ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                    ๖ มหากณฺหชาตกํ ฯ
     กณฺโห กณฺโห จ โฆโรจาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
โลกตฺถจริยํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เอกทิวสํ หิ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ นิสีทิตฺวา ยาวญฺจิทํ อาวุโส
สตฺถา พหุชนหิตาย ปฏิปนฺโน อตฺตโน ผาสุวิหารํ ปหาย โลกสฺเสว
อตฺถํ จรติ ปรมาภิสมฺโพธึ ปตฺวา สยํ ปตฺตจีวรมาทาย
อฏฺฐารสโยชนมคฺคํ คนฺตฺวา ปญฺจวคฺคิยเถรานํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺวา
ปญฺจมิยา ปกฺขสฺส อนตฺตลกฺขณสุตฺตํ กเถตฺวา สพฺเพสํ อรหตฺตํ
อทาสิ อุรุเวลํ คนฺตฺวา เตภาติกชฏิลานํ อฑฺฒุฑฺฒานิ ปฏิหาริยสหสฺสานิ
ทสฺเสตฺวา ปพฺพาเชตฺวา คยาสีเส อาทิตฺตปริยายํ กเถตฺวา
ชฏิลสหสฺสานํ อรหตฺตํ อทาสิ มหากสฺสปสฺส ติคาวุตานิ ปจฺจุคฺคมนํ
กตฺวา ตีหิ โอวาเทหิ อุปสมฺปทํ อทาสิ เอโก ปจฺฉาภตฺเต
ปญฺจจตฺตาฬีสโยชนมคฺคํ คนฺตฺวา ปุกฺกุสาติกุลปุตฺตํ อนาคามิผเล
ปติฏฺฐาเปสิ มหากปฺปินสฺส วีสโยชนสตํ ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา อรหตฺตํ
อทาสิ เอโก ปจฺฉาภตฺเต ตึสโยชนมคฺคํ คนฺตฺวา กกฺขลํ ผรุสํ
องฺคุลิมาลํ อรหตฺเต ปติฏฺฐาเปสิ ตึสโยชนเมว มคฺคํ คนฺตฺวา
อาฬวกํ ยกฺขํ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาเปตฺวา กุมารสฺส โสตฺถิมกาสิ
ตาวตึสภวเน เตมาสํ วสนฺโต อสีติยา เทวโกฏีนํ ธมฺมาภิสมยํ
สมฺปาเทสิ พฺรหฺมโลกํ คนฺตฺวา พกพฺรหฺมุโน ทิฏฺฐึ ภินฺทิตฺวา
ทสนฺนํ พฺรหฺมสหสฺสานํ อรหตฺตํ อทาสิ อนุสํวจฺฉรํ ตีสุ มณฺฑเลสุ
จาริกํ จรมาโน อุปนิสฺสยสมฺปนฺนานํ มนุสฺสานํ สรณานิเจว สีลานิ
จ เทติ นาคสุปณฺณาทีนํปิ นานปฺปการํ อตฺถํ จรตีติ ทสพลสฺส
โลกตฺถจริยคุณํ วณฺณยึสุ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว
เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมายนามาติ วุตฺเต
อนจฺฉริยํ ภิกฺขเว สฺวาหํ อิทานิ อภิสมฺโพธึ ปตฺวา โลกสฺส
อตฺถจริยํ ปุพฺเพ สราคาทิกาเลปิ โลกตฺถจริยเมว อจรินฺติ วตฺวา
อตีตํ อาหริ
     อตีเต กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล พาราณสิยํ อุสฺสินฺนโรนาม
ราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺเธ จตุสจฺจเทสนาย
มหาชนํ พนฺธนา โมเจตฺวา นิพฺพานนครํ ปูเรตฺวา ปรินิพฺพุเต ทีฆสฺส
อทฺธาโน อจฺจเยน สาสนํ โอสกฺกิ ฯ ภิกฺขู เอกวีสติยา อเนสนาหิ
ชีวิตํ กปฺเปนฺติ ภิกฺขุนีหิ สํสคฺคํ กโรนฺติ ปุตฺตธีตาหิ วฑฺฒนฺติ ฯ
ภิกฺขู ภิกฺขุธมฺมํ ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีธมฺมํ อุปาสกา อุปาสกธมฺมํ
พฺราหฺมณา พฺราหฺมณธมฺมํ วิสชฺเชสุํ ฯ เยภุยฺเยน มนุสฺสา ทส
อกุสลกมฺมปเถ สมาทาย วตฺตึสุ ฯ มตา มตา อปายํ ปูรยึสุ ฯ ตทา
สกฺโก เทวราชา นเว เทวปุตฺเต อปสฺสนฺโต มนุสฺสโลกํ โอโลเกตฺวา
มนุสฺสานํ อปาเยสุ นิพฺพตฺตภาวํ ญตฺวา สตฺถุ สาสนํ โอสกฺกิตํ
ทิสฺวา กึ นุโข กริสฺสามีติ จินฺเตนฺโต อตฺเถโก อุปาโยติ
มหาชนํ ภาเยตฺวา ตาเสตฺวา ภีตภาวํ ญตฺวา อสฺสาเสตฺวา ธมฺมํ
เทเสตฺวา โอสกฺกิตํ สาสนํ ปคฺคยฺห อปรํ วสฺสสหสฺสํ ปวตฺตนการณํ
กริสฺสามีติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา มาตลิเทวปุตฺตํ โมจปฺปมาณทาฒํ
จตูหิ ทาเฒหิ นิจฺฉรนฺตรํสึ ภยานกํ คพฺภินีนํ ทสฺสเนเนว
คพฺภปาตนสมตฺถํ โฆรรูปํ อาชาเนยฺยปฺปมาณํ กาฬวณฺณํ มหากณฺหํ
สุนขํ กตฺวา ปญฺจพนฺธเนน พนฺธิตฺวา รตฺตมาลมสฺส สีเส ปิลนฺธิตฺวา
รชฺชุโกฏิยํ อาทาย เทฺว กาสายานิ นิวาเสตฺวา ปจฺฉามุเข เกเส
พนฺธิตฺวา รตฺตมาลํ ปิลนฺธิตฺวา อาโรปิตปวาฬวณฺณชิยํ มหาธนุํ
คเหตฺวา วชิรคฺคนาราจํ นเขน ปริวตฺตนฺโต วนจรกเวสํ คเหตฺวา
นครโต โยชนมคฺเค ฐาเน โอตริตฺวา โภ โลโก วินสฺสตีติ
ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวตฺวา มนุสฺเส  อุตฺราเสตฺวา นครูปจารํ คนฺตฺวา
ปุน สทฺทมกาสิ ฯ มนุสฺสา ตํ สุนขํ ทิสฺวา อุตฺราสฺตา นครํ
ปวิสิตฺวา ตํ ปวุตฺตึ รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ ราชา สีฆํ นครทฺวารานิ
ปิทหถาติ ทฺวารานิ ปิทหาเปสิ ฯ สกฺโกปิ อฏฺฐารสหตฺถํ ปาการํ
อุลฺลํเฆตฺวา สุนเขน สทฺธึ อนฺโต นคเร ปติฏฺฐหิ ฯ มนุสฺสา
ภีตตสิตา ปลายิตฺวา เคหานิ ปวิสิตฺวา ทฺวารานิ ปิทหึสุ ฯ
มหากณฺโหปิ ทิฏฺฐทิฏฺเฐ มนุสฺเส อุปธาวิตฺวา สนฺตาเสนฺโต ราชนิเวสนํ
อคมาสิ ฯ ราชงฺคเณ มนุสฺสา ภเยน ปลาเปตฺวา ราชนิเวสนํ
ปวิสิตฺวา ทฺวารํ ปิทหึสุ ฯ อุสินฺนรราชาปิ โอโรเธ คเหตฺวา
ปาสาทํ อภิรูหิ ฯ มหากณฺโห ปุริมปาเท อุกฺขิปิตฺวา กวาเฏ
ฐเปตฺวา มหาภุสิตํ ภุสิ ฯ ตสฺส ภุสิตสทฺโท เหฏฺฐา อวิจึ
อุปริ ภวคฺคํ คณฺหิ ฯ สกลจกฺกวาฬํ เอกนินฺนาทํ อโหสิ ฯ
ปุณฺณกชาตเก ปุณฺณกรญฺโญ ภูริทตฺตชาตเก สุทสฺสนนาครญฺโญ
อิมสฺมึ มหากณฺหชาตเก อยํ สทฺโทติ อิเม ตโย สทฺทา ชมฺพูทีเป
มหาสทฺทานาม อเหสุํ ฯ นครวาสิโน ภีตตสิตา หุตฺวา เอกปุริโสปิ
สกฺเกน สทฺธึ กเถตุํ นาสกฺขิ ฯ ราชาเยว ปน สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา
วาตปานํ นิสฺสาย สกฺกํ อามนฺเตตฺวา อมฺโภ ลุทฺธก กสฺมา เต
สุนโข ภุสตีติ อาห ฯ โส ฉาตภาเวนาติ ฯ เตนหิสฺส ภตฺตํ
ทาเปสฺสามีติ อนฺโตชนสฺส จ อตฺตโน จ ปกฺกภตฺตํ สพฺพํ ทาเปสิ ฯ
ตํ สพฺพํ สุนโข เอกกพลํ วิย กตฺวา ปุน สทฺทมกาสิ ฯ ปุน ราชา
ปุจฺฉิตฺวา อิทานิปิ เม สุนโข ฉาโตเยวาติ สุตฺวา หตฺถิอสฺสาทีนํ
ปกฺกภตฺตํ สพฺพํ อาหราเปตฺวา ทาเปสิ ฯ ตสฺมึปิ เอกปฺปหาเรเนว
นิฏฺฐาปิเต สกลนครสฺส ปกฺกภตฺตํ ทาเปสิ ฯ ตํปิ โส ตเถว
ภุตฺวา ปุน สทฺทมกาสิ ฯ ราชา น เอส สุนโข นิสฺสํสยํ ยกฺโข
เอตสฺส อาคมนการณํ ปุจฺฉิสฺสามีติ ภีตตสิโต หุตฺวา ปุจฺฉนฺโต
ปฐมํ คาถมาห
        กณฺโห กณฺโห จ โฆโร จ   สุกฺกทาโฒ ปตาปวา
        พนฺโธ ปญฺจหิ รชฺชูหิ       กึ วีร สุนโข ตวาติ ฯ
     ตตฺถ กณฺโห กณฺโหติ ภยวเสน ทฬฺหีกมฺมวเสน วา
อาเมณฺฑิตํ ฯ โฆโรติ ปสฺสนฺตานํ ภยชนโก ฯ ปตาปวาติ ทาเฒหิ
นิกฺขนฺเตน รํสิปตาเปน ปตาปวา ฯ กึ วีราติ วิริยวนฺต ตเวส
เอวรูโป กกฺขโล สุนโข กึ กโรติ กึ มิเค คณฺหาติ อุทาหุ เต
อมิตฺเต กินฺเต อิมินา วิสชฺเชหิ นนฺติ อธิปฺปาเยเนวมาห ฯ
     ตํ สุตฺวา สกฺโก ทุติยํ คาถมาห
        นายํ มิคานํ อตฺถาย       อุสินฺนร ภวิสฺสติ
        มนุสฺสานํ อนโย หุตฺวา     ตทา กณฺโห ปโมกฺขตีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ อยํ หิ มิคมํสํ ขาทิสฺสามีติ อิธ นาคโต ตสฺมา
มิคานํ อตฺโถ น ภวิสฺสติ มนุสฺสมํสํ ปน ขาทิตุํ อาคโต
ตสฺมา เตสํ อนโย มหาวินาสการโก หุตฺวา ยทา อเนน มนุสฺสา
วินาสํ ปาติตา ภวิสฺสนฺติ ตทา อยํ กณฺโห ปโมกฺขติ มม
หตฺถโต มุญฺจิสฺสตีติ ฯ
     อถ นํ ราชา กึ ปน เต โภ ลุทฺธก สุนโข สพฺเพสํเยว
มนุสฺสานํ มํสํ ขาทิสฺสติ อุทาหุ ตว อมิตฺตานญฺเญวาติ ปุจฺฉิตฺวา
อมิตฺตานญฺเญว เม มหาราชาติ วุตฺโต ปุน เก ปน อิธ ตว
อมิตฺตาติ ปุจฺฉิตฺวา อธมฺมาภิรตา วิสมจาริโน มหาราชาติ วุตฺเต
กเถหิ ตาว เต อมฺหากนฺติ ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส กเถนฺโต เทวราชา
ทส คาถา อภาสิ
        ปตฺตหตฺถา สมณกา        มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา
        นงฺคเลหิ กสิสฺสนฺติ        ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        ตปสฺสินิโย ปพฺพชิตา       มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา
        ยทา โลเก คมิสฺสนฺติ      ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        ทีฆุตฺตโรฏฺฐา ชฏิลา       ปงฺกทนฺตา รชสฺสิรา
        อิณํ โมทาย คจฺฉนฺติ       ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        อธิจฺจ เวเท สาวิตฺตึ      ยญฺญํ ตตฺรญฺจ พฺราหฺมณา
        ภติกาย ยชิสฺสนฺติ         ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        มาตรํ ปิตรํ วาปิ         ชิณฺณเก คตโยพฺพเน
        ปหุสนฺตา น ภรนฺติ        ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        มาตรํ ปิตรํ วาปิ         ชิณฺณเก คตโยพฺพเน
        พาลา ตุมฺเหติ วกฺขนฺติ     ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        อาจริยภริยํ สขา-        ภริยํ มาตุลานิติ
        ยทา โลเก คมิสฺสนฺติ      ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        อสิจมฺมํ คเหตฺวาน        ขคฺคํ ปคฺคยฺห พฺราหฺมณา
        ปนฺถฆาตํ กริสฺสนฺติ        ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        สุกฺกจฺฉวี เวธเวรา       ถูลพาหู อปาตุภา
        มิตฺตเภทํ กริสฺสนฺติ        ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ ฯ
        มายาวิโน เนกติกา       อสปฺปุริสจินฺติกา
        ยทา โลเก ภวิสฺสนฺติ      ตทา กณฺโห ปโมกฺขตีติ ฯ
     ตตฺถ สมณกาติ มยํ สมณกมฺหาติ ปฏิญฺญามตฺตเกน
หิฬิตโวหาเรเนวมาห ฯ กสิสฺสนฺตีติ เต ตทาปิ กสนฺติเยว ฯ อยํ
ปน อชานนฺโต วิย เอวมาห ฯ อยํ หิสฺส อธิปฺปาโย เอเต เอวรูปา
ทุสฺสีลา มม อมิตฺตา ยทา มม สุนเขน เอเต มาเรตฺวา มํสํ ขาทิตุํ
ภวิสฺสติ ตทา เอส กณฺโห อิโต ปญฺจรชฺชุพนฺธนา โมกฺขตีติ
อิมินา อุปาเยน สพฺพคาถาสุ อธิปฺปายโยชนา เวทิตพฺพา ฯ
ปพฺพชิตาติ พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตา ฯ คมิสฺสนฺตีติ อคารมชฺเฌ
ปญฺจกามคุเณ ปริภุญฺชนฺติโย วิจริสฺสนฺติ ฯ ทีฆุตฺตโรฏฺฐาติ ทาฒิกานํ
วฑฺฒิตตฺตา ทีฆอุตฺตโรฏฺฐา ฯ ปงฺกทนฺตาติ ปงฺเกน มเลน สมนฺนาคตา
ทนฺตา ฯ อิณํ โมทายาติ ภิกฺขาจริยาย ธนํ สํหริตฺวา วฑฺฒิยา อิณํ
ปโยเชตฺวา ตํ โมทิตฺวา ตโต ลทฺเธน ชีวิตํ กปฺเปนฺตา ยทา
คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ ฯ สาวิตฺตินฺติ สาวิตฺติญฺจ อธิยิตฺวา ฯ ยญฺญํ
ตตฺรญฺจาติ ยญฺญวิธานกํ ตตฺร ยญฺญสุตฺตํ อธิยิตฺวาติ อตฺโถ ฯ
ภติกายาติ เต ราชราชมหามตฺเต อุปสงฺกมิตฺวา ตุมฺหากํ ยญฺญํ
ยชิสฺสาม ธนํ โน เทถาติ เอวํ ภติอตฺถาย ยญฺญํ ยชิสฺสนฺติ ฯ
ปหุสนฺตาติ โปสิตุํ สมตฺถา สมานา ฯ พาลา ตุมฺเหติ พาลา น
กิญฺจิ ชานาถาติ อาทีนิ วกฺขนฺติ ฯ คมสฺสนฺตีติ โลกธมฺมํ เสวนวเสน
คมิสฺสนฺติ ฯ ปนฺถฆาตนฺติ ปนฺเถ ฐตฺวา มนุสฺเส มาเรตฺวา เตสํ
ภณฺฑคหณํ ฯ สุกฺกจฺฉวีติ กสาวจุณฺณาทิฆํสเนน สมุฏฺฐาปิตา
สุกฺกจฺฉวิวณฺณา ฯ เวธเวราติ วิธวา มตปติกา ตาหิ วิธวาหิ เวรํ
จรนฺตีติ เวธเวรา ฯ ถูลพาหูติ ปาทปริมทฺทนาทีหิ สมุทฺทนาทีหิ
สมุฏฺฐาปิตมํสตาย มหาพาหู ฯ อปาตุภาติ อปากฏภาวา ธนุปฺปาทวิรหิตาติ
อตฺโถ ฯ มิตฺตเภทนฺติ มิตฺตเภทนํ อยเมว วา ปาโฐ ฯ อิทํ วุตฺตํ
โหติ ยทา เอวรูปา อิตฺถีธุตฺตา อิมา อมฺเห น ชหิสฺสนฺตีติ สหิรญฺญา
วิธวา อุปคนฺตฺวา สํวาสํ กปฺเปตฺวา ตาสํ สนฺตกํ ขาทิตฺวา
ตาหิ สทฺธึ มิตฺตเภทํ กริสฺสนฺติ วิสฺสาสํ ภินฺทิตฺวา อญฺญํ
สหิรญฺญํ คมิสฺสนฺติ ตทา เอส เต โจเร สพฺเพว ขาทิตฺวา มุจฺจิสฺสตีติ ฯ
อสปฺปุริสจินฺติกาติ อสปฺปุริสจินฺเตหิ ปรทุกฺขจินฺตนสีลา ฯ ตทา
สพฺเพปิเม ฆาเตตฺวา ขาทิตมํโส กณฺโห ปโมกฺขตีติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา อิเม มยฺหํ มหาราช อมิตฺตาติ เตเต
อธมฺมการเก ปกฺขนฺทิตฺวา ขาทิตุกามํ วิย กตฺวา ทสฺเสสิ ฯ ตโต
มหาชนสฺส จิตฺตุตฺราสกาเล สุนขํ รชฺชุยา อากฑฺฒิตฺวา ฐปิตํ วิย
กตฺวา ลุทฺธกเวสํ ชหิตฺวา อตฺตโน อานุภาเวน อากาเส ชชฺชลมาโน
ตรุณสุริโย วิย ฐตฺวา มหาราช อหํ สกฺโก เทวราชา อยํ โลโก
วินสฺสตีติ อาคโต ปมตฺตา หิ มหาชนา อธมฺเม วตฺเตตฺวา มตมตา
สมฺปติ อปาเย ปูเรนฺติ เทวโลโก ตุจฺโฉ วิย ชาโต อิโต
ปฏฺฐาย อธมฺมิเกสุ กตฺตพฺพํ อหํ ชานิสฺสามิ ตฺวํ อปฺปมตฺโต โหหิ
มหาราชาติ จตูหิ สตารหคาถาหิ ธมฺมํ เทเสตฺวา มนุสฺเส ทานสีเลสุ
ปติฏฺฐาเปตฺวา โอสกฺกิตสาสนํ อญฺญํ วสฺสสหสฺสํ ปวตฺตนสมตฺถํ
กตฺวา มาตลึ อาทาย สกฏฺฐานเมว คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปาหํ
โลกสฺส อตฺถเมว จรามีติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
มาตลิ อานนฺโท อโหสิ สกฺโก ปน อหเมวาติ ฯ
                   มหากณฺหชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ
                   ----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๑๒๒-๑๒๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=2483&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=2483&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1661              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6551              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6770              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6770              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]