อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                    ปพฺพชิตวิเหฐกชาตกํ
     ทุพฺพณฺณรูปนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต โลกตฺถจริยํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุํ มหากณฺหชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     ตทา ปน สตฺถา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ ตถาคโต
โลกสฺส อตฺถํ จรติเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
สกฺโก อโหสิ ฯ ตทา เอโก วิชฺชาธโร มนฺตวิชฺชํ ปริวตฺเตตฺวา
อฑฺฒรตฺติกสมเย สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา พาราณสีรญฺโญ อคฺคมเหสิยา
สทฺธึ อติจรติ ฯ ตสฺสาปิ ปริจาริกาโย รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ สา
สยเมว ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห เทว เอโก ปุริโส อฑฺฒ-
รตฺติกสมเย สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา มํ ทูเสตีติ ฯ สกฺขิสฺสสิ ปนสฺส
กิญฺจิ สญฺญาณํ กาตุนฺติ ฯ สกฺโกมิ เทวาติ ฯ สา ชาติหิงฺคุกปาฏึ
อาหราเปตฺวา ตสฺส ปุริสสฺส รตฺตึ อาคนฺตฺวา อภิรมิตฺวา
คจฺฉนฺตสฺส ปิฏฺฐิยํ ปญฺจงฺคุลิกํ ทตฺวา ปาโตว รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ
ราชา มนุสฺเส อาณาเปสิ คจฺฉถ สพฺพทิสาสุ โอโลเกตฺวา ปิฏฺฐิยํ
ชาติหิงฺคุลิกฺขํ ปุริสํ คณฺหถาติ ฯ วิชฺชาธโรปิ รตฺตึ อนาจารํ กตฺวา
ทิวา สุสาเน สุริยํ นมสฺสนฺโต เอกปาเทน ติฏฺฐติ ฯ ราชปุริสา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๑.
ตํ ทิสฺวา ปริวารยึสุ ฯ โส ปากฏํ เม กมฺมํ ชาตนฺติ วิชฺชํ
ปริวตฺเตตฺวา อากาเสน อุปฺปติตฺวา คโต ฯ ราชา เต ทิสฺวา
อาคตปุริเส อทฺทสถาติ ปุจฺฉิ ฯ อาม อทฺทสามาติ ฯ โก
นาเมโสติ ฯ ปพฺพชิโต เทวาติ ฯ โส หิ รตฺตึ อนาจารํ กตฺวา
ทิวา ปพฺพชิตเวเสน วสติ ฯ ราชา อิเม ทิวา สมณเวเสน
จริตฺวา รตฺตึ อนาจารํ กโรนฺตีติ ปพฺพชิตานํ กุชฺฌิตฺวา มิจฺฉาคหณํ
คเหตฺวา มยฺหํ วิชิตา สพฺเพ ปพฺพชิตา ปลายนฺตูติ ทิฏฺฐทิฏฺฐฏฺฐาเน
ราชาณํ กริสฺสถาติ เภริญฺจาราเปสิ ฯ ติโยชนสติกา กาสิกรฏฺฐา
ปลายิตฺวา สพฺเพ ปพฺพชิตา อญฺญา ราชธานิโย อคมึสุ ฯ สกล-
กาสิกรฏฺเฐ มนุสฺสานํ โอวาททายโก เอโกปิ ธมฺมิกสมณพฺราหฺมโณ
น อโหสิ ฯ อโนวาทกา มนุสฺสา ผรุสา อเหสุํ ฯ ทานสีลาทึ
มุญฺเจตฺวา มตมตา เยภุยฺเยน อปาเย นิพฺพตฺตึสุ ฯ สคฺเค
นิพฺพตฺตนกา นาม นาเหสุํ ฯ สกฺโก นวเทวปุตฺเต อปสฺสนฺโต
กึ นุ โข การณนฺติ อาวชฺเชตฺวา วิชฺชาธรํ นิสฺสาย พาราณสีรญฺญา
กุทฺเธน มิจฺฉาคหเณน ปพฺพชิตานํ รฏฺฐา ปพฺพาชนียภาวํ ญตฺวา
ฐเปตฺวา มํ อญฺโญ อิมสฺส รญฺโญ มิจฺฉาคหณํ ภินฺทิตุํ สมตฺโถ
นาม นตฺถิ รญฺโญ จ รฏฺฐวาสีนญฺจ อวสฺสโย ภวิสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา นนฺทมูลกปพฺภาเร ปจฺเจกพุทฺธานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา
วนฺทิตฺวา ภนฺเต มยฺหํ เอกํ มหลฺลกปจฺเจกพุทฺธํ เทถ กาสิกรฏฺฐํ
ปสาเทสฺสามีติ อาห ฯ โส สงฺฆตฺเถรเมว ลภิ ฯ อถสฺส ปตฺตจีวรํ
คเหตฺวา ตํ ปุรโต กตฺวา สยํ ปจฺฉโต หุตฺวา สิรสฺมึ อญฺชลึ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๒.
ฐเปตฺวา ปจฺเจกพุทฺธํ นมสฺสนฺโต อุตฺตมรูปธโร มาณวโก หุตฺวา
สกลนครสฺส มตฺถเกน ติกฺขตฺตุํ วิจริตฺวา ราชทฺวารํ อาคนฺตฺวา
อากาเส อฏฺฐาสิ ฯ อมจฺจา รญฺโญ อาโรจยึสุ เทว เอโก
อภิรูโป มาณวโก เอกํ สมณํ อาเนตฺวา ราชทฺวาเร อากาเส
ฐิโตติ ฯ ราชา อาสนา วุฏฺฐาย สีหปญฺชเร ฐตฺวา มาณว
กสฺมา ตฺวํ อภิรูโป สมาโน เอตสฺส วิรูปสฺส สมณสฺส ปตฺตจีวรํ
คเหตฺวา นมสฺสมาโน ฐิโตติ เตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต ปฐมํ คาถมาห
                ทุพฺพณฺณรูปํ ตฺวมริยวณฺณี
                ปุรกฺขิตฺวา ปญฺชลิโก นมสฺส
                เสยฺโย นุ เต โส อุทาหุ สริกฺโข
                นามํ ปรสฺสตฺตโน จาปิ พฺรูหีติ ฯ
     ตตฺถ อริยวณฺณีติ สุนฺทรรูโป ฯ เสยฺโย นุ เต โสติ เอโส
วิรูโป ปพฺพชิโต กึ นุ ตยา อุตฺตริตโร อุทาหุ สริกฺโขติ ฯ
ปรสฺสตฺตโน จาติ เอตสฺส จ ปรสฺส อตฺตโน จ นามํ พฺรูหีติ ปุจฺฉิ ฯ
     อถ นํ สกฺโก มหาราช สมโณ นาม ครุฏฺฐานิโย เยน
นาเมน อาลปิตุํปิ น ลภติ มยฺหํ ปน เต นามํ กเถสฺสามีติ
วตฺวา ทุติยํ คาถมาห
                น นามโคตฺตํ คณฺหนฺติ ราช
                สมคฺคตานุชฺชุคตาน เทวา
                อหญฺจ เต นามเธยฺยํ วทามิ
                สกฺโกหมสฺมี ติทสานมินฺโทติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๓.
     ตตฺถ สมคฺคตานุชฺชุคตาน เทวาติ มหาราช สพฺพสงฺขาเร ยถา-
สภาวสรสวเสน สมฺมสิตฺวา อคฺคผลํ อรหตฺตํ ปตฺตตฺตา สมคฺคตานํ
อุชุคตานํ อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน นิพฺพานํ คตตฺตา อุชุคตานํ มหา-
ขีณาสวานํ อุปปตฺติเทเวหิ อุตฺตริตรานํ วิสุทฺธิเทวานํ อุปปตฺติเทวา
นามโคตฺตํ น คณฺหนฺติ ฯ อหญฺจ เต นามเธยฺยนฺติ อปิ จ
อหํ อตฺตโน นามเธยฺยํ ตุยฺหํ กเถสสามีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา ตติยคาถาย ภิกฺขุํ นมสฺสมานสฺส อานิสํสํ ปุจฺฉิ
                โย ทิสฺวา ภิกฺขุํ จรณูปปนฺนํ
                ปุรกฺขิตฺว ปญฺชลิโก นมสฺสติ
                ปุจฺฉามิ ตํ เทวราเชตมตฺถํ
                อิโต จุโต กึ ลภเต สุขํ โสติ ฯ
          สกฺโก จตุตฺถคาถาย กเถสิ
                โย ทิสฺวา ภิกฺขุํ จรณูปปนฺนํ
                ปุรกฺขิตฺว ปญฺชลิโก นมสฺสติ
                ทิฏฺเฐว ธมฺเม ลภเต ปสํสํ
                สคฺคญฺจ โส ยาติ สรีรเภทาติ ฯ
     ตตฺถ ภิกฺขุนฺติ ภินฺนกิเลสปริสุทฺธปุคฺคลํ ฯ จรณูปปนฺนนฺติ
สีลจรเณน อุเปตํ ฯ ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ น เกวลํ อิโต จุโตเยว
อิมสฺมึ ปน อตฺตภาเว โส ปสํสํ ลภติ ปสํสา สุขํ วินฺทตีติ ฯ
     ราชา สกฺกสฺส กถํ สุตฺวา อตฺตโน มิจฺฉาคหณํ ภินฺทิตฺวา
ตุฏฺฐมานโส ปญฺจมํ คาถมาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๔.
                ลกฺขี วต เม อุทปาทิ อชฺช
                ยํ วาสวํ ภูตปติมทฺทสํ
                ภิกฺขุญฺจ ทิสฺวาน ตุวญฺจ สกฺก
                กาหามิ ปุญฺญานิ อนปฺปกานีติ ฯ
     ตตฺถ ลกฺขีติ สิริ ฯ ปญฺญาติปิ วทนฺติ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ
อชฺช มม ตว จ วจนํ สุณนฺตสฺเสว กุสลากุสลวิปากชานนา ปญฺญา
อุปฺปนฺนาติ ฯ ยนฺติ นิปาตมตฺตํ ฯ ภูตปติมทฺทสนฺติ ภูตปตึ
อทฺทสามีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สกฺโก ปณฺฑิตสฺส ถุตึ กโรนฺโต ฉฏฺฐํ คาถมาห
                อทฺธา หเว เสวิตพฺพา สปญฺญา
                พหุสฺสุตา เย พหู ฐานจินฺติตา
                ภิกฺขุญฺจ ทิสฺวาน มมญฺจ ราช
                กโรหิ ปุญฺญานิ อนปฺปกานีติ ฯ
ตตฺถ พหู ฐานจินฺติตาติ พหูนิ การณานิ จินฺตนสมตฺถา ฯ
ตํ สุตฺวา ราชา โอสานคาถมาห
                อกฺโกธโน นิจฺจปสนฺนจิตฺโต
                สพฺพาติถียาจโยโค ภวิตฺวา
                นิหญฺญ มานํ อภิวาทยิสฺสํ
                สุตฺวาน เทวินฺท สุภาสิตานีติ ฯ
     ตตฺถ สพฺพาติถียาจโยโค ภวิตฺวาติ สพฺเพสํ อติถีนํ อาคตานํ
อาคนฺตุกานํ ยํ ยํ เต ยาจนฺติ ตสฺส ตสฺส ยุตฺโต อนุจฺฉวิโก
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๕.
ภวิตฺวา สพฺพํ เตหิ ยาจิตยาจิตํ ททมาโนติ อตฺโถ ฯ สุตฺวาน
เทวินฺท สุภาสิตานีติ ตว สุภาสิตานิ สุตฺวา อหํ เอวรูโป ภวิสฺสามีติ
วทติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ปาสาทา โอรุยฺห ปจฺเจกพุทฺธํ วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ ปจฺเจกพุทฺโธ อากาเส ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา
มหาราช วิชฺชาธโร โส น สมโณ ตฺวํ อิโต ปฏฺฐาย อตุจฺโฉ
โลโก อตฺถิ ธมฺมิกสมณพฺราหฺมณาติ ญตฺวา ทานํ เทหิ สีลํ
รกฺขาหิ อุโปสถกมฺมํ กโรหีติ ราชานํ โอวทิ ฯ สกฺโกปิ สกฺกานุภาเวน
อากาเส ฐตฺวา อิโต ปฏฺฐาย อปฺปมตฺตา โหถาติ นาครานํ
โอวาทํ ทตฺวา ปลาตา สมณพฺราหฺมณา อาคจฺฉนฺตูติ เภริญฺจาราเปสิ ฯ
อถ เต อุโภปิ สกฏฺฐานเมว อคมํสุ ฯ ราชา ตสฺส โอวาเท ฐตฺวา
ทานาทีนิ ปุญฺญานิ อกาสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ปจฺเจกพุทฺโธ ปรินิพฺพุโต ราชา อานนฺโท อโหสิ สกฺโก ปน
อหเมวาติ ฯ
                 ปพฺพชิตวิเหฐกชาตกํ ฉฏฺฐมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๑๐๐-๑๐๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=1988&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=1988&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=937
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4168
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4166
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4166
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27