อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                    ๒ ภทฺทสาลชาตกํ ฯ
     กา ตฺวํ สุทฺเธหิ วตฺเถหีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ญาตตฺถจริยํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ หิ อนาถปิณฺฑิกสฺส นิเวสเน ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ
นิพทฺธํ โภชนํ ปวตฺตติ ตถา วิสาขาย จ โกสลรญฺโญ จ ฯ
ตตฺถ ปน กิญฺจาปิ นานคฺครสโภชนํ ทียติ ฯ ภิกฺขูนํ ปเนตฺถ โกจิ
วิสฺสาสิโก นตฺถิ ตสฺมา ภิกฺขู ราชนิเวสเน น ภุญฺชนฺติ ฯ เต
ภตฺตํ คเหตฺวา อนาถปิณฺฑิกสฺส วา วิสาขาย วา อญฺเญสํ วา
วิสฺสาสิกานํ ฆรํ คนฺตฺวา ภุญฺชนฺติ ฯ ราชา เอกทิวสํ ปณฺณาการํ
อาภตํ ภิกฺขูนํ เทถาติ ภตฺตคฺคํ เปเสตฺวา ภตฺตคฺเค ภิกฺขู นตฺถีติ
วุตฺเต กหํ คตาติ ปุจฺฉิตฺวา อตฺตโน วิสฺสาสิกเคเหสุ นิสีทิตฺวา
ภุญฺชนฺตีติ สุตฺวา ภุตฺตปาตราโส สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ภนฺเต
โภชนํนาม กึ ปรมนฺติ ปุจฺฉิ ฯ วิสฺสาสิกปรมํ มหาราช
กญฺชิกกาณาชภตฺตํปิ หิ วิสฺสาสิเกน ทินฺนํ มธุรํ โหตีติ ฯ ภนฺเต เกหิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๖.
ปน สทฺธึ ภิกฺขูนํ วิสฺสาโส โหตีติ ฯ ญาตีหิ วา เสกฺขกุเลหิ วา
มหาราชาติ ฯ ตโต ราชา จินฺเตสิ เอกํ สากิยธีตรํ อาเนตฺวา
อคฺคมเหสึ กริสฺสามิ เอวํ มยา สทฺธึ ภิกฺขูนํ ญาติโก ปรมวิสฺสาโส
ภวิสฺสตีติ ฯ โส อุฏฺฐายาสนา อตฺตโน นิเวสนํ คนฺตฺวา
กปิลวตฺถุปุรํ ทูตํ เปเสสิ ธีตรํ กิร เม เทนฺตุ อหํ ตุมฺเหหิ
สทฺธึ ญาติภาวํ อิจฺฉามีติ ฯ สากิยา ทูตสฺส วจนํ สุตฺวา
สนฺนิปติตฺวา มนฺตยึสุ มยํ โกสลรญฺโญ อาณาปวตฺติฏฺฐาเน
วสาม สเจ ทาริกํ น ทสฺสาม มหนฺตํ วรํ ภวิสฺสตีติ สเจ
ทสฺสาม กุลวํโส โน ภิชฺชิสฺสติ กึ นุโข กาตพฺพนฺติ ฯ อถ
เน มหานาโม อาห มา จินฺตยิตฺถ มม ธีตา วาสภขตฺติยานาม
นาคมุณฺฑายนาม ทาสิยา กุจฺฉิสฺมึ นิพฺพตฺตา โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา
อุตฺตมรูปธรา โสภคฺคปฺปตฺตา ปิตุ วเสน ขตฺติยชาติกา ตมสฺส
ขตฺติยกญฺญาติ เปเสสฺสามาติ ฯ สากิยา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
ทูเต ปกฺโกสาเปตฺวา สาธุ ทาริกํ ทสฺสาม อิทาเนว นํ คเหตฺวา
คจฺฉถาติ อาหํสุ ฯ ตํ สุตฺวา ทูตา จินฺเตสุํ อิเม  สากิยานาม
ชาตึ นิสฺสาย อติมานิโน สทิสี โนติ วตฺวา อสทิสึปิ ทเทยฺยุํ
เอเตหิ สทฺธึ เอกโต ภุญฺชมานเมว คณฺหิสฺสามาติ ฯ เต เอวมาหํสุ
มยํ คเหตฺวา คจฺฉนฺตา ยา ตุมฺเหหิ สทฺธึ เอกโต ภุญฺชติ ตํ
คเหตฺวา คมิสฺสามาติ ฯ สากิยา เตสํ นิวาสนฏฺฐานํ ทาเปตฺวา
กึ กริสฺสามาติ จินฺตยึสุ ฯ มหานาโม อาห มา ตุมฺเห จินฺตยิตฺถ
อหํ อุปายํ กริสฺสามิ ตุมฺเห มม โภชนกาเล วาสภขตฺติยํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๗.
อลงฺกริตฺวา อาเนตฺวา มยา เอกสฺมึ กวเล คหิตมตฺเตเยว อสุโก
ราชานาม ปณฺณํ ปหิณิ อิมํ ตาว สาสนํ สุณาถาติ ปณฺณํ
ทสฺเสยฺยาถาติ ฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตสฺมึ ภุญฺชมาเน
กุมาริกํ อลงฺกรึสุ ฯ มหานาโม ธีตรํ เม อาเนถ มยา สทฺธึ
ภุญฺชตูติ ฯ อถ นํ อลงฺกริตฺวา ตาวเทว โถกํ ปปญฺจํ กตฺวา
อานยึสุ ฯ สา ปิตรา สทฺธึ ภุญฺชิสฺสามีติ เอกปาติยา หตฺถํ
โอตาเรสิ ฯ มหานาโม ตาย สทฺธึ เอกปิณฺฑํ คเหตฺวา มุเข
ฐเปสิ ทุติยปิณฺฑสฺส หตฺเถ ปสาริตมตฺเต เทว อสุกรญฺญานาม
ปณฺณํ ปหิตํ อิมํ ตาว สาสนํ สุณาถาติ ปณฺณํ อุปนาเมสุํ ฯ
มหานาโม อมฺม ตฺวํ ภุญฺชาหีติ ทกฺขิณหตฺถํ ปาติยาเยว
กตฺวา วามหตฺเถน ปณฺณํ คเหตฺวา ปณฺณํ โอโลเกสิ ฯ ตสฺส
สาสนํ อุปธาเรนฺตสฺเสว อิตรา ภุญฺชิ ฯ โส ตสฺส ภุตฺตกาเล
หตฺถํ โธวิตฺวา มุขํ วิกฺขาเลสิ ฯ เต ทิสฺวา ทูตา นิจฺจเยเนว
สา เอตสฺส ธีตาติ นิฏฺฐมคมํสุ น ตํ อนฺตรํ ชานิตุํ สกฺขึสุ ฯ
มหานาโม มหนฺเตน ปริวาเรน ธีตรํ เปเสสิ ฯ ทูตาปิ นํ
สาวตฺถึ เนตฺวา อยํ กุมาริกา ชาติสมฺปนฺนา มหานามสฺส ธีตาติ
วทึสุ ฯ อถ ตํ สุตฺวา ราชา ตุสิตฺวา สกลนครํ อลงฺการาเปตฺวา
ตํ รตนราสิมฺหิ ฐเปตฺวา อคฺคมเหสิฏฺฐาเน ฐเปตฺวา อภิสิญฺจาเปสิ ฯ
สา รญฺโญ ปิยา อโหสิ มนาปา ฯ อถสฺสา น จิรสฺเสว คพฺโภ
ปติฏฺฐหิ ฯ ราชา คพฺภปริหารํ อทาสิ ฯ สา ทสมาสจฺจเยน
สุวณฺณวณฺณํ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ อถสฺส นามคหณทิวเส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๘.
ราชา อตฺตโน อยฺยกสฺส สนฺติกํ เปเสสิ สากฺยราชธีตา
วาสภขตฺติยา ปุตฺตํ วิชายิ กิมสฺส นามํ กโรตูติ ฯ ตํ ปน
สาสนํ คเหตฺวา คโต อมจฺโจ โถกพธิรธาตุโก ฯ โส ตํ คนฺตฺวา
รญฺโญ อยฺยกสฺส อาโรเจสิ ฯ โส ตํ สุตฺวา วาสภขตฺติยา
ปุตฺตํ วิชายิตฺวาปิ สพฺพชนํ อภิภวติ อิทานิ ปน รญฺโญ อติวิย
วลฺลภา ภวิสฺสตีติ อาห ฯ พธิรามจฺโจ วลฺลภาติ วจนํ ทุสฺสุตํ
สุตฺวา วิฏฏุโภติ สลฺลกฺเขตฺวา ราชานํ อุปคนฺตฺวา เทว กุมารกสฺส
กิร วิฏฏุโภติ นามํ กโรถาติ อาห ฯ ราชา โปราณกํ โน
กุลทตฺติกํ นามํ ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา วิฏฏุโภติสฺส นามํ อกาสิ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย กุมาโร กุมารปริหาเรน วฑฺฒนฺโต สตฺตวสฺสิกกาเล
อญฺเญสํ กุมารานํ มาตามหากุลโต หตฺถีรูปกอสฺสรูปกาทีนิ
อาหริยมานานิ ทิสฺวา มาตรํ ปุจฺฉิ อมฺม อญฺเญสํ ปิตามหากุลโต
ปณฺณาการํ อาหริยติ มยฺหํ โกจิ กิญฺจิ น เปเสติ กึ ตฺวํ นิมฺมาตา
นิปฺปิติกาติ ฯ อถ นํ สา ตาต ตว สากฺยราชาโน มาตามหา
ทูเร วสนฺตา เตน เต กิญฺจิ น เปเสนฺตีติ วตฺวา วญฺเจสิ ฯ
ปุน โสฬสวสฺสกาเล อมฺม มาตามหากุลํ ปสฺสิตุกาโมมฺหีติ
วตฺวา อลํ ตาต กึ ตตฺถ กริสฺสสีติ วาริยมาโนปิ ปุนปฺปุนํ
ยาจิ ฯ อถสฺส มาตา เตนหิ คจฺฉาติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ โส ปิตุ
อาโรเจตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน นิกฺขมิ ฯ วาสภขตฺติยา
ปุเรตรํ ปณฺณํ เปเสสิ อหํ อิธ สุขํ วสามิ สามิโน มาสฺส
กิญฺจิ อนฺตรํ ทสฺเสถาติ ฯ สากิยา วิฏฏุภสฺส อาคมนํ ญตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๙.
ตํ วนฺทิตุํ น สกฺกาติ ตสฺมา ทหรทหเร กุมารเก ชนปทํ
ปหิณึสุ ฯ กุมาเร กปิลวตฺถุํ สมฺปตฺเต สากิยา สณฺฐาคาเร
สนฺนิปตึสุ ฯ กุมาโร สณฺฐาคารํ คนฺตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ อถ นํ
อยนฺเต ตาต ปิตามหา อยํ มาตุโลติ วทึสุ ฯ โส สพฺเพ
วนฺทมาโน วิจริ ฯ โส ยาว ปิฏฺฐิยา รุชนปมาณา วนฺทิตฺวา
เอกํปิ อตฺตานํ วนฺทนฺตํ อทิสฺวา กินฺนุ โข มํ วนฺเทนฺตา นตฺถีติ
ปุจฺฉิ ฯ สากิยา ตาต ตว กนิฏฺฐกุมารา ชนปทํ คตาติ วตฺวา
ตสฺส มหนฺตํ สกฺการํ กรึสุ ฯ โส กติปาหํ วสิตฺวา มหนฺเตน
ปริวาเรน นิกฺขมิ ฯ อเถกา ทาสี สณฺฐาคาเร เตน นิสินฺนผลกํ
อิทํ วาสภขตฺติยาย ทาสิยา ปุตฺตสฺส นิสินฺนผลกนฺติ อกฺโกสิตฺวา
ขีโรทเกน โธวิ ฯ เอโก ปุริโส อตฺตโน อาวุธํ ปมุสฺสิตฺวา
นิวตฺโต ตํ คณฺหนฺโต วิฏฏุภกุมารสฺส ตํ อกฺโกสนสทฺทํ สุตฺวา ตํ
อนฺตรํ ปุจฺฉิตฺวา วาสภขตฺติยา ทาสิยา กุจฺฉิมฺหิ มหานามสกฺกสฺส
ชาตาติ ญตฺวา คนฺตฺวา พลนิกายสฺส กเถสิ ฯ วาสภขตฺติยา กิร
ทาสีธีตาติ มหาโกลาหลํ อโหสิ ฯ กุมาโร ตํ สุตฺวา เอเต ตาว
มม นิสินฺนผลกํ ขีโรทเกน โธวนฺตุ อหํ ปน รชฺเช ปติฏฺฐิตกาเล
เอเตสํ คลโลหิตํ คเหตฺวา มม นิสินฺนผลกํ โธวิสฺสามีติ จิตฺตํ
ฐเปสิ ฯ ตสฺมึ สาวตฺถึ คเต อมจฺจา สพฺพํ ปวุตฺตึ รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ
ตํ สุตฺวา ราชา มยฺหํ ทาสีธีตรํ อทํสูติ สากิยานํ กุชฺฌิตฺวา
วาสภขตฺติยาย จ ปุตฺตสฺส จ ทินฺนํ ปริหารํ อจฺฉินฺทิตฺวา ทาสทาสีหิ
ลทฺธพฺพปริหารมตฺตเมว ทาเปสิ ฯ ตโต กติปาหจฺจเยน สตฺถา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๐.
ราชนิเวสนํ คนฺตฺวา นิสีทิ ฯ ราชา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ภนฺเต
ตุมฺหากํ ญาตเกหิ ทาสีธีตา มยฺหํ ทินฺนา เตนสฺสาหํ สปุตฺตาย
ปริหารํ อจฺฉินฺทิตฺวา ทาสทาสีหิ ลทธพฺพปริหารมตฺตเมว ทาเปสินฺติ
อาห ฯ สตฺถา อยุตฺตเมว มหาราช สากิเยหิ กตํ ททนฺเตหินาม
สมชาติกา ทาตพฺพา อสฺส ตํ ปน มหาราช วทามิ วาสภขตฺติยา
ราชธีตา ขตฺติยรญฺโญ เคเห อภิเสกํ ลภิ วิฏฏุโภปิ
ขตฺติยราชานเมว ปฏิจฺจ ชาโต มาตุ โคตฺตํนาม กึ กริสฺสติ
ปิตุ โคตฺตเมว ปมาณนฺติ โปราณกปณฺฑิตา ทลิทฺทิตฺถิยา
กฏฺฐหาริกาย อคฺคมเหสิฏฺฐานํ อทํสุ ตสฺสา จ กุจฺฉิมฺหิ ชาตกุมาโร
ทฺวาทสโยชนิกาย พาราณสิยา รชฺชํ ปตฺวา กฏฺฐหาริกราชานาม
ชาโตติ กฏฺฐหาริกชาตกํ กเถสิ ฯ ราชา สตฺถุ ธมฺมกถํ สุตฺวา ปิตุ
โคตฺตเมว กิร ปมาณนฺติ ตุสิตฺวา มาตาปุตฺตานํ ปกติปริหารเมว
ทาเปสิ ฯ รญฺโญ ปน พนฺธุโลนาม เสนาปติ มลฺลิกํนาม
อตฺตโน ภริยํ วญฺฌึ ตว กุลฆรเมว คจฺฉาหีติ กุสินารเมว
เปเสสิ ฯ สา สตฺถารํ ทิสฺวาว คมิสฺสามีติ เชตวนํ ปวิสิตฺวา
ตถาคตํ วนฺทิตฺวา  เอกมนฺตํ ฐิตา กหํ คจฺฉสีติ ปุฏฺฐา สามิโก
เม ภนฺเต กุลฆรํ เปเสตีติ วตฺวา กสฺมาติ วุตฺตา วญฺฌา
อปุตฺตกา ภนฺเตติ วตฺวา สตฺถารา ยทิ เอวํ คมนกิจฺจํ
นตฺถิ นิวตฺตาหีติ วุตฺตา ตุฏฺฐา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา นิเวสนเมว
อคมาสิ ฯ กสฺมา นิวตฺตาสีติ จ ปุฏฺฐา ทสพเลน นิวตฺติตาหํ
สามีติ อาห ฯ เสนาปติ ทิฏฺฐํ ภวิสฺสติ ตถาคเตน การณนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๑.
อาห ฯ สา น จิรสฺเสว คพฺภํ ปฏิลภิตฺวา อุปฺปนฺนโทหฬา โทหโฬ
เม อุปฺปนฺโนติ อาโรเจสิ ฯ กึโทหโฬติ ฯ สามิ เวสาลินคเร
คณราชกุลานํ อภิเสกมงฺคลโปกฺขรณิยํ โอตริตฺวา นฺหาตฺวา ปานียํ
ปาตุกามมฺหิ สามีติ ฯ เสนาปติ สาธูติ วตฺวา สหสฺสถามธนุํ
คเหตฺวา ตํ รเถ อาโรเปตฺวา สาวตฺถิโต นิกฺขมิตฺวา
รถํ วาเหนฺโต เวสาลึ ปาวิสิ ฯ ตสฺมิญฺจ กาเล โกสลรญฺญา
จ พนฺธุลเสนาปตินา จ สทฺธึ เอกาจริยกุเล อุคฺคหิตสิปฺโป มหาลิ
อนฺโธ ลิจฺฉวีนํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ อนุสาสนฺโต ทฺวารสมีเปเยว
วสติ ฯ โส รถสฺส อุมฺมาเร ปฏิฆาฏสทฺทํ สุตฺวา พนฺธุลมลฺลสฺส
รถวาหนสทฺโท เอโส อชฺช ลิจฺฉวีนํ ภยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ อาห ฯ
โปกฺขรณิยา อนฺโต จ พหิ จ อารกฺขา พลวา อุปริ
โลหชาลํ ปตฺถตํ สกุณานํปิ โอกาโส นตฺถิ ฯ เสนาปติ
ปน รถา โอตริตฺวา อารกฺขเก ขคฺเคน ปหรนฺโต ปลาเปตฺวา
โลหชาลํ ฉินฺทิตฺวา อนฺโตโปกฺขรณิยํ ภริยํ โอตาราเปตฺวา
นฺหาเปตฺวา ปาเยตฺวา สยํปิ นฺหาตฺวา มลฺลิกํ รเถ อาโรเปตฺวา
นครา นิกฺขมิตฺวา อาคมนมคฺเคเนว ปายาสิ ฯ อารกฺขกา คนฺตฺวา
ลิจฺฉวีนํ อาโรเจสุํ ฯ เต ลิจฺฉวีราชาโน กุชฺฌิตฺวา ปญฺจรถสตานิ
อารุยฺห พนฺธุลมลฺลํ คณฺหิสฺสามาติ นิกฺขมึสุ ตํ ปวุตฺตึ
มหาลิสฺส อาโรเจสุํ ฯ มหาลิ มา คมิตฺถ โส หิ โว
สพฺเพ ฆาเฏสฺสตีติ อาห ฯ เตปิ มยํ คมิสฺสามเยวาติ วทึสุ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๒.
เตนหิ จกฺกสฺส ยาว นาภิโต ปวิฏฺฐฏฺฐานํ ทิสฺวา นิวตฺเตยฺยาถ
ตโต อนิวตฺตนฺตา ปุรโต อสนิสทฺทํ วิย สุณิสฺสถ ตมฺหา ฐานา
นิวตฺเตยฺยาถ ตโต อนิวตฺตนฺตา ตุมฺหากํ รถธุเรสุ ฉิทฺทํ ปสฺสิสฺสถ
ปุรโต มา คมิตฺถาติ ฯ เต ตสฺส วจเนน อนิวตฺติตฺวา ตํ
อนุพนฺธึสุเยว ฯ มลฺลิกา ทิสฺวา รถา สามิ ปญฺญายนฺตีติ อาห ฯ
เตนหิ เอกสฺเสว รถสฺส ปญฺญายนกาเล มม อาโรเจยฺยาสีติ ฯ
สา ยทา สพฺเพ เอกโต วิย หุตฺวา ปญฺญายึสุ ตทา เอกเมว
สามิ รถสีสํ ปญฺญายตีติ อาห ฯ พนฺธุโล เตนหิ อิมา รสฺมิโย
คณฺหาติ ตสฺสา รสฺมิโย ทตฺวา รเถ ฐิโตว ธนุํ อาโรเปสิ ฯ
รถจกฺกํ ยาว นาภิโต ปฐวึ ปาวิสิ ฯ ลิจฺฉวิโน คนฺตฺวา ตํ ฐานํ
ทิสฺวาปิ น นิวตฺตึสุ ฯ อิตโร โถกํ คนฺตฺวา ขิยํ โปเถสิ ฯ โส
อสนิสทฺโทวิย อโหสิ ฯ เต ตโตปิ น นิวตฺตึสุ อนุพนฺธนฺตา
คจฺฉนฺเตว ฯ พนฺธุโล รเถ ฐิตโกว เอกํ สรํ ขิปิ ฯ โส ปญฺจนฺนํ
รถสตานํ สีสํ ฉิทฺทํ กตฺวา ปญฺจนฺนํ ราชสตานํ ปริกฺขารพนฺธฐาเน
วินิวิชฺฌิตฺวา ปฐวึ ปาวิสิ ฯ เต อตฺตโน วิทฺธภาวํ อชานิตฺวา
ติฏฺฐ เร ติฏฺฐ เรติ วทนฺตา อนุพนฺธึสุเยว ฯ พนฺธุโล รถํ
ฐเปตฺวา ตุมฺเห มตกา มตเกหิ สทฺธึ มยฺหํ ยุทฺธํนาม นตฺถีติ
อาห ฯ เต มตกานาม อมฺหาทิสา น โหนฺตีติ วทึสุ ฯ เตนหิ
สพฺพปฺจฺฉิมสฺส ปริกฺขารํ โมเจถาติ อาห ฯ เต โมจยึสุ ฯ
โส มุตฺตมตฺโตเยว มริตฺวา ปติโต ฯ อถ เน สพฺเพปิ ตุมฺเห
เอวรูปา อตฺตโน ฆรานิ คนฺตฺวา สํวิธาตพฺพํ สํวิทหิตฺวา ปุตฺตทารํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๓.
อนุสาเสตฺวา สนฺนาหํ โมเจถาติ อาห ฯ เต ตถา กตฺวา สพฺเพ
ชีวิตกฺขยํ ปตฺตา ฯ พนฺธุโลปิ มลฺลิกํ สาวตฺถึ อาเนติ ฯ สา
โสฬสกฺขตฺตุํ ยมเก ปุตฺเต วิชายิ ฯ สพฺเพปิ ปุตฺตา สูรา
ถามสมฺปนฺนา อเหสุํ สพฺพสิปฺเป นิปฺผตฺตึ ปาปุณึสุ ฯ เอเกกสฺส
ปุริสสหสฺสปริวาโร อโหสิ ฯ ปิตรา สทฺธึ ราชนิเวสนํ คจฺฉนฺเตหิ
เตเหว ราชงฺคณํ ปริปูริ ฯ อเถกทิวสํ วินิจฺฉเย กูฏฏฺฏปราชิตา
มนุสฺสา พนฺธุลํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา มหาวิรวํ วิรวนฺตา วินิจฺฉยา-
มจฺจานํ กูฏฏฺฏกรณํ ตสฺส อาโรเจสุํ ฯ โส วินิจฺฉยํ คนฺตฺวา
ตํ อฏฏํ ตีเรตฺวา สามิกเมว สามิกํ อกาสิ อสามิกเมว อสามิกํ
อกาสิ ฯ มหาชโน มหาสทฺเทน สาธุการํ ปวตฺเตสิ ฯ ราชา
กิมิทนฺติ ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา ตุสิตฺวา สพฺเพปิ เต อมจฺเจ
หาเรตฺวา พนฺธุลสฺเสว วินิจฺฉยํ นิยฺยาเทสิ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย
สมฺมา วินิจฺฉยิ ฯ ตโต โปราณกวินิจฺฉยิกา ลญฺจํ อลภนฺตา
อปฺปลาภา หุตฺวา พนฺธุโล รชฺชํ ปฏฺเฐตีติ ราชกุเล ปริภินฺทึสุ ฯ
ราชา เตสํ กถํ คเหตฺวา จิตฺตํ นิคฺคเหตุํ นาสกฺขิ ฯ อิมสฺมึ
อิเธว ฆาฏิยมาเน ครหา อุปฺปชฺชิสฺสตีติ ปุน จินฺเตสิ ปยุตฺตปุริเสหิ
ปจฺจนฺตํ ปหราเปตฺวา เต ปุน ปลาเปตฺวา นิวตฺตกาเล
อนฺตรามคฺเค ปุตฺเตหิ สทฺธึ มาราเปตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา พนฺธุลํ
ปกฺโกสาเปตฺวา ปจฺจนฺโต กิร กุปิโต ตว ปุตฺเตหิ สทฺธึ
คนฺตฺวา โจเร คณฺหาหีติ ปหิณิตฺวา ตตฺเถวสฺส ทฺวตฺตึสาย ปุตฺเตหิ
สทฺธึ สีสํ ฉินฺทิตฺวา อาหรถาติ เตหิ สทฺธึ อญฺเญปิ สมตฺเถ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๔.
มหาโยเธ เปเสสิ ฯ ตสฺมึ ปจฺจนฺตํ คจฺฉนฺเตเยว เสนาปติ กิร
อาคจฺฉตีติ ปยุตฺตโจรา ปลายึสุ ฯ โส ตํ ปเทสํ อาวาสาเปตฺวา
ชนปทํ สณฺฐเปตฺวา นิวตฺติ ฯ อถสฺส นครโต อวิทูเร ฐาเน เต
โยธา สทฺธึ ปุตฺเตหิ สีสํ ฉินฺทึสุ ฯ ตํ ทิวสํ มลฺลิกาย ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ
สทฺธึ เทฺว อคฺคสาวกา นิมนฺติตา โหนฺติ ฯ อถสฺสา ปุพฺพณฺหสมเย
สามิกสฺส เต สทฺธึ ปุตฺเตหิ สีสํ ฉินฺทึสูติ ปณฺณํ อาหริตฺวา อทํสุ ฯ
สา ตํ ปวุตฺตึ ญตฺวา กสฺสจิ กิญฺจิ อวตฺวา ปณฺณํ อุจฺจงฺเก กตฺวา
ภิกฺขุสงฺฆเมว ปริวีสิ ฯ อถสฺสา ปริจาริกา ภิกฺขูนํ ภตฺตํ ทตฺวา
สปฺปิปาตึ อาหรนฺตา เถรานํ ปุรโต ปาตึ ภินฺทึสุ ฯ ธมฺมเสนาปติ
อุปาสิเก เภทนธมฺมํ ภินฺนํ น จินฺเตตพฺพนฺติ อาห ฯ สา
อุจฺจงฺกโต ปณฺณํ นีหริตฺวา ทฺวตฺตึสาย ปุตฺเตหิ สทฺธึ ปิตุ สีสํ
ฉินฺนนฺติ เม อิมํ ปณฺณํ อาหรึสุ อหํ อิทํ สุตฺวาปิ น จินฺเตมิ
อิมิสฺสา ปน สปฺปิปาติยา ภินฺนาย กึ จินฺเตยฺยามิ ภนฺเตติ อาห ฯ
ธมฺมเสนาปติ อนิมิตฺตมนญฺญาตนฺติอาทีนิ วตฺวา ธมฺมํ เทเสตฺวา
อุฏฺฐายาสนา วิหารํ อคมาสิ ฯ สาปิ ทฺวตฺตึสสุณิสาโย
ปกฺโกสาเปตฺวา ตุมฺหากํ สามิกา นิรปราธา อตฺตโน
ปุริมกมฺมผลํ ลภึสุ ตุมฺเห มา โสจิตฺถ รญฺโญ อุปริ มโนปโทสํ
มา กริตฺถาติ โอวทิ ฯ รญฺโญ จารปุริสา ตํ กถํ สุตฺวา คนฺตฺวา
เตสํ นิทฺโทสภาวํ รญฺโญ กเถสุํ ฯ ราชา สํเวคปฺปตฺโต ตสฺสา
นิเวสนํ คนฺตฺวา มลฺลิกญฺจ สุณิสาโย จสฺสา โทสํ ขมาเปตฺวา
มลฺลิกาย วรํ อทาสิ ฯ สา คหิโต เม โหตูติ วตฺวา ตสฺมึ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๕.
คเต มตกภตฺตํ ทตฺวา นฺหาตฺวา ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา เทว ตุมฺเหหิ
เม วโร ทินฺโน มม อญฺเญน อตฺโถ นตฺถิ ทฺวตฺตึสาย เม สุณิสานํ
มมญฺจ กุลคมนํ อนุชานาถาติ อาห ฯ ราชา ตสฺสา วจนํ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ
สา ทฺวตฺตึสสุณิสาโย สกสกกุลํ เปเสตฺวา สยํ กุสินารนคเร อตฺตโน
กุลฆรํ อคมาสิ ฯ ราชาปิ พนฺธุลเสนาปติโน ภาคิเนยฺยสฺส
ทีฆการายนสฺสนาม เสนาปติฏฺฐานํ อทาสิ ฯ โส ปน มาตุโล
เม อิมินา มาริโตติ รญฺโญ โอตารํ คเวสนฺโต จรติ ฯ
ราชา นิรปราธสฺส พนธุลสฺส มาริตกาลโต ปฏฺฐาย วิปฺปฏิสารี
จิตฺตสฺสาทํ น ลภติ รชฺชสุขํ นานุโภติ ฯ ตทา สตฺถา สากิยานํ
เวตฺตนุปฺปนฺนํ กุลํนาม นิคมํ อุปนิสฺสาย วิหรติ ฯ ราชา ตตฺถ
คนฺตฺวา อารามโต อวิทูเร ขนฺธาวารํ นิวาเสตฺวา มหนฺเตน
ปริวาเรน สตฺถารํ วนฺทามีติ วิหารํ คนฺตฺวา ปญฺจราชกกุธภณฺฑานิ
ทีฆการายนสฺส ทตฺวา เอกโกว คนฺธกุฏึ ปาวิสิ ฯ สพฺพํ
ธมฺมเจติยสุตฺตนิยาเมเนว เวทิตพฺพํ ฯ ตสฺมึ คนฺธกุฏึ
ปวิฏฺเฐ ทีฆการายโน ตานิ ราชกกุธภณฺฑานิ คเหตฺวา วิฏฏุภํ
ราชานํ กตฺวา รญฺโญ เอกํ อสฺสํ เอกญฺจ อุปฏฺฐานการิกํ
มาตุคามํ นิวตฺเตตฺวา สาวตฺถึ อคมาสิ ฯ ราชา สตฺถารา
สทฺธึ ปิยกถํ กเถตฺวา นิกฺขนฺโต เสนํ อทิสฺวา ตํ มาตุคามํ
ปุจฺฉิตฺวา ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา ภาคิเนยฺยํ อาทาย อาคนฺตฺวา วิฏฏุภํ
คเหสฺสามีติ ราชคหนครํ คจฺฉนฺโต วิกาเล ทฺวาเรสุ ปิทหิเตสุ
นครํ ปวิสิตุํ อสกฺโกนฺโต เอกิสฺสา สาลาย นิปชฺชิตฺวา วาตาตเปน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๖.
กิลมนฺโต รตฺติภาเค ตตฺเถว กาลมกาสิ ฯ วิภาตาย รตฺติยา
เทว โกสลนรินฺท อิทานิ อนาโถสิ ชาโตติ วิลปนฺติยา ตสฺสา
อิตฺถิยา ปริเทวสทฺทํ สุตฺวา รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ โส มาตุลสฺส
มหนฺเตน สกฺกาเรน สรีรกิจฺจํ กาเรสิ ฯ วิฏฏุโภปิ รชฺชํ ลภิตฺวา
ตํ เวรํ สริตฺวา สพฺเพปิ สากิเย มาเรสฺสามีติ มหติยา เสนาย
นิกฺขมิ ฯ ตํ ทิวสํ สตฺถา ปจฺจูสสมเย โลกํ โอโลเกนฺโต
ญาติสงฺฆสฺส วินาสํ ทิสฺวา ญาติสงฺคหํ กาตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา
ปุพฺพณฺหสมเย ปิณฺฑาย จริตฺวา ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต คนฺธกุฏิยํ
สีหเสยฺยํ กปฺเปตฺวา สายณฺหสมเย อากาเสน คนฺตฺวา
กปิลวตฺถุสามนฺเต เอกสฺมึ กวรจฺฉาเย รุกฺขมูเล นิสีทิ ฯ ตโต
อวิทูเร วิฏฏุภสฺส รชฺชสิมายํ มหนฺโต สณฺฑจฺฉาโย นิโครฺธรุกฺโข
อตฺถิ ฯ วิฏฏุโภ สตฺถารํ ทิสฺวา อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ภนฺเต กึ
การณา เอวรูปาย อุณฺหเวลาย อิมสฺมึ กวรจฺฉาเย รุกฺขมูเล
นิสีทถ เอกสฺมึ สณฺฑจฺฉาเย นิโคฺรธมูเล นิสีทถ ภนฺเตติ วตฺวา
โหตุ มหาราช ญาตกานํ ฉายานาม สีตลาติ วุตฺเต ญาตกานํ
รกฺขณตฺถาย สตฺถา อาคโต ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา
นิวตฺติตฺวา สาวตฺถิเมว ปจฺจาคมิ ฯ สตฺถาปิ อุปฺปติตฺวา เชตวนเมว
คโต ฯ ราชา สากิยานํ โทสํ สริตฺวา ทุติยํปิ นิกฺขมิตฺวา
ตตฺเถว สตฺถารํ ปสฺสิตฺวา ปุน นิวตฺติ ฯ ตติยวาเร นิกฺขมิตฺวา
ตตฺเถว สตฺถารํ ปสฺสิตฺวา นิวตฺติตฺวา จตุตฺถวาเร ปน ตสฺมึ
นิกฺขนฺเต สตฺถา สากิยานํ ปุพฺพกมฺมํ โอโลเกตฺวา เตสํ นทิยํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๗.
วิสปกฺเขปนปาปกมฺมสฺส อปฺปฏิพาหิยภาวํ ญตฺวา จตุตฺถวาเร น
อคมาสิ ฯ วิฏฏุโภ ราชา ขีรปิวทารเก อาทึ กตฺวา สพฺเพ สากิเย
ฆาเฏตฺวา คลโลหิเตน นิสินฺนผลกํ โธวิตฺวา ปจฺจาคมาสิ ฯ
สตฺถริ ปน ตติยวาเร คมนโต ปจฺจาคนฺตฺวา ปุนทิวเส ปิณฺฑาย
จริตฺวา นิฏฺฐาปิตภตฺตกิจฺเจ คนฺธกุฏิยํ ปวีสนฺเต สายณฺเห
สนฺนิปติตา ภิกฺขู ธมฺมสภายํ นิสีทิตฺวา อาวุโส สตฺถา อตฺตานํ
ทสฺเสตฺวา ราชานํ นิวตฺเตตฺวา ญาตเก มรณภยา โมเจสิ เอวํ
ญาตกานํ อตฺถจโร สตฺถาติ ภควโต คุณกถํ กเถสุํ ฯ สตฺถา
อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา
อิมายนามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ตถาคโต ญาตกานํ
อตฺถํ จรติ ปุพฺเพปิ อจริเยวาติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺโตนาม ราชา ทสราชธมฺเม
อโกเปตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺโต เอกทิวสํ จินฺเตสิ ชมฺพูทีปตเล
ราชาโน พหุถมฺเภสุ ปาสาเทสุ วสนฺติ ตสฺมา พหูหิ ถมฺเภหิ
ปาสาทกรณํนาม อนจฺฉริยํ ยนฺนูนาหํ เอกถมฺภํ ปาสาทํ กเรยฺยํ
เอวํ สพฺพราชูนํ อคฺคราชา ภวิสฺสามีติ ฯ โส วฑฺฒกึ ปกฺโกสาเปตฺวา
มยฺหํ โสภคฺคปฺปตฺตํ เอกถมฺภกํ ปาสาทํ กโรถาติ อาห ฯ เต สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อุชุมหนฺเต เอกถมฺภกปาสาทารเห
พหู รุกฺเข ทิสฺวา อิเม รุกฺขา สนฺติ มคฺโค ปน วิสโม น สกฺกา
โอตาเรตุํ รญฺโญ อาจิกฺขิสฺสามาติ จินฺเตตฺวา ตถา อกํสุ ฯ
ราชา เยน เกนจิ อุปาเยน สณิกํ โอตาเรถาติ วตฺวา เทว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๘.
เกนจิ อุปาเยน น สกฺกาติ วุตฺเต เตนหิ มม อุยฺยาเน เอกํ รุกฺขํ
อุปธาเรถาติ อาห ฯ วฑฺฒกี อุยฺยานํ คนฺตฺวา เอกํ สุชาตํ อุชุกํ
คามนิคมปูชิตํ ราชกุลโตปิ ลทฺธพลิกมฺมํ มงฺคลสาลรุกฺขํ ทิสฺวา รญฺโญ
สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ ราชา อุยฺยาเน รุกฺโขนาม มม
ปฏิลทฺโธ คจฺฉถ ตํ ฉินฺทถาติ อาห ฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
คนฺธมาลาทิหตฺถา อุยฺยานํ คนฺตฺวา รุกฺเข คนฺธปญฺจงฺคุลิกํ
ทตฺวา สุตฺเตน ปริกฺขิปิตฺวา ปุปฺผกณฺณิกํ พนฺธิตฺวา ทีปํ ชาเลตฺวา
พลิกมฺมํ กตฺวา อิโต สตฺตเม ทิวเส อาคนฺตฺวา รุกฺขํ ฉินฺทิสฺสาม
ราชา เฉทาเปสิ อิมสฺมึ รุกฺเข นิพฺพตฺตเทวตา อญฺญตฺถ คจฺฉนฺตุ
อมฺหากํ โทโส นตฺถีติ สาเวสุํ ฯ อถ ตสฺมึ นิพฺพตฺตเทวตา ตํ
วจนํ สุตฺวา นิสฺสํสยํ อิเม วฑฺฒกี อิมํ รุกฺขํ ฉินฺทิสฺสนฺติ วิมานํ เม
นสฺสิสฺสติ วิมานปริยนฺติกเมว โข ปน มยฺหํ ชีวิตํ อิมญฺจ รุกฺขํ
ปริวาเรตฺวา ฐิเตสุ ตรุณสาลรุกฺเขสุ นิพฺพตฺตานํ มม ญาติเทวตานํปิ
พหูนิ วิมานานิ นสฺสิสฺสนฺติ น โข ปน มํ ตถา อตฺตโน วินาโส พาธติ
ยถา ญาตีนํ ตสฺมา มยา เนสํ ชีวิตทานํ ทาตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา
อฑฺฒรตฺติกสมเย ทิพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต รญฺโญ สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา
สกลคพฺภํ เอโกภาสํ กตฺวา อุสฺสีสกปสฺเส โรทมาโน อฏฺฐาสิ ฯ
ราชา ตํ ทิสฺวา ภีตตสิโต เตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต ปฐมํ คาถมาห
        กา ตฺวํ สุทฺเธหิ วตฺเถหิ    อเฆ เวหาสยํ ฐิตา
        เกน ตฺยสฺสูนิ วตฺตนฺติ      กุโต ตํ ภยมาคตนฺติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๙.
     ตตฺถ กา ตฺวนฺติ นาคยกฺขสุปณฺณสกฺกาทีสุ กานาม ตฺวนฺติ
ปุจฺฉติ ฯ วตฺเถหีติ วจนมตฺตเมเวตํ ฯ สพฺเพปิ ปน ทิพฺพาลงฺกาเร
สนฺธาเยวมาห ฯ อเฆติ อปฺปฏิเฆ อากาเส ฯ เวหาสยนฺติ ตสฺเสว
เววจนํ ฯ เกน ตฺยสฺสูนีติ เกน การเณน ตว อสฺสูนิ ปวตฺตนฺติ ฯ
กุโตติ ญาติวิโยคธนวินาสาทีนํ กึ นิสฺสาย ตํ ภยมาคตนฺติ ปุจฺฉติ ฯ
ตํ สุตฺวา เทวราชา เทฺว คาถา อภาสิ
        ตเวว เทว วิชิเต        ภทฺทสาโลติ มํ วิทู
        สฏฺฐีวสฺสสหสฺสานิ         ติฏฺฐโต ปูชิตสฺส เม
        การยนฺตา นครานิ        อคาเร จ ทิสมฺปติ
        วิวิเธ จาปิ ปาสาเท      น มนฺเต อวมญฺญึสุ
                 ยเถว มนฺเต ปูเชสุํ
                 ตเถว ตฺวํปิ ปูชยาติ ฯ
     ตตฺถ ติฏฺฐโตติ มหาราช สกลพาราณสินคเรน เจว คามนิคเมหิ
จ ตยา จ ปูชิตสฺส นิจฺจํ พลิกมฺมญฺจ สกฺการญฺจ ลภนฺตสฺส
มยฺหํ อิมสฺมึ อุยฺยาเน ติฏฺฐนฺตสฺส เอตฺตโก กาโล คโตติ ทสฺเสติ ฯ
นครานีติ นครปฏิสงฺขรกมฺมานิ ฯ อคาเร จาติ ภูมิเคหานิ ฯ ทิสมฺปตีติ
ทิสานํ ปติ มหาราช ฯ น มนฺเตติ เต นครปฏิสงฺขรณาทีนิ กโรนฺตา
อิมสฺมึ นคเร โปราณกราชาโน มํ นาติมญฺญึสุ นาติกฺกมึสุ น
วิเหเฐสุํ มม นิวาสนรุกฺขํ ฉินฺทิตฺวา อตฺตโน กมฺมํ น กรึสุ มยฺหํ
ปน สกฺการเมว กรึสูติ อวจ ฯ ยเถวาติ ตสฺมา ยเถว เต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๐.
โปราณกราชาโน มํ ปูชยึสุ เอโกปิ อิมํ รุกฺขํ น ฉินฺทาเปติ
ตวญฺจาปิ ตเถว ปูชย มา เม รุกฺขํ เฉทยีติ ฯ ตโต ราชา เทฺว
คาถา อภาสิ
        ตว อหํ น ปสฺสามิ        ถูลํ กาเยน เต ทุมํ
        อาโรหปรินาเหน         อภิรูโปสิ ชาติยา
        ปาสาทํ การยิสฺสามิ       เอกถมฺภํ มโนรมํ
        ตตฺถ ตํ อุปเนสฺสามิ       จิรนฺเต ยกฺข ชีวิตนฺติ
     ตตฺถ กาเยนาติ ปมาเณน ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ตว ปมาเณน
ตํ วิย ถูลํ มหนฺตํ อหํ อญฺญํ ทุมํ น ปสฺสามิ ตฺวญฺเญว ปน
อาโรหปริณาเหน สุชาตสงฺขาตาย สมสณฺฐานอุชุภาวปฺปการาย ชาติยา
จ อภิรูโป โสภคฺคปฺปตฺโต เอกถมฺภปาสาทารโห อโหสิ ฯ ปาสาทนฺติ
ตสฺมา ตํ เฉทาเปตฺวา อหํ ปาสาทํ การาเปสฺสเมว ฯ ตตฺถ ตนฺติ
ตํ ปนาหํ สมฺม เทวราช ตตฺถ ปาสาเท อุปเนสฺสามิ โส ตฺวํ มยา
สทฺธึ เอกโตว วสนฺโต อคฺคคนฺธมาลาทีนิ ลภนฺโต สกฺการปฺปตฺโต
สุขํ ชีวิสฺสสิ นิวาสนฏฺฐานาภาเวน เม วินาโส ภวิสฺสตีติ มา
จินฺตยิ จิรนฺเต ยกฺข ชีวิตํ ภวิสฺสตีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา เทวราชา เทฺว คาถา อภาสิ
        เอวํ จิตฺตํ อุทปาทิ        สรีเรน วินาภาโว
        ปุถุโส มํ วิกนฺเตตฺวา      ขณฺฑโส อวกนฺตถ
        อคฺเค จ เฉตฺวา มชฺเฌ จ ปจฺฉา มูลญฺจ ฉินฺทถ
        เอวํ เม ฉิชฺชมานสฺส      น ทุกฺขํ มรณํ สิยาติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๑.
     ตตฺถ เอวํ จิตฺตํ อุทปาทีติ ยทิ เอวํ จิตฺตํ ตว อุปฺปนฺนํ ฯ
สรีเรน วินาภาโวติ ยทิ เต มม สรีเรน ภทฺทสาลรุกฺเขน สทฺธึ มม
วินาภาโว ปติฏฺฐิโต ฯ ปุถุโสติ อถ นํ พหุธา ฯ วิกนฺเตตฺวาติ
ฉินฺทิตฺวา ฯ ขณฺฑโสติ ขณฺฑาขณฺฑํ กตฺวา อวกนฺตถ ฯ อคฺเค จาติ
อวกนฺติตฺวา จ ปน ปฐมํ อคฺเค ตโต มชฺเฌ เฉตฺวา สพฺพปจฺฉา
มูเล ฉินฺทถ เอวํ เม ฉิชฺชมานสฺส น ทุกฺขํ มรณํ สิยา สุขํ นุ
ขณฺฑโส ภเวยฺยาติ ยาจติ ฯ
     ตโต ราชา เทฺว คาถา อภาสิ
        หตฺถปาทํ ยถา ฉินฺเท      กณฺณนาสญฺจ ชีวิเต
        ตโต ปจฺฉา สีเส ฉินฺเท    ตํ ทุกฺขํ มรณํ สิยา
        สุขํ นุ ขณฺฑโส ฉินฺทํ       ภทฺทสาล วนปฺปติ
        กึ เหตุ กึ อุปาทาย       ขณฺฑโส ฉินฺทมิจฺฉสีติ ฯ
     ตตฺถ หตฺถปาทนฺติ หตฺเถ จ ปาเท จ ฯ ตํ ทุกฺขนฺติ เอวํ
ปฏิปาฏิยา ฉิชฺชนฺตสฺส โจรสฺส มรณํ ทุกฺขํ สิยา ฯ สุขํ นูติ
สมฺม ภทฺทสาล วชฺฌปฺปตฺตา โจรา สุเขน มริตุกามา สีสจฺเฉทํ
ยาจนฺติ น ขณฺฑโส เฉทนํ ตฺวํ ปน เอวํ ยาจสิ เตน ตํ ปุจฺฉามิ
สุขํ นุ ขณฺฑโส ฉินฺทนฺติ ฯ กึ เหตูติ ขณฺฑโส ฉินฺทํนาม น
สุขํ การเณน ปเนตฺถ ภวิตพฺพนฺติ ตํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ
     อถสฺส อาจิกฺขนฺโต ภทฺทสาโล เทฺว คาถา อภาสิ
        ยญฺจ เหตุํ อุปาทาย      เหตุธมฺมูปสญฺหิตํ
        ขณฺฑโส ฉินฺทมิจฺฉามิ       มหาราช สุโณหิ เม
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๒.
        ญาติ เม สุขสํวฑฺฒา       มม ปสฺเส นิวาตชา
        เตปิหํ อุปหึเสยฺยํ         ปเรสํ อสุโขจิตนฺติ ฯ
     ตตฺถ เหตุธมฺมูปสญฺหิตนฺติ มหาราช ยํ เหตุสภาวยุตฺตเมว
น เหตุปฏิรูปกํ เหตุํ อุปาทาย อารพฺภ สนฺธายาห ขณฺฑโส
ฉินฺทมิจฺฉามิ ตํ โอหิตโสโต สุณาหีติ อตฺโถ ฯ ญาติ เมติ มม
ภทฺทสาลรุกฺขสฺส ฉายาย สุขสํวฑฺฒา ฯ มม ปสฺเสติ ตรุณสาลรุกฺเขสุ
นิพฺพตฺตา มยา กตวาตปริตฺตาณตฺตา นิวาตชา มม ญาตกา เทวสงฺฆา
อตฺถิ ฯ เต อหํ วิสาลสาขาวิฏโป มูเล ฉินฺทิตฺวา ปตนฺโต อุปหึเสยฺยํ
สมฺภคฺควิมาเน กโรนฺโต วินาเสยฺยนฺติ อตฺโถ ฯ ปเรสํ อสุโขจิตนฺติ
เอวํ สนฺเต มยา เตสํ ปเรสํ ญาติเทวสงฺฆานํ อสุขํ ทุกฺขํ โอจิตํ
วฑฺฒิตํ นจาหํ เตสํ ทุกฺขกาโม ตสฺมา ภทฺทสาลํ ขณฺฑโส ฉินฺทมิจฺฉามีติ
อยเมตฺถาธิปฺปาโย ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา ธมฺมิโก วตายํ เทวปุตฺโต อตฺตโน
วิมานวินาสโตปิ ญาตีนํ วิมานวินาสํ น อิจฺฉติ ญาตีนํ อตฺถํ จรติ
อภยมสฺส ทสฺสามีติ ตุสิตฺวา โอสานคาถมาห
        เจตยรูปํ เจเตสิ      ภทฺทสาล วนปฺปติ
        หิตกาโมสิ ญาตีนํ      อภยํ สมฺม ททามิ เตติ ฯ
     ตตฺถ เจตยรูปํ เจเตสีติ ญาตีสุ มุทุจิตฺตํ ตาย จินฺเตตพฺพยุตฺตกเมว
เจเตสิ สมฺม ภทฺทสาล ฯ เจตยรูปํ เฉเทสีติปิ ปาโฐ ฯ ตสฺสตฺโถ
ขณฺฑโส ฉินฺทมิจฺฉนฺโต เฉเทตพฺพยุตฺตกเมว เฉเทสีติ ฯ อภยนฺติ
เอตสฺมึ เต สมฺม คุเณ ปสีทิตฺวา อภยํ ททามิ น เม
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๓.
ปาสาเทนตฺโถ นาหํ ตํ เฉทาเปสฺสามิ คจฺฉ ญาติสงฺฆปริวุโต
สกฺกโต ครุกโต สุขํ ชีวาติ อาห ฯ
     เทวราชา รญฺโญ ธมฺมํ เทเสตฺวา อคมาสิ ฯ ราชา ตสฺโสวาเท
ฐตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปทํ ปูเรสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปิ
ตถาคโต ญาตฺถจริยํ อจริเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ราชา อานนฺโท อโหสิ ตรุณสาเลสุ นิพฺพตฺตเทวตา พุทฺธปริสา
อเหสุํ ภทฺทสาลเทวราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                   ภทฺทสาลชาตกํ ทุติยํ ฯ
                   -----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๗๕-๙๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=1511&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=1511&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1613
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6417
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6620
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6620
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27