บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๔๐

หน้าที่ ๑๖.

๓ ธมฺมเทวปุตฺตชาตกํ ฯ ยโสกโร ปุญฺญกโรหมสฺมีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เทวทตฺตสฺส ปฐวิปฺปเวสนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ตทา หิ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส เทวทตฺโต ตถาคเตน สทฺธึ ปฏิวิรุชฺฌิตฺวา ปฐวึ ปวิฏฺโฐติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมายนามาติ วุตฺเต น อิทานิ ตาเวส ภิกฺขเว มม ชินจกฺเก จ ปหารํ ทตฺวา ปฐวึ ปวิฏฺโฐ ปุพฺเพปิ ธมฺมจกฺเก ปหารํ ทตฺวา ปฐวึ ปวิฏฺโฐ อวีจิปรายโน ชาโตติ วตฺวา อตีตํ อาหริ อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต กามาวจรเทวโลเก ธมฺโมนาม เทวปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ เทวทตฺโต อธมฺโมนาม ฯ เตสุ ธมฺโม ทิพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต ทิพฺพรถวรมารุยฺห อจฺฉราคณปริวุโต มนุสฺเสสุ สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ฆรทฺวาเรสุ สุขกถาย นิสินฺเนสุ ปุณฺณมุโปสถทิวเส คามนิคมชนปทราชธานีสุ อากาเส ฐตฺวา ปาณาติปาตาทีหิ ทสหิ อกุสลกมฺมปเถหิ วิรมิตฺวา มาตุปฏฺฐานธมฺมํ ปิตุปฏฺฐานธมฺมํ ติวิธสุจริตธมฺมเมว ปูเรถ เอวํ สคฺคปรายนา หุตฺวา มหนฺตํ ยสํ อนุภวิสฺสถาติ มนุสฺเส ทส กุสลกมฺมปเถ สมาทเปนฺโต ชมฺพูทีปํ ปทกฺขิณํ กโรติ ฯ อธมฺโม ปน เทวปุตฺโต ปาณํ หนถาติ อาทินา นเยน ทส อกุสลกมฺมปเถ สมาทเปนฺโต ชมฺพูทีปํ วามํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗.

กโรติ ฯ อถ เตสํ อากาเส รถา สมฺมุขา อเหสุํ ฯ อถ เตสํ ปริสา ตุมฺเห กสฺส ตุมฺเห กสฺสาติ ปุจฺฉิตฺวา มยํ ธมฺมสฺสาติ มยํ ธมฺมสฺสาติ วตฺวา มคฺคา อุกฺกมิตฺวา ทฺวิธา ชาตา ฯ ธมฺโมปิ อธมฺมํ อามนฺเตตฺวา สมฺม ตฺวํ อธมฺโม อหํ ธมฺโม มคฺโค มยฺหํ อนุจฺฉวิโก ตว รถํ อุกฺกาเมตฺวา มยฺหํ มคฺคํ เทหีติ ปฐมํ คาถมาห ยโสกโร ปุญฺญกโรหมสฺมิ สทตฺถุโต สมณพฺราหฺมณานํ มคฺคารโห เทวมนุสฺสปูชิโต ธมฺโม อหํ เทหิ อธมฺม มคฺคนฺติ ฯ ตตฺถ ยโสกโรติ อหํ เทวมนุสฺสานํ ยสทายโก ทุติยปเทปิ เอเสว นโย ฯ สทตฺถุโตติ สทา ถุโต นิจฺจปฺปสฏฺโฐ ฯ ตโตปโร อาห อธมฺมยานํ ทฬฺหมารุหิตฺวา อสนฺตสนฺโต พลวาหมสฺมิ ส กิสฺส เหตุมฺหิ ตวชฺชทชฺชํ มคฺคํ อหํ ธมฺม อทินฺนปุพฺพํ ฯ ธมฺโม หเว ปาตุรโหสิ ปุพฺเพ ปจฺฉา อธมฺโม อุทปาทิ โลเก เชฏฺโฐ จ เสฏฺโฐ จ สนนฺตโน จ อุยฺยาหิ เชฏฺฐสฺส กนิฏฺฐ มคฺคา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘.

น ยาจนาย นปิ ปาฏิรูปา น อรหติ เตหํ ทเทยฺย มคฺคํ ยุทฺธญฺจ โน โหตุ อุภินฺนมชฺช ยุทฺธสฺมิ โย ชียติ ตสฺส มคฺโค ฯ สพฺพา ทิสา อนุสโฏหมสฺมิ มหพฺพโล อมิตยโส อตุลฺโย คุเณหิ สพฺเพหิ อุเปตรูโป ธมฺโม อธมฺม ตฺวํ กถํ วิเชสฺสสิ ฯ โลเหน เว หญฺญติ ชาตรูปํ น ชาตรูเปน หนนฺติ โลหํ สเจ อธมฺโม หญฺญติ ธมฺมมชฺช อโย สุวณฺณํ วิย ทสฺสเนยฺยํ ฯ สเจ ตุวํ ยุทฺธพโล อธมฺม น ตุยฺห วุฑฺฒา จ คุรู จ อตฺถิ มคฺคญฺจ เต ทมฺหิ ปิยาปฺปิเยน วาจาทุรุตฺตานิปิ เต ขมามีติ ฯ อิมา ฉ คาถา เตสํเยว วจนปฏิวจนวเสน กถิตา ฯ ตตฺถ ส กิสฺส เหตุมฺหิ ตวชฺชทชฺชนฺติ โส หิ อหํ อธมฺโม อธมฺมยานํ รถํ อารุยฺห อภีโต พลวา กึการณา อชฺช โภ ธมฺม กสฺสจิ อทินฺนปุพฺพํ มคฺคํ ตุยฺหํ ทมฺมีติ ฯ ปุพฺเพติ ปฐมกปฺปิกกาเล อิมสฺมึ โลเก ทสกุสลกมฺมปถธมฺโม จ ปุพฺเพว ปาตุรโหสิ ปจฺฉา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙.

อธมฺโม ฯ เชฏฺโฐ จาติ ปุพฺเพ นิพฺพตฺตภาเวน อหํ เชฏฺโฐ จ เสฏฺโฐ จ โปราณโก จ ตฺวํ ปน กนิฏฺโฐ ตสฺมา มคฺคา อุยฺยาหีติ วทติ ฯ นปิ ปาฏิรูปาติ อหํ เต เนว ยาจนาย น ปฏิรูปวจเนน น มคฺคารหตาย มคฺคํ ทเทยฺยํ ฯ อนุสโฏติ อหญฺจตสฺโส ทิสา จตสฺโส อนุทิสาติ สพฺพา ทิสา อตฺตโน คุเณน ปฏฺฐโต ปญฺญาโต ปากโฏ ฯ โลเหนาติ อยมุฏฺฐิเกน ฯ หญฺญตีติ หนิสฺสติ ฯ ยุทฺธพโล อธมฺมาติ สเจ ตฺวํ ยุทฺธพโลสิ ฯ วุฑฺฒา จ คุรู จาติ ยทิ ตุยฺหํ อิเม วุฑฺฒา อิเม คุรู ปณฺฑิตาติ เอวํ นตฺถิ ฯ ปิยาปฺปิเยนาติ ปิเยนปิ อปฺปิเยนปิ ททนฺโต ปิเยน ปิยํ เต มคฺคํ ททามีติ อตฺโถ ฯ โพธิสตฺเตน ปน อิมาย คาถาย กถิตกฺขเณเยว อธมฺโม รเถ ฐาตุํ อสกฺโกนฺโต อวํสิโร ปฐวิยํ ปติตฺวา ปฐวิยา วิวเร ทินฺเน คนฺตฺวา อวีจิมฺหิเยว นิพฺพตฺติ ฯ เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ภควา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา เสสคาถา อภาสิ อิทญฺจ สุตฺวา วจนํ อธมฺโม อวํสิโร ปติโต อุทฺธปาโท ยุทฺธตฺถิโก น ลภามิ ยุทฺธํ เอตฺตาวตา โหติ หโต อธมฺโม ฯ ขนฺตีพโล ยุทฺธพลํ วิเชตฺวา หนฺตฺวา อธมฺมํ นิหนิตฺว ภูมฺยา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐.

ปายาสิ จิตฺโต อภิรุยฺห สนฺทนํ มคฺเคเนว อติพโล สจฺจนิกฺกโม ฯ มาตาปิตา สมณพฺราหฺมณา จ อสมฺมานิตา ยสฺส สเก อคาเร อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ เต ยถา อธมฺโม ปติโต อวํสิโร ฯ มาตาปิตา สมณพฺราหฺมณา จ สุสมฺมานิตา ยสฺส สเก อคาเร อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ กายสฺส เภทา สุคตึ วชนฺติ เต ยถาปิ ธมฺโม อภิรุยฺห สนฺทนนฺติ ฯ ตตฺถ ยุทฺธตฺถิโก เจติ อยํ ตสฺส วิลาโป ฯ โส กิร วิลปนฺโตเยว ปติตฺวา ปฐวึ ปวิฏฺโฐ ฯ เอตฺตาวตาติ ภิกฺขเว ยาวตา ปฐวึ ปวิฏฺโฐ เอตฺตาวตา อธมฺโม หโตนาม โหติ ฯ ขนฺตีพโลติ ภิกฺขเว เอวํ อธมฺโม ปฐวึ ปวิฏฺโฐ อธิวาสนขนฺตีพโล ยุทฺธพลํ วิเชตฺวา วธิตฺวา ภูมิยํ นิหนิตฺวา ปาเตตฺวา จิตฺตชาตตาย นิยจิตฺโต อตฺตโน รถํ อารุยฺห มคฺเคเนว สจฺจนิกฺกโม ตถปรกฺกโม เทวปุตฺโต ปายาสิ ฯ อสมฺมานิตาติ อสกฺกตา ฯ สรีรเทหนฺติ อิมสฺมึเยว โลเก สรีรสงฺขาตํ เทหํ นิกฺขิปิตฺวา ฯ นิรยํ วชนฺตีติ ยสฺส ปาปปุคฺคลสฺส เอเต จ สกฺการารหา เคเหว อสกฺกตา ตถารูปา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑.

ยถา อธมฺโม ปติโต อวํสิโร เอวํ อวํสิรา นิรยํ วชนฺตีติ อตฺโถ ฯ สุคตึ วชนฺตีติ ยสฺส ปเนเต สกฺกตา ตาทิสา ปณฺฑิตา ยถาปิ ธมฺโม สนฺทนํ อภิรุยฺห เทวโลกํ คโต เอวํ สุคตึ วชนฺตีติ ฯ สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มยา สทฺธึ ปฏิวิรุชฺฌิตฺวา ปฐวึ ปวิฏฺโฐติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา อธมฺโม เทวทตฺโต อโหสิ ปริสาปิสฺส เทวทตฺตสฺส ปริสา ธมฺโม ปน อหเมว ปริสา ปน พุทฺธปริสาเยวาติ ฯ ธมฺมเทวปุตฺตชาตกํ ตติยํ ฯ ------------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๑๖-๒๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=307&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=307&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1515 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6111 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6274 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6274 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27