อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                   ๒. จนฺทกินฺนรชาตกํ ฯ
     อุปนียติทํ มญฺเญติ อิทํ สตฺถา กปิลวตฺถุปุรํ อุปนิสฺสาย
นิโคฺรธาราเม วิหรนฺโต ราชนิเวสเน ราหุลมาตรํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
อิทํ ปน ชาตกํ ทูเรนิทานโต ปฏฺฐาย กเถตพฺพํ ฯ สา ปเนสา
นิทานกถา ยาว ลฏฺฐิวเน อุรุเวลกสฺสปสฺส สีหนาทา อปณฺณกชาตเก
กถิตา ฯ ตโต ปรํ ยาว กปิลวตฺถุคมนา เวสฺสนฺตรชาตเก
อาวีภวิสฺสติ ฯ
     สตฺถา ปน ปิตุ นิเวสเน นิสีทิตฺวา อนฺตราภตฺตสมเย
มหาธมฺมปาลชาตกํ กเถตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ ราหุลมาตุ นิเวสเน
นิสีทิตฺวา ตสฺสา คุเณ กเถนฺโต จนฺทกินฺนรชาตกํ กเถสฺสามีติ ราชานํ
ปตฺตํ คาหาเปตฺวา ทฺวีหิ อคฺคสาวเกหิ สทฺธึ ราหุลมาตุ นิเวสนฏฺฐานํ
ปายาสิ ฯ ตทา ตสฺสา ปมุขา จตฺตาฬีสสหสฺสนาฏกิตฺถิโย วสนฺติ ฯ
ตาสุ ขตฺติยกญฺญานญฺเจว นวุติอธิกสหสฺสํ ฯ สา ตถาคตสฺส
อาคมนํ ญตฺวา สพฺพา กาสายาเนว นิวาเสนฺตูติ ตาสํ
อาโรเจสิ ฯ ตา ตถา กรึสุ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา ปญฺญตฺตาสเน
นิสีทิ ฯ อถ ตา สพฺพาปิ เอกปฺปหาเรเนว วิรวึสุ ฯ มหาปริเทวสทฺโท
อโหสิ ฯ ราหุลมาตาปิ ปริเทวิตฺวา โสกํ วิโนเทตฺวา สตฺถารํ
วนฺทิตฺวา ราชคเตน พหุมาเนน สคารเวน นิสีทิ ฯ ตทา ราชา
ตสฺสา คุณกถํ อารพฺภ ภนฺเต มม สุณิสา ตุมฺเหหิ กาสาวานิ
นิวตฺถานีติ สุตฺวา กาสาวาเนว นิวาเสสิ มาลาทีนิ ปริจฺจตฺตานีติ
สุตฺวา มาลาทีนิ ปริจฺจชิ อุจฺจาสยนมหาสยนานิ ปริจฺจตฺตานีติ
สุตฺวา ภูมิสยนาว ชาตา ตุมฺหากํ ปพฺพชิตกาเล วิธวา หุตฺวา
อญฺเญหิ ราชูหิ เปสิตํ ปณฺณาการํ น คณฺหิ เอวํ ตุมฺเหสุ
อสํหิรจิตฺตา เอสาติ นานปฺปกาเรน ตสฺสา คุณกถํ กเถสิ ฯ สตฺถา
อนจฺฉริยํ มหาราช ยํ เอสา อิทานิ มม ปจฺฉิเม อตฺตภาเว
มยิ สสิเนหา อสํหิรจิตฺตา อนญฺญเนยฺยา ภเวยฺย ติรจฺฉานโยนิยํ
นิพฺพตฺตาปิ มยิ อสํหิรจิตฺตา อนญฺญเนยฺยา อโหสีติ วตฺวา เตน
ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
หิมวนฺตปฺปเทเส กินฺนรโยนิยํ นิพฺพตฺติ ฯ จนฺทา นามสฺส ภริยา ฯ
เต อุโภปิ จนฺทนามเก รชฏปพฺพเต วสึสุ ฯ ตทา พาราณสีราชา
อมจฺจานํ รชฺชํ นิยฺยาเทตฺวา เทฺว กาสาวานิ นิวาเสตฺวา
สนฺนทฺธปญฺจาวุโธ เอกโกว หิมวนฺตํ ปาวิสิ ฯ โส มิควธํ มํสํ
ขาทนฺโต เอกํ ขุทฺทกนทึ อนุปุพฺเพน สญฺจรนฺโต อุทฺธํ อภิรูหิ ฯ
จนฺทปพฺพตวาสิโน กินฺนรา วสฺสารตฺตสมเย อโนตริตฺวา ปพฺพเตเยว
วสนฺติ นิทาเฆ โอตรนฺติ ฯ ตทา โส จนฺทกินฺนโร อตฺตโน
ภริยาย สทฺธึ โอตริตฺวา เตสุ เตสุ ฐาเนสุ คนฺเธ วิลิมฺปนฺโต
ปุปฺผเรณุํ ขาทนฺโต ปุปฺผปฏเกน นิวาเสนฺโต ปารุปนฺโต ลตาโทลาทีหิ
กีฬนฺโต มธุรสเรน คายนฺโต ตํ ขุทฺทกนทึ ปตฺวา เอกสฺมึ นิวตฺตฏฺฐาเน
โอตริตฺวา อุทเก ปุปฺผานิ วิกีริตฺวา อุทกกีฬํ กีฬิตฺวา ปุปฺผปฏเกน
นิวาเสตฺวา ปารุปิตฺวา รชฏปฏฺฏวณฺณาย พาลุกาย ปุปฺผสยนํ
ปญฺญาเปตฺวา เอกํ เวฬุทณฺฑกํ คเหตฺวา สยเน นิสีทิ ฯ ตโต
จนฺทกินฺนโร เวฬุํ วาเทนฺโต มธุรสทฺเทน คายิ ฯ จนฺทกินฺนรี
มุทุหตฺเถ นาเมตฺวา ตสฺสาวิทูเร ฐิตา นจฺจิเจว คายิ จ ฯ โส
ราชา เตสํ สทฺทํ สุตฺวา ปทสทฺทํ อสาเวนฺโต สณิกํ คนฺตฺวา
ปฏิจฺฉนฺเน ฐตฺวา เต กินฺนเร ทิสฺวา กินฺนริยา ปฏิพทฺธจิตฺโต
หุตฺวา ตํ กินฺนรํ วิชฺฌิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา อิมาย สทฺธึ
สํวาสํ กปฺเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา จนฺทกินฺนรํ วิชฺฌิ ฯ โส
เวทนาปฺปตฺโต ปริเทวมาโน จตสฺโส คาถา อภาสิ
        อุปนียติทํ มญฺเญ จนฺเท โลหิตมเทน มชฺชามิ
        ชหามิ ชีวิตํ ปาณา เม จนฺเท นิรุชฺฌนฺติ ฯ
        โอสธิ เม ทุกฺขํ หทยํ เม ฑยฺหเต นิตมามิ
        ตว จนฺทิยา โสจนฺติยา น นํ อญฺเญหิ โสเกหิ ฯ
        ติณมิว มิลายามิ นที อปริปุณฺณาว สุสฺสามิ
        ตว จนฺทิยา โสจนฺติยา น นํ อญฺเญหิ โสเกหิ ฯ
        วสฺสมิว สเร ปาเท อสฺสูนิ วตฺตเร มยฺหํ
        ตว จนฺทิยา โสจนฺติยา น นํ อญฺเญหิ โสเกหีติ ฯ
     ตตฺถ อุปนียตีติ สนฺธิวิจฺเฉทํ นียติ ฯ อิทนฺติ ชีวิตํ ฯ ปาณาติ
ภทฺเท จนฺเท มม ชีวิตปาณา นิรุชฺฌนฺติ ฯ โอสธิ เมติ ชีวิตํ
เม โอสีทติ ฯ นิตมามีติ อติกิลมามิ ฯ ตว จนฺทิยาติ อิมํ มม
ทุกฺขํ ฯ น นํ อญฺเญหิ โสเกหีติ อถ โข ตว จนฺทิยา โสจนฺติยา
โสกเหตุ ยสฺมา ตฺวํ มม วิโยเคน โสจิสฺสสิ ตสฺมาติ อตฺโถ ฯ
ติณมิว มิลายามีติ ตตฺตปาสาเณ ขิตฺตติณมิว มูลฉินฺนวนมิว มิลายามีติ
วทติ ฯ สเร ปาเทติ ยถา นาม ปพฺพตปาเท ปติตวสฺสํ สริตฺวา
อจฺฉินฺนธารํ วตฺตติ ฯ
     มหาสตฺโต อิมาหิ จตูหิ คาถาหิ ปริเทวิตฺวา ปุปฺผสยเน
นิปนฺโนว สตึ วิสชฺเชตฺวา ปริวตฺติ ฯ ราชาปิ ฐิโตว ฯ อิตรา
มหาสตฺเต ปริเทวนฺเต อตฺตโน รติยา มตฺตา หุตฺวา ตสฺส วิทฺธภาวํ
น ชานาติ วิสญฺญํ ปน นํ ปริวตฺติตฺวา นิปนฺนํ ทิสฺวา กินฺนุ โข
เม สามิกสฺส ทุกฺขนฺติ อุปธาเรนฺตี ปหารมุขโต ปคฺฆรนฺตํ โลหิตํ
ทิสฺวา ปิยสามิเก อุปฺปนฺนํ พลวโสกํ สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี
มหาสทฺเทน ปริเทวิ ฯ ราชา กินฺนโร มโต ภวิสฺสตีติ นิกฺขมิตฺวา
อตฺตานํ ทสฺเสสิ ฯ จนฺทา ตํ ทิสฺวา อิมินา เม โจเรน ปิยสามิโก
วิทฺโธ ภวิสฺสตีติ กมฺปมานา ปลายิตฺวา ปพฺพตมตฺถเก ฐตฺวา
ราชานํ ปริภาสนฺตี ปญฺจ คาถา อภาสิ
        ปาโปสิ โข ราชปุตฺต โย เม อิจฺฉิตปตึ วรากิยา
        วิชฺฌ วนมูลสฺมึ โยยํ วิทฺโธ ฉมา เสติ ฯ
        อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ ปฏิมุจฺจตุ ราชปุตฺต ตว มาตา
        โย มยฺหํ หทยโสโก กึปุริสํ อเปกฺขมานาย ฯ
        อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ ปฏิมุจฺจตุ ราชปุตฺต ตว ชายา
        โย มยฺหํ หทยโสโก กึปุริสํ อเปกฺขมานาย ฯ
        มา จ ปุตฺตํ มา จ ปตึ อทฺทกฺขิ ราชปุตฺต ตว มาตา
        โย กึปุริสํ อวธิ อทูสกํ มยฺหํ กามาหิ ฯ
        มา จ ปุตฺตํ มา จ ปตึ อทฺทกฺขิ ราชปุตฺต ตว ชายา
        โย กึปุริสํ อวธิ อทูสกํ มยฺหํ กามาหีติ ฯ
     ตตฺถ วรากิยาติ กปณาย ฯ ปฏิมุจฺจตูติ ปติลภตุ ผุสฺสตุ
ปาปุณาตุ ฯ มยฺหํ กามาหีติ มยิ กาเมน ฯ
     ราชา ตํ ปญฺจหิ คาถาหิ ปริเทวิตฺวา ปพฺพตมตฺถเก ฐิตํเยว
อสฺสาเสนฺโต คาถมาห
        มา ตฺวํ จนฺเท โรทิ มา โสจิ วนติมิรมตฺตกฺขิ
        มม ตฺวํ โหหิสิ ภริยา ราชกุเล ปูชิตา นารีภีติ ฯ
     ตตฺถ จนฺเทติ มหาสตฺตสฺส ปริเทวนกาเล นามสฺส สุตตฺตา
เอวมาห ฯ วนติมิรมตฺตกฺขีติ วนติมิรปุปฺผสมานกฺขิ ฯ ปูชิตา
นารีภีติ โสฬสนฺนํ อิตฺถีสหสฺสานํ เชฏฺฐกา อคฺคมเหสี ฯ
     จนฺทา ตสฺส วจนํ สุตฺวา ตฺวํ กึ วเทสีติ สีหนาทํ นทนฺตี
อนนฺตรํ คาถมาห
        อปิ นูนาหํ มริสฺสํ น จปน ราชปุตฺต ตว เหสฺสํ
        โย กึปุริสํ อวธิ อทูสกํ มยฺหํ กามาหีติ ฯ
     ตตฺถ อปิ นูนาหนฺติ อปิ เอกํเสเนว อหํ มริสฺสํ ฯ
     โส ตสฺสา วจนํ สุตฺวา นิจฺฉนฺทราโค หุตฺวา อิตรํ คาถมาห
        อปิ ภีรุเก ชีวิตุกามเก กึปุริสิ คจฺฉสิ หิมวนฺตํ
        ตาลิสตคฺครโภชนา อญฺเญ ตํ มิคา รมิสฺสนฺตีติ ฯ
     ตตฺถ อปิ ภีรุเกติ อติภีรุกชาติเก ฯ ตาลิสตคฺครโภชนาติ
ตฺวํ ตาลิสปตฺตตคฺครปตฺตโภชนา มิคี อญฺเญ ตํ มิคา รมิสฺสนฺติ
น ตฺวํ ราชกุเล รหา คจฺฉาติ นํ อวจ ฯ
     วตฺวา จปน นิรเปกฺโข หุตฺวา ปกฺกามิ ฯ สา ตสฺส คตภาวํ
ญตฺวา โอรุยฺห มหาสตฺตํ อาลิงฺคิตฺวา ปพฺพตมตฺถกํ อาโรเปตฺวา
ปพฺพตตเล นิปชฺชาเปตฺวา สีสมสฺส อตฺตโน อุรูสุ ฐเปตฺวา
พลวปริเทวํ ปริเทวมานา ทฺวาทส คาถา อภาสิ
        เต ปพฺพตา ตา จ กณฺฑรา ตา จ คิริคุหาโย
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        เยสุ ปพฺพเตสุ มยํ เอกโต อภิรมิมฺหา
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        เต ปณฺณสณฺฐตา รมณียา วาฬมิเคหิ อนุจฺฉินฺนา
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        อจฺฉา สวนฺตี คิรินทิโย กุสุมาภิกิณฺณโสตาโย
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        นีลานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส กูฏานิ ทสฺสนียานิ
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        ปีตานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส กูฏานิ ทสฺสนียานิ
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        ตมฺพานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส กูฏานิ ทสฺสนียานิ
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        ตุงฺคานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส กูฏานิ ทสฺสนียานิ
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        เสตานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส กูฏานิ ทสฺสนียานิ
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        จิตฺรานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส กูฏานิ ทสฺสนียานิ
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสิ ฯ
        ยกฺขคณเสวิเต คนฺธมาทเน โอสเถหิ สญฺฉนฺเน
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสํ ฯ
        กึปุริสเสวิเต คนฺธมาทเน โอสเถหิ สญฺฉนฺเน
        ตตฺถ ตํ อปสฺสนฺตี กึปุริส กถํ อหํ กาสนฺติ ฯ
     ตตฺถ เต ปพฺพตาติ เยสุ มยํ เอกโต อภิรุหิมฺหา อิเม เต
ปพฺพตา จ กณฺฑรา จ คิริคุหาโย ตตฺเถว ฐิตา เตสํ อหํ อิทานิ
ตํ อปสฺสนฺตี กถํ กาสํ กึ กริสฺสามีติ เตสุ ปุปฺผผลปลฺลวาทิโสภํ
ตํ อปสฺสนฺตี กถํ อธิวาเสตุํ สกฺขิสฺสามีติ ปริเทวติ ฯ ปณฺณสณฺฐตาติ
ตาลิสปตฺตาทิคนฺธปณฺณสณฺฐตา ฯ อจฺฉาติ วิปฺปสนฺโนทกา ฯ นีลานีติ
มณิมยานิ ฯ ปีตานีติ โสวณฺณมยานิ ฯ ตมฺพานีติ มโนสิลามยานิ ฯ
ตุงฺคานีติ อุจฺจานิ ติขิณคฺคานิ ฯ เสตานีติ รชฏมยานิ ฯ จิตฺรานีติ
สตฺตรตนมิสฺสิตานิ ฯ ยกฺขคณเสวิเตติ ภุมฺมเทวตาหิ เสวิเต ฯ
     อิติ สา ทฺวาทสหิ คาถาหิ ปริเทวิตฺวา มหาสตฺตสฺส อุเร
หตฺถํ ฐเปตฺวา สนฺตาปภาวํ ญตฺวา จนฺโท ชีวติเยว
เทวตาอุชฺฌานกมฺมํ กตฺวา ชีวิตมสฺส ทสฺสามีติ จินฺเตตฺวา กินฺนุ
โข โลกปาลา นาม นตฺถิ อุทาหุ วิปฺปวุฏฺฐา อาทู มตา เต เม
ปิยสามิกํ น รกฺขนฺตีติ เทวุชฺฌานกมฺมํ อกาสิ ฯ ตสฺสา โสกเวเคน
สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหํ อโหสิ ฯ สกฺโก อาวชฺเชนฺโต ตํ การณํ
ญตฺวา พฺราหฺมณวณฺเณนาคนฺตฺวา กุณฺฑิกโต อุทกํ คเหตฺวา
มหาสตฺตํ สิญฺจิ ฯ ตาวเทว วิสํ อนฺตรธายิ ฯ วโณ รูหิ อิมสฺมึ
ฐาเน วิทฺโธติปิ น ปญฺญายิ ฯ มหาสตฺโต สุขิโต อุฏฺฐาสิ ฯ
จนฺทา ปิยสามิกํ ตํ อโรคํ ทิสฺวา โสมนสฺสปฺปตฺตา สกฺกสฺส
ปาเท วนฺทนฺตี อนนฺตรํ คาถมาห
        วนฺเท เต อยิราพฺราหฺเม โย เม อิจฺฉิตํ ปตึ วรากิยา
        อมเตน อภิสิญฺจิ สมาคตสฺมึ ปิยตเมนาติ ฯ
     ตตฺถ อมเตนาติ อุทกํ อมตนฺติ มญฺญมานา เอวมาห ฯ
ปิยตเมนาติ ปิยตเรน อยเมว ปาโฐ ฯ
     สกฺโก เตสํ โอวาทํ อทาสิ อิโต ปฏฺฐาย จนฺทปพฺพโต
โอรุยฺห มนุสฺสปถํ มา คมิตฺถ อิเธว วสถาติ เอวญฺจปน เต
โอวทิตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต ฯ จนฺทาปิ กึ โน สามิ อิมินา
สปริปนฺถฏฺฐาเนน เอหิ จนฺทปพฺพตเมว คมิสฺสามาติ วตฺวา
โอสานคาถมาห
        วิจรามทานิ คิริวรนทิโย กุสุมาภิกิณฺณโสตาโย
        นานาทุมวสนาโย ปิยํ วทาม อญฺญมญฺญสฺสาติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพเปสา มยิ อสํหิรจิตฺตา อนญฺญเนยฺยาเอวาติ วตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา ราชา เทวทตฺโต อโหสิ สกฺโก อนุรุทฺโธ จนฺทา
ราหุลมาตา จนฺทกินฺนโร ปน อหเมวาติ ฯ
                  จนฺทกินฺนรชาต กํ ทุติยํ ฯ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๒๕๗-๒๖๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=5230&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=5230&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1883
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=7268
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=7539
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=7539
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27