อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                  ๔ จุลฺลนารทกสฺสปชาตกํ ฯ
     น เต กฏฺฐานิ ภินฺนานีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ถูลกุมาริกปโลภนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิวาสิโน กิเรกสฺส กุลสฺส ปณฺณรสโสฬสวสฺสุทฺเทสิกา ธีตา
อโหสิ โสภคฺคปฺปตฺตา ฯ น จ นํ โกจิ วาเรสิ ฯ อถสฺสา มาตา
จินฺเตสิ มม ธีตา วยปฺปตฺตา น จ นํ โกจิ วาเรสิ อามิเสน มจฺฉํ
วิย เอตาย เอกํ สากิยภิกขุํ ปโลเภตฺวา อุปฺปพฺพาเชตฺวา ตํ
นิสฺสาย ชีวิสฺสามีติ ฯ ตทา สาวตฺถิวาสี เอโก กุลปุตฺโต สาสเน
อุรํ ทตฺวา ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปนฺนกาลโต ปฏฺฐาย สิกฺขาปทํ
ปหาย อาลสิโย สรีรมณฺฑนมนุยุตฺโต วิหาสิ ฯ มหาอุปาสิกา
เคเห ยาคุขาทนียโภชนียานิ สมฺปาเทตฺวา ทฺวาเร ฐิตา อนฺตรวิถิยา
คจฺฉนฺเตสุ เอกํ ภิกฺขุํ รสตณฺหาย พนฺธิตฺวา คเหตุํ สกฺกุเณยฺยรูปํ
อุปธาเรนฺตี เตปิฏกอภิธมฺมิกวินยธรานํ มหนฺเตน ปริวาเรน
คจฺฉนฺตานํ อนฺตเร กญฺจิ คยฺหุปคํ อทิสฺวา เตสํ ปจฺฉโต คจฺฉนฺตานํ
มธุรธมฺมกถิกานํปิ ฉินฺนวลาหกสทิสานํ ปิณฺฑปาติกานํปิ อนฺตเร
กญฺจิ อทิสฺวาว เอกํ ยาว พหิองฺคปจฺจงฺคา อกฺขีนิ อญฺเชตฺวา
ทุกุลนฺตรวาสกํ นิวาเสตฺวา ฆฏิตมฏฺฐํ จีวรํ ปารุปิตฺวา มณิวณฺณปตฺตํ
อาทาย มโนรมํ ฉตฺตํ ธารยมานํ วิสฏฺฐินฺทฺริยํ กายทฬฺหพหุลํ
อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อิมํ สกฺกา คณฺหิตุนฺติ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ปตฺตํ
คเหตฺวา เอถ ภนฺเตติ ฆรํ อาเนตฺวา นิสีทาเปตฺวา ยาคุอาทีนิ
ปริวีสิตฺวา กตภตฺตกิจฺจํ ตํ ภิกฺขุํ ภนฺเต อิโต ปฏฺฐาย อิเธว
อาคจฺเฉยฺยาถาติ อาห ฯ โสปิ ตโต ปฏฺฐาย ตตฺเถว คนฺตฺวา
อปรภาเค วิสฺสาสิโก อโหสิ ฯ อเถกทิวสํ มหาอุปาสิกา ตสฺส
สวนปเถ ฐตฺวา อิมสฺมึ เคเห อุปโภคปริโภคมตฺตา อตฺถิ ตถารูโป
ปน เม ปุตฺโต วา ชามาตโร วา เคหํ วิจาเรตุํ สมตฺโถ นตฺถีติ
อาห ฯ โส ตสฺสา วจนํ สุตฺวา กิมตฺถํ นุโข กเถตีติ โถกํ
หทเย วิทฺโธ วิย อโหสิ ฯ สา ธีตรํ อาห อิมํ ปโลเภตฺวา
ตว วเส วตฺตาเปหีติ อาห ฯ สา ตโต ปฏฺฐาย มณฺฑิตปสาธิตา
อิตฺถีกูฏวิลาเสหิ ตํ ปโลเภสิ ฯ ถูลกุมาริกาติ น จ ถูลสรีราติ
ทฏฺฐพฺพา ถูลา วา โหตุ กีสา วา ปญฺจกามคุณิกราเคน ปน
ถูลตาย ถูลกุมาริกาติ วุจฺจติ ฯ โส หิ ทหโร กิเลสวสิโก หุตฺวา
นทานาหํ พุทฺธสาสเน ปติฏฺฐาตุํ สกฺขิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา วิหารํ
คนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ นิยฺยาเทตฺวา อสุกฏฺฐานํ นาม คมิสฺสามิ ตตฺร
เม วตฺถานิ เปเสถาติ วตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ นิยฺยาเทตฺวา
อุกฺกณฺฐิโตสฺมีติ อาจริยุปชฺฌาเย อาห ฯ เต ตํ อาทาย  สตฺถุ
สนฺติกํ เนตฺวา ภนฺเต อยํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตติ อาโรเจสุํ ฯ
สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา สจฺจํ
ภนฺเตติ วุตฺเต เกนุกฺกณฺฐาปิโตสีติ วตฺวา ถูลกุมาริกาย ภนฺเตติ
วุตฺเต ภิกฺขุ ปุพฺเพเปสา ตว อรญฺเญ วสนฺตสฺส พฺรหฺมจริยสฺสนฺตรายํ
กตฺวา มหนฺตํ อนตฺถมกาสิ ปุน ตฺวํ เอตเมว นิสฺสาย กสฺมา
อุกฺกณฺฐิโตสีติ วตฺวา ภิกฺขูหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กาสิกรฏฺเฐ มหาโภเค พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา อุคฺคหิตสิปฺโป
กุฏุมฺพํ สณฺฐเปสิ ฯ อถสฺส ภริยา เอกปุตฺตํ วิชายิตฺวา กาลมกาสิ ฯ
โส ยเถว เม ปิยภริยาย มรณํ โหติ เอวํ มยิปิ มรณํ อาคมิสฺสติ
กึ เม ฆราวาเสน ปพฺพชิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา กาเม ปหาย
ปุตฺตํ อาทาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา เตน สทฺธึ อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตตฺวา วนมูลผลาหาโร อรญฺเญ วิหาสิ ฯ
ตทา ปจฺจนฺตคามวาสิโน โจรา ชนปทํ ปวิสิตฺวา คามํ ปหริตฺวา
กรมเร คเหตฺวา ภณฺฑิกํ อุกฺขิปาเปตฺวา ปจฺจนฺตํ ปายึสุ ฯ เตสํ
อนฺตเร เอกา อภิรูปา กุมาริกา เกราฏิกปญฺญาย สมนฺนาคตา ฯ
สา จินฺเตสิ อิเม อมฺเห คเหตฺวา ทาสิโภเคน ปริภุญฺชิสฺสนฺติ
เอเกน อุปาเยน ปลายิตุํ วฏฺฏตีติ ฯ สา สามิ สรีรกิจฺจํ
กาตุกามมฺหิ โถกํ ปฏิกฺกมิตฺวา ติฏฺฐถาติ วตฺวา โจเร วญฺเจตฺวา
ปลายิ อรญฺเญ วิจรนฺตี โพธิสตฺตสฺส ปุตฺตํ อสฺสเม กตฺวา
ผลาผลตฺถาย คตกาเล ปุพฺพณฺหสมเย อสฺสมํ ปาปุณิตฺวา ตํ
ตาปสกุมารํ กามรติยา ปโลเภตฺวา สีลมสฺส ภินฺทิตฺวา อตฺตโน
วเส วตฺเตตฺวา กินฺเต อรญฺญวาเสน เอหิ คามํ คจฺฉาม ตตฺร
หิ รูปาทโย กามคุณา สุลภาติ อาห ฯ โสปิ สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
ปิตา เม อรญฺญโต ผลาผลํ อาหริตุํ คโต ตํ ทิสฺวา อุโภปิ
เอกโตว คมิสฺสามาติ อาห ฯ สา จินฺเตสิ อยํ ตรุณทารโก
น กิญฺจิ ชานาติ ปิตรา ปนสฺส มหลฺลกกาเล ปพฺพชิเตน
ภวิตพฺพํ โส อาคนฺตฺวา อิธ กึ กโรสีติ มํ โปเถตฺวา ปาเท
คเหตฺวา กฑฺฒิตฺวา อรญฺเญ ขิปิสฺสติ ตสฺมึ อนาคเตเยว ปลายิสฺสามีติ ฯ
อถ นํ อหํ ปุรโต คจฺฉามิ ตฺวํ ปจฺฉา คจฺเฉยฺยาสีติ วตฺวา มคฺคสญฺญํ
อาจิกฺขิตฺวา ปกฺกามิ ฯ โส ตสฺสา คตกาลโต ปฏฺฐาย อุปฺปนฺนโทมนสฺโส
ยถา ปุเร กิญฺจิ วตฺตํ อกตฺวา สีสํ ปารุปิตฺวา อนฺโตปณฺณสาลายํ
ปชฺฌายนฺโต นิปชฺชิ ฯ มหาสตฺโต ผลาผลํ อาทาย อาคนฺตฺวา
ตสฺสา ปทวลญฺชํ ทิสฺวา อยํ มาตุคามสฺส ปทวลญฺโช ชาโต ปุตฺตสฺส
เม สีลํ ภินฺนํ ภวิสฺสตีติ จินฺเตนฺโต ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา ผลาผลํ
โอตาเรตฺวา ปุตฺตํ ปุจฺฉนฺโต ปฐมํ คาถมาห
        น เต กฏฺฐานิ ภินฺนานิ     น เต อุทกมาภตํ
        อคฺคิปิ เต น หาสิโต      กินฺนุ มนฺโทว ฌายสีติ ฯ
     ตตฺถ อคฺคิปิ เต น หาสิโตติ อคฺคิปิ ตยา น ชลิโต ฯ
มนฺโทวาติ นิปฺปญฺโญ อนฺธพาโล วิย อโหสิ ฯ
     โส ปิตุ กถํ สุตฺวา อุฏฺฐาย ปิตรํ วนฺทิตฺวา คารเวเนว
อรญฺญวาสา มนุสฺสวาสํ คมนตฺถาย ปเวเทนฺโต คาถาทฺวยมาห
        น อุสฺสเห วเน วตฺถุํ      กสฺสปามนฺตยามิ ตํ
        ทุกฺโข วาโส อรญฺญสฺมึ     รฏฺฐํ อิจฺฉามิ คนฺตเว ฯ
        ยถา อหํ อิโต คนฺตฺวา     ยสฺมึ ชนปเท วสํ
        อาจารํ พฺรเหฺม สิกฺเขยฺยํ   ตํ ธมฺมํ อนุสาส มนฺติ ฯ
     ตตฺถ กสฺสปามนฺตยามิ ตนฺติ กสฺสป อามนฺตยามิ ตํ ฯ
คนฺตเวติ คนฺตุํ ฯ อาจารนฺติ ยสฺมึ ชนปเท วสามิ ตตฺถ วสนฺโต
ยถา อาจารํ ชนปทจาริตฺตํ สิกฺเขยฺยํ ชาเนยฺยํ ตํ ธมฺมํ อนุสาส
โอวทาหีติ วทติ ฯ
     มหาสตฺโต สาธุ ตาต เทสจาริตฺตํ เต กเถสฺสามีติ วตฺวา
คาถาทฺวยมาห
        สเจ อรญฺญํ หิตฺวาน       วนมูลผลานิ จ
        รฏฺเฐ โรจยเส วาสํ      ตํ ธมฺมํ นิสาเมหิ เม ฯ
        วิสํ มา ปฏิเสวิตฺถ        ปปาตํ ปริวชฺชย
        ปงฺเก จ มา วิสีทิตฺโถ     ยตฺโต อาสีวิเส จราติ ฯ
     ตตฺถ ธมฺมนฺติ สเจ รฏฺฐวาสํ โรจยสิ เตนหิ ตฺวํ ชนปทจาริตฺตํ
ธมฺมํ นิสาเมหิ ฯ ยตฺโต อาสีวิเสติ อาสีวิสสฺส สนฺติเก ยตฺตปฏิยตฺโต
จเรยฺยาสิ สกฺโกนฺโต อาสีวิสํ ปริวชฺเชยฺยาสีติ อตฺโถ ฯ
     ตาปสกุมาโร สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส อตฺถํ อชานนฺโต ปุจฺฉิ
        กึนุ วิสํ ปปาโต วา       ปงฺโก วา พฺรหฺมจารินํ
        กํ ตฺวํ อาสีวิสํ พฺรูหิ       ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
     อิตโรปิสฺส พฺยากาสิ
        อาสโว ตาต โลกสฺมึ      สุรา นาม ปวุจฺจติ
        มนุญฺญา สุรภี วคฺคู        มธุขุทฺทรสูปมา
        วิสํ ตทาหุ อริยา         พฺรหฺมจริยสฺส นารท ฯ
        อิตฺถิโย ตาต โลกสฺมึ      ปมตฺตํ ปมเถนฺติ ตา
        หรนฺติ ยุวิโน จิตฺตํ        ตูลภฏฺฐํว มาลุโต
        ปปาโต เอส อกฺขาโต     พฺรหฺมจริยสฺส นารท ฯ
        ลาโภ สิโลโก สกฺกาโร    ปูชา ปรกุเลสุ จ
        ปงฺโก เอโสว อกฺขาโต    พฺรหฺมจริยสฺส นารท ฯ
        มหนฺตา ตาต ราชาโน     อาวสนฺติ มหึ อิมํ
        มา ตาทิเส มนุสฺสินฺเท     มหนฺเต ตาต นารท ฯ
        อิสฺสรานํ อธิปตีนํ         น เตสํ ปาทโต จเร
        อาสีวิโส โส อกฺขาโต     พฺรหฺมจริยสฺส นารท ฯ
        ภตฺตตฺโถ ภตฺตกาเล ยํ     ยํ เคหํ อุปสงฺกเม
        ยนฺเตตฺถ กุสลํ ชญฺญา      ตตฺถ ฆาเสสนํ จเร ฯ
        ปวิสิตฺวา ปรกุเล         ปานสฺส โภชนาย วา
        มิตํ ขาเท มิตํ ภุญฺเช      น จ รูเป มนํ กเร ฯ
        คุฏฺฐํ มชฺชํ กิราสญฺจ       สภาธิกรณานิ จ
        อารกา ปริวชฺเชหิ        ยานีว วิสมํ ปถนฺติ ฯ
     ตตฺถ อาสโวติ ปุปฺผาสวาทิวิสํ ฯ ตทาหูติ ตํ อาสวสงฺขาตํ
สุรํ อริยา พฺรหฺมจริยสฺส วิสนฺติ วทนฺติ ฯ ปมตฺตนฺติ มุฏฺฐสฺสตึ ฯ
ตูลภฏฺฐํ วาติ รุกฺขโต ภสฺเสตฺวา ปติตตูลํ วิย ฯ อกฺขาโตติ พุทฺธาทีหิ
กถิโต ฯ สิโลโกติ กิตฺติวณฺโณ ฯ สกฺกาโรติ อญฺชลีกมฺมาทิ ฯ
ปูชาติ คนฺธมาลาทีหิ ปูชา ฯ ปงฺโกติ โอสีทาปนฏฺเฐน ปงฺโกติ
อกฺขาโต ฯ มหนฺเตติ มหนฺตภาวปฺปตฺเต ฯ น เตสํ ปาทโต
จเรติ เตสํ สนฺติเก น จเร ราชกุลุปโก น สิยาติ อตฺโถ ฯ
ราชาโน หิ อาสีวิโส วิย มุหุตฺเตเนว กุชฺฌิตฺวา อนยพฺยสนํ ปาเปนฺติ ฯ
อปิจ อนฺเตปุรปฺปเวสเน วุตฺตาทีนววเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ
ภตฺตตฺโถติ ภตฺเตน อตฺถิโก หุตฺวา ฯ ยนฺเตตฺถ กุสลนฺติ ยนฺเต
อุปสงฺกมิตพฺพเคเหสุ กุสลํ อนวชฺชํ ปญฺจาโคจรรหิตํ ชาเนยฺยาสิ
ตตฺถ ฆาเสสนํ จเรยฺยาสีติ อตฺโถ ฯ น จ รูเป มนํ กเรติ กุเล
มตฺตญฺญู หุตฺวา โภชนํ ภุญฺชนฺโตปิ ตตฺถ อิตฺถีรูเป มนํ มา
กเรยฺยาสิ มา จกฺขุํ อุมฺมิเลตฺวา อิตฺถีรูเป นิมิตฺตํ คณฺเหยฺยาสีติ
วทติ ฯ คุฏฺฐํ มชฺชํ กิราสญฺจาติ อยํ โปฏฺฐเกสุ ปาโฐ อฏฺฐกถายํ
ปน โคฏฺฐํ มชฺชํ กิราสญฺจาติ วตฺวา โคฏฺฐนฺติ คุนฺนํ ฐิตฏฺฐานํ ฯ
มชฺชนฺติ ปานาคารํ ฯ กิราสนฺติ ธุตฺตเกราฏิกชนนฺติ วุตฺตํ ฯ
สภาธิกรณานิ จาติ สภาโย จ หิรญฺญสุวณฺณานญฺจ นิธิฏฺฐานํ ฯ
อารกาติ เอตานิ สพฺพานิ ทูรโต ปริวชฺเชยฺยาสีติ ฯ ยานีวาติ
สปฺปิเตลยาเนน คจฺฉนฺโต วิสมํ มคฺคํ วิย ฯ
     มาณโว ปิตุโน กเถนฺตสฺเสว สตึ ปฏิลภิตฺวา ตาต อลํ
เม มนุสฺสปเถนาติ อาห ฯ อถสฺส ปิตา เมตฺตาทิภาวนํ อาจิกฺขิ ฯ
ตสฺส โอวาเท ฐตฺวา นจิรสฺเสว ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตสิ ฯ อุโภ
ปิตุปุตฺตา อปริหีนชฺฌานา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺตึสุ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
สา กุมาริกา อยํ ถูลกุมาริกา อโหสิ ตาปสกุมาโร อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ
ปิตา ปน อหเมวาติ ฯ
                จุลฺลนารทกสฺสปชาตกํ จตุตฺถํ ฯ
                -----------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๑๗๒-๑๗๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=3499&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=3499&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1764
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6881
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=7127
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=7127
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27