ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                     เอกาทสนิปาตวณฺณนา
            นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
                    ---------------
                    ๑ มาตุโปสกชาตกํ ฯ
     ตสฺส นาคสฺส วิปฺปวาเสนาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
มาตุโปสกภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุ สามชาตกวตฺถุสทิสเมว ฯ สตฺถา ปน ภิกฺขู
อามนฺเตตฺวา มา ภิกฺขเว เอตํ ภิกฺขุํ อุชฺฌายิตฺถ โปราณกปณฺฑิตา
ติรจฺฉานโยนิยํ นิพฺพตฺตาปิ มาตรา วิยุตฺตา สตฺตาหํ นิราหารตาย
สุสฺสมานา ราชารหํ โภชนํ ลภิตฺวาปิ มาตรา วินา น ภุญฺชิสฺสามาติ
มาตรํ ทิสฺวาว โคจรํ คณฺหึสูติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต ตทา
โพธิสตฺโต หิมวนฺตปฺปเทเส หตฺถิโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา สพฺพเสโต
อโหสิ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก ลกฺขณสมฺปนฺโน อนุวุฑฺฒิกโร
อสีติสหสฺสหตฺถิปริวาโร ฯ มาตา ปนสฺส อนฺธา ฯ โส มธุรมธุรานิ
ผลานิ ปน หตฺถีนํ ทตฺวา มาตุ สนฺติกํ เปเสสิ ฯ หตฺถิโน
ตสฺสา อทตฺวาว อตฺตนา ขาทนฺติ ฯ โส ปริคฺคณฺหนฺโต ตํ
ปวุตฺตึ ญตฺวา ยูถํ ฉฑฺเฑตฺวา มาตรเมว โปเสสฺสามีติ
รตฺติภาเค อญฺเญสํ หตฺถีนํ อชานนฺตานํ มาตรํ คเหตฺวา จณฺโฑรณํนาม
ปพฺพตปาทํ คนฺตฺวา เอกนิลีนํ อุปนิสฺสาย ฐิตาย ปพฺพตคูหาย
มาตรํ ฐเปตฺวา โปเสสิ ฯ อเถโก พาราณสีวนจรโก มคฺคมุฬฺโห
ทิสํ ววตฺถเปตุํ อสกฺโกนฺโต มหนฺเตน สทฺเทน ปริเทวิ ฯ โพธิสตฺโต
ตสฺส สทฺทํ สุตฺวา อยํ ปุริโส อนาโถ นโข ปน เม ตํ
ปฏิรูปํ ยํ เอส มยิ ฐิเต อิธ วินสฺเสยฺยาติ ตสฺส สนฺติกํ
คนฺตฺวา ตํ ภเยน ปลายนฺตํ ทิสฺวา อมฺโภ ปุริส นตฺถิ เต มํ
นิสฺสาย ภยํ มา ปลายิ กสฺมา ตฺวํ ปริเทวนฺโต วิจรสีติ
ปุจฺฉิตฺวา สามิ อหํ มคฺคมุฬฺโห อชฺช เม สตฺตโม ทิวโสติ
วุตฺเต โภ ปุริส มา ภายิ อหํ ตํ มนุสฺสปเถ ฐเปสฺสามีติ
ตํ อตฺตโน ปิฏฺฐิยํ นิสีทาเปตฺวา อรญฺญา นีหริตฺวา นิวตฺติ ฯ
โสปิ ปาโป จินฺเตสิ อหํ นครํ คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรเจสฺสามีติ
รุกฺขสญฺญํ ปพฺพตสญฺญํ กโรนฺโตว นิกฺขมิตฺวา พาราณสึ
อคมาสิ ฯ ตสฺมึ กาเล รญฺโญ มงฺคลหตฺถี กาลมกาสิ ฯ
ราชา สเจ เกนจิ กตฺถจิ อุปวยฺหํ กาตุํ ยุตฺตรูโป หตฺถี ทิฏฺโฐ
อตฺถิ โส อาจิกฺขตูติ เภรึ จาราเปสิ ฯ โส ปุริโส ราชานํ
อุปสงฺกมิตฺวา มยา เทว ตุมฺหากํ อุปวยฺโห ภวิตุํ ยุตฺตรูโป
สพฺพเสโต สีลวา หตฺถิราชา ทิฏฺโฐ อหํ มคฺคํ เทเสสฺสามิ
มยา สทฺธึ หตฺถาจริยํ เปเสตฺวา ตํ คณฺหาเปถาติ อาห ฯ ราชา
สาธูติ อิมํ มคฺคุทฺเทสกํ กตฺวา อรญฺญํ คนฺตฺวา อิมินา วุตฺตํ
หตฺถินาคํ อาเนถาติ เตน สทฺธึ มหนฺเตน ปริวาเรน หตฺถาจริยํ
เปเสสิ ฯ โส เตน สทฺธึ คนฺตฺวา โพธิสตฺตํ นิลีนึ ปวิสิตฺวา
โคจรํ คณฺหนฺตํ ปสฺสิ ฯ โพธิสตฺโตปิ หตฺถาจริยํ ทิสฺวา อิทํ
ภยํ น อญฺญโต อุปฺปนฺนํ ตสฺส ปาปปุริสสฺส สนฺติกา อุปฺปนฺนํ
ภวิสฺสติ อหํ โข ปน มหพฺพโล หตฺถิสหสฺสํปิ วิทฺธํเสตุํ
สมตฺโถ จ โหมิ กุชฺฌิตฺวา สรฏฺฐกํ เสนาวาหนํ นาเสตุํ สเจ
ปน กุชฺฌิสฺสามิ สีลํ เม ภิชฺชิสฺสติ ตสฺมา อชฺช มม สีสํ
สตฺตีหิ โกฏิยมาโนปิ น กุชฺฌิสฺสามีติ อธิฏฺฐาย สีสํ นาเมตฺวา
นิจฺจโลว อฏฺฐาสิ ฯ หตฺถาจริโย ปทุมสรํ โอตริตฺวา ตสฺส
ลกฺขณสมฺปตฺตึ ทิสฺวา เอหิ ปุตฺตาติ รชฏทามสทิสาย โสณฺฑาย
คเหตฺวา สตฺตเม ทิวเส พาราณสึ ปาปุณิ ฯ โพธิสตฺตสฺส มาตา
ปน ปุตฺเต อนาคจฺฉนฺเต ปุตฺโต เม ราชราชมหามตฺเตหิ นีโต
ภวิสฺสติ อิทานิ ตสฺส วิปฺปวาเสน อยํ วนฆโฏ วฑฺฒิสฺสตีติ
ปริเทวมานา เทฺว คาถา อภาสิ
              ตสฺส นาคสฺส วิปฺปวาเสน
              วิรุฬฺหา สลฺลกิโย จ กุฏชา
              กุรุวินฺทกรวรา ภิสสามา
              นิวาเต ปุปฺผิตา จ กณฺณิการา ฯ
              โกจิเทว สุวณฺณกายุรา
              นาคราชํ ภรนฺติ ปิณฺเฑน
              ยตฺถ ราชา ราชกุมาโร วา
              กวจมภิเหสฺสติ อสํภิโตติ ฯ
     ตตฺถ วิรุฬฺหาติ วฑฺฒิตานาม นตฺเถตฺถ สํสโยติ อาสึสวเสเนวมาห ฯ
สลฺลกิโย จ กุฏชาติ อินฺทสาลรุกฺขา จ กุฏชรุกฺขา จ ฯ
กุรุวินฺทกรวรา ภิสสามาติ กุรุวินฺทรุกฺขา จ กรวรนามกานิ
มหาติณานิ จ ภิสานิ จ สามกานิ จาติ อตฺโถ ฯ เอเต จ
สพฺเพ อิทานิ วฑฺฒิสฺสนฺตีติ ปริเทวนฺตี ฯ นิวาเตติ ปพฺพตปาเท ฯ
ปุปฺผิตาติ มม ปุตฺเตน สาขา ภญฺชิตฺวา อขาทิยมานา
กณฺณิการา จ ปุปฺผิตา ภวิสฺสนฺตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ โกจิเทวาติ
กตฺถจิเทว คาเม วา นคเร วา ฯ สุวณฺณกายุราติ สุวณฺณาภรณา
ราชราชมหามตฺตา ฯ ภรนฺติ ปิณฺเฑนาติ อชฺช มาตุโปสกํ
นาคราชํ ราชารหสฺส โภชนสฺส สุวฑฺฒิเตน ปิณฺเฑน โปเสนฺติ ฯ
ยตฺถาติ ยสฺมึ นาคราเช ราชา นิสีทิตฺวา ฯ กวจมภิเหสฺสตีติ
สงฺคามํ ปวิสิตฺวา ปจฺจามิตฺตานํ กวจํ อภิหนิสฺสติ ภินฺทิสฺสตีติ ฯ
อิทํ วุตฺตํ โหติ ยตฺถ มม ปุตฺเต นิสินฺโน ราชา วา ราชกุมาโร
วา อสํภีโต หุตฺวา สมฺปตฺตานํ กวจํ หนิสฺสติ ตํ เม นาคราชานํ
สุวณฺณาภรณา อชฺช ปิณฺเฑน ภรนฺตีติ ฯ
     หตฺถาจริโยปิ อนฺตรามคฺเค วตฺตมาโน จ รญฺโญ สาสนํ
เปเสสิ ฯ ราชา นครํ อลงฺการาเปสิ ฯ หตฺถาจริโยปิ โพธิสตฺตํ
กตคนฺธปริภณฺฑํ อลงฺกตปฏิยตฺตํ หตฺถิสาลํ เนตฺวา วิจิตฺตสาณิยา
ปริกฺขิปาเปตฺวา อุปริ วิจิตฺตานิ พนฺธาเปตฺวา รญฺโญ อาโรจาเปสิ ฯ
ราชา นานคฺครสโภชนํ อาทาย อาคนฺตฺวา โพธิสตฺตสฺส อทาสิ ฯ
โส มาตรํ วินา โคจรํ น คณฺหิสฺสามีติ ปิณฺฑํ น คณฺหิ ฯ
อถ นํ ยาจนฺโต ราชา ตติยํ คาถมาห
         คณฺหาหิ นาค กพลํ       มา นาค กิสโก ภว
         พหูนิ ราชกิจฺจานิ        ตานิ นาค กริสฺสสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต จตุตฺถํ คาถมาห
         สา นูน สา กปฺปณิกา     อนฺธา อปรินายกา
         ขาณุํ ปาเทน ฆฏฺเฏติ     คิรึ จณฺโฑรณํ ปตีติ ฯ
     ตตฺถ สา นูน สาติ มหาราช นูน สา ฯ กปฺปณิกาติ
ปุตฺตวิโยเคน กปณา ฯ ขาณุนฺติ ตตฺถ ตตฺถ ปติตรุกฺขกลิงฺครํ ฯ
ฆฏฺเฏตีติ ปริเทวมานา ตตฺถ ตตฺถ ปาเทน โปเถนฺตี นูน ปาเทน
หนติ ฯ จณฺโฑรณํ ปตีติ จณฺโฑรณปพฺพตาภิมุขี ปพฺพตปาเท
ปริผนฺทมานาติ อตฺโถ ฯ
     อถ นํ ราชา ปุจฺฉนฺโต ปญฺจมํ คาถมาห
         กานุ เต สา มหานาค    อนฺธา อปรินายกา
         ขาณุํ ปาเทน ฆฏฺเฏติ     คิรึ จณฺโฑรณํ ปตีติ ฯ
     โพธิสตฺโต ฉฏฺฐํ คาถมาห
         มาตา เม สา มหาราช   อนฺธา อปรินายกา
         ขาณุํ ปาเทน ฆฏฺเฏติ     คิรึ จณฺโฑรณํ ปตีติ ฯ
     ราชา ฉฏฺฐคาถาย ตมตฺถํ สุตฺวา มุญฺจาเปนฺโต สตฺตมํ
คาถมาห
         มุญฺจเถตํ มหานาคํ       โยยํ ภรติ มาตรํ
         สเมตุ มาตรา นาโค     สห สพฺเพหิ ญาติภีติ ฯ
     ตตฺถ โยยํ ภรตีติ อยํ นาโค อหํ มหาราช อนฺธํ มาตรํ
โปสามิ มยา วินา มยฺหํ มาตา ชีวิตกฺขยํ ปาปุณิสฺสติ ตาย
วินา มยฺหํ อิสฺสริเยน อตฺโถ นตฺถิ อชฺช เม มาตุ โคจรํ
อลภนฺติยา สตฺตโม ทิวโสติ วทติ ตสฺมา โย อยํ มาตรํ ภรติ
เอตํ มหานาคํ ขิปฺปํ มุญฺจถ สพฺเพหิ ญาตีหิ สทฺธึ เอส มาตรา
สเมตุ สมาคจฺฉตูติ ฯ
     อฏฺฐมนวมา อภิสมฺพุทฺธคาถา    โหนฺติ
         มุตฺโตว  พนฺธนา นาโค   กาสิราเชน เปสิโต
         มุหุตฺตํ วิสมิตฺวาน        อคมา เยน ปพฺพโต
         ตโต โส นิลีนํ คนฺตฺวา    สีตํ กุญฺชรเสวิตํ
         โสณฺฑาย อุทกมาหิตฺวา    มาตรํ อภิสิญฺจถาติ ฯ
      โส กิร นาโค พนฺธนา มุตฺโต โถกํ วิสมิตฺวา รญฺโญ
ทสราชธมฺมคาถาย ธมฺมํ เทเสตฺวา อปฺปมตฺโต โหหิ มหาราชาติ
โอวาทํ ทตฺวา มหาชเนหิ คนฺธมาลาทีหิ ปูชิยมาโน นครา นิกฺขมิตฺวา
ตทเหว ตํ ปทุมสรํ ปตฺวา มม มาตรํ โคจรํ อคาหาเปตฺวาว
นาหํ สยํ คณฺหิสฺสามีติ พหู ภิสมูลานิ อาทาย โสณฺฑาย ปุรํ
อุทกํ คเหตฺวา คุหาเลณโต นิกฺขมิตฺวา คุหาทฺวาเร นิปฺปนฺนาย มาตุ
สนฺติกํ คนฺตฺวา สตฺตาหํ นิราหารตาย มาตุ สรีรสฺส ผสฺสปฏิลาภตฺถํ
อุปริ อุทกํ สิญฺจ ฯ ตมตฺถํ อาวีกโรนฺโต สตฺถา อิมา เทฺว
คาถา อภาสิ ฯ โพธิสตฺตสฺส มาตาปิ เทโว วสฺสตีติ สญฺญาย
ตํ อกฺโกสนฺตี ทสมํ คาถมาห
          โกยํ อนริโย เทโว     อกาเลน ปวสฺสติ
          คโต เม อตฺรโช ปุตฺโต  โย มยฺหํ ปริจารโกติ ฯ
     ตตฺถ อตฺรโชติ อตฺตนิ ชาโต ฯ
     อถ นํ สมสฺสาเสนฺโต โพธิสตฺโต เอกาทสมํ คาถมาห
          อุฏฺเฐหิ อมฺม กึ เสสิ    อาคโต ตฺยาหมตฺรโช
          มุตฺโตมฺหิ กาสิราเชน    เวเทเหน ยสสฺสินาติ ฯ
     ตตฺถ อาคโต ตฺยาหนฺติ อาคโต เต อหํ ฯ เวเทเหนาติ
ญาณสมฺปนฺเนน ฯ ยสสฺสินาติ มหาปริวาเรน ฯ เตน รญฺญา
มงฺคลหตฺถิภาวาย คหิโตปิ อหํ มุตฺโต อิทานิ ตว สนฺติกํ อาคโต
อุฏฺเฐหิ โคจรํ คณฺหาหีติ ฯ
     สา ตุฏฺฐมานสา รญฺโญ อนุโมทนํ กโรนฺตี โอสานคาถมาห
         จิรํ ชีวตุ โส ราชา      กาสีนํ รฏฺฐวฑฺฒโน
         โย เม ปุตฺตํ ปโมเจสิ    สทา วุฑฺฒาปจายิกนฺติ ฯ
     ตทา ราชา โพธิสตฺตสฺส คุเณ ปสีทิตฺวา นิลีนิยา อวิทูเร
คามํ มาเปตฺวา โพธิสตฺตสฺส มาตุยา จ นิวทฺธํ ภตฺตํ ปฏฺฐเปสิ ฯ
อปรภาเค โพธิสตฺโต มาตริ กาลกตาย ตสฺสา สรีรปริหารํ กตฺวา
กรณฺฑกํ อสฺสมปทํนาม คโต ฯ ตสฺมึ ปน ฐาเน หิมวนฺตโต
โอตริตฺวา ปญฺจสตา อิสโย วสึสุ ฯ ตํ ปวตฺตํ เตสํ อทาสิ ฯ ราชา
โพธิสตฺตสฺส สมานรูปสิลาปฏิมํ กาเรตฺวา มหาสกฺการํ ปวตฺเตสิ ฯ
ชมฺพูทีปวาสิโน อนุสํวจฺฉรํ สนฺนิปติตฺวา หตฺถิมหนฺนาม กรึสุ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ (สจฺจปริโยสาเน มาตุโปสกภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ) ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ ฯ ปาปปุริโส เทวทตฺโต
อโหสิ ฯ หตฺถาจริโย สารีปุตฺโต อโหสิ สา หตฺถินี มหามายา
มาตุโปสกนาโค ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                   มาตุโปสกชาตกํ ปฐมํ ฯ
                   -----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๑-. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=1&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1493              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6034              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6180              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6180              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]