ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                   สตฺตกนิปาตชาตกฏฺฐกถา
                      กุกฺกุวคฺควณฺณนา
                      -----------
                        กุกฺกุชาตกํ
     ทิยฑฺฒกุกฺกูติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ราโชวาทํ อารพฺภ
กเถสิ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุํ เตสกุณชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต ตสฺส
อตฺถธมฺมานุสาสโก อมจฺโจ อโหสิ ฯ ราชา อคติคมเน ปติฏฺฐาย
อธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ชนปทํ ปีเฬตฺวา ธนเมว สํหรติ ฯ
โพธิสตฺโต ราชานํ โอวทิตุกาโม เอกํ อุปมํ อุปธาเรนฺโต จรติ ฯ
รญฺโญ จ อุยฺยาเน วาสาคารํ วิปฺปฺกตํ โหติ อนิฏฺฐิตจฺฉทนํ ฯ
ทารุกณฺณิกํ อาโรเปตฺวา โคปาณสิโย ปเวสิตมตฺตา โหนฺติ ฯ
ราชา กีฬนตฺถาย อุยฺยานํ คนฺตฺวา ตตฺถ วิจริตฺวา ตํ เคหํ ปวิสิตฺวา
โอโลเกนฺโต กณฺณิกมณฺฑลํ ทิสฺวา อตฺตโน อุปริปตนภเยน
นิกฺขมิตฺวา พหิ ฐิโต ปุน โอโลเกตฺวา กึ นุ โข นิสฺสาย กณฺณิกา
ฐิตา กึ นิสฺสาย โคปาณสิโยติ จินฺเตตฺวา โพธิสตฺตํ ปุจฺฉนฺโต
ปฐมํ คาถมาห
                ทิยฑฺฒกุกฺกุ อุทเยน กณฺณิกา
                วิทตฺถิโย อฏฺฐ ปริกฺขิปนฺติ นํ
                สา สีสปา สารมยา อเผคฺคุกา
                กุหึ ฐิตา อุปริโต น ธํสตีติ ฯ
     ตตฺถ ทิยฑฺฒกุกฺกูติ ทิยฑฺฒรตนานิ ฯ อุทเยนาติ อุจฺจตเรน ฯ
ปริกฺขิปนฺติ นนฺติ ตํ ปเนตํ อฏฺฐ วิทตฺถิโย ปริกฺขิปนฺติ ปริกฺเขปโต
อฏฺฐวิทตฺถิปฺปมาณาติ อตฺโถ ฯ กุหึ ฐิตาติ กตฺถ ปติฏฺฐิตา หุตฺวา ฯ
น ธํสตีติ น ปตติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต ลทฺโธ ทานิ เม รญฺโญ โอวาทนตฺถาย
อุปาโยติ จินฺเตตฺวา อิมา คาถา อาห
                ยา ตึสติ สารมยา อเผคฺคุกา
                ปริกิริย โคปาณสิโย สมฏฺฐิตา
                ตาหิ สุสงฺคหีตา พลสา จ ปีฬิตา
                สมฏฺฐิตา อุปริโต น ธํสติ ฯ
                เอวํปิ มิตฺเตหิ ทฬฺเหหิ ปณฺฑิโต
                อเภชฺชรูเปหิ สุจีหิ มนฺติภิ
                สุสงฺคหีโต สิริยา น ธํสติ
                โคปาณสีภารวหาว กณฺณิกาติ ฯ
     ตตฺถ ยา ตึสติ สารมยาติ ยา เอตา สารรุกฺขมยา ตึสติ
โคปาณสิโย ฯ ปริกิริยาติ ปริวาเรตฺวา ฯ สมฏฺฐิตาติ สมภาเคน
ฐิตา ฯ พลสา จ ปีฬิตาติ ตาหิ ตาหิ โคปาณสีหิ พเลหิ จ
ปีฬิตา สุฏฺฐุ สงฺคหิตา เอกาพทฺธา หุตฺวา ฯ ปณฺฑิโตติ ญาณสมฺปนฺโน
ราชา ฯ สจีหีติ สุจิสมาจาเรหิ กลฺยาณมิตฺเตหิ ฯ มนฺติภีติ มนฺตกุสเลหิ ฯ
โคปาณสีภารวหาว กณฺณิกาติ ยถา โคปาณสีนํ ภารํ
วหมานา กณฺณิกา น ธํสติ เอวํ ราชาปิ วุตฺตปฺปกาเรหิ มนฺตีหิ
อเภชฺชหทเยหิ สุสงฺคหิโต สิริโตปิ น ธํสติ น ปตติ น ปริหายติ ฯ
     ราชา โพธิสตฺเต กเถนฺเตเยว อตฺตโน กิริยํ สลฺลกฺเขตฺวา
กณฺณิกาย อสติยา โคปาณสิโย น ติฏฺฐนฺติ โคปาณสีหิ อสงฺคหิตา
กณฺณิกา น ติฏฺฐติ โคปาณสีสุ ภิชฺชนฺตีสุ กณฺณิกา ปตติ เอวเมว
อธมฺมิโก ราชา อตฺตโน มิตฺตามจฺเจ จ พลกาเย จ พฺราหฺมณ-
คหปติเก จ อสงฺคณฺหนฺโต เตสุ ภิชฺชนฺเตสุ เตหิ อสงฺคหิโต อิสฺสริยา
ธํสติ รญฺญา นาม ธมฺมิเกน ภวิตพฺพนฺติ ฯ อถสฺส ตสฺมึ ขเณ
ปณฺณาการตฺถาย มาตุลุงฺคํ อาหรึสุ ฯ ราชา สหาย อิมํ มาตุลุงฺคํ
ขาทาติ โพธิสตฺตํ อาห ฯ โพธิสตฺโต ตํ คเหตฺวา มหาราช
อิมํ ขาทิตุํ อชานนฺตา ติตฺตกํปิ กโรนฺติ อมฺพิลํ ชานนฺตา ปณฺฑิตา
ติตฺตกํ หาเรตฺวา อมฺพิลํ อนีหริตฺวา มาตุลุงฺครสํ อนาเสตฺวา ปจฺฉา
ขาทนฺตีติ รญฺโญ อิมาย อุปมาย ธนสํหรณุปายํ ทสฺเสนฺโต เทฺว
คาถา อภาสิ
                ขรตฺตจํ เพลฺลํ ยถาปิ สตฺถวา
                อโนมสนฺโตปิ กโรติ ติตฺตกํ
                สมาหรํ สาธุกโรติ ปตฺถวา
                อสาธุกยิรา ตนุพนฺธมุทฺธรํ ฯ
                เอวํ คามนิคเมสุ จ ปณฺฑิโต
                อสาหสํ วชฺชธนานิ สํหรํ
                ธมฺมานุวตฺตี ปฏิปชฺชมาโน
                ผาตึ กยิรา อวิเหฐยํ ปรนฺติ ฯ
     ตตฺถ ขรตฺตจนฺติ ถทฺธตจํ ฯ เพลฺลนฺติ มาตุลุงฺคํ ฯ พาลนฺติปิ
ปาโฐ ฯ อยเมว อตฺโถ ฯ สตฺถวาติ สตฺถกหตฺโถ ฯ อโนมสนฺโตติ
พหิตจํ ตนุกมฺปิ อตจฺฉนฺโต อิมํ ผลํ ติตฺตกํ กโรติ ฯ สมาหรนฺติ
สมาหรนฺโต พหิตจํ ตจฺฉนฺโต อนฺโต จ อมฺพิลํ อนีหรนฺโต สาตํ
กโรติ ฯ ปตฺถวาปิ ราชานมาลปติ ฯ ตนุพนฺธมุทฺธรนฺติ ตนุกํ ปน
ตจํ อุทฺธรนฺโต สพฺพโส ติตฺตกสฺส อนปนีตตฺตา ตํ อสาธุเมว
กยิรา ฯ เอวนฺติ เอวํ ปณฺฑิโต ราชาปิ อสาหสํ สาหสิยา
ตณฺหาย วสํ อคจฺฉนฺโต อคติคมนํ ปหาย รฏฺฐํ อปีเฬตฺวา อุปจิกานํ
วมฺมิกวฑฺฒนนิยาเมน มธุกรานํ เรณุํ คเหตฺวา มธุกรนิยาเมเนว
ธนํ หรนฺโต
          ทานํ สีลํ ปริจฺจาคํ    อาชฺชวํ มทฺทวํ ตปํ
          อกฺโกธํ อวิหึสญฺจ     ขนฺตี จ อวิโรธนนฺติ
อิเมสํ ทสนฺนํ ราชธมฺมานํ อนุวตฺตเนน ธมฺมานุวตฺตี หุตฺวา ปฏิ-
ปชฺชมาโน โส อตฺตโน จ ปเรสญฺจ ผาตึ วุฑฺฒึ กเรยฺย ปรํ
อวิเหฐยนฺโตเยวาติ ฯ
      ราชา โพธิสตฺเตน สทฺธึ มนฺเตนฺโตว โปกฺขรณีตีรํ คนฺตฺวา
ตตฺถ สุปุปฺผิตํ พาลสุริยวณฺณํ อุทเกน อนุปลิตฺตํ ปทุมํ ทิสฺวา
อาห สหาย อิมํ ปทุมํ อุทเก ชาตเมว อุทเกน อลิมฺปมานํ
ฐิตนฺติ ฯ อถ นํ โพธิสตฺโต มหาราช รญฺญาปิ เอวรูเปเนว
ภวิตพฺพนฺติ โอวทนฺโต คาถา อาห
                โอทาตมูลํ สุจิวาริสมฺภวํ
                ชาตํ ยถา โปกฺขรณีสุ อมฺพุชํ
                ปทุมํ ยถา อคฺคินิภาสิผาลิมํ
                น กทโม น รโช น วาริ ลิปฺปติ ฯ
                เอวํปิ โวหารสุจึ อสาหสํ
                วิสุทฺธกมฺมนฺตมเปตปาปกํ
                น ลิมฺปติ กมฺมกิเลส ตาทิโส
                ชาตํ ยถา โปกฺขรณีสุ อมฺพุชนฺติ ฯ
     ตตฺถ โอทาตมูลนฺติ ปณฺฑรมูลํ ฯ อมฺพุชนฺติ ปทุมสฺเสว
เววจนํ ฯ อคฺคินิภาสิผาลิมนฺติ อคฺคินิภาสินา สุริเยน ผาลิตํ วิกสิตนฺติ
อตฺโถ ฯ น กทโม น รโช น วาริ ลิปฺปตีติ เนว กทฺทโม น
รโช น อุทกํ ลิมฺปติ น มกฺขตีติ อตฺโถ ฯ ลิมฺปติจฺเจว วา
ปาโฐ ฯ ภุมฺมตฺเถ วา เอตานิ ปจฺจตฺตานิ ฯ เอเตสุ กทฺทมาทีสุ
น ลิมฺปติ น อลฺลียตีติ อตฺโถ ฯ โวหารสุจินฺติ โปราเณหิ ธมฺมิก-
ราชูหิ ลิกฺขาเปตฺวา ฐปิเต วินิจฺฉยโวหาเร สุจึ อคติคมนํ ปหาย
ธมฺเมน วินิจฺฉยการกนฺติ อตฺโถ ฯ อสาหสนฺติ ธมฺมิกวินิจฺฉเย
ฐิตตฺตาเยว สาหสิกกิริยา รหิตํ ฯ วิสุทฺธกมฺมนฺติ เตเนว อสาหสิกตฺเตน
วิสุทฺธกมฺมนฺตํ สจฺจวาทึ อกฺโกธํ มชฺฌตฺตํ ตุลาภูตํ ฯ อเปตปาปกนฺติ
อเปตปาปกมฺมํ ฯ น ลิมฺปติ กมฺมกิเลสาติ ตํ ราชานํ ปาณาติปาโต
อทินฺนาทานํ กาเมสุ มิจฺฉาจาโร มุสาวาโทติ อยํ กมฺมกิเลโส น
อลฺลียติ ฯ กึการณา ฯ ตาทิโส ชาตํ ยถา โปกฺขรณีสุ อมฺพุชนฺติ ฯ
ตาทิโส หิ ราชา ยถา โปกฺขรณีสุ ชาตํ ปทุมํ อนุปลิตฺตํ เอวํ
อนุปลิตฺโต นาม โหติ มหาราชาติ ฯ
     ราชา โพธิสตฺตสฺส โอวาเท ฐตฺวา ตโต ปฏฺฐาย ธมฺเมน
รชฺชํ กาเรนฺโต ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ราชา อานนฺโท อโหสิ ปณฺฑิตามจฺโจ ปน อหเมวาติ ฯ
                     กุกฺกุชาตกํ ปฐมํ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๑๑๙-๑๒๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=2342&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=2342&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=969              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4277              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4285              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4285              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]