อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                      ๔ อุทยชาตกํ ฯ
     เอกา นิสินฺนาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุํ กุสชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     สตฺถา ปน ตํ ภิกฺขุํ สจฺจํ กิร ตฺวํ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา สจฺจํ
ภนฺเตติ วุตฺเต ภิกฺขุ กสฺมา กิเลสวเสน เอวรูเป นิยฺยานิกสาสเน
ปพฺพชิตฺวา อุกฺกณฺฐิโตสิ โปราณกปณฺฑิตาปิ สมิทฺเธ ทฺวาทสโยชนิเก
สุรุนฺธนนคเร รชฺชํ กาเรนฺตา เทวจฺฉรปฏิภาคาย อิตฺถิยา
สทฺธึ สตฺต วสฺสสตานิ เอกคพฺเภ วสนฺตาปิ อินฺทฺริยานิ
ภินฺทิตฺวา โลภวเสน น โอโลเกสุนฺติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต กาสิกรฏฺเฐ สุรุนฺธนนคเร กาสิกราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ
ตสฺส เนว ปุตฺโต น ธีตา อโหสิ ฯ โส อตฺตโน เทวิโย
ปุตฺเต ปฏฺเฐถาติ อาห ฯ เทวีปิ รญฺโญ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
ตถา อกาสิ ฯ ตทา โพธิสตฺโต พฺรหฺมโลกา จวิตฺวา รญฺโญ
อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ อถ
มหาชนสฺส หทยํ วฑฺเฒตฺวา ชาตภาเวน ตสฺส อุทยภทฺโทติ นามํ
กรึสุ ฯ กุมารสฺส ปาทจรณกาเล อญฺโญ สตฺโต พฺรหฺมโลกโต
จวิตฺวา ตสฺเสว รญฺโญ อญฺญตราย เทวิยา กุจฺฉิมฺหิ กุมาริกา
หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺสาปิ อุทยภทฺทาติ นามํ กรึสุ ฯ กุมาโร
วยปฺปตฺโต สพฺพสิปฺปานํ นิปฺผตฺตึ ปาปุณิ ชาติพฺรหฺมจารี ปน
อโหสิ สุปินนฺเตนปิ เมถุนธมฺมํ น ชานาติ ฯ นาสฺส กิเลเสสุ
จิตฺตํ อลฺลียิ ฯ ราชา ปุตฺตํ อภิสิญฺจิตุกาโม กุมาร อิทานิสฺส
รชฺชสุขเสวนกาโล ตเมวสฺส ทสฺสามีติ สาสนํ เปเสสิ ฯ โพธิสตฺโต
น มยฺหํ รชฺเชนตฺโถ กิเลเสสุ เม จิตฺตํ น อลฺลียีติ ปฏิกฺขิปิตฺวา
ปุนปฺปุนํ วุจฺจมาโน รตฺตชมฺพูนุทมยํ อิตฺถีรูปํ กาเรตฺวา สเจ
เอวรูปํ อิตฺถึ ลภมาโน รชฺชํ สมฺปฏิจฺฉิสฺสามีติ มาตาปิตูนํ
เปเสสิ ฯ เต ตํ สุวณฺณรูปกํ สกลชมฺพูทีปํ ปริหราเปตฺวา ตถารูปํ
อิตฺถึ อลภนฺตา อุทยภทฺทํ อลงฺกริตฺวา ตสฺส สนฺติเก วสาเปสุํ ฯ
สา ตํ สุวณฺณรูปกํ อภิภวิตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ อถ เนสํ อนิจฺฉมานานญฺเญว
เวมาติกภคินึ อุทยภทฺทกุมารึ อคฺคมเหสึ กตฺวา โพธิสตฺตํ
อภิสิญฺจึสุ ฯ เต ปน เทฺวปิ พฺรหฺมจริยวาสเมว วสึสุ ฯ
อปรภาเค มาตาปิตูนํ อจฺจเยน โพธิสตฺโต รชฺชํ กาเรสิ ฯ
อุโภปิ เอกคพฺเภ วสมานา จ โลภวเสน อินฺทฺริยานิ ภินฺทิตฺวา
อญฺญมญฺญํ น โอโลเกสุํ อปิจ โข ปน โย อมฺเหสุ ปฐมตรํ
กาลํ กโรติ โส นิพฺพตฺตฏฺฐานโต อาคนฺตฺวา อสุกฏฺฐาเน
นิพฺพตฺโตสฺมีติ อาโรเจตูติ สงฺกรมกํสุ ฯ อถ โพธิสตฺโต อภิเสกโต
สตฺตวสฺสสตจฺจเยน กาลมกาสิ ฯ อญฺโญ ราชา นาโหสิ ฯ
อุทยภทฺทาเยว อาณา ปวตฺตติ ฯ อมจฺจา รชฺชํ อนุสาสึสุ ฯ โส
โพธิสตฺโตปิ จุติกฺขเณ ตาวตึสภวเน สกฺกตฺตํ ปตฺวา ยสมหนฺตตาย
สตฺตาหํ อนุสฺสริตุํ นาสกฺขิ ฯ อิติ โส มนุสฺสคณนาย สตฺตวสฺสสตจฺจเยน
อาวชฺชิตฺวา อุทยภทฺทํ ราชธีตรํ ธเนน วิมํสิตฺวา สีหนาทํ
นทาเปตฺวา ธมฺมํ เทเสตฺวา สงฺกรํ โมเจตฺวา อาคมิสฺสามีติ
จินฺเตสิ ฯ ตทา กิร มนุสฺสานํ ทสวสฺสสหสฺสายุกกาโล โหติ ฯ
ราชธีตาปิ ตํ ทิวสํ รตฺติภาเค ปิทหิเตสุ ทฺวาเรสุ ฐปิเต
อารกฺเข สตฺตภูมิกปาสาทวรตเล อลงฺกตสิริคพฺเภ เอกิกาว
นิจฺจลา อตฺตโน สีลํ อาวชฺชมานา นิสีทิ ฯ อถ สกฺโก
สุวณฺณมาสกปูรํ เอกํ สุวณฺณปาตึ อาทาย คนฺตฺวา สยนคพฺเภเยว
ปาตุภวิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ โพธิสตฺโต ตาย สทฺธึ สลฺลปนฺโต
ปฐมํ คาถมาห
              เอกา นิสินฺนา สุจิ สญฺญตูรุ
              ปาสาทมารุยฺห อนินฺทิตงฺคี
              ยาจามิ ตํ กินฺนรเนตฺตจกฺขุ
              อิเมกรตฺตึ อุภโย วเสมาติ ฯ
    ตตฺถ สุจีติ สุจิวตฺถนิวตฺถา ฯ สญฺญตูรูติ สุฏฺฐุ ฐปิตอูรุ
อิริยาปถํ สณฺฐเปตฺวา สุจิวตฺถา เอกิกาว นิสินฺนาสีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ อนินฺทิตงฺคีติ ปาทนฺตโต ยาว เกสคฺคา อนินฺทิตสรีรา
ปรมโสภคฺคปฺปตฺตสรีรา ฯ กินฺนรเนตฺตจกฺขูติ ตีหิ มณฺฑเลหิ ปญฺจหิ จ
ปสาเทหิ อุปโสภิตตฺตา กินฺนรานํ เนตฺตสทิเสหิ จกฺขูหิ สมนฺนาคเต ฯ
อิเมกรตฺตินฺติ อิทํ เอกรตฺตึ อชฺช อิมสฺมึ อลงฺกตสยนคพฺเภ เอกโต
วเสยฺยามาติ ยาจติ ฯ
    ตโต ราชธีตา เทฺว คาถา อภาสิ
         โอกิณฺณนฺตรปริกฺขํ        ทฬฺหมณฺฑาลโกฏฺฐกํ
         รกฺขิตํ ขคฺคหตฺเถหิ       ทุปฺปเวสมิทํ ปุรํ ฯ
         ทหรสฺส ยุวิโน จาปิ      อาคโม จ น วิชฺชติ
         อถ เกน นุ วณฺเณน      สงฺคมํ อิจฺฉเส มยาติ ฯ
     ตตฺถ โอกิณฺณนฺตรปริกฺขนฺติ อิทํ ทฺวาทสโยชนิกํ สุรุนฺธนปุรํ
อนฺตรนฺตรา อุทกปริกฺขานํ กทฺทมปริกฺขานํ สุกฺขปริกฺขานญฺจ
โอกิณฺณตฺตา โอกิณฺณนฺตรปริกฺขํ ฯ ทฬฺหมณฺฑาลโกฏฺฐกนฺติ ถิเรหิ
อทฺทาลเกหิ ทฺวารโกฏฺฐเกหิ จ สมนฺนาคตํ ฯ ขคฺคหตฺเถหีติ
อาวุธหตฺเถหิ ทสหิ โยธสหสฺเสหิ รกฺขิตํ ฯ ทุปฺปเวสมิทํ ปุรนฺติ
อิทํ สกลปุรํปิ ตสฺส อนฺโต มาปิตํ มยฺหํ นิวาสนปุรํปิ อุภยํ
กสฺสจิ ปวิสิตุํ น สกฺกา ฯ อาคโม จาติ อิธ อิมาย เวลาย
ตรุณสฺส วา โยพฺพนปฺปตฺตสฺส วา ถามสมฺปนฺนโยธสฺส วา อญฺญสฺส
วา มหนฺตํปิ ปณฺณาการํ คเหตฺวา อาคจฺฉนฺตสฺส อาคโมนาม
นตฺถิ ฯ สงฺคมนฺติ อถ ตฺวํ เกน การเณน อิมาย เวลาย มยา
สมาคมํ อิจฺฉสีติ ฯ
     อถ สกฺโก จตุตฺถํ คาถมาห
         ยกฺโขหมสฺมิ กลฺยาณิ      อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก
         ตฺวํ มํ นนฺทสฺสุ ภทฺทนฺเต   ปุณฺณกํสํ ททามิ เตติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ กลฺยาณิ สุนฺทรทสฺสเน อหเมโก เทวปุตฺโต
เทวตานุภาเวน อิธาคโต ตฺวํ อชฺช มํ นนฺทสฺสุ โตเสหิ อหํ
เต อิมํ สุวณฺณมาสกปุณฺณํ สุวณฺณปาตึ ททามีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชธีตา ปญฺจมํ คาถมาห
              เทวํ วา ยกฺขํ อถวา มนุสฺสํ
              น ปฏฺฐเย อุทยํ ปฏิจฺจ อญฺญํ
              คจฺเฉว ตฺวํ ยกฺข มหานุภาว
              มา จสฺสุ คนฺตฺวา ปุนราวชิตฺถาติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ อหํ เทวราช เทวํ วา ยกฺขํ วา มนุสฺสํ วา
อุทยํ อติกฺกมิตฺวา อญฺญํ น ปฏฺเฐมิ โส ตฺวํ คจฺเฉว มา
อิธ อฏฺฐาสิ น เม ตยา อาภเฏน ปณฺณากาเรน อตฺโถ
คนฺตฺวาว มา อิมํ ฐานํ ปุนราวชิตฺถาติ ฯ
     โส ตสฺสา สีหนาทํ สุตฺวา อฐตฺวา คตสทิโส หุตฺวา ตตฺเถว
อนฺตรหิโต อฏฺฐาสิ ฯ โส ปุนทิวเส ตายเมว เวลายํ สุวณฺณมาสกปูรํ
รชฏปาตึ อาทาย ตาย สทฺธึ สลฺลปนฺโต ฉฏฺฐํ คาถมาห
              ยา สา รตี อุตฺตมา กามโภคินํ
              รตีสุ สตฺตา วิสมํ จรนฺติ
              มา ตํ รตึ ชียิ ตุวํ สุจิมฺหิ เต
              ททามิ เต รูปิยกํสปูรนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ ภทฺเท ราชธีเต ยา เอสา กามโภคีนํ สตฺตานํ
รตีสุ เมถุนกามรตินาม อุตฺตมา อุตฺตมรติ ยสฺสา รติยา การณา
สตฺตา กายทุจฺจริตาทิวิสมํ จรนฺติ ตํ รตึ ตฺวํ ภทฺเท สุจิมฺหิ
เต นามสมาปิ มา ชียิ ฯ อหํปิ อาคจฺฉนฺโต น ตุจฺฉหตฺโถ
อาคโต หีโย สุวณฺณมาสกปูรํ สุวณฺณปาตึ อาหรึ อชฺช
รูปิยปาฏึ สุวณฺณปูรํ อิมํ เต อหํ รูปิยปาตึ สุวณฺณปูรํ
ททามีติ ฯ
     ราชธีตา จินฺเตสิ อยํ กถาสลฺลาปํ ลภนฺโต ปุนปฺปุนํ
อาคมิสฺสติ นทานิ เตน สทฺธึ กเถสฺสามีติ ฯ สา กิญฺจิ น
กเถสิ ฯ สกฺโก ตสฺสา อกถิตภาวํ ญตฺวา ตตฺเถว อนฺตรหิโต
หุตฺวา ปุนทิวเส ตาย เวลาย โลหปาตึ กหาปณปูรํ อาทาย ภทฺทํ
ตฺวํ มํ กามรติยา สนฺตปฺเปหิ อิมํ เต กหาปณปูรํ โลหปาตึ
ทสฺสามีติ อาห ฯ ตํ ทิวสํ ราชธีตา สตฺตมํ คาถมาห
              นารึ นโร นิชฺฌปยํ ธเนน
              อุกฺกํสตี ยตฺถ กโรติ ฉนฺนํ
              วิปจฺจนีโก ตว เทวธมฺโม
              ปจฺจกฺขโต โถกตเรน เอสีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ โภ ปุริส ตฺวํ ชโฬ นโร หิ นาม นารึ
กิเลสรติการณา ธเนน นิชฺฌาปยํ  นิชฺฌาเปนฺโต สญฺญาเปนฺโต ยตฺถ
นาริยา ฉนฺทํ กโรติ ตํ อุกฺกํสติ วณฺเณตฺวา โถเมตฺวา พหุตเรน
ธเนน ปโลเภติ ตุยฺหํ ปเนโส เทวสภาโว วิปจฺจนิโก ตฺวํ หิ มยา
ปจฺจกฺขโต โถกตเรน เอสิ ปฐมทิวเส สุวณฺณปูรํ สุวณฺณปาตึ
อาหริตฺวา ทุติยทิวเส สุวณฺณปูรํ รชฏปาตึ ตติยทิวเส กหาปณปูรํ
โลหปาตึ อาหรสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สกฺโก ภทฺเท ราชกุมาริ อหํ เฉกวาณิโช
นิรตฺถเกน อตฺถํ น นาเสมิ สเจ ตฺวํ อายุนา วา วณฺเณน
วา วฑฺเฒยฺยาสิ อหํ เต ปณฺณาการํ วฑฺเฒตฺวา  อาหเรยฺยํ
ตฺวํ ปน ปริหาเปเสว เตนาหํปิ ธนํ ปริหาเปมีติ วตฺวา ติสฺโส
คาถา อภาสิ
              อายุ จ วณฺโณ จ มนุสฺสโลเก
              นิหิยฺยติ มนุชานํ สุคตฺเต
              เตเนว วณฺเณน ธนํปิ ตุยฺหํ
              นิหิยฺยติ ชิณฺณตราสิ อชฺช ฯ
         เอวํ เม เปกฺขมานสฺส    ราชปุตฺติ ยสสฺสินิ
         หายเตว ตโต วณฺโณ     อโหรตฺตานมจฺจเย ฯ
         อิมินาว ตฺวํ วยสา       ราชปุตฺติ สุเมธเส
         พฺรหฺมจริยํ จเรยฺยาสิ     ภิยฺโย วณฺณวตี สิยาติ ฯ
ตตฺถ  นิหิยฺยตีติ มนุสฺสานํ ปน ปริสฺสาวเน อาสิตฺตอุทกํ วิย
ปริหายติ ฯ มนุสฺสโลกสฺมิมฺหิ สตฺตา ชีวิเตน วณฺเณน จกฺขุปสาทาทีหิ
ทิเน ทิเน ปริหายนฺเตว ฯ ชิณฺณตราสีติ มม ปฐมํ อาคตทิวเส ปวตฺตํ
หิ เต อายุ หีโยทิวสํ น ปาปุณิ กุธาริยา ฉินฺนํ วิย ตตฺเถว นิรุชฺฌิ
หีโย ปวตฺตํปี อชฺชทิวสํ น ปาปุณิ หีโยว กุธาริยา ฉินฺนํ วิย ตตฺเถว
นิรุชฺฌิ ตสฺมา อชฺช ชิณฺณตราสิ ราชา ฯ เอวํ เมติ หีโยว ปสฺสโต
อชฺเชว ปน มยฺหํ เอวํ เปกฺขมานสฺเสว หายเตว ตโต วณฺโณ ฯ
อโหรตฺตานมจฺจเยติ อิโต ปฏฺฐาย รตฺตินฺทิเวสุ วีติวตฺเตสุ อโหรตฺตานํ
อจฺจเย อปณฺณตฺติกภาวเมว ภวิสฺสตีติ ทสฺเสติ ฯ อิมินาวาติ ตสฺมา
ภทฺเท สเจ ตฺวํ อิมินาว วเยน อิมสฺมึ สุวณฺณวณฺเณ สรีเร
ชราย อวิลุตฺเตเยว เสฏฺฐจริยํ จเรยฺยาสิ ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ
กเรยฺยาสีติ ฯ ภิยฺโย วณฺณวตี สิยาติ อติเรกตรวณฺณึ ภเวยฺยาสีติ ฯ
     ตโต ราชธีตา อิตรํ คาถมาห
              เทวา น ชีรนฺติ ยถา มนุสฺสา
              คตฺเตสุ เตสํ วลิโย น โหนฺติ
              ปุจฺฉามิ ตํ ยกฺข มหานุภาวํ
              กถนฺนุ เทวาน สรีรเทโหติ ฯ
     ตตฺถ สรีรเทโหติ สรีรสงฺขาโต เทโห เทวานํ สรีรํ กถํ
น ชีรติ อิทํ อหํ ตํ ปุจฺฉามีติ วทติ ฯ
     อถสฺสา กเถนฺโต สกฺโก อิตรํ คาถมาห
              เทวา น ชีรนฺติ ยถา มนุสฺสา
              คตฺเตสุ เตสํ วลิโย น โหนฺติ
              สุเว สุเว ภิยฺยตโรว เตสํ
              ทิพฺโพ จ วณฺโณ วิปุลา จ โภคาติ ฯ
     ตตฺถ ยถา มนุสฺสาติ ยถา มนุสฺสา ชีรนฺตา รูเปน วณฺเณน
โภเคน จกฺขุปสาทาทีหิ ชีรนฺติ น เอวํ   เทวา เตสํ หิ คตฺเตสุ
วลฺลิโยปิ น สนฺติ มฏฺฐกาญฺจนมตฺตวณฺณเมว สรีรํ โหติ ฯ สุเว สุเวติ
ทิวเส ทิวเส ฯ ภิยฺยตโรวาติ อติเรกตโรว เตสํ ทิพฺโพ จ วณฺโณ
วิปุลา จ โภคา โหนฺติ ฯ มนุสฺเสสุ หิ รูปปริหานิ จิรํ ชาตภาวสฺส
สกฺขิ เทเวสุ อติเรกรูปสมฺปตฺติ จ อติเรกปริวารสมฺปตฺติ จ ฯ
เอวํ อปริหานธมฺโมนาเมส เทวโลโก ตสฺมา ตฺวํ ชรํ อปฺปตฺวาว
นิกฺขมิตฺวา ปพฺพช เอวํ ปริหานิยสภาวา มนุสฺสโลกา จวิตฺวา
อปริหานิยสภาวํ เอวรูปํ เทวโลกํ คมิสฺสสีติ ฯ
     สา เทวโลกสฺส วณฺณํ สุตฺวา ตสฺส คมนมคฺคํ ปุจฺฉนฺตี
อิตรํ คาถมาห
              กึสูธ ภีตา ชนตา อเนกา
              มคฺโค จ เนกายตนปฺปวุตฺโต
              ปุจฺฉามิ ตํ ยกฺข มหานุภาว
              กตฺถ ฐิโต ปรโลกํ น ภาเยติ ฯ
     ตตฺถ กึสูธ ภีตาติ เทวราช อยํ ขตฺติยาทิเภทา ชนตา อเนกา
กึ ภีตา กสฺส ภเยน ปริหานิยสภาวา มนุสฺสโลกา เทวโลกํ น
คจฺฉาตีติ ปุจฺฉติ ฯ มคฺโคติ เทวโลกคามิมคฺโค ฯ อิธ ปน กินฺติ
อาหริตฺวา โกติ ปุจฺฉา กตฺตพฺพา ฯ อยํ เหตฺถตฺโถ อเนกติตฺถายตน-
วเสน ปณฺฑิเตหิ ปวุตฺโต เทวโลกมคฺโคว โก กตโรติ วุตฺโต โหติ ฯ
กตฺถ ฐิโตติ ปรโลกํ คจฺฉนฺโต กตรสฺมึ มคฺเค ฐิโต น ภายตีติ ฯ
     อถสฺสา กเถนฺโต สกฺโก อิตรํ คาถมาห
              วาจํ มนญฺจ ปณิธาย สมฺมา
              กาเยน ปาปานิ อกุพฺพมาโน
              พหุนฺนปานํ ฆรมาวสนฺโต
              สทฺโธ มุทู สํวิภาคี วทญฺญู
              สงฺคาหโก สขิโล สณฺหวาโจ
              เอตฺถ ฐิโต ปรโลกํ น ภาเยติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ ภทฺเท โย วาจํ มนญฺจ สมฺมา ฐเปตฺวา กาเยนปิ
ปาปานิ อกโรนฺโต อิเม ทส กุสลกมฺมปเถ สมาทาย ปวตฺตนฺโต
พหุอนฺนปาเน ปหุตเทยฺยธมฺเม ฆเร วสนฺโต ทานสฺส วิปาโก
อตฺถีติ สทฺธาย สมนฺนาคโต มุทุจิตฺโต ทานสํวิภาคตาย สํวิภาคี
ปพฺพชิตา ภิกฺขาย จรมานา วทนฺติ เตสํ ปจฺจยทานชานนโต
อิมสฺส วาทสฺส ชานนโต วทญฺญู จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ สงฺคาหโก
ปิยภาณิตาย สขิโล อตฺถวจนตาย สณฺหวาโจ เอตฺถ เอตฺตเก
คุณราสิมฺหิ ฐิโต ปรโลกํ คจฺฉนฺโต น ภายตีติ ฯ
     ตโต ราชธีตา ตสฺส วจนํ สุตฺวา ถุตึ กโรนฺตี อิตรํ คาถมาห
         อนุสฺสาสสิ มํ ยกฺข       ยถา มาตา ยถา ปิตา
         อุฬารวณฺณ ปุจฺฉามิ       โกนุ ตฺวมสิ สุพฺรหาติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ ยถา มาตาปิตโร     ปุตฺตเก อนุสาเสนฺติ ตถา
มํ อนุสาสติ ฯ อุฬารวณฺณ โสภคฺคปฺปตฺตรูปาธารก โกนุสิ ตฺวํ
เอวํ อจฺจุคฺคตสรีโรติ ฯ
     ตโต โพธิสตฺโต อิตรํ คาถมาห
         อุทโยหมสฺมิ กลฺยาณิ      สงฺกรตฺถายิธาคโต
         อามนฺต โข ตํ คจฺฉามิ    มุตฺโตสฺมิ ตว สงฺกราติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ กลฺยาณทสฺสเน อหํ ปุริมภเว ตว สามิโก
อุทโยนาม ตาวตึสภวเน สกฺโก หุตฺวา นิพฺพตฺโต อิธาคจฺฉนฺโต น
กิเลสวเสนาคโต ตํ วิมํสิตฺวา ปน สงฺกรํ โมเจสฺสามีติ สงฺกรตฺถาย
ปุพฺเพ สงฺกรสฺส กตตฺตา อาคโตสฺมิ อิทานิ ตํ อามนฺเตตฺวา
คจฺฉามิ มุตฺโตสฺมิ ตว สงฺกราติ ฯ
     ราชธีตา อสฺสาเสตฺวา สามิ ตฺวํ อุทยภทฺทราชาติ อสฺสุธาราย
ปวตฺตมานาย อหํ ตุมฺเหหิ วินา วสิตุํ น สกฺโกมิ ยถา ตุมฺหากํ
สนฺติเก วสามิ ตถา มํ อนุสาสถาติ วตฺวา อิตรํ คาถมาห
         สเจ โข ตฺวํ อุทโยสิ     สงฺกรตฺถายิธาคโต
         อนุสาส มํ ราชปุตฺต      ยถาสฺสุ ปุน สงฺคโมติ ฯ
      อถ นํ อนุสาสนฺโต มหาสตฺโต จตสฺโส คาถา อภาสิ
              อธิปตติ วโย ขโณ ตเถว
              ฐานํ นตฺถิ ธุวํ จวนฺติ สตฺตา
              ปริชียติ อธุวํ สรีรํ
              อุทเย มา ปมาทํ จรสฺสุ ธมฺมํ ฯ
              กสิณา ปฐวี ธนสฺส ปูรา
              เอกสฺเสว สิยา อนญฺญเธยฺยา
              ตํ วา วิชหติ อวีตราโค
              อุทเย มา ปมาทํ จรสฺสุ ธมฺมํ ฯ
              มาตา ปิตา จ ภาตโร
              สามิโก สธเนน โหติ
              เต วาปิ ชหนฺติ อญฺญมญฺญํ
              อุทเย มา ปมาทํ จรสฺสุ ธมฺมํ ฯ
              กาโย ปรโภชนนฺติ ญตฺวา
              สํสาเร สุคตี จ ทุคฺคตี จ
              อิตรวาโสติ ชานิตฺวา
              อุทเย มา ปมาทํ จรสฺสุ ธมฺมนฺติ ฯ
     ตตฺถ อธิปตตีติ อติวิย ปตติ สิงฺฆํ อติกฺกมติ ฯ วโยติ
ปฐมวยาทิติวิโธปิ ฯ ขโณ ตเถวาติ อุปฺปาทฐิติภงฺคกฺขโณปิ ตเถว
อธิปตตีติ อุภเยนาปิ ภินฺโน อิเมสํ สตฺตานํ อายุสงฺขาโรนาม
สิงฺฆโสตา นที วิย อติวตฺตนฺโต สิงฺฆํ อติกฺกมตีติ ทสฺเสติ ฯ
ฐานํ นตฺถีติ อุปฺปนฺนา สงฺขารา อภิชฺชิตฺวา ติฏฺฐนฺตีติ ปตฺถนายปิ
เตสํ ฐานํนาม นตฺถิ ธุวํ เอกํเสเนว พุทฺธํ ภควนฺตํ อาทึ
กตฺวา สพฺเพปิ สตฺตา จวนฺติ ธุวํ มรณํ อธุวํ ชีวิตนฺติ เอวํ
มรณสฺสตึ ภาเวหีติ ทีเปติ ฯ ปริชียตีติ อิทํ สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ
ชีรเตว เอวํ ชานาหีติ ฯ มา ปมาทนฺติ ตสฺมา ตฺวํ อุทยภทฺเท
มา ปมาทํ อาปชฺช อปฺปมตฺตา หุตฺวา ทสกุสลกมฺมปถํ ธมฺมํ
จราหีติ ฯ กสิณาติ สกลา ฯ เอกสฺเสวาติ ยทิ เอกสฺเสว
รญฺโญ ตสฺมึ เอกสฺมึเยว อตีตานาคตาปิ โหติ ฯ ตํ วา วิชหติ
อวีตราโคติ ตณฺหาวสิโก ปุคฺคโล เอตฺตเกนาปิ ยเสน อติตฺโต
มรณกาเล อวีตราโคว ตํ วิชหติ เอวํ ตณฺหาย อปูรณียภาวํ
ชานาหีติ ทีเปติ ฯ เตวาปีติ มาตา ปุตฺตํ ปุตฺโต มาตรํ
ปิตา ปุตฺตํ ปุตฺโต ปิตรํ ภริยา สามิกํ สามิโก ภริยนฺติ เอเต
อญฺญมญฺญํ ปชหนฺติ นานา โหนฺติ เอวํ สตฺตานํ วินาภาวํ
ชานาหีติ ทีเปติ ฯ ปรโภชนนฺติ วิวิธานํ กากาทีนํ ปรสตฺตานํ
โภชนํ ฯ อิตรวาโสติ ยา เอสา อิมสฺมึ สํสาเร มนุสฺสภูตา
สุคติ จ ติรจฺฉานภูตา ทุคฺคติ จ เอตํ อุภยํปิ อิตรวาโสติ
ชานิตฺวา มา ปมาทํ จรสฺสุ ธมฺมํ อิเมสํ สตฺตานํ นานาฐานโต
อาคนฺตฺวา เอกฏฺฐาเน สมาคโม ปริตฺโต อิเม สตฺตา อปฺปกเมว
กาลํ  เอกโต วสนฺติ ตสฺมา อปฺปมตฺตา โหหีติ เอวํ มหาสตฺโต
ตสฺสา โอวาทํ อทาสิ ฯ
     สาปิ ตสฺส ธมฺมกถาย ปสีทิตฺวา ถุตึ กโรนฺตี โอสานคาถมาห
         สาธุ ภาสติ ยํ ยกฺโข     อปฺปํ มจฺจาน ชีวิตํ
         กสิรญฺจ ปริตฺตญฺจ        ตญฺจ ทุกฺเขน สํยุตํ
         สาหํ เอกา ปพฺพชิสฺสามิ   หิตฺวา กาสํ สุรุนฺธนนฺติ ฯ
     ตตฺถ สาธูติ สุนฺทรํ ฯ อปฺปํ มจฺจานชีวิตนฺติ ภาสมาโน
อยํ เทวราชา สาธุ ภาสติ กึการณา อิทญฺจ กสิรญฺจ ทุกฺขํ
อสฺสาทรหิตํ ปริตฺตญฺจ น พหุกํ อิตฺตรกาลํ สเจ หิ กสิรมฺปิ
สมานํ ทีฆกาลํ ปวตฺเตยฺย ปริตฺตกมฺปิ จ สมานํ สุขํ ภเวยฺย
อิทํ ปน กสิรญฺเจว ปริตฺตญฺจ สกเลน วฏฺฏทุกฺเขน สํยุตฺตํ
สนฺนิหิตํ ฯ สาหนฺติ สา อหํ ฯ สุรุนฺธนนฺติ สุรุนฺธนนครญฺจ
กาสิกรฏฺฐญฺจ ฉฑฺเฑตฺวา เอกิกา ปพฺพชิสฺสามีติ อาห ฯ
     โพธิสตฺโต ตสฺสา โอวาทํ ทตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต ฯ สาปิ
ปุนทิวเส อมจฺเจ รชฺชํ ปฏิจฺฉาเปตฺวา อนฺโตนคเรเยว รมฺมณีเย
อุยฺยาเน อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ธมฺมํ จริตฺวา อายุปริโยสาเน
ตาวตึสภวเน โพธิสตฺตสฺส ปาทปริจาริกา หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ (สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ) ตทา ราชธีตา ราหุลมาตา อโหสิ ฯ สกฺโก ปน
อหเมวาติ ฯ
                    อุทยชาตกํ จตุตฺถํ ฯ
                    ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๒๑-๓๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=419&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=419&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1526
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6147
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6327
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6327
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27