อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                      ทพฺพปุปฺผชาตกํ
     อนุตีรจารี ภทฺทนฺเตติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุปนนฺทํ
สกฺยปุตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส หิ สาสเน ปพฺพชิตฺวา อปฺปิจฺฉาทิคุเณ ปหาย มหาตณฺโห
อโหสิ ฯ วสฺสูปนายิกาย เทฺว ตโย วิหาเร ปริคฺคเหตฺวา เอกสฺมึ
ฉตฺตํ วา อุปาหนํ วา เอกสฺมึ กตฺตรยฏฺฐึ วา อุทกตุมฺพํ วา
ฐเปตฺวา เอกสฺมึ สยํ วสติ ฯ โส เอกสฺมึ ชนปทวิหาเร วสฺสํ
อุปคนฺตฺวา ภิกฺขุนา นาม อปฺปิจฺเฉน ภวิตพฺพนฺติ อากาเส จนฺทํ
อุฏฺฐาเปนฺโต วิย ภิกฺขูนํ ปจฺจยสนฺโตสทีปกํ อริยวํสปฏิปทํ กเถสิ ฯ
ตํ สุตฺวา ภิกฺขู มนาปานิ ปตฺตจีวรานิ ฉฑฺเฑตฺวา มตฺติกปตฺตานิ
เจว ปํสุกูลจีวรานิ จ คณฺหึสุ ฯ โส ตานิ อตฺตโน วสนฏฺฐาเน
ฐเปตฺวา วุตฺถวสฺโส ปวาเรตฺวา ยานกํ ปูเรตฺวา เชตวนํ คจฺฉนฺโต
อนฺตรามคฺเค เอกสฺส อรญฺญิกวิหารสฺส ปิฏฺฐิภาเค ปาเท วลฺลิยา
ปลิพุทฺธา อทฺธา เอตฺถ กิญฺจิ ลทฺธพฺพํ ภวิสฺสตีติ ตํ วิหารํ
ปาวิสิ ฯ ตตฺถ เทฺว มหลฺลกา ภิกฺขู วสฺสํ อุปคจฺฉึสุ ฯ เต
เทฺว จ ถูลสาฏเก เอกญฺจ สุขุมํ กมฺพลํ ลภิตฺวา ภาเชตุํ อสกฺโกนฺตา
ตํ ทิสฺวา เถโร โน ภาเชตฺวา ทสฺสตีติ ตุฏฺฐจิตฺตา มยํ
ภนฺเต อิมํ วสฺสาวาสิกํ ภาเชตุํ น สกฺโกม อิมํ โน นิสฺสาย
วิวาโท โหติ อิทํ อมฺหากํ ภาเชตฺวา เทถาติ อาหํสุ ฯ โส
สาธุ ภาเชสฺสามีติ เทฺว ถูลสาฏเก ทฺวินฺนํ ภาเชตฺวา อยํ อมฺหากํ
วินยธรานํ ปาปุณาตีติ กมฺพลํ คเหตฺวา ปกฺกามิ ฯ เตปิ เถรา
กมฺพเล สาลยา เตเนว สทฺธึ เชตวนํ คนฺตฺวา วินยธรานํ ภิกฺขูนํ
เอตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ลพฺภติ นุ โข ภนฺเต วินยธรานํ เอวํ
วิโลปํ ขาทิตุนฺติ อาหํสุ ฯ ภิกฺขู อุปนนฺทตฺเถเรน อาภตํ ปตฺต-
จีวรราสึ ทิสฺวา มหาปุญฺโญสิ ตฺวํ อาวุโส พหุํ เต ปตฺตจีวรํ
ลทฺธนฺติ วทึสุ ฯ โส กุโต เม อาวุโส ปุญฺญํ อิมินา เม
อุปาเยน อิทํ ลทฺธนฺติ สพฺพํ กเถสิ ฯ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ
สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส อุปนนฺโท สกฺยปุตฺโต มหาตณฺโห
มหาโลโภติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว
อุปนนฺเทน ปฏิปทาย อนุจฺฉวิกํ กตํ ปรสฺส ปฏิปทํ กเถนฺเตน นาม
ภิกฺขุนา ปฐมํ อตฺตโน อนุจฺฉวิกํ กตฺวา ปจฺฉา ปโร โอวทิตพฺโพติ
          อตฺตานเมว ปฐมํ      ปฏิรูเป นิเวสเย
          อถญฺญมนุสาเสยฺย      น กิลิสฺเสยฺย ปณฺฑิโตติ
อิมาย ธมฺมปเท คาถาย ธมฺมํ เทเสตฺวา น ภิกฺขเว อุปนนฺโท
อิทาเนว ปุพฺเพเปส มหาโลโภว น จ ปน อิทาเนว ปุพฺเพเปส
อิเมสํ สนฺตกํ วิลุมฺปิเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
นทีตีเร รุกฺขเทวตา อโหสิ ฯ ตทา เอโก สิคาโล มายาวึ นาม
ภริยํ คเหตฺวา นทีตีเร เอกสฺมึ ฐาเน วสิ ฯ อเถกทิวสํ สิคาลี
สิคาลํ อาห โทหโฬ เม สามิ อุปฺปนฺโน อลฺลโรหิตมจฺฉํ ขาทิตุํ
อิจฺฉามีติ ฯ สิคาโล อปฺโปสฺสุกฺกา โหหิ อาหริสฺสามิ เตติ
นทีตีเร จรนฺโต วลฺลิยา ปาเท ปลิพุทฺโธ อนุตีรเมว อคมาสิ ฯ
ตสฺมึ ขเณ คมฺภีรจารี จ อนุตีรจารี จาติ เทฺว อุทฺทา มจฺเฉ
ปริเยสนฺตา ตีเร อฏฺฐํสุ ฯ เตสุ คมฺภีรจารี มหนฺตํ โรหิตมจฺฉํ
ทิสฺวา เวเคน อุทกํ ปวิสิตฺวา ตํ นงฺคุฏฺเฐ คณฺหิ ฯ พลวา มจฺโฉ
ปริกฑฺฒนฺโต ปายาสิ ฯ โส คมฺภีรจาริอุทฺโท มหามจฺโฉ อุภินฺนํปิ
โน ปโหสฺสติ เอหิ เม สหาโย โหหีติ อิตเรน สทฺธึ สลฺลปนฺโต
ปฐมํ คาถมาห
         อนุตีรจารี ภทฺทนฺเต      สหายมนุธาว มํ
         มหา เม คหิโต มจฺโฉ    โส มํ หรติ เวคสาติ ฯ
     ตตฺถ สหายมนุธาว มนฺติ สหาย อนุธาว มํ ฯ สนฺธิวเสน
มกาโร วุตฺโต อิทํ วุตฺตํ โหติ ยถาหํ อิมินา มจฺเฉน น
สํหรามิ เอวํ มํ นงฺคุฏฺฐกฺขณฺฑํ คเหตฺวา ตฺวํ อนุธาวาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา อิตโร ทุติยํ คาถมาห
         คมฺภีรจารี ภทฺทนฺเต      ทฬฺหํ คณฺหาหิ ถามสา
         อหํ ตํ อุทฺธริสฺสามิ       สุปณฺโณ อุรคมฺมิวาติ ฯ
     ตตฺถ ถามสาติ ถาเมน ฯ อุทฺธริสฺสามีติ นีหริสฺสามิ ฯ
สุปณฺโณ อุรคมฺมิวาติ ครุโฬ สปฺปํ วิย ฯ
     อถ เทฺวปิ เต เอกโต หุตฺวา โรหิตมจฺฉํ นีหริตฺวา ถเล
ฐเปตฺวา มาเรตฺวา ภาเชหิ ตฺวํ ภาเชหีติ กลหํ กตฺวา ภาเชตุํ
อสกฺโกนฺตา ฐเปตฺวา นิสีทึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ สิคาโล ตํ ฐานํ
อนุปฺปตฺโต ฯ เต ตํ ทิสฺวา อุโภปิ ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา อยํ
สมฺม ทพฺพปุปฺผ มจฺโฉ อมฺเหหิ เอกโต หุตฺวา คหิโต ตํ โน
ภาเชตุํ อสกฺโกนฺตานํ วิวาโท อุปฺปนฺโน สมกํ โน ภาเชตฺวา เทหีติ
ตติยํ คาถมาหํสุ
         วิวาโท โน สมุปฺปนฺโน    ทพฺพปุปฺผ สุโณหิ เม
         สเมหิ เมธคํ สมฺม       วิวาโท วูปสมฺมตูติ ฯ
     ตตฺถ ทพฺพปุปฺผาติ ทพฺพปุปฺผสมานวณฺณตาย ตํ อาลปนฺติ ฯ
เมธคนฺติ กลหํ ฯ
     เตสํ กถํ สุตฺวา สิคาโล อตฺตโน พลํ ทีเปนฺโต อิมํ คาถมาห
          ธมฺมฏฺโฐหํ ปุเร อาสึ     พหุอฏฺฏํว ตีริตํ
          สเมหิ เมธคํ สมฺม       วิวาโท วูปสมฺมตูติ ฯ
     อิมํ คาถํ วตฺวา ภาเชนฺโต อิมํ คาถมาห
          อนุตีรจารี นงฺคุฏฺฐํ       สีสํ คมฺภีรจาริโน
          อจฺจายํ มชฺฌิโม ขณฺโฑ    ธมฺมฏฺฐสฺส ภวิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ ปฐมคาถาย อยมตฺโถ อหํ ปุพฺเพ ราชูนํ วินิจฺฉยามจฺโจ
อาสึ เตน มยา วินิจฺฉเย นิสีทิตฺวา พหุอฏฺฏํว ตีริตนฺติ เตสํ
เตสํ พฺราหฺมณคหปติกาทีนํ พหุอฏฺฏา ตีริตา วินิจฺฉิตา สฺวาหํ
ตุมฺหาทิสานํ สมชาติกานํ จตุปฺปทานํ อฏฺฏํ ตีเรตุํ กินฺน สกฺขิสฺสามิ
อหํ โว สเมมิ เมธคํ สมฺม มํ นิสฺสาย ตุมฺหากํ วิวาโท
วูปสมฺมตุ อุปสมฺมตูติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา มจฺฉํ ตโย โกฏฺฐาเส
กตฺวา อนุตีรจาริก ตฺวํ นงฺคุฏฺฐํ คณฺห สีสํ คมฺภีรจาริโน โหตุ
อจฺจายํ มชฺฌิโม ขณฺโฑติ อปิ จ อยํ มชฺฌิโม โกฏฺฐาโส ฯ
อถวา อจฺจาติ อติจฺจ อิเม เทฺว โกฏฺฐาเส อติกฺกมิตฺวา ฐิโต
อยํ มชฺฌิโม ขณฺโฑ ธมฺมฏฺฐสฺส วินิจฺฉยสามิกสฺส มยฺหํ ภวิสฺสติ ฯ
     เอวํ ตํ มจฺฉํ วิภชิตฺวา ตุมฺเห กลหํ อกตฺวา นงฺคุฏฺฐญฺจ
สีสญฺจ ขาทถาติ วตฺวา มชฺฌิมกฺขณฺฑํ มุเขน ฑํสิตฺวา เตสํ ปสฺสนฺตา-
นญฺเญว ปายาสิ ฯ เต สหสฺสปราชิตา วิย ทุมฺมุขา นิสีทิตฺวา
ฉฏฺฐํ คาถมาหํสุ
          จิรํปิ ภกฺโข อภวิสฺส       สเจ น วิวเทมเส
          อสีสกํ อนงฺคุฏฺฐํ          สิคาโล หรติ โรหิตนฺติ ฯ
   ตตฺถ จิรํปีติ เทฺว ตโย ทิวเส สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
     สิคาโลปิ อชฺช ภริยํ โรหิตมจฺฉํ ขาทาเปสฺสามีติ ตุฏฺฐจิตฺโต
ตสฺสา สนฺติกํ อาคมิ ฯ สา ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อภินนฺทมานา
อิมํ คาถมาห
          ยถาปิ ราชา นนฺเทยฺย     รชฺชํ ลทฺธาน ขตฺติโย
          เอวาหมชฺช นนฺทามิ       ทิสฺวา ปุณฺณมุขํ ปตินฺติ ฯ
อิมํ คาถํ วตฺวา อธิคมุปายํ ปุจฺฉนฺตี อิมํ คาถมาห
          กถนฺนุ ถลโช สนฺโต        อุทเก มจฺฉํ ปรามสิ
          ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ     กถํ อธิคตํ ตยาติ ฯ
     ตตฺถ กถนฺนูติ ขาท ภทฺเทติ มจฺฉกฺขณฺเฑ ปุรโต ฐปิเต
กถํ นุ ตฺวํ ถลโช สมาโน อุทเก มจฺฉํ คณฺหีติ ปุจฺฉิ ฯ
     สิคาโล ตสฺสา อธิคมุปายํ อาจิกฺขนฺโต อนนฺตรํ คาถมาห
          วิวาเทน กิสา โหนฺติ       วิวาเทน ธนกฺขยา
          ชินา อุทฺทา วิวาเทน       ภุญฺช มายาวิ โรหิตนฺติ ฯ
     ตตฺถ วิวาเทน กิสา โหนฺตีติ ภทฺเท อิเม สตฺตา วิวาทํ
กโรนฺตา วิวาทํ นิสฺสาย กิสา อปฺปมํสโลหิตา โหนฺติ ฯ วิวาเทน
ธนกฺขยาติ หิรญฺญสุวณฺณาทีนํ ธนานํ ขยาปิ วิวาเทเนว โหนฺติ ฯ
ทฺวีสุปิ วิวทนฺเตสุ เอโก ปราชิโต ปราชิตตฺตา ธนกฺขยํ ปาปุณาติ
อิตโร ชยภาคทาเนน ฯ ชินา อุทฺทาติ เทฺว อุทฺทา วิวาเทเนว
อิมํ มจฺฉํ ชินา ตสฺมา ตฺวํ มยา อาภตสฺส อุปฺปตฺตึ มา ปุจฺฉ
เกวลํ อิมํ ภุญฺช มายาวิ โรหิตนฺติ ฯ
     อิตรา อภิสมฺพุทฺธคาถา
          เอวเมว มนุสฺเสสุ         วิวาโท ยตฺถ ชายติ
          ธมฺมฏฺฐมติธาวนฺติ          โส หิ เนสํ วินายโก
          ธนาปิ ตตฺถ ชียนฺติ         ราชโกโส ปวฑฺฒตีติ ฯ
     ตตฺถ เอวเมวาติ ภิกฺขเว ยถา เอเต อุทฺทา ชินา เอวเมว
มนุสฺเสสุปิ ยสฺมึ ฐาเน วิวาโท ชายติ ตตฺถ มนุสฺสา ธมฺมฏฺฐํ
อติธาวนฺติ วินิจฺฉยสามิกํ อุปสงฺกมนฺติ ฯ กึการณา ฯ โส หิ
เนสํ วินายโก เตสํ วิวาทาปนฺนานํ วิวาทวูปสมโกติ อตฺโถ ฯ
ธนาปิ ตตฺถาติ ตตฺถ เต วิวาทาปนฺนา ธนโตปิ ชียนฺติ อตฺตโน
สนฺตกา ปริหายนฺติ ทณฺเฑน เจว ชยภาคคฺคหเณน จ ราชโกโส
ปวฑฺฒตีติ อตฺโถ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
สิคาโล อุปนนฺโท อโหสิ เทฺว อุทฺทา เทฺว มหลฺลกา ตสฺส
การณสฺส ปจฺจกฺขการิกา รุกฺขเทวตา ปน อหเมวาติ ฯ
                   ทพฺพปุปฺผชาตกํ ปญฺจมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๑๓๗-๑๔๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=2726&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=2726&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=997
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4359
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4384
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4384
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27