อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                     สุวณฺณกกฺกฏกชาตกํ
     สิงฺคมิโคติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต อานนฺทตฺเถรสฺส
อตฺตโน อตฺถาย ชีวิตปริจฺจาคํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุํ ยาว
ธนุคฺคหปฺปโยชนา กณฺฑหาลชาตเก ธนปาลวิสฺสชฺชนํ จุลฺลหํสชาตเก
กถิตํ ฯ
     ตทา หิ ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส ธมฺม-
ภณฺฑาคาริกอานนฺทตฺเถโร เสขปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต หุตฺวา ธนปาลเก
อาคจฺฉนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ชีวิตํ ปริจฺจชีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา
กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย
นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ อานนฺโท มยฺหํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๘.
ชีวิตํ ปริจฺจชนฺโตเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต ราชคหสฺส ปุพฺพุตฺตรปสฺเส หลินฺทิโย นาม พฺราหฺมณ-
คาโม อโหสิ ฯ ตทา โพธิสตฺโต ตสฺมึ คาเม กาสิกพฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต กุฏุมฺพํ สณฺฐเปตฺวา ตสฺส คามสฺส
ปุพฺพุตฺตราย ทิสาย เอกสฺมึ มคธกฺเขตฺเต อสีติสหสฺสมตฺตํ กสึ
การาเปสิ ฯ โส เอกทิวสํ มนุสฺเสหิ สทฺธึ เขตฺตํ คนฺตฺวา กมฺม-
การเก กมฺมํ กริสฺสถาติ อาณาเปตฺวา มุขโธวนตฺถาย เขตฺตโกฏิยํ
มหนฺตํ โสพฺภํ อุปสงฺกมิ ฯ ตสฺมึ โข ปน โสพฺเภ เอโก สุวณฺณ-
วณฺโณ กกฺกฏโก ปฏิวสติ อภิรูโป ปาสาทิโก ฯ โพธิสตฺโต
ทนฺตกฏฺฐํ ขาทิตฺวา ตํ โสพฺภํ โอตริ ฯ ตสฺส มุขโธวนกาเล กกฺกฏโก
โพธิสตฺตสฺส สนฺติกํ อาคมาสิ ฯ อถ นํ โส อุกฺขิปิตฺวา อตฺตโน
อุตฺตริสาฏกนฺตเร นิปชฺชาเปตฺวา คเหตฺวา เขตฺเต กตฺตพฺพกิจฺจํ
กตฺวา คจฺฉนฺโต ตตฺเถว นํ โสพฺเภ ปกฺขิปิตฺวา เคหํ อคมาสิ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย เขตฺตํ อาคจฺฉนฺโต ปฐมํ ตํ โสพฺภํ คนฺตฺวา กกฺกฏกํ
อุตฺตริสาฏกนฺตเร นิปชฺชาเปตฺวา ปจฺฉา กมฺมนฺตํ วิจาเรติ ฯ อิติ
เนสํ อญฺญมญฺญํ วิสฺสาโส ทฬฺโห อโหสิ ฯ โพธิสตฺโต นิพทฺธํ
เขตฺตํ อาคจฺฉติ ฯ อกฺขีสุ จ ปนสฺส ปญฺจ ปสาทานิ ตีณิ
มณฺฑลานิ สุวิสุทฺธานิ หุตฺวา ปญฺญายนฺติ ฯ อถสฺส เขตฺตสฺส
โกฏิยํ เอกสฺมึ ตาลเก กากกุลาวเก กากี ตสฺส อกฺขีนิ ทิสฺวา
ขาทิตุกามา หุตฺวา กากํ อาห สามิ โทหโฬ เม อุปฺปนฺโนติ ฯ
กึ โทหโฬ นามาติ ฯ เอตสฺส พฺราหฺมณสฺส อกฺขีนิ ขาทิตุกามมฺหีติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๙.
ทุทฺโทหโฬ เต อุปฺปนฺโน โก เอตานิ อาหริตุํ สกฺขิสฺสตีติ ฯ ตฺวํ
น สกฺโกสีติ ฯ อาม น สกฺโกมีติ ฯ อหเมตํ ชานามิ โย ปเนส
ตาลสฺส อวิทูเร วมฺมิโก เอตฺถ กณฺหสปฺโป วสติ ตํ อุปฏฺฐาหิ
โส เอตํ ฑํสิตฺวา มริสฺสติ อถสฺส อกฺขีนิ อุปฺปาเฏตฺวา ตฺวํ
อาหริสฺสสีติ ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตโต ปฏฺฐาย กณฺหสปฺปํ
อุปฏฺฐหิ ฯ โพธิสตฺเตนาปิ วาปิตสสฺสานํ คพฺภคฺคหณกาเล กกฺกฏโก
มหา อโหสิ ฯ อเถกทิวสํ สปฺโป กากมาห สมฺม ตฺวํ กึการณา
นิพทฺธํ มํ อุปฏฺฐหสิ กึ เต กโรมีติ ฯ สามิ ตุมฺหากํ ทาสิยา
เอตสฺส เขตฺตสามิกสฺส อกฺขีสุ โทหโฬ อุปฺปชฺชิ สฺวาหํ ตุมฺหากํ
อานุภาเวน ตสฺส อกฺขีนิ ลภิสฺสามีติ ตุมฺเห อุปฏฺฐหามีติ ฯ สปฺโป โหตุ
นยิทํ ครุกํ ลภิสฺสสีติ ตํ อสฺสาเสตฺวา ปุนทิวเส พฺราหฺมณสฺส
อาคมนมคฺเค เกทารมริยาทํ นิสฺสาย ติเณหิ ปฏิจฺฉนฺโน หุตฺวา
ตสฺสาคมนํ โอโลเกนฺโต นิปชฺชิ ฯ โพธิสตฺโต อาคจฺฉนฺโต ปฐมํ
โสพฺภํ โอตริตฺวา มุขํ โธวิตฺวา สิเนหํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา สุวณฺณ-
กกฺกฏกํ อาลิงฺคิตฺวา อุตฺตริสาฏกนฺตเร นิปชฺชาเปตฺวา เขตฺตํ ปาวิสิ ฯ
สปฺโป ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา เวเคน ปกฺขนฺทิตฺวา ปิณฺฑิกมํเส
ฑํสิตฺวา ตตฺเถว ปาเตตฺวา วมฺมิกํ สนฺธาย ปลายิ ฯ โพธิสตฺตสฺส
ปตนญฺจ กกฺกฏกสฺส สาฏกนฺตรโต ลงฺฆนญฺจ กากสฺส อาคนฺตฺวา
โพธิสตฺตสฺส อุเร นิลียนญฺจ อปจฺฉา อปุริมํ อโหสิ ฯ กาโก
นิลียิตฺวา อกฺขีนิ ตุณฺเฑน ปาสาเรสิ ฯ กกฺกฏโก อิมํ กากํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๐.
นิสฺสาย มม สหายสฺส ภยํ อุปฺปนฺนํ เอตสฺมึ คหิเต สปฺโป
อาคจฺฉิสฺสตีติ สณฺฑาเสน คณฺหนฺโต วิย กากสฺส คิวายํ อเฬน
ทฬฺหํ คเหตฺวา กิลเมตฺวา โถกํ สิถิลมกาสิ ฯ กาโก กิสฺส มํ
สมฺม ฉฑฺเฑตฺวา ปลายสิ เอโส มํ กกฺกฏโก วิเหเฐสิ ยาว
น มรามิ ตาวเทว เอหีติ สปฺปํ ปกฺโกสนฺโต ปฐมํ คาถมาห
                สิงฺคมิโค อายตจกฺขุเนตฺโต
                อฏฺฐิตฺตโจ วาริสโย อโลโม
                เตนาภิภูโต กปณํ รุทามิ
                หเร สขา กิสฺส นุ มํ ชหาสีติ ฯ
     ตตฺถ สิงฺคมิโคติ สิงฺคสุวณฺณวณฺณตาย วา อฬสงฺขาตานํ
วา สิงฺคานํ อตฺถิตาย กกฺกฏโก วุตฺโต ฯ อายตจกฺขุเนตฺโตติ
ทีเฆหิ จกฺขุสงฺขาเตหิ เนตฺเตหิ สมนฺนาคโต ฯ อฏฺฐิเมว ตโจ
อสฺสาติ อฏฺฐิตฺตโจ ฯ หเร สขาติ อาลปนเมตํ ฯ อมฺโภ
สหายาติ อตฺโถ ฯ
     สปฺโป ตํ สุตฺวา มหนฺตํ ผณํ กตฺวา กากํ อสฺสาเสนฺโต
อคมาสิ ฯ
     สตฺถา ตมตฺถํ ทีเปนฺโต อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา ทุติยํ คาถมาห
                โส อสฺสสนฺโต มหตา ผเณน
                ภุชงฺคโม กกฺกฏกชฺฌปตฺโต
                สขา สขารํ ปริตายมาโน
                ภุชงฺคมํ กกฺกฏโก อคฺคเหสีติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๑.
     ตตฺถ กกฺกฏกชฺฌปตฺโตติ กกฺกฏกสฺส สนฺติกํ ปตฺโต ฯ
สขา สขารนฺติ สหาโย สหายํ ฯ สกขารนฺติปิ ปาโฐ ฯ อตฺตโน
สหายนฺติ อตฺโถ ฯ ปริตายมาโนติ รกฺขมาโน ฯ อคฺคเหสีติ
ทุติเยน อเฬน คิวายํ ทฬฺหํ คเหตฺวา อถ นํ กิลเมตฺวา โถกํ
สิถิลมกาสิ ฯ
     อถ นํ สปฺโป กกฺกฏโก นาม เนว กากมํสํ ขาทติ น
สปฺปมํสํ เกน นุ โข การเณน อยํ อมฺเห คณฺหตีติ จินฺเตตฺวา
ตํ ปุจฺฉนฺโต ตติยํ คาถมาห
                น วายสํ โน ปน สปฺปราชํ
                ฆาสตฺถิโก กกฺกฏโก อเทยฺย
                ปุจฺฉามิ ตํ อายตจกฺขุเนตฺต
                อถ กิสฺส เหตุมฺห อุโภ คหีตาติ ฯ
     ตตฺถ ฆาสตฺถิโกติ อาหารตฺถิโก หุตฺวา ฯ อาเทยฺยาติ อาทิเยยฺย
น โภชเนน โยเชตฺวา คณฺหีติ อตฺโถ ฯ
     ตํ สุตฺวา กกฺกฏโก คหณการณํ กเถนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
                อยํ ปุริโส มม อตฺถกาโม
                โย มํ คเหตฺวา อุทกาย เนติ
                ตสฺมึ มเต ทุกฺขมนปฺปกมฺเม
                อหญฺจ เอโส จ อุโภ น โหม ฯ
                มมญฺจ ทิสฺวาน ปวฑฺฒกายํ
                สพฺโพ ชโน หึสิตุเมวมิจฺเฉ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๒.
              สาธุญฺจ ถูลญฺจ มุทุญฺจ มํสํ
              กากาปิ มํ ทิสฺวาน วิเหฐเยยฺยุนฺติ ฯ
     ตตฺถ อยนฺติ โพธิสตฺตํ นิทฺทิสติ ฯ อตฺถกาโมติ หิตกาโม ฯ
อุทกาย เนตีติ โย มํ สมฺปิยายมาโน อุตฺตริสาฏเกน คเหตฺวา
อุทกาย เนติ อตฺตโน วสนกโสพฺภํ ปาเปติ ฯ ตสฺมึ มเตติ สเจ
โส อิมสฺมึ ฐาเน มริสฺสติ เอตสฺมึ มเต มม กายิกเจตสิกํ
มหนฺตํ ทุกฺขํ ภวิสฺสตีติ ทีเปติ ฯ อุโภ น โหมาติ เทฺวปิ ชนา
น ภวิสฺสาม ฯ มมญฺจ ทิสฺวาติ คาถาย อยมตฺโถ อิทญฺจ
อปรํปิ การณํ อิมสฺมึ มเต อนาถํ นิปฺปจฺจยํ มํ ปวฑฺฒิตกายํ
ทิสฺวา สพฺโพ ชโน อิมสฺส กกฺกฏกสฺส สาธุญฺจ ถูลญฺจ มุทุญฺจ
มํสญฺจ มํ มาเรตุํ อิจฺเฉยฺย น เกวลญฺจ ชโน ติรจฺฉานภูตา
กากาปิ มํ ทิสฺวา วิเหเฐยฺยุนฺติ มาเรยฺยุํ ฯ
     ตํ สุตฺวา สปฺโป จินฺเตสิ เอเกนุปาเยน อิมํ วญฺเจตฺวา
กากญฺจ อตฺตานญฺจ โมเจสฺสามีติ ฯ อถ นํ วญฺเจตุกาโม ฉฏฺฐํ
คาถมาห
                สเจ ตสฺส เหตุมฺห อุโภ คหีตา
                อุฏฺฐาตุ โปโส วิสมาวมามิ
                มมญฺจ กากญฺจ ปมุญฺจ ขิปฺปํ
                ปุเร วิสํ คาฬฺหมุเปติ มจฺจนฺติ ฯ
     ตตฺถ สเจ ตสฺส เหตูติ สเจ ตสฺส การณา ฯ อุฏฺฐาตูติ
นิพฺพิโส โหตุ ฯ วิสมาวมามีติ อหมสฺส วิสํ อากฑฺฒามิ ปุน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๓.
นิพฺพิสนฺตํ กโรมีติ ฯ ปุเร วิสํ คาฬฺหมุเปติ มจฺจนฺติ อิมมฺหิ
มจฺจํ มยา อนาวมิยมานํ วิสํ คาฬฺหํ พลวํ หุตฺวา อุปคจฺเฉยฺย
ตํ ยาว น อุปคจฺฉติ ตาวเทว อมฺเห เทฺวปิ ชเน มุญฺจาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา กกฺกฏโก จินฺเตสิ อยํ เอเกนุปาเยน มํ เทฺวปิ
ชเน วิสฺสชฺชาเปตฺวา ปลายิตุกาโม มยฺหํ อุปายโกสลฺลํ น ชานาติ
อหํ ทานิ ยถา สปฺโป สญฺจริตุํ สกฺโกติ เอวํ อฬํ สิถิลํ
กริสฺสามิ กากํ ปน เนว วิสฺสชฺชิสฺสามีติ เอวํ จินฺเตตฺวา สตฺตมํ
คาถมาห
                สปฺปํ ปโมกฺขามิ น ตาว กากํ
                ปฏิพทฺธโก โหติ หิ ตาว กาโก
                ปุริสญฺจ ทิสฺวาน สุขึ อโรคํ
                กากํ ปโมกฺขามิ ยเถว สปฺปนฺติ ฯ
     ตตฺถ ปฏิพทฺธโกติ ปาฏิโภโค ฯ ยเถว สปฺปนฺติ ยถา
ภวนฺตํ สปฺปํ มุญฺจามิ ตถา กากํปิ ปโมกฺขามิ เกวลํ ตฺวํ อิมสฺส
พฺราหฺมณสฺส สรีรโต สีฆํ วิสํ อาวมาหีติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ตสฺส มุขสญฺจรณตฺถํ อฬํ สิถิลมกาสิ ฯ
สปฺโป วิสํ อาวมิตฺวา มหาสตฺตสฺส สรีรํ นิพฺพิสํ อกาสิ ฯ โส
นิทฺทุกฺโข อุฏฺฐาย ปกติวณฺเณเนว อฏฺฐาสิ ฯ กกฺกฏโก สเจ
อิเม เทฺวปิ ชนา อโรคา ภวิสฺสนฺติ มยฺหํ สหายสฺส วุฑฺฒิ นาม
น ภวิสฺสติ วินาเสสฺสามิ เตติ จินฺเตตฺวา กตฺตริกาย อุปฺปลทลํ
วิย อเฬหิ อุภินฺนํปิ สีสํ กปฺเปตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสิ ฯ กากีปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๔.
ตมฺหา ฐานา ปลายิ ฯ โพธิสตฺโต สปฺปสฺส สรีรํ ทณฺฑเกน
เวฐิตฺวา วมฺมิกํ ขิปิ สุวณฺณกกฺกฏกํ โสพฺเภ วิสฺสชฺเชตฺวา นหาตฺวา
หลินฺทิยคามเมว คโต ฯ ตโต ปฏฺฐายปิสฺส กกฺกฏเกน สทฺธึ
อธิกตโร วิสฺสาโส อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนนฺโต โอสานคาถมาห
                กาโก ตทา เทวทตฺโต อโหสิ
                วารโณ ปน กณฺหสปฺโป อโหสิ
                อานนฺทภโทฺร กกฺกฏโก อโหสิ
                อหํ ตทา พฺราหฺมโณ โหมิ สตฺถาติ ฯ
สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ ฯ กากี ปน คาถาย
น วุตฺตา ฯ สา จิญฺจมาณวิกา อโหสีติ ฯ
                สุวณฺณกกฺกฏกชาตกํ จตุตฺกํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๘๗-๙๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=1727&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=1727&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=923
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4128
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4110
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4110
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27