อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                       ธูมการิชาตกํ
     ราชา อปุจฺฉิ วิธูรนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต โกสลรญฺโญ
อาคนฺตุกสงฺคหํ อารพฺภ กเกสิ ฯ
     โส กิร เอกสฺมึ สมเย ปเวณิอาคตานํ โปราณกโยธานํ
สงฺคหํ อกตฺวา อภินวาคตานํ อาคนฺตุกานญฺเจว สกฺการสมฺมานํ
อกาสิ ฯ อถสฺส ปจฺจนฺเต กุปฺปิเต ยุชฺฌนตฺถาย คตสฺส อาคนฺตุกา
ลทฺธสกฺการา ยุชฺฌิสฺสนฺตีติ โปราณกโยธา น ยุชฺฌึสุ ฯ โปราณกา
ยุชฺฌิสฺสนฺตีติ อาคนฺตุกา น ยุชฺฌึสุ ฯ โจรา ราชานํ ชินึสุ ฯ
ราชา ปราชิโต อาคนฺตุกสงฺคหโทเสน อตฺตโน ปราชิตภาวํ ญตฺวา
สาวตฺถิยํ ปจฺจาคนฺตฺวา กินฺนุ โข อหเมว เอวํ กโรนฺโต ปราชิโต
อุทาหุ อญฺเญปิ ราชาโน ปราชิตปุพฺพาติ ทสพลํ ปุจฺฉิสฺสามีติ
ภุตฺตปาตราโส เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ตมตฺถํ ปุจฺฉิ ฯ
สตฺถา น โข มหาราช ตฺวญฺเจเวโก โปราณกราชาโนปิ อาคนฺตุก-
สงฺคหํ กตฺวา ปราชิตาติ วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต กุรุรฏฺเฐ อินฺทปตฺถนคเร ยุทฺธิฏฺฐิลโคตฺโต ธนญฺชโย
นาม โกรพฺยราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตทา โพธิสตฺโต ตสฺส ปุโรหิตกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลายํ สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๐.
อินฺทปตฺถํ อาคนฺตฺวา ปิตุ อจฺจเยน ปุโรหิตฏฺฐานํ ลภิตฺวา รญฺโญ
อตฺถธมฺมานุสาสโก อโหสิ ฯ วิธูรปณฺฑิโตติสฺส นามํ อกํสุ ฯ
ตทา ธนญฺชยราชา โปราณกโยเธ อคเณตฺวา อาคนฺตุกานญฺเญว
สงฺคหํ อกาสิ ฯ ตสฺส ปจฺจนฺเต กุปฺปิเต ยุชฺฌนตฺถาย คตสฺส
อาคนฺตุกา ชานิสฺสนฺตีติ โปราณกา ชานิสฺสนฺตีติ เนว โปราณกา
นาคนฺตุกา ยุชฺฌึสุ ฯ ราชา ปราชิโต อินฺทปตฺถนครเมว ปจฺจาคนฺตฺวา
อาคนฺตุกสงฺคหสฺส กตภาเวน ปราชิโตมฺหีติ จินฺเตสิ ฯ โส เอกทิวสํ
กึ นุ โข อหเมว อาคนฺตุกสงฺคหํ กตฺวา ปราชิโต อุทาหุ อญฺเญปิ
ราชาโน ปราชิตปุพฺพา อตฺถีติ วิธูรํ ปณฺฑิตํ ปุจฺฉิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา
ตํ ราชูปฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา นิสินฺนํ ตมตฺถํ ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส
ปุจฺฉนาการํ อาวีกโรนฺโต สตฺถา อุปฑฺฒคาถมาห
          ราชา อปุจฺฉิ วิธูรํ     ธมฺมกาโม ยุธิฏฺฐิโลติ ฯ
     ตตฺถ ธมฺมกาโมติ สุจริตธมฺมปฺปิโย ฯ
          อปิ พฺราหฺมณ ชานาสิ โก เอโก พหุ โสจตีติ ฯ
     เสสอุปฑฺฒคาถาย ปน อยมตฺโถ อปิ นาม พฺราหฺมณ
ชานาสิ โก อิมสฺมึ โลเก เอโก พหุํ โสจตีติ นานากาเรน
โสจตีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต มหาราช กึ โสโก นาม ตุมฺหากํ
โสโก ปุพฺเพ ธูมการี นาเมโก อชปาลพฺราหฺมโณ มหนฺตํ อชยูถํ
คเหตฺวาว อรญฺเญ วชํ กตฺวา ตตฺถ อเช ฐเปตฺวา อคฺคิญฺจ
ธูมญฺจ กตฺวา อชยูถํ ปฏิชคฺคนฺโต ขีราทีนิ ภุญฺชนฺโต วสิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๑.
โส ตตฺถ อาคเต สุวณฺณวณฺเณ สรเภ ทิสฺวา เตสุ สิเนหํ
กตฺวา อเช อคเณตฺวา อชานํ สกฺการํ สรภานํ กตฺวา สรทกาเล
สรเภสุ ปลายิตฺวา หิมวนฺตํ คเตสุ อชาสุ วินฏฺฐาสุ สรเภ อปสฺสนฺโต
โสเกน ปณฺฑุโรคี หุตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปตฺโต อยํ อาคนฺตุกสงฺคหํ
กตฺวา ตุมฺเหหิ สตคุเณน สหสฺสคุเณน โสจิตฺวา กิลมิตฺวา วินาสํ
ปตฺโตติ อิทํ อุทาหรณํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต อิมา คาถา อาห
        พฺราหฺมโณ อชยูเถน     พหุเตนฺโท วเน วสํ
        ธูมํ อกาสิ วาเสฏฺโฐ    รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต ฯ
        ตสฺส ตํธูมคนฺเธน       สรภา มกสทฺทิตา
        วสฺสาวาสํ อุปคจฺฉุํ      ธูมการิสฺส สนฺติเก ฯ
        สรเภสุ มนํ กตฺวา      อชา โย นาวพุชฺฌถ
        อาคจฺฉนฺติ วชนฺติ วา    ตสฺส ตา วินสฺสุํ  อชา ฯ
        สรภา จ สรเท กาเล   ปหีนมกเส วเน
        ปาวึสุ คิริทุคฺคานิ       นทีนํ ปภวานิ จ ฯ
        สรเภ จ คเต ทิสฺวา    อชา จ วิภวํ คตา
        กิโส จ วิวณฺโณ อาสิ    ปณฺฑุโรคี จ พฺราหฺมโณ ฯ
        เอวํ โย สนฺนิรํกตฺวา    อาคนฺตุ กุรุเต ปิยํ
        โส เอโก พหุ โสจติ    ธูมการีว พฺราหฺมโณติ ฯ
     ตตฺถ พหุเตนฺโทติ พหุตอินฺทโน ฯ ธูมํ อกาสีติ มกฺขิกปริ-
ปนฺถหรณตฺถาย อคฺคิญฺจ ธูมญฺจ อกาสิ ฯ วาเสฏฺโฐติ ตสฺส
โคตฺตํ ฯ อตนฺทิโตติ อนลโส หุตฺวา ฯ ตํธูมคนฺเธนาติ เตน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๒.
ธูมคนฺเธน ฯ สรภาติ สรภมิคา ฯ มกสทฺทิตาติ มกเสหิ อุปทฺทูตา
ปีฬิตา ฯ เสสมกฺขิกาปิ มกสคฺคหเณเนว คหิตา ฯ วสฺสาวาสนฺติ
ตสฺส สนฺติเก วสฺสารตฺตวาสํ วสึสุ ฯ มนํ กตฺวาติ สิเนหํ
อุปฺปาเทตฺวา ฯ นาวพุชฺฌถาติ อรญฺญโต จริตฺวา วชํ อาคจฺฉนฺตีติ
จ วชโต อรญฺญํ คจฺฉนฺตีติ จ เอตฺตกา อาคตา เอตฺตกา
น อาคตาติ น ชานาติ ฯ ตสฺส ตา วินสฺสุนฺติ ตสฺส ตา เอวํ
อปจฺจเวกฺขนฺตสฺส สีหปริปนฺถาทิโต อรกฺขิยมานา อชา
สีหปริปนฺถาทีหิ วินสฺสึสุ สพฺพา วา วินฏฺฐา ฯ นทีนํ ปภวานิ จาติ
ปพฺพเตยฺยานํ นทีนํ ปภวฏฺฐานานิ จ ปวิฏฺฐา ฯ วิภวนฺติ อภวํ ฯ
อชา จ วินาสํ ปตฺตา ทิสฺวา ชานิตฺวา ฯ กิโส วิวณฺโณติ
ขีราทิทายิกา อชา ปหาย สรเภ สงฺคณฺหิตฺวา เตปิ อปสฺสนฺโต
อุภโต ปริหีโน โสกาภิภูโต กิโส เจว ทุพฺพณฺโณ จ อโหสิ ฯ
เอวํ โย สนฺนิรํกตฺวาติ เอวเมว มหาราช โย สกํ โปราณํ
อชฺฌตฺติกชนํ นีหริตฺวา ปหาย กิสฺมิญฺจิ อคเณตฺวา อาคนฺตุกํ ปิยํ
กโรติ โส ตุมฺหาทิโส เอโก พหุ โสจติ อยํ เต มยา
ทสฺสิโต ธูมการี พฺราหฺมโณ วิย พหุํ โสจตีติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต ราชานํ สญฺญาเปนฺโตปิ กเถสิ ฯ โสปิ
สญฺญตฺตึ กตฺวา ตสฺส ปสีทิตฺวา พหุธนํ อทาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย
อชฺฌตฺติกสงฺคหเมว กโรนฺโต ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปรายโน
อโหสิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๓.
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
โกรพฺยราชา อานนฺโท อโหสิ ธูมการี ปเสนทิโกสโล วิธูรปณฺฑิโต
ปน อหเมวาติ ฯ
                   ธูมการิชาตกํ อฏฺฐมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๒๒๙-๒๓๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=4603&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=4603&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1093
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4689
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4723
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4723
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27