อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                       หริตจชาตกํ
     สุตเมตํ มหาพฺรหฺเมติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุกฺกณฺฐิต-
ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตํ หิ ภิกฺขุํ เอกํ อลงฺกตํ มาตุคามํ ทิสฺวา อุกฺกณฺฐิตํ
ทีฆเกสนขโลมํ วิพฺภมิตุกามํ อาจริยุปชฺฌาเยหิ อรุจิยา อานิตํ
สตฺถา สจฺจํ กิร ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา สจฺจํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๙.
ภนฺเตติ กึการณาติ อลงฺกตํ มาตุคามํ ทิสฺวา กิเลสวเสน
ภนฺเตติ วุตฺเต ภิกฺขุ กิเลโส นาม คุณวิทฺธํสนโต นิรสฺสาโท
นิรเย นิพฺพตฺตาเปติ เอส ปน กิเลโส กึการณา ตํ น
กิลเมสฺสติ น หิ สิเนรุํ ปหริตฺวา ปหรณวาโต ปุราณปณฺณสฺส
ลุชฺชติ อิมํ หิ กิเลสํ นิสฺสาย โพธิญาณสฺสานุปทํ จรมานา
ปญฺจาภิญฺญาอฏฺฐสมาปตฺติลาภิโน วิสุทฺธมหาปุริสาปิ สตึ อุปฏฺฐเปตุํ
อสกฺโกนฺตา ฌานํ อนฺตรธาเปสุนฺติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
เอกสฺมึ นิคเม อสีติโกฏิวิภเว พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ ฯ กาญฺจน-
ฉวิตาย ตสฺส หริตจกุมาโรติสฺส นามํ กรึสุ ฯ โส วยปฺปตฺโต
ตกฺกสิลายํ อุคฺคหิตสิปฺโป กุฏุมฺพํ สณฺฐเปตฺวา มาตาปิตูนํ อจฺจเยน
ธนวิโลกนํ กตฺวา ธนเมว ปญฺญายติ ธนสฺส อุปฺปาทกา น
ปญฺญายนฺติ มยาปิ มรณมุเข จุณฺณวิจุณฺเณน ภวิตพฺพนฺติ มรณภยภีโต
มหาทานํ ทตฺวา หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา สตฺตเม
ทิวเส ปญฺจ อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตตฺวา ตตฺถ
จิรํ วนมูลผลาหาโร ยาเปตฺวา โลณมฺพิลเสวนตฺถํ ปพฺพตา โอตริตฺวา
อนุปุพฺเพน พาราณสึ ปตฺวา ราชุยฺยาเน วสิตฺวา ปุนทิวเส พาราณสิยํ
ภิกฺขาย จรนฺโต ราชงฺคณํ สมฺปาปุณิ ฯ ราชา ตํ ทิสฺวา
ปสนฺนจิตฺโต ปกฺโกสาเปตฺวา สมุสฺสิตเสตฉตฺเต ราชปลฺลงฺเก นิสีทา-
เปตฺวา นานคฺครสโภชนํ โภเชตฺวา อนุโมทนาวสาเน อติเรกตรํ
ปสีทิตฺวา กหํ ภนฺเต คจฺฉถาติ ปุจฺฉิตฺวา วสฺสาวาสฏฺฐานํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๐.
อุปธาเรมิ มหาราชาติ วุตฺเต สาธุ ภนฺเตติ ภุตฺตปาตราโส ตํ
อาทาย อุยฺยานํ คนฺตฺวา ตสฺส รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทีนิ การาเปตฺวา
อุยฺยานปาลํ ปริจาริกํ กตฺวา ทตฺวา วนฺทิตฺวา นิกฺขมิ ฯ มหาสตฺโต
ตโต ปฏฺฐาย นิพทฺธํ รญฺโญ เคเห ภุญฺชนฺโต ทฺวาทส วสฺสานิ
วสิ ฯ อเถกทิวสํ ราชา ปจฺจนฺตํ กุปิตํ วูปสเมตุํ คจฺฉนฺโต
อมฺหากํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ มา ปมชฺชีติ มหาสตฺตํ เทวิยา นิยฺยาเทตฺวา
อคมาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย สา มหาสตฺตํ สหตฺถา ปริวีสติ ฯ
อเถกทิวสํ สา โภชนํ สมฺปาเทตฺวา ตสฺมึ จิรายมาเน คนฺโธทเกน
นหาตฺวา สณฺหมฏฺฐสาฏกํ นิวาเสตฺวา สีหปญฺชรํ วิวราเปตฺวา
สรีเร วาตํ ปหราเปนฺตี ขุทฺทกมญฺจเก นิปชฺชิ ฯ มหาสตฺโตปิ
สุนิวตฺโถ สุปารุโต ภิกฺขาภาชนํ อาทาย อากาเสนาคนฺตฺวา สีหปญฺชรํ
สมฺปาปุณิ ฯ เทวิยา ตสฺส วากจีรสทฺทํ สุตฺวา เวเคน อุฏฺฐหนฺติยา
มฏฺฐสาฏโก ภสฺสิ ฯ มหาสตฺตสฺส วิสภาคารมฺมเณ จกฺขุํ ปฏิหญฺญิ ฯ
อถสฺส อเนกวสฺสโกฏิสตสหสฺสกาลํ อพฺภนฺตเร นิวุฏฺฐ-
กิเลโส กรณฺฑเก สยิตอาสีวิโส วิย อุฏฺฐหิตฺวา ฌานํ อนฺตรธาเปสิ ฯ
โส สตึ อุปฏฺฐเปตุํ อสกฺโกนฺโต คนฺตฺวา เทวึ หตฺเถ
คณฺหิ ฯ ตาวเทว สาณึ ปริกฺขิปึสุ ฯ โส ตาย สทฺธึ โลกธมฺมํ
เสวิตฺวา ภุญฺชิตฺวา อุยฺยานํ คนฺตฺวา ตโต ปฏฺฐาย เทวสิกํ ตเถว
อกาสิ ฯ ตสฺส ตาย สทฺธึ โลกธมฺมปฏิเสวนํ สกลนคเร ปากฏํ
ชาตํ ฯ อมจฺจา หริตจตาปโส เอวมกาสีติ รญฺโญ ปณฺณํ
ปหิณึสุ ฯ ราชา มํ ภินฺทิตุกามา เอวํ วทนฺตีติ อสทฺทหิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๑.
ปจฺจนฺตํ วูปสเมตฺวา พาราณสึ ปจฺจาคนฺตฺวา นครํ ปทกฺขิณํ
กตฺวา เทวิยา สนฺติกํ คนฺตฺวา สจฺจํ กิร มม อยฺโย
หริตจตาปโส ตยา สทฺธึ โลกธมฺมํ ปฏิเสวีติ ปุจฺฉิ ฯ สจฺจํ เทวาติ ฯ
โส ตสฺสาปิ อสทฺทหิตฺวา ตเมว ปุจฺฉิสฺสามีติ อุยฺยานํ คนฺตฺวา
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา ตํ ปุจฺฉนฺโต ปฐมํ คาถมาห
        สุตเมตํ มหาพฺรหฺเม   กาเม ภุญฺชติ หาริโต
        กจฺเจตํ วจนํ ตุจฺฉํ    กจฺจิ สุทฺโธ อิรียสีติ ฯ
     ตตฺถ กจฺเจตนฺติ กจฺจิ เอตํ หาริโต กาเม ภุญฺชตีติ อมฺเหหิ
สุตํ วจนํ ตุจฺฉํ อภูตํ กจฺจิ ตฺวํ สุทฺโธ อิริยสิ วิหรสีติ ฯ
     โส จินฺเตสิ อยํ ราชา นาหํ ปริภุญฺชามีติ วุตฺเตปิ มม
สทฺทหิสฺสเตว อิมสฺมึ ปน โลเก สจฺจสทิสี ปติฏฺฐา นาม นตฺถิ
อุชฺฌิตสจฺจา หิ โพธิมูเล นิสีทิตฺวา โพธึ ปาปุณิตุํ น สกฺโกนฺติ
มยา สจฺจเมว กเถตุํ วฏฺฏตีติ ฯ โพธิสตฺตสฺส หิ เอกจฺเจสุ
ฐาเนสุ ปาณาติปาโตปิ อทินฺนาทานํปิ มิจฺฉาจาโรปิ สุราปานมฺปิ
โหติเยว อตฺถภญฺชนกํ วิสํวาทนํ ปุรกฺขิตฺวา มุสาวาโท นาม น
โหติ ตสฺมา โส สจฺจเมว กเถนฺโต ทุติยํ คาถมาห
        เอวเมตํ มหาราช    ยถา เต วจนํ สุตํ
        กุมคฺคํ ปฏิปนฺโนสฺมิ    โมหเนยฺเยสุ มุจฺฉิโตติ ฯ
     ตตฺถ โมหเนยฺเยสูติ กามคุเณสุ ฯ กามคุเณ หิ โลกา
มุยฺหนฺติ ตสฺมา โมหเนยฺยาติ วุจฺจนฺติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๒.
     ตํ สุตฺวา ราชา ตติยํ คาถมาห
        อทุ ปญฺญา กิมตฺถิยา   นิปุณา สาธุจินฺตินี
        ยาย อุปฺปติตํ ราคํ    กึมโน น วิโนทเยติ ฯ
     ตตฺถ อทูติ นิปาโต ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ภนฺเต คิลานสฺส
นาม เภสชฺชํ ปฏิสรณํ ปิปาสิตสฺส ปานียํ ปฏิสรณํ ตุมฺหากํ
ปเนสา นิปุณา สาธูนํ อตฺถานํ จินฺตินี ปญฺญา กิมตฺถิยา ยาย
อุปฺปติตํ ราคํ กึมโน น วิโนทเยติ กึจิตฺตํ วิโนเทตุํ นาสกฺขีติ ฯ
     อถสฺส กิเลสพลํ ทสฺเสนฺโต หาริโต จตุตฺถํ คาถมาห
        จตฺตาโรเม มหาราช     โลเก อติพลา ภุสา
        ราโค โทโส มโท โมโห  ยตฺถ ปญฺญา น คาธตีติ ฯ
     ตตฺถ ยตฺถาติ เยสุ ปริยุฏฺฐานํ ปตฺเตสุ มโหเฆ ปติโต วิย
ปญฺญา คาธํ ปติฏฺฐํ น ลภติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา ปญฺจมํ คาถมาห
        อรหา สีลสมฺปนฺโน       สุทฺโธ จรติ หาริโต
        เมธาวี ปณฺฑิโต เจว     อิติ โน สมฺมโต ภวนฺติ ฯ
     ตตฺถ อิติ โน สมฺมโตติ เอวํ อมฺหากํ สมฺมโต สมฺภาวิโต
ภาวํ ฯ
     ตํ สุตฺวา ตโต หาริโต ฉฏฺฐํ คาถมาห
        เมธาวินมฺปิ หึสนฺติ       อิสิธมฺมคุเณ รตํ
        วิตกฺกา ปาปกา ราช     สุภา ราคูปสญฺหิตาติ ฯ
     ตตฺถ สุภาติ สุภนิมิตฺตคฺคหเณน ปวตฺตา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๓.
อถ นํ กิเลสปฺปหาเน อุสฺสาเหนฺโต ราชา สตฺตมํ คาถมาห
                อุปฺปนฺนายํ สรีรโช
                ราโค วณฺณวิทูสโน ตว
                ตํ ปชห ภทฺทนฺเต
                พหุนาสิ เมธาวิ สมฺมโตติ ฯ
     ตตฺถ วณฺณวิทูสโน ตวาติ ตว สรีรวณฺณสฺส จ คุณ-
วณฺณสฺส จ ทูสโน ฯ พหุนาสีติ พหูนํ อาสิ ตฺวํ เมธาวีติ สมฺมโต ฯ
     ตํ สุตฺวา ตโต มหาสตฺโต สตึ ปฏิลภิตฺวา กาเมสุ อาทีนวํ
สลฺลกฺเขตฺวา อฏฺฐมํ คาถมาห
     เต อนฺธกรเณ กาเม    พหุทุกฺเข มหาวิเส
     เตสํ มูลํ คเวสิสฺสํ      เฉชฺชํ ราคํ สพนฺธนนฺติ ฯ
     ตตฺถ อนฺธกรเณติ ปญฺญาจกฺขุวินาสนโต อนฺธภาวกเร ฯ
พหุทุกฺเขติ เอตฺถ อปฺปสฺสาทา กามาติ อาทีนิ สุตฺตานิ อาหริตฺวา
เตสํ พหุทุกฺขตา ทสฺเสตพฺพา ฯ มหาวิเสติ สมฺปยุตฺตกิเลสวิสสฺส
เจว วิปากวิสสฺส จ มหนฺตตาย มหาวิเส ฯ เตสํ มูลนฺติ เต
วุตฺตปฺปกาเร กาเม ปหาตุํ เตสํ มูลํ คเวสิสฺสํ ปริเยสิสฺสามิ ฯ
กึ ปน เตสํ มูลนฺติ ฯ อโยนิโสมนสิกาโร ฯ เฉชฺชํ ราคํ
สพนฺธนนฺติ มหาราช อิทานิ ปญฺญาขคฺเคน ปหริตฺวา สุภนิมิตฺต-
พนฺธเนน สพนฺธนํ ราคํ ฉินฺทิสฺสามีติ ฯ
     อิทญฺจ ปน วตฺวา มหาราช โอกาสนฺตาว เม กโรหีติ
โอกาสํ กาเรตฺวา ปณฺณลาลํ ปวิสิตฺวา กสิณมณฺฑลํ โอโลเกตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖๔.
ปุน นฏฺฐํ ฌานํ อุปฺปาเทตฺวา ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา อากาเส
ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา รญฺโญ ธมฺมํ เทเสตฺวา มหาราช อหํ
อฏฺฐาเน วุฏฺฐการณา มหาชนมชฺเฌ ครหปฺปตฺโต อปฺปมตฺโต
โหหิ ปุน ทานิ อหํ อนิตฺถิคนฺธวนสณฺฑเมว คมิสฺสามีติ รญฺโญ
โรทนฺตสฺส ปริเทวนฺตสฺส หิมวนฺตเมว คนฺตฺวา อปริหีนชฺฌาโน
พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา ตํ การณํ ญตฺวา
        อิทํ วตฺวาน หาริโต   อิสิ สจฺจปรกฺกโม
        กามราคํ วิราเชตฺวา  พฺรหฺมโลกูปโค อหูติ
อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา อิมํ คาถํ วตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ อรหตฺเต ปติฏฺฐหิ ฯ
ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ หริตจตาปโส ปน อหเมวาติ ฯ
                    หริตจชาตกํ ปญฺจมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๓๕๘-๓๖๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=7226&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=7226&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1246
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=5217
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=5264
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=5264
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27