ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                      กุมฺภการชาตกํ
     อมฺพาหมทฺทํ วนมนฺตรสฺมินฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
กิเลสนิคฺคหํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุํ ปญฺญาสชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     ตทา ปน สาวตฺถิยํ ปญฺจสตา สหายกา ปพฺพชิตฺวา อนฺโตโกฏิ-
สณฺฐาเร วสมานา อฑฺฒรตฺติสมเย กามวิตกฺกํ วิตกฺกยึสุ ฯ
สตฺถา อตฺตโน สาวเก รตฺติยา ตโย วาเร ทิวสสฺส ตโย วาเรติ
รตฺตินฺทิวํ ฉ วาเร โอโลเกนฺโต กิกี อณฺฑํ วิย จามรี พาลธึ
วิย มาตา ปิยปุตฺตกํ วิย เอกจกฺขุโก ปุริโส จกฺขุํ วิย รกฺขติ
ตสฺมา ตสฺมึ ขเณ อุปฺปนฺนกิเลสํ นิคฺคณฺหิ ฯ โส ตํ ทิวสํ
อฑฺฒรตฺติสมเย เชตวนํ ปริคฺคณฺหนฺโต เตสํ ภิกฺขูนํ วิตกฺกสมุทาจารํ
ญตฺวา อิเมสํ ภิกฺขูนํ อพฺภนฺตเร อยํ กิเลโส วฑฺฒนฺโต อรหตฺตสฺส
เหตุํ ภินฺทิสฺสติ อิทาเนว เตสํ กิเลสํ นิคฺคณฺหิตฺวา อรหตฺตํ
ทสฺสามีติ คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา อานนฺทตฺเถรํ ปกฺโกสาเปตฺวา
อานนฺท อนฺโตโกฏิสณฺฐาเร วสนกภิกฺขู สพฺเพ สนฺนิปาเตหีติ
สนฺนิปาเตตฺวา ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน นิสีทิตฺวา น ภิกฺขเว
อนฺโตปวตฺตกิเลสานํ วเส ปวตฺติตุํ วฏฺฏติ กิเลโส หิ วฑฺฒมาโน
ปจฺจามิตฺโต วิย มหาวินาสํ ปาเปติ ภิกฺขุนา นาม อปฺปมตฺตกํปิ
กิเลสํ นิคฺคณฺหิตุํ วฏฺฏติ โปราณกปณฺฑิตา อปฺปมตฺตกํ อารมฺมณํ
ทิสฺวา อพฺภนฺตเร ปวตฺตกิเลสํ นิคฺคณฺหิตฺวา ปจฺเจกโพธิญาณํ
นิพฺพตฺเตสุนฺติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
พาราณสีนครสฺส ทฺวารคาเม กุมฺภการกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต
กุฏุมฺพํ สณฺฐเปตฺวา เอกํ ปุตฺตญฺจ ธีตรญฺจ ลภิตฺวา กุมฺภการกมฺมํ
นิสฺสาย ปุตฺตทารํ โปเสสิ ฯ ตทา กลิงฺครฏฺเฐ ทนฺตปุรนคเร
กรกณฺโฑ นาม ราชา มหนฺเตน ปริวาเรน อุยฺยานํ คจฺฉนฺโต
อุยฺยานทฺวาเร ผลภารภริตํ มธุรผลํ อมฺพรุกฺขํ ทิสฺวา หตฺถิกฺขนฺธ-
วรคโตเยว หตฺถํ ปสาเรตฺวา เอกํ อมฺพปิณฺฑํ คเหตฺวา อุยฺยานํ
ปวิสิตฺวา มงฺคลสิลายํ นิสินฺโน ทาตพฺพยุตฺตกานํ ทตฺวา อมฺพํ
ปริภุญฺชิ ฯ รญฺญา คหิตกาลโต ปฏฺฐาย เสเสหิ นาม คเหตพฺพเมวาติ
อมจฺจาปิ พฺราหฺมณคหปติกาทโยปิ อมฺพานิ ปาเตตฺวา ขาทึสุ ฯ
ปจฺฉา ปจฺฉา อาคตา รุกฺขํ อารุยฺห มุคฺคเรหิ โปเถตฺวา โอภคฺค-
วิภคฺคสาขํ กตฺวา อามกผลํปิ อเสเสตฺวา ขาทึสุ ฯ ราชาปิ ทิวสํ
อุยฺยาเน กีฬิตฺวา สายณฺหสมเย อลงฺกตหตฺถิกฺขนฺเธ นิสีทิตฺวา คจฺฉนฺโต
ตํ รุกฺขํ ทิสฺวา หตฺถิกฺขนฺธโต โอตริตฺวา รุกฺขมูลํ คนฺตฺวา รุกฺขํ
โอโลเกนฺโต อยํ ปาโตว ปสฺสนฺตานํ อติตฺติกโร ผลภารภริโต
โสภมาโน อฏฺฐาสิ อิทานิ คหิตผโล โอภคฺควิภคฺโค อโสภมาโน
ฐิโตติ จินฺเตตฺวา ปุน อญฺญตรํ โอโลเกนฺโต อปรํ นิปฺผลํ อมฺพรุกฺขํ
ทิสฺวา เอส รุกฺโข อตฺตโน นิปฺผลภาเวน มุณฺฑมณิปพฺพโต
วิย โสภมาโน ฐิโต อยํ ปน ผลิตภาเวน อิมํ พฺยสนํ ปตฺโต
อิทํ อคารมชฺฌํปิ ผลิตรุกฺขสทิสํ  ปพฺพชฺชา นิปฺผลรุกฺขสทิสา
สธนสฺเสว ภยํ อตฺถิ นิทฺธนสฺส ภยํ นตฺถิ มยาปิ นิปฺผลรุกฺเขน
วิย ภวิตพฺพนฺติ ผลรุกฺขํ อารมฺมณํ กตฺวา รุกฺขมูเล ฐิตโกว
ตีณิ ลกฺขณานิ สลฺลกฺเขตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺฒิตฺวา ปจฺเจกโพธิญาณํ
นิพฺพตฺเตตฺวา วิทฺธํสิตา ทานิ เม มาตุกุจฺฉิกุฏิกา วิจฺฉินฺนา ตีสุ
ภเวสุ ปฏิสนฺธิ โสธิตา สํสารอุกฺการภูมิ โสสิโต มยา อสฺสุสมุทฺโท
ภินฺโน อฏฺฐิปากาโร นตฺถิ เม ปุน ปฏิสนฺธีติ อาวชฺเชนฺโต
สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโตว อฏฺฐาสิ ฯ อถ นํ อมจฺจา อาหํสุ
อติพหุ ฐิตตฺถ มหาราชาติ ฯ น มยํ ราชาโน ปจฺเจกพุทฺธา
นาม มยนฺติ ฯ ปจฺเจกพุทฺธา นาม ตุมฺหาทิสา น โหนฺติ เทวาติ ฯ
อถ กีทิสา โหนฺตีติ ฯ โอโรปิตเกสมสฺสู กาสาววตฺถปฏิจฺฉนฺนา
กุเล วา คเณ วา อลคฺคา วาตจฺฉินฺนวลาหกา ราหุมุขมุตฺต-
จนฺทมณฺฑลปฏิภาคา หิมวนฺเต นนฺทมูลกปพฺภาเร วสนฺติ เอวรูปา
ปจฺเจกพุทฺธาติ ฯ ตสฺมึ ขเณ ราชา หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา สีสํ ปรามสิ ฯ
ตาวเทว คิหิลิงฺคํ อนฺตรธายิ สมณลิงฺคํ ปาตุรโหสิ ฯ
          ติจีวรญฺจ ปตฺโต จ     วาสี สูจิ จ พนฺธนํ
          ปริสาวเนน อฏฺเฐเต   ยุตฺตโยคสฺส ภิกฺขุโนติ
เอวํ วุตฺตา สมณปริกฺขารา กายปฏิจฺฉนฺนาว อเหสุํ ฯ โส อากาเส
ฐตฺวา มหาชนสฺส โอวาทํ ทตฺวา อนิลปเถน อุตฺตรหิมวนฺเต
นนฺทมูลกปพฺภารเมว อคมาสิ ฯ
     คนฺธารรฏฺเฐปิ ตกฺกสิลนคเร นคฺคชิ นาม ราชา อุปริปาสาเท
ปลฺลงฺกวรมชฺฌคโต เอกํ อิตฺถึ เอเกกหตฺเถสุ เอเกกํ มณิวลยํ
ปิลนฺธิตฺวา อวิทูเร นิสีทิตฺวา คนฺธํ ปึสมานํ ทิสฺวา เอตานิ
มณิวลยานิ เอเกกภาเวน น ฆฏฺเฏนฺติ น วิรวนฺตีติ โอโลเกนฺโต
นิสีทิ ฯ อถ สา ทกฺขิณหตฺถโต วลยํ วามหตฺเถเยว ปิลนฺธิตฺวา
ทกฺขิณหตฺเถน คนฺธํ สงฺกฑฺฒิตฺวา ปึสิตุํ อารภิ ฯ วามหตฺเถ
มณิวลยํ ทุติยวลยํ อาคมฺม ฆฏฺฏิยมานํ สทฺทมกาสิ ฯ ราชา ตานิ
เทฺว วลยานิ อญฺญมญฺญํ สงฺฆฏฺเฏนฺตานิ วิรวนฺตานิ ทิสฺวา จินฺเตสิ
อิทํ วลยํ เอเกกกาเล น ฆฏฺเฏสิ ทุติยํ อาคมฺม ฆฏฺเฏติ สทฺทํ
กโรติ เอวเมว อิเม สตฺตาปิ เอเกกา น ฆฏฺเฏนฺติ น วิรวนฺติ
เทฺว ตโย หุตฺวา อญฺญมญฺญํ สงฺฆฏฺเฏนฺติ กลหํ กโรนฺติ อหํ
ปน ตสฺมึ คนฺธาเร ทฺวีสุ รชฺเชสุ รฏฺฐวาสิโน วิจาเรมิ มยา
เอกวลยสทิเสน หุตฺวา ปรํ อวิจาเรตฺวา อตฺตานเมว วิจาเรนฺเตน
วสิตุํ วฏฺฏตีติ สงฺฆฏฺฏนวลยํ อารมฺมณํ กตฺวา ยถานิสินฺโนว
ตีณิ ลกฺขณานิ สลฺลกฺเขตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ปจฺเจกโพธิญาณํ
นิพฺพตฺเตสิ ฯ เสสํ ปุริมสทิสเมว ฯ
     วิเทหรฏฺเฐ มิถิลนคเร นิมิราชา นาม ภุตฺตปาตราโส อมจฺจ-
คณปริวุโต วิวฏสีหปญฺชเรน อนฺตรวีถึ เปกฺขมาโน อฏฺฐาสิ ฯ
อเถโก เสโน สูนาปณฺโต มํสเปสึ คเหตฺวา อากาสํ ปกฺขนฺทิ ฯ
ตเมนํ อิโตจีโต จ คิชฺฌาทโย สกุณา สมฺปริวาเรตฺวา อาหารเหตุ
ตุณฺเฑน วิชฺฌนฺตา ปกฺเขหิ ปหรนฺตา ปาเทหิ มทฺทนฺตา อคมํสุ ฯ
โส อตฺตโน วธํ อสหมาโน ตํ มํสํ ฉฑฺเฑสิ ฯ อญฺโญ คณฺหิ ฯ
อญฺเญ สกุณา อิมํ มุญฺจิตฺวา ตํ อนุพนฺธึสุ ฯ เตนปิ วิสฺสฏฺฐํ
อญฺโญ คณฺหิ ฯ ตํปิ ตเถว วิเหเฐสุํ ฯ ราชา เต สกุเณ ทิสฺวา
จินฺเตสิ โย โย มํสเปสึ คณฺหิ ตสฺส ตสฺเสว ทุกฺขํ โย โย
ตํ ฉฑฺเฑติ วิสฺสชฺเชสิ ตสฺส ตสฺเสว สุขํ อิเม ปญฺจ กามคุเณปิ
โย โย คณฺหาติ ตสฺส ตสฺเสว ทุกขํ อิตรสฺเสว สุขํ อิเม หิ
พหูนํ สาธารณา มยฺหํ โข ปน โสฬส อิตฺถีสหสฺสานิ มยา
วิสฺสฏฺฐมํสปิณฺเฑน วิย เสเนน ปญฺจ กามคุเณ ปหาย สุขิเตน
ภวิตุํ วฏฺฏตีติ โส โยนิโสมนสิกโรนฺโต ยถาฐิโตว ตีณิ ลกฺขณานิ
สลฺลกฺเขตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ปจฺเจกโพธิญาณํ นิพฺพตฺเตสิ ฯ
เสสํ ปุริมสทิสเมว ฯ
     อุตฺตรปญฺจาลรฏฺเฐปิ กปิลนคเร ทุมฺมุโข นาม ราชา ภุตฺต-
ปาตราโส สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต อมจฺจคณปริวุโต วิวฏสีหปญฺชเรน
ราชงฺคณํ โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ โคปาลกา วชทฺวารํ
วิวรึสุ ฯ อุสภา วชโต นิกฺขมิตฺวา กิเลสวเสน เอกํ คาวึ อนุพนฺธึสุ ฯ
ตตฺเถโก ติขิณสิงฺโค มหาอุสโภ อญฺญํ อุสภํ อาคจฺฉนฺตํ
ทิสฺวา  กิเลสมจฺเฉราภิภูโต ติขิณสิงฺเคน อนฺตรสฏฺฐิมฺหิ ปหริ ฯ
ตสฺส ปหารมุเขน อนฺตา นิกฺขมึสุ ฯ ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ ปาปุณิ ฯ
ราชา ตํ ทิสฺวา จินฺเตสิ อิเม สตฺตา ติรจฺฉานคเต อาทึ กตฺวา
กิเลสวเสน ทุกฺขํ ปาปุณึสุ อยํ อุสโภ กิเลสํ นิสฺสาย   ชีวิตกฺขยํ
ปตฺโต อญฺเญปิ สตฺตา กิเลเสเหว กมฺปนฺติ มยา อิเมสํ
สตฺตานํ กมฺปนกิเลเส ปหาตุํ วฏฺฏตีติ โส ฐิตโกว ตีณิ ลกฺขณานิ
สลฺลกฺเขตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ปจฺเจกโพธิญาณํ นิพฺพตฺเตสิ ฯ
เสสํ ปุริมสทิสเมว ฯ
     อเถกทิวสํ เต จตฺตาโร ปจฺเจกพุทฺธา ภิกฺขาจารเวลํ สลฺลกฺ-
เขตฺวา นนฺทมูลกปพฺภารา นิกฺขมฺม อโนตตฺตทเห นาคลตาทนฺต-
กฏฺฐํ ขาทิตฺวา กตสรีรปฏิชคฺคนา มโนสิลาตเล ฐตฺวา นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย อิทฺธิยา อากาเส อุปฺปติตฺวา ปญฺจวณฺณวลาหเก
มทฺทมานา คนฺตฺวา พาราณสีนครทฺวารคามกสฺส อวิทูเร โอตริตฺวา
เอกสฺมึ ผาสุกฏฺฐาเน จีวรํ ปารุปิตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา ทฺวารคามํ
ปวิสิตฺวา ปิณฺฑาย จรนฺตา โพธิสตฺตสฺส เคหทฺวารํ สมฺปาปุณึสุ ฯ
โพธิสตฺโต เต ทิสฺวา ตุฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา เคหํ ปเวเสตฺวา
ปญฺญตฺตาสเน นิสีทาเปตฺวา ทกฺขิโณทกํ ทตฺวา ปณีเตน ขาทนีเยน
โภชนีเยน ปริวิสิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา สงฺฆตฺเถรํ วนฺทิตฺวา
ภนฺเต ตุมฺหากํ ปพฺพชฺชา อติวิย โสภติ วิปฺปสนฺนานิ โว อินฺทฺริยานิ
ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ กินฺนุ โข อารมฺมณํ ทิสฺวา ตุมฺเห อิมํ
ภิกฺขาจริยปพฺพชฺชํ อุปคตาติ ปุจฺฉิ ฯ ยถา จ สงฺฆตฺเถรํ เอวํ
เสเสปิ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส เต จตฺตาโรปิ ชนา อหํ
อสุกรฏฺเฐ อสุกนคเร อสุกราชา นาม หุตฺวาติ อาทินา นเยน
อตฺตโน อตฺตโน อภินิกฺขมนวตฺถูนิ กเถตฺวา ปฏิปาฏิยา เอเกกํ
คาถมาหํสุ
                อมฺพาหมทฺทํ วนมนฺตรสฺมึ
                นีโลภาสํ ผลิตํ สํวิรูฬฺหํ
                ตมทฺทสํ ผลเหตู วิภคฺคํ
                ตํ ทิสฺวา ภิกฺขาจริยํ จรามิ ฯ
                เสลํ สุมฏฺฐํ นรวีทุนิฏฺฐิตํ
                นารี ยุคํ ธารยิ อปฺปสทฺทํ
                ทุติยญฺจ อาคมฺม อโหสิ สทฺโท
                ตํ ทิสฺวา ภิกฺขาจริยํ จรามิ ฯ
                ทิชา ทิชํ กุณปมาหรนฺตํ
                เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ
                อาหารเหตุ ปริปาตยึสุ
                ตํ ทิสฺวา ภิกฺขาจริยํ จรามิ ฯ
                อุสภาหมทฺทํ ยูถสฺส มชฺเฌ
                วลกฺกกุํ วณฺณพลูปปนฺนํ
                ตมทฺทสํ กามเหตู วิตุนฺนํ
                ตํ ทิสฺวา ภิกฺขาจริยํ จรามีติ ฯ
     ตตฺถ อมฺพาหมทฺทนฺติ อมฺพรุกฺขํ อหํ อทฺทสํ ฯ
วนมนฺตรสฺมินฺติ วนอนฺตเร อมฺพวนมชฺเฌติ อตฺโถ ฯ สํวิรูฬฺหนฺติ
สํวฑฺฒิตํ ฯ ตมทฺทสนฺติ ตํ อุยฺยานโต นิกฺขมนฺโต ผลเหตุ วิภคฺคํ
ปุน อทฺทสํ ฯ ตํ ทิสฺวาติ ตํ ผลเหตุ วิภคฺคํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธ-
สํเวโค ปจฺเจกโพธิญาณํ นิพฺพตฺเตตฺวา อิมํ ภิกฺขาจริยปพฺพชฺชํ
อุปคโตสฺมิ ตสฺมา ภิกฺขาจริยํ จรามิ ฯ อิทํ โส ผลเหตุ
วิภคฺคอมฺพรุกฺขทสฺสนกาลโต ปฏฺฐาย สพฺพํ จิตฺตวารํ กเถสิ ฯ
เสสานํ วิสชฺชเนสุปิ เอเสว นโย อยํ ปเนตฺถ อนุตฺตานปทวณฺณนา ฯ
เสลนฺติ มณิวลยํ ฯ นรวีทุนิฏฺฐิตนฺติ วีรนเรหิ นิฏฺฐิตํ
ปณฺฑิตปุริเสหิ กตนฺติ อตฺโถ ฯ ยุคนฺติ เอเกกสฺมึ เอเกกํ กตฺวา
เอกํ วลยยุคลํ ฯ ทิชา ทิชนฺติ คหิตมํสปิณฺฑํ ทิชํ อวเสสทิชา ฯ
กุณปมาหรนฺตนฺติ มํสปิณฺฑํ อาทาย หรนฺตํ ฯ สเมจฺจาติ สมาคนฺตฺวา
สนฺนิปติตฺวา ฯ ปริปาตยึสูติ โกเฏตฺวา อนุพนฺธึสุ ฯ อุสภาหมทฺทนฺติ
อุสภํ อหํ อทฺทสํ ฯ วลกฺกกุนฺติ วลกฺกกุธํ ฯ
     โพธิสตฺโต เอเกกํ คาถํ สุตฺวา สาธุ ภนฺเต ตุมฺหากเมเวตํ
อารมฺมณํ อนุรูปนฺติ เอเกกสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส ถุตึ อกาสิ ฯ
ตญฺจ ปน จตูหิ ชเนหิ เทสิตํ ธมฺมกถํ สุตฺวา ฆราวาเส อนเปกฺโข
หุตฺวา ปจฺเจกพุทฺเธสุ คเตสุ ภุตฺตปาตราโส สุขนิสินฺโน ภริยํ
อามนฺเตตฺวา ภทฺเท เอเต จตฺตาโร ปจฺเจกพุทฺธา รชฺชํ ปหาย
ปพฺพชิตฺวา อกิญฺจนา อปลิโพธา ปพฺพชฺชาสุเขน วีตินาเมนฺติ อหํ
ปน ภติยา ชีวิตํ กปฺเปมิ กึ เม ฆราวาเสน ตฺวํ ปุตฺตเก
สํคณฺหนฺตี เคเห วสาติ วตฺวา คาถทฺวยมาห
         กรกณฺฑํ กลิงฺคานํ        คนฺธารานญฺจ นคฺคชิ
         นิมิราชา วิเทหานํ       ปญฺจาลานญฺจ ทุมฺมุโข
         เอเต รฏฺฐานิ หิตฺวาน    ปพฺพชึสุ อกิญฺจนา ฯ
                สพฺเพปิเม เทวสมา สมาคตา
                อคฺคี ยถา ปชฺชลิโต ตเถวิเม
                อหํปิ เอโก จริสฺสามิ ภคฺควิ
                หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานีติ ฯ
     ตาสํ อตฺโถ ภทฺเท เอส สงฺฆตฺเถรปจฺเจกพุทฺโธ ทนฺตปุเร
นาม นคเร กรกณฺฑํ นาม กลิงฺคานํ ชนปทสฺส ราชา ทุติโย
ตกฺกสิลนคเร นคฺคชิ นาม คนฺธารานํ ชนปทสฺส ราชา ตติโย
มิถิลนคเร นิมิราชา นาม วิเทหานํ ชนปทสฺส ราชา จตุตฺโถ
กปิลนคเร ทุมฺมุโข นาม อุตฺตรปญฺจาลานํ ชนปทสฺส ราชา เอเต
เอวรูปานิ รฏฺฐานิ หิตฺวา อกิญฺจนา หุตฺวา ปพฺพชึสุ ฯ สพฺเพปิเมติ
อิเม ปน สพฺเพปิ วิสุทฺธิเทเวหิ ปุริมปจฺเจกพุทฺเธหิ สมานา
เอกโต สมาคตา ฯ อคฺคี ยถาติ ยถา อคฺคิ ปชฺชลิโต โอภาสติ ฯ
ตเถวิเมติ อิเมปิ ตเถว สีลาทีหิ ปญฺจหิ คุเณหิ โอภาสนฺติ ยถา
เอเต ตถา อหํปิ ปพฺพชิตฺวา เอโก จริสฺสามีติ อตฺโถ ฯ ภคฺควีติ
ภริยํ อาลปติ ฯ หิตฺวาน กามานีติ รูปาทโย วตฺถุกาเม หิตฺวา ฯ
ยโถธิกานีติ อตฺตโน อตฺตโน โอธิวเสน ฐิตานิ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ
รูปาทิโอธิวเสน ยถาฐิเตว วตฺถุกาเม ปหาย อหํปิ
ปพฺพชิตฺวา เอโก จริสฺสามีติ ฯ ยโตธิกานีติปิ ปาโฐ ฯ ตสฺสตฺโถ
ยโต อุปรโต โอธิ เอเตสนฺติ ยโตธิกานิ อุปรตโกฏฺฐาสานิ ฯ
ปพฺพชิสฺสามีติ จินฺติตกาลโต ปฏฺฐาย หิ กิเลสกามานํ เอโก
โกฏฺฐาโส อุปรโต นาม โหติ ฯ นิรุทฺโธ ตสฺส วตฺถุภูโต กาม-
โกฏฺฐาโสปิ อุปรโตว โหตีติ ฯ
     สา ตสฺส กถํ สุตฺวา มยฺหํปิ โข สามิ ปจฺเจกพุทฺธานํ
ธมฺมกถํ สุตกาลโต ปฏฺฐาย อคาเร จิตฺตํ น สณฺฐาตีติ วตฺวา
อิมํ คาถมาห
                อยเมว กาโล น หิ อญฺโญ อตฺถิ
                อนุสาสิโต เม น ภเวยฺย ปจฺฉา
                อหํปิ เอกา จริสฺสามิ ภคฺคว
                สกุณีว มุตฺตา ปุริสสฺส หตฺถาติ ฯ
     ตตฺถ อนุสาสิโต เม น ภเวยฺย ปจฺฉาติ อนุสาสโก โอวาทโก
น ภเวยฺย ทุลฺลภตฺตา โอวาทกานํ ตสฺมา อยเมว ปพฺพชิตกาโล
น หิ อญฺโญ อตฺถีติ ทสฺเสติ ฯ สกุณีว มุตฺตาติ ยถา สากุณิเกน
คเหตฺวา สกุณปจฺฉิยํ ขิตฺตาสุ สกุณีสุ ตสฺส หตฺถโต มุตฺตา
เอกา สกุณี อนิลปถํ ลงฺฆิตฺวา ยถารุจิตํ ฐานํ คนฺตฺวา เอกิกาว
จเรยฺย ตถา อหํปิ ตว หตฺถโต มุตฺตา เอกิกา จริสฺสามีติ
สยํปิ ปพฺพชิตุกามา หุตฺวา เอวมาห ฯ
     โพธิสตฺโต ตสฺสา กถํ สุตฺวา ตุณฺหี อโหสิ ฯ สา ปน
โพธิสตฺตํ วญฺเจตฺวา ปุเรตรํ ปพฺพชิตุกามา สามิ ปานียติตฺถํ
คมิสฺสามิ ทารเก โอโลเกหีติ ฆฏํ อาทาย ติตฺถํ คจฺฉนฺตี วิย
ปลายิตฺวา นครสามนฺเต ตาปสานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ปพฺพชิ ฯ
โพธิสตฺโต ตสฺสา อนาคมนํ ญตฺวา สยํ ทารเก โปเสสิ ฯ อปรภาเค
เตสุ โถกํ วฑฺฒิตฺวา อตฺตโน อยานสฺส ชานนสมตฺถตํ สมฺปตฺเตสุ
เตสํ วีมํสนตฺถํ เอกทิวสํ ภตฺตํ ปจนฺโต โถกํ อุตฺตณฺฑุลํ ปจิ
เอกทิวสํ โถกํ กิลินฺนํ เอกทิวสํ สุปกฺกํ เอกทิวสํ อโลณกํ เอกทิวสํ
อติโลณกํ ฯ ทารกา ตาต อชฺช ภตฺตํ อุตฺตณฺฑุลํ อชฺช
กิลินฺนํ อชฺช สุปกฺกํ อชฺช อโลณกํ อชฺช อติโลณกนฺติ
กเถสุํ ฯ โพธิสตฺโต อชฺช อามํ ตาตาติ วตฺวา จินฺเตสิ อิเม
ทารกา อิทานิ อามปกฺกโลณอติโลณกานิ ชานนฺติ อตฺตโน ธมฺมตาย
ชีวิตุํ สกฺขิสฺสนฺติ มยา ปพฺพชิตุํ วฏฺฏตีติ ฯ อถ เต ทารเก
ญาตกานํ ทตฺวา ปฏิจฺฉาเปตฺวา อมฺมตาต อิเม ทารเก สาธุกํ
โปเสถาติ วตฺวา โส ญาตกานํ ปริเทวนฺตานํเยว นครา นิกฺขมิตฺวา
อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา นครสามนฺเตเยว วสิ ฯ อถ นํ เอกทิวสํ
พาราณสิยํ ภิกฺขาย จรนฺตํ ปริพฺพาชิกา ทิสฺวา ตํ วนฺทิตฺวา อยฺย
ทารกา เต นาสิตา มญฺเญติ อาห ฯ มหาสตฺโต นาหํ ทารเก
นาเสมิ เตสํ อตฺตโน อยานสฺส ชานนกาเล ปพฺพชิโตมฺหิ ตฺวํ
เตสํ อจินฺเตตฺวา ปพฺพชฺชาย อภิรมาติ วตฺวา โอสานคาถมาห
         อามํ ปกฺกญฺจ ชานนฺติ      อโถ โลณํ อโลณกํ
         ตมหํ ทิสฺวาน ปพฺพชึ       จเรว ตฺวํ จรามิหนฺติ ฯ
     ตตฺถ ตมหนฺติ ตํ อหํ ทารกานํ กิริยํ ทิสฺวา ปพฺพชิโต ฯ
จเรว ตฺวํ จรามิหนฺติ ตฺวํปิ ภิกฺขาจริยเมว จร อหํปิ ภิกฺขาจริยเมว
จริสฺสามีติ ฯ
     อิติ โส ปริพฺพาชิกํ โอวทิตฺวา อุยฺโยเชสิ ฯ สาปิ โอวาทํ
คเหตฺวา มหาสตฺตํ วนฺทิตฺวา ยถารุจิตฏฺฐานํ คตา ฯ ฐเปตฺวา
กิร ตํ ทิวสํ น เต ปุน อญฺญมญฺญํ อทฺทสํสุ ฯ โพธิสตฺโต จ
ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตตฺวา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ สจฺจปริโยสาเน ปญฺจสตา ภิกฺขู อรหตฺเต ปติฏฺฐหึสุ ฯ
ตทา ธีตา อุปฺปลวณฺณา อโหสิ ปุตฺโต ราหุลกุมาโร ปริพฺพาชิกา
ราหุลมาตา ปริพฺพาชโก ปน อหเมวาติ ฯ
                   กุมฺภการชาตกํ ตติยํ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๑๙๖-๒๐๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=3926&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=3926&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1057              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4567              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4595              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4595              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]