปิยมฺเมติ ชนินฺท ตาทิโส
                อตฺตํ นิรํกตฺว ปิยานิ เสวติ
                อตฺตาว เสยฺโย ปรมาว เสยฺยา
                ลพฺภา ปิยา โอจิตตฺเตน ปจฺฉาติ ฯ
     ตตฺถ ปิยมฺเมติ ปิยํ เม อยเมว วา ปาโฐ ฯ อิทํ วุตฺตํ
โหติ ชนินฺท ตาทิโส ยสมหตฺเต ฐิโต ปุคฺคโล เอกํ ปิยภณฺฑิ
นิสฺสาย อิทํ ปิยมฺเมติ อตฺตํ นิรํกตฺวา อตฺตานํ ฉฑฺเฑตฺวา ตานิ
ปิยานิ น เสวเตว ฯ กึการณา ฯ อตฺตาว เสยฺโย ปรมาว
เสยฺยาติ ยสฺมา สตคุเณน สหสฺสคุเณน อตฺตาว เสยฺโย ปวโร
อุตฺตโม ปรมาว เสยฺยา ปรมา อุตฺตมา อญฺญสฺมา ปิยภณฺฑาตํ
อตฺโถ ฯ เอตฺถ หิ วกาโรปิ การณตฺเถ นิปาโตติ ทฏฺฐพฺโพ ฯ ลพฺภา
ปิยา โอจิตตฺเตน ปจฺฉาติ โอจิตตฺเตน หิ วฑฺฒิตตฺเตน ปุริเสน ปจฺฉา
ปิยา นาม สกฺกา ลทฺธุํ น ตสฺสา การณา อตฺตา นาเสตพฺโพติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต รญฺโญ โอวาทํ อทาสิ ฯ ราชา ตุสฺสิตฺวา
อชราช กุโต อาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ สกฺโก อหํ มหาราช ตว
อนุกมฺปาย ตํ มรณา โมเจตุํ อาคโตสฺมีติ ฯ เทวราช อหํ เอติสฺสา
มนฺตํ ทสฺสามีติ อวจํ อิทานิ กึ กโรมีติ ฯ มหาราช ตุมฺหากํ
อุภินฺนํปิ วินาเสน กิจฺจํ นตฺถิ สิปฺปสฺส อุปจาโรติ วตฺวา เอกํ
กติปเย ปหาเร ปหราเปสิ อิมินา อุปาเยน น คณฺหิสฺสตีติ ฯ
ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ มหาสตฺโต รญฺโญ โอวาทํ ทตฺวา
สกฏฺฐานเมว คโต ฯ ราชา อุยฺยานํ คนฺตฺวา เทวึ ปกฺโกสาเปตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๒.
อาห คณฺหิสฺสสิ ภทฺเท มนฺตนฺติ ฯ อาม เทวาติ ฯ เตนหิ อุปจารํ
กโรมีติ ฯ โก อุปจาโรติ ฯ ปิฏฺฐิยํ ปหารสเต ปวตฺตมาเน
สทฺทํ กาตุํ น วฏฺฏตีติ ฯ สา มนฺตโลเภน สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ
ราชา โจรฆาตเก ปกฺโกสาเปตฺวา กสา คาหาเปตฺวา อุโภสุ ปสฺเสสุ
ปหราเปสิ ฯ สา เทฺว ตโย ปหาเร อธิวาเสตฺวา ตโต ปรํ น
เม มนฺเตนตฺโถติ วิรวิ ฯ อถ นํ ราชา  ตฺวํ มํ มาเรตฺวา
มนฺตํ คณฺหิตุกามาติ ปิฏฺฐิยํ นิจฺจมฺมํ กตฺวา วิสฺสชฺชาเปสิ ฯ สา
ตโต ปฏฺฐาย ปุน กเถตุํ นาสกฺขิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา ราชา อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ อโหสิ เทวี ปุราณทุติยิกา
อสฺโส สารีปุตฺโต สกฺโก เทวราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                    ขุรปุตฺตชาตกํ ปฐมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๖๕-๗๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=1265&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=1265&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=905
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4069
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4044
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4044
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27