ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                       สุมงฺคลชาตกํ
     ภุสมฺหิ กุทฺโธติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ราโชวาทสุตฺตํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ ตทา ปน สตฺถา โกสลรญฺญา ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺโต รชฺชํ กาเรนฺโต มหาทานํ
ปวตฺเตสิ ฯ ตสฺส สุมงฺคโล นาม อุยฺยานปาโล อโหสิ ฯ อเถโก
ปจฺเจกพุทฺโธ นนฺทมูลกปพฺภารา นิกฺขมิตฺวา จาริกญฺจรมาโน พาราณสึ
ปตฺวา อุยฺยาเน วสิตฺวา ปุนทิวเส นครํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ฯ
ตเมนํ ราชา ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต วนฺทิตฺวา ปาสาทํ อาโรเปตฺวา
ราชาสเน นิสีทาเปตฺวา นานคฺครเสหิ ขาทนียโภชนีเยหิ ปริวิสิตฺวา
อนุโมทนํ สุตฺวา ปสนฺนจิตฺโต อตฺตโน อุยฺยาเน วสนตฺถาย ปฏิญฺญํ
คเหตฺวา อุยฺยานํ เปเสตฺวา สยมฺปิ ภุตฺตปาตราโส คนฺตฺวา รตฺติฏฺฐาน-
ทิวาฏฺฐานาทีนิ สํวิทหิตฺวา สุมงฺคลํ นาม อุยฺยานปาลํ เวยฺยาวจฺจกรํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๔.

ทตฺวา นครํ ปาวิสิ ฯ ปจฺเจกพุทฺโธ ตโต ปฏฺฐาย นิวทฺธํ ราชเคเห ภุญฺชนฺโต ตตฺถ จิรํ วสิ ฯ สุมงฺคโลปิ นํ สกฺกจฺจํ อุปฏฐหิ ฯ อเถกทิวสํ ปจฺเจกพุทฺโธ สุมงฺคลํ อามนฺเตตฺวา อหํ กติปาหํ อสุกคามํ นาม นิสฺสาย วสิตฺวา อาคมิสฺสามิ รญฺโญ อาโรเจยฺยาสีติ วตฺวา ปกฺกามิ ฯ สุมงฺคโลปิ รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ปจฺเจกพุทฺโธ กติปาหํ ตตฺถ วสิตฺวา สายํ สุริเย อตฺถงฺคเต ตํ อุยฺยานํ ปจฺจาคมิ ฯ สุมงฺคโล ตสฺส อาคมนภาวํ อชานนฺโต อตฺตโน เคหํ อคมาสิ ฯ ปจฺเจกพุทฺโธปิ ปตฺตจีวรํ ปฏิสาเมตฺวา โถกํ จงฺกมิตฺวา ปาสาณผลเก นิสีทิ ฯ ตํ ทิวสํ ปน อุยฺยานปาลสฺส ฆรํ ปาหุนกา อาคมึสุ ฯ เตสํ สูปพฺยญฺชนตฺถาย อุยฺยาเน อภยลทฺธํ มิคํ มาเรสฺสามีติ ธนุํ อาทาย อุยฺยานํ คนฺตฺวา มิคํ อุปธาเรนฺโต ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวา มหามิโค ภวิสฺสตีติ สญฺญาย สรํ สนฺนหิตฺวา วิชฺฌิ ฯ ปจฺเจกพุทฺโธ สีสํ วิวริตฺวา สุมงฺคลาติ อาห ฯ โส ภยปฺปตฺโต หุตฺวา ภนฺเต อหํ ตุมฺหากํ อาคตภาวํ อชานนฺโต มิโคติ สญฺญาย วิชฺฌึ ขมถ เมติ วตฺวา โหตุ อิทานิ กึ กริสฺสสิ เอหิ สรํ ลุญฺจิตฺวา คณฺหาติ วุตฺเต วนฺทิตฺวา สรํ ลุญฺจิ ฯ มหตี เวทนา อุปฺปชฺชิ ฯ ปจฺเจกพุทฺโธ ตตฺเถว ปรินิพฺพายิ ฯ อุยฺยานปาโล สเจ ราชา ชานิสฺสติ น เม ชีวิตํ ทสฺสตีติ ปุตฺตทารํ คเหตฺวา ปลายิ ฯ ตาวเทว ปจฺเจกพุทฺโธ ปรินิพฺพุโตติ เทวตานุภาเวน สกลนครํ เอกโกลาหลํ ชาตํ ฯ ปุนทิวเส มนุสฺสา อุยฺยานํ คนฺตฺวา ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวา อุยฺยานปาโล ปจฺเจกพุทฺธํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๕.

มาเรตฺวา ปลาโตติ รญฺโญ กถยึสุ ฯ ราชา มหนฺเตน ปริวาเรน คนฺตฺวา สตฺตาหํ สรีรปูชํ กตฺวา มหนฺเตน สกฺกาเรน ฌาเปตฺวา ธาตุโย อาทาย เจติยํ กตฺวา ตํ ปูเชนฺโต ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ สุมงฺคโลปิ เอกสํวจฺฉรํ วีตินาเมตฺวา รญฺโญ จิตฺตํ ชานิสฺสามีติ อาคนฺตฺวา เอกํ อมจฺจํ ปสฺสิตฺวา มยิ รญฺโญ จิตฺตํ ชานาหีติ อาห ฯ โส รญฺโญ สนฺติเก ตสฺส คุณํ กเถสิ ฯ ราชา อสุณนฺโต วิย อโหสิ ฯ อถ อมจฺโจ ปุน กิญฺจิ อกเถตฺวา รญฺโญ อนตฺตมนภาวํ สุมงฺคลสฺส กเถสิ ฯ โส ทุติยสํวจฺฉเรปิ อาคนฺตฺวา ตเถว ราชา ตุณฺหี อโหสิ ฯ ตติยสํวจฺฉเร คนฺตฺวา ปุตฺตทารํ คเหตฺวาว อาคญฺฉิ ฯ อมจฺโจ รญฺโญ มุทุภาวํ ญตฺวา ตํ ราชทฺวาเร ฐเปตฺวา ตสฺส อาคตภาวํ รญฺโญ กเถสิ ฯ ราชา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา สุมงฺคล กสฺมา ตยา มม ปุญฺญกฺเขตฺโต ปจฺเจกพุทฺโธ มาริโตติ ปุจฺฉิ ฯ โส นาหํ เทว ปจฺเจกพุทฺธํ มาเรมิ อปิ จ โข อิมินา นาม การเณน อิทํ นาม อกาสินฺติ ตํ ปวตฺตึ อาจิกฺขิ ฯ อถ นํ ราชา เตนหิ มา ภายีติ สมสฺสาเสตฺวา ปุน อุยฺยานปาลเมว อกาสิ ฯ อถ นํ โส อมจฺโจ ปุจฺฉิ เทว กสฺมา ตุมฺเห เทฺว วาเร สุมงฺคลสฺส คุณํ สุตฺวาปิ กิญฺจิ อกถยิตฺวา กสฺมา ปน ตติยวาเร สุตฺวา ตํ ปกฺโกสิตฺวา อนุกมฺปิตฺถาติ ฯ ราชา ตาต รญฺญา นาม กุทฺเธน สหสา กิญฺจิ กาตุํ น วฏฺฏติ เตนาหํ ปุพฺเพ ตุณฺหี หุตฺวา ตติยวาเร สุมงฺคเล มม จิตฺตสฺส มุทุภาวํ ญตฺวา ตํ ปกฺโกสาเปสินฺติ ราชวตฺตํ กเถนฺโต อิมา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๖.

คาถา อาห ภุสมฺหิ กุทฺโธติ อเปกฺขิยาน น ตาว ทณฺฑํ ปนเยยฺย อิสฺสโร อฏฺฐานโส อปฺปฏิรูปมตฺตโน ปรสฺส ทุกฺขานิ ภุสํ อุทีริเย ฯ ยโต ปชาเนยฺย ปสาทมตฺตโน อตฺถํ นิยุญฺเชยฺย ปรสฺส ทุกฺกฏํ ตทายมตฺโถติ สยํ อเปกฺขิย อถสฺส ทณฺฑํ สทิสํ นิเวสเย ฯ น จาปิ ฌาเปติ ปรํ น อตฺตนํ อมุจฺฉิโต โย นยเต นยานยํ โย ทณฺฑธโร ภวตีธ อิสฺสโร ส วณฺณคุตฺโต สิริยา น ธํสติ ฯ เย ขตฺติยาเส อนิสมฺมการิโน ปเนนฺติ ทณฺฑํ สหสา อมุจฺฉิตา อวณฺณสํยุตฺตาว ชหนฺติ ชีวิตํ อิโตปิ จุตาปิ ปยนฺติ ทุคฺคตึ ฯ ธมฺเม จ เย อริยปฺปเวทิเต รตา อนุตฺตรา เต วจสา มนสา กมฺมุนา จ เต สนฺติโสรจฺจสมาธิสณฺฐิตา วชนฺติ โลกํ ทุภยํ ตถาวิธา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๗.

ราชาหมสฺมิ นรปมุทานมิสฺสโร สเจปิ กุชฺฌามิ ฐเปมิ อตฺตนํ นิเสธยนฺโต ชนตํ ตถาวิธํ ปเนมิ ทณฺฑํ อนุกมฺปิ โยนิโสติ ฯ ตตฺถ อเปกฺขิยานาติ อเปกฺขิตฺวา ชานิตฺวา ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ตาต ปฐวิสฺสโร ราชา นาม อหํ ภุสํ กุทฺโธ พลวโกธาภิภูโตติ ญตฺวา อฏฺฐวตฺถุกาทิเภทํ ทณฺฑํ ปรสฺส น ปเนยฺย น ปวตฺเตยฺย กึการณา กุทฺโธ หิ อฏฺฐวตฺถุกํ โสฬสวตฺถุกํ กตฺวา อฏฺฐาเนน อการเณน อตฺตโน ราชภาวสฺส อนนุรูปํ อิมํ เอตฺตกํ นาม อาหราเปถ อิทํ วาสฺส กโรถาติ ปรสฺส ภุสํ ทุกฺขานิ พลวทุกฺขานิ อุทีเรยฺย ฯ ยโตติ ยทา ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยทา ปน ราชา ปรสฺมึ อุปฺปนฺนํ อตฺตโน ปสาทํ ชาเนยฺย อถ ปรสฺส ทุกฺกฏํ อตฺถํ นิยุญฺเชยฺย อุปปริกฺเขยฺย ตทา เอวํ นิยุญฺชนฺโต อยํ นาเมตฺถ อตฺโถ อยเมว ตสฺส โทโสติ สยํ อตฺตปจฺจกฺขํ กตฺวา อถสฺส อปราธการกสฺส อฏฺฐวตฺถุกเหตุ อฏฺเฐว โสฬส- วตฺถุกเหตุ โสฬเสว กหาปเณ คณฺหนฺโต ทณฺฑํ สทิสํ กตโทสานุรูปํ นิเวสเย ฐเปยฺย ปวตฺเตยฺยาติ ฯ อมุจฺฉิโตติ ฉนฺทาทิวเสน อคติกิเลเสหิ อมุจฺฉิโต อนภิภูโต หุตฺวา โย นยานยํ นยติ อุปปริกฺขติ โส เนว ปรํ ฌาเปติ น อตฺตานํ ฯ ฉนฺทาทิวเสน หิ อเหตุกํ ทณฺฑํ ปวตฺเตนฺโต ปรมฺปิ เตน ทณฺเฑน ฌาเปติ ฑหติ ปีเฬติ อตฺตานมฺปิ ตโตนิทาเนน ปาเปน อยํ ปเนวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๘.

ปรํ ฌาเปติ อตฺตานํ ฯ โย ทณฺฑธโร ภวตีธ อิสฺสโรติ โย อิธ ปฐวิสฺสโร ชาโต อิธ สตฺตโลเก โทสานุจฺฉวิกํ ทณฺฑํ ปวตฺเตนฺโต ทณฺฑธโร โหติ ฯ ส วณฺณคุตฺโตติ คุณวณฺเณน เจว ยสวณฺเณน จ คุตฺโต รกฺขิโต สิริยา น ธํสติ น ปริหายติ ฯ อวณฺณสํยุตฺตาว ชหนฺตีติ อธมฺมิกา โลลราชาโน อวณฺเณน ยุตฺตา หุตฺวา ชีวิตํ ชหนฺติ ฯ ธมฺเม จ เย อริยปฺปเวทิเตติ เย ราชาโน อาจารอริเยหิ ธมฺมิกราชูหิ ปเวทิเต ทสวิเธ ราชธมฺเม รตา ฯ อนุตฺตรา เตติ เต วจสา มนสา กมฺมุนา จ ตีหิปิ เอเตหิ อนุตฺตรา เชฏฺฐกา ฯ เต สนฺติโสรจฺจสมาธิสณฺฐิตาติ เต อคติปหาเนน กิเลสสนฺติยญฺจ สุสีลยสงฺขาเต โสรจฺเจ จ เอกคฺคตาสมาธิมฺหิ จ สณฺฐิตา ปติฏฺฐิตา ธมฺมิกราชาโน ฯ วชนฺติ โลกํ ทุภยนฺติ ธมฺเมน รชฺชํ กาเรตฺวา มนุสฺสโลกโต เทวโลกํ เทวโลกโต มนุสฺสโลกนฺติ อุภยโลกเมว วชนฺติ นิรยาทีสุ น นิพฺพตฺตนฺติ ฯ นรปมุทานนฺติ นรานญฺจ ปมุทานญฺจ ฯ ฐเปมิ อตฺตานนฺติ กุทฺโธปิ โกธวเสน อคนฺตฺวา อตฺตานํ โปราณกราชูหิ ฐปิตนยสฺมึเยว ฐเปมิ วินิจฺฉยธมฺมํ น ภินฺทามิ ฯ เอวํ ฉหิ คาถาหิ รญฺญา อตฺตโน คุเณ กถิเต สพฺพาปิ ราชปริสา ตุฏฺฐา อยํ สีลาจารคุณสมฺปตฺติ อมฺหากญฺเญว อนุรูปาติ รญฺโญ คุณํ กถยึสุ ฯ สุมงฺคโล ปน ปริสาย กถิตาวสาเน อุฏฺฐาย ราชานํ วนฺทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห รญฺโญ ถุตึ กโรนฺโต ติสฺโส คาถา อภาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๙.

สิรี จ ลกฺขี จ ตเวว ขตฺติย ชนาธิป มา วิชหิ กุทาจนํ อกฺโกธโน นิจฺจปสนฺนจิตฺโต อนีโฆ ตุวํ วสฺสสตานิ ปาลย ฯ คุเณหิ เอเตหิ อุเปต ขตฺติย ฐิตมริยวตฺตี สุวโจ อโกธโน สุขี อนุปฺปีฬ ปสาส เมทนึ อิโตปิ จุโตปิ จ ยาหิ สุคฺคตึ ฯ เอวํ สุนีเตน สุภาสิเตน ธมฺเมน ญาเยน อุปายโส นยํ นิพฺพาปเย สงฺขุภิตํ มหาชนํ มหาว เมโฆ สลิเลน เมทนินฺติ ฯ ตตฺถ สิรี จ ลกฺขี จาติ ปริวารสมฺปตฺติ จ ปญฺญา จ ฯ อนีโฆติ นิทฺทุกฺโข หุตฺวา ฯ อุเปต ขตฺติยาติ อุเปโต ขตฺติย ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ ฐิตมริยวตฺตีติ ฐิตอริยวตฺติ นาม ทส- ราชธมฺมสงฺขาตโปราณกราชวตฺติ ตตฺถ ปติฏฺฐิตตฺตา ฐิตราชธมฺโม หุตฺวาติ อตฺโถ ฯ อนุปฺปีฬ ปสาส เมทนินฺติ อนุปฺปีฬํ ปสาส เมทนิญฺจ ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ สุนีเตนาติ สุนเยน สุการเณน ฯ ธมฺเมนาติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺเมน ฯ ญาเยนาติ ปุริมปทสฺเสเวตํ เววจนํ ฯ อุปายโสติ อุปายโกสลฺเลน ฯ นยนฺติ นยนฺโต รชฺชํ อนุสาสนฺโต ธมฺมิกราชา ฯ นิพฺพาปเยติ อิมาย ปฏิปตฺติยา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๙๐.

กายิกเจตสิกทรถํ อปเนนฺโต กายิกเจตสิกทุกฺขสงฺขุภิตมฺปิ มหาชนํ มหาเมโฆ สลิเลน เมทนึ วิย นิพฺพาเปยฺย ตฺวมฺปิ ตเถว นิพฺพาเปหีติ ทีเปนฺโต เอวมาห ฯ สตฺถา โกสลรญฺโญ โอวาทวเสน อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ปจฺเจกพุทฺโธ ปรินิพฺพุโต สุมงฺคโล อานนฺโท อโหสิ ราชา ปน อหเมวาติ ฯ สุมงฺคลชาตกํ จตุตฺถํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๒๘๓-๒๙๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=5683&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=5683&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1146              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4874              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4924              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4924              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]