อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                   ๓. มหาอุกฺกุสชาตกํ ฯ
     อุกฺกา มิลาจา พนฺธนฺตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
มิตฺตคนฺถกอุปาสกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส กิร สาวตฺถิยํ ปริชิณฺณกุลสฺส ปุตฺโต สหายํ เปเสตฺวา
อญฺญตรํ กุลธีตรํ วาราเปติ ฯ อตฺถิ ปนสฺส อุปฺปนฺนํ กิจฺจํ
นิฏฺฐรณสมตฺโถ มิตฺโต จ สหาโย จาติ ฯ นตฺถีติ ฯ เตนหิ
มิตฺเต ตาว คนฺเถตูติ วุตฺเต ตสฺมึ โอวาเท ฐตฺวา ปฐมํ ตาว
จตูหิ โทวาริเกหิ สทฺธึ เมตฺตึ อกาสิ อนุปุพฺเพน นครคุตฺติกานีก-
มหามตฺตาทีหิ สทฺธึ เมตฺตึ อกาสิ เสนาปตินาปิ อุปราเชนาปิ สทฺธึ
เมตฺตึ อกาสิ เตหิ ปน สทฺธึ เอกโต หุตฺวา รญฺญา สทฺธึ
เมตฺตึ อกาสิ ตโต อสีติยา มหาเถเรหิ สทฺธึ อานนฺทตฺเถเรน
สทฺธึ เอกโต หุตฺวา ตถาคเตน สทฺธึ เมตฺตึ อกาสิ ฯ อถ นํ
สตฺถา สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐาเปสิ ฯ ราชาปิ เอตสฺส
อิสฺสริยมทาสิ ฯ โส มิตฺตคนฺถโกเยวาติ ปากโฏ ชาโต ฯ อถสฺส
ราชา มหนฺตํ เคหํ ทตฺวา อาวาหมงฺคลํ กาเรสิ ฯ ราชานํ อาทึ
กตฺวา มหาชโน ปณฺณากาเร ปหิณิ ฯ อถสฺส ภริยา รญฺญา
ปหิตํ ปณฺณาการํ อุปราชสฺส อุปราเชน ปหิตํ ปณฺณาการํ
เสนาปติสฺสาติ เอเตเนวุปาเยน สกลนครวาสิโน อาพนฺธิตฺวา
คณฺหิ ฯ สตฺตเม ทิวเส มหาสกฺการํ กตฺวา ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา
ปญฺจสตภิกฺขุสงฺฆสฺส พุทฺธปฺปมุขสฺส มหาทานํ ทตฺวา ภตฺตกิจฺจาวสาเน
สตฺถารา กถิตํ อนุโมทนํ สุตฺวา อุโภปิ ชายปติกา โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหึสุ ฯ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส
มิตฺตคนฺถกอุปาสโก อตฺตโน ภริยํ นิสฺสาย ตสฺสา วจนํ สุตฺวา
สพฺเพหิ เมตฺตึ กตฺวา รญฺโญ สนฺติกา มหนฺตํ สมฺปตฺตึ ลภิ ตถาคเตน
สทฺธึ เมตฺตึ กตฺวา อุโภปิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิตาติ ฯ สตฺถา
อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา
อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนเวส เอวํ มาตุคามํ นิสฺสาย
มหนฺตํ ยสํ ปตฺโต ปุพฺเพปิ ติรจฺฉานโยนิยํ นิพฺพตฺโต ปเนส
เอติสฺสา วจเนน พหูหิ จ เมตฺตึ กตฺวา ปุตฺตโสกโต มุตฺโตติ
วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต เอเต
ปจฺจนฺตวาสิโน ยตฺถ ยตฺถ พหุมํสํ ลภนฺติ ตตฺถ ตตฺถ คามํ อาพนฺธิตฺวา
อรญฺญํ จริตฺวา มิคาทโย มาเรตฺวา มํสํ อาหริตฺวา ปุตฺตทาเร
โปเสนฺติ ฯ เตสํ คามโต อวิทูเร มหาชาตสโร อตฺถิ ฯ ตสฺส
ทกฺขิณปสฺเส เอโก เสนสกุโณ ปจฺฉิมปสฺเส เอกา เสนสกุณิกา
อุตฺตรปสฺเส สีหมิคราชา ปาจีนปสฺเส อุกฺกุสสกุณราชา วสติ
ชาตสรมชฺเฌ ปน อุณฺณตฏฺฐาเน กจฺฉโป วสติ ฯ ตทา เสโน
เสนึ ภริยา เม โหตีติ วทติ ฯ อถ นํ สา อาห อตฺถิ ปน
เต โกจิ มิตฺโตติ ฯ นตฺถิ ภทฺเทติ ฯ อมฺหากํ อุปฺปนฺนํ ภยํ
วา ทุกฺขํ วา นิฏฺฐรณสมตฺถํ มิตฺตํ วา สหายํ วา ลทฺธุํ วฏฺฏติ
มิตฺเต ตาว คณฺหาหีติ ฯ เกน สทฺธึ เมตฺตึ กโรม ภทฺเทติ ฯ
ปาจีนปสฺเส วสนฺเตน อุกฺกุสราเชน อุตฺตรปสฺเส สีเหน สรมชฺเฌ
กจฺฉเปน สทฺธึ เมตฺตึ กโรหีติ ฯ โส ตสฺสา วจนํ สุตฺวา
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตถา อกาสิ ฯ ตทา เต อุโภปิ วาสํ กปฺเปตฺวา
ตสฺมึเยว สเร เอกสฺมึ ทีปเก กทมฺพรุกฺโข อตฺถิ สมนฺตา อุทเกน
ปริกฺขิตฺโต ตสฺมึ กุลาวกํ กตฺวา ปฏิวสึสุ ฯ เตสํ อปรภาเค
เทฺว โปตกา ชายึสุ ฯ เตสํ ปกฺเขสุ อสญฺชาเตสุเยว เอกทิวสํ เต
ชานปทา ทิวสํ อรญฺญํ จรนฺตา กิญฺจิ มํสํ อลภิตฺวา น สกฺกา
ตุจฺฉหตฺเถหิ ฆรํ คนฺตุํ มจฺเฉ วา กจฺฉเป วา คณฺหิสฺสามาติ
สรํ โอตริตฺวา ตํ ทีปํ คนฺตฺวา ตสฺส กทมฺพสฺส มูเล นิปชฺชิตฺวา
มกสาทีหิ ขชฺชมานา เตสํ ปลาปนตฺถาย อรณึ มตฺเถตฺวา อคฺคึ
นิพฺพตฺเตตฺวา ธูมํ กรึสุ ฯ ธูโม อุคฺคนฺตฺวา สกุเณ ปหริ ฯ
สกุณโปตกา วิรวึสุ ฯ ชานปทา ตํ สุตฺวา อมฺโภ สกุณโปตกานํ
สทฺโท อุฏฺเฐถ อุกฺกา พนฺธถ ฉาตา สยิตุํ น สกฺโกม
สกุณมํสํ ขาทิตฺวาว สยิสฺสามาติ วตฺวา อคฺคึ ชาเลตฺวา อุกฺกา
พนฺธึสุ ฯ สกุณิกา เตสํ สทฺทํ สุตฺวา อิเม อมฺหากํ โปตกํ
ขาทิตุกามา มยํ เอวรูปสฺส ภยสฺส นีหรณตฺถาย มิตฺเต คณฺหาม
สามิกํ อุกฺกุสราชสฺส สนฺติกํ เปเสสฺสามีติ จินฺเตตฺวา คจฺฉ สามิ
โน ปุตฺตานํ ภยํ อุปฺปนฺนํ อุกฺกุสราชสฺส อาโรเจหีติ วตฺวา
ปฐมํ คาถมาห
                อุกฺกา มิลา จา พนฺธนฺติ ทีเป
                ปชา มม ขาทิตุํ ปฏฺฐยนฺติ
                มิตฺตํ สหายญฺจ วเทหิ เสนก
                อาจิกฺข ญาติพฺยสนํ ทิชานนฺติ ฯ
     ตตฺถ มิลาจาติ ชานปทา ฯ ทีเปติ ทีปกมฺหิ ฯ ปชา มมนฺติ
มม ปุตฺตเก ฯ เสนกาติ เสนกสกุณํ นาเมน อาลปติ ฯ ญาติพฺยสนํ
ทิชานนฺติ อมฺหากํ ญาตีนํ ทิชานํ อิทํ พฺยสนํ อุกฺกุสราชสฺส คนฺตฺวา
อาจิกฺขาหีติ วทติ ฯ
     โส เวเคน ตสฺส วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา วสฺสิตฺวา อตฺตโน
อาคตภาวํ ชานาเปตฺวา กโตกาโส ปวิสิตฺวา วนฺทิตฺวา กึการณา
อาคโตสีติ ปุฏฺโฐ อาคตการณํ ทสฺเสนฺโต ทุติยํ คาถมาห
                ทิโช ทิชานํ ปวโรสิ ปกฺขิ จ
                อุกฺกุสราช สรณํ อุเปมิ
                ปชา มม ขาทิตุํ ปฏฺฐยนฺติ
                ลุทฺธา มิลาจา ภว เม สุขายาติ ฯ
     ตตฺถ ทิโชติ ตฺวํ ทิโช เจว ทิชานํ ปวโร จ ฯ
     อุกฺกุสราชา เสนกํ มา ภายีติ อสฺสาเสตฺวา ตติยํ คาถมาห
                มิตฺตํ สหายํ กโรนฺติ ปณฺฑิตา
                กาเล อกาเล สุขเมสนาย
                กโรมิ เต เสนก เอตมตฺถํ
                อริโย หิ อริยสฺส กโรติ กิจฺจนฺติ ฯ
     ตตฺถ กาเล อกาเลติ ทิวา จ รตฺตึ จ ฯ อริโยติ อิธ อาจาโร
อริโยติ อธิปฺเปโต กิเมตฺถ อริยนฺติ วทติ อาจารสมฺปนฺโน หิ
อาจารสมฺปนฺนสฺส กิจฺจํ กโรเตว ฯ
     อถ นํ ปุจฺฉิ กึ สมฺม รุกฺขํ อภิรูหึสุ มิลาจาติ ฯ น
ตาว อภิรูหนฺติ ฯ อุกฺกาเยว พนฺธนฺตีติ ฯ เตนหิ ตฺวํ สีฆํ คนฺตฺวา
มม สหายิกํ อสฺสาเสตฺวา มมาคมนภาวํ อาจิกฺขาติ ฯ โส ตถา
อกาสิ ฯ อุกฺกุสราชาปิ อาคนฺตฺวา กทมฺพสฺส อวิทูเร มิลาจานํ
อภิรูหณํ โอโลเกนฺโต เอกสฺมึ รุกฺขคฺเค นิสีทิตฺวา เอกสฺส มิลาจสฺส
อภิรูหณกาเล เอตสฺมึ กุลาวกสฺส อวิทูเร อภิรูฬฺเห สเร นิมุชฺชิตฺวา
ปกฺเขหิ จ มุเขน จ อุทกํ อาหริตฺวา อุกฺกาย อุปริ อาสิญฺจิ
สา นิพฺพายิ ฯ มิลาจา อิมญฺจ เสนกสกุณํ โปตเก จสฺส
ขาทิสฺสามาติ โอตริตฺวา ปุน อุกฺกํ ชาลาเปตฺวา อภิรูหึสุ ฯ ปุน
โส อุทกํ วิชฺฌาเปสิ ฯ เอเตนุปาเยน พนฺธพนฺธํ นิพฺพาเปนฺตสฺเสวสฺส
อฑฺฒรตฺโต ชาโต ฯ โส อติวิย กิลมิ ฯ เหฏฺฐา อุทเร กิโลมกํ
ตนุตํ คตํ ฯ อกฺขีนิ รตฺตานิ ชาตานิ ฯ ตํ ทิสฺวา สกุณิกา
สามิกํ อาห สามิ อติวิย กิลนฺโต อุกฺกุสราชา เอตสฺส โถกํ
วิสมตฺถาย คนฺตฺวา กจฺฉปราชสฺส กเถหีติ ฯ โส ตํ วจนํ สุตฺวา
อุกฺกุสํ อุปสงฺกมิตฺวา คาถาย อชฺฌภาสิ
                ยํ โหติ กิจฺจํ อนุกมฺปเกน
                อริยสฺส อริเยน กตํ ตยิทํ
                อตฺตานุรกฺขี ภว มา อฑยฺห
                ลจฺฉาม ปุตฺเต ตยิ ชีวมาเนติ ฯ
     ตตฺถ ตยิทนฺติ ตยา อิทํ อยเมว ปาโฐติ ฯ
     โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา สีหนาทํ นทนฺโต ปญฺจมํ คาถมาห
                ตเมว รกฺขาวรณํ กโรนฺโต
                สรีรเภทาปิ น สนฺตสฺสามิ
                กโรนฺติ เหเต สขีนํ สขาโร
                ปาณํ ปชนฺตา สตเมส ธมฺโมติ ฯ
     ฉฏฺฐํ ปน สตฺถา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา ตสฺส คุณํ วณฺเณนฺโต
อาห
        สุทุกฺกรํ กมฺมมกาสิ        อณฺฑโชยํ วิหงฺคโม
        อตฺถาย กุรุโร ปุตฺเต      อฑฺฒรตฺเต อนาคเตติ ฯ
     ตตฺถ กุรุโรติ อุกฺกุสราชา ฯ ปุตฺเตติ เสนสฺส ปุตฺเต รกฺขนฺโต
เตสํ อตฺถาย ฯ อฑฺฒรตฺเต อนาคเตติ ยาว ทิยฑฺฒยามา วายามํ
กโรนฺโต ทุกฺกรํ อกาสิ ฯ
     เสโนปิ อุกฺกุสราช โถกํ วิสมาหิ สมฺมาติ วตฺวา กจฺฉปสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ อุฏฺฐาเปตฺวา กึ สมฺม อาคโตสีติ วุตฺเต
เอวรูปํนาม ภยํ อุปฺปนฺนํ อุกฺกุสราชา ปฐมยามโต ปฏฺฐาย
วายมนฺโต กิลมติ เตนหิ ตว สนฺติกํ อาคโตสฺมีติ วตฺวา สตฺตมํ
คาถมาห
                จุตาปิ เหเก ขลิตา สกมฺมุนา
                มิตฺตานุกมฺปาย ปติฏฺฐหนฺติ
                ปุตฺตา มมตฺตา จ คติมาคโตสฺมิ
                อตฺถํ จเรถ มม วาริจราติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ สามิ เอกจฺเจ หิ ยสโต วา ธนโต วา จุตาปิ
สกมฺมุนา ขลิตาปิ มิตฺตานํ อนุกมฺปาย ปติฏฺฐหนฺติ มมญฺจ
ปุตฺตา อตฺตา อาตุรา เตนาหํ ตํ คตึ ปฏิสรณํ กตฺวา อาคโตสฺมิ
ปุตฺตานํ ชีวิตทานํ ททนฺโต อตฺถํ เม จราหีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา กจฺฉโป อิตรํ คาถมาห
                ธเนน ธญฺเญน จ อตฺตนา จ
                มิตฺตํ สหายญฺจ กโรนฺติ ปณฺฑิตา
                กโรมิ เต เสนก เอตมตฺถํ
                อริโย อริยสฺส กโรติ กิจฺจนฺติ ฯ
     อถสฺส ปุตฺโต อวิทูเร นิปนฺโน ปิตุ วจนํ สุตฺวา มา เม
ปิตา กิลมตุ กิจฺจํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นวมํ คาถมาห
                อปฺโปสฺสุกฺโก ตาต ตฺวํ นิสีท
                ปุตฺโต ปิตุ จรติ อตฺถจริยํ
                อหํ จริสฺสามิ เตฺวว อตฺถํ
                เสนสฺส ปุตฺเต ปริตฺตายมาโนติ ฯ
     อถ นํ ปิตา คาถาย อชฺฌภาสิ
                อทฺธา หิ ตาต สตเมส ธมฺโม
                ปุตฺโต ปิตูนํ จเร อตฺถจริยํ
                อปฺเปว มํ ทิสฺวาน ปวฑฺฒกายํ
                เสนสฺส ปุตฺตา น วิเหฐเยยฺยุนฺติ ฯ
     ตตฺถ สตเมส ธมฺโมติ ปณฺฑิตานํ เอส ธมฺโม ฯ ปุตฺตา
นาติ เสนปุตฺเต มิลาจา น เหฐเยยฺยุํ ฯ
     เอวํ วตฺวา มหากจฺฉโป สมฺม มา ภายิ ตฺวํ ปุรโต
คจฺฉ อิทานาหํ คมิสฺสามีติ ตํ อุยฺโยเชตฺวา อุทเก ปติตฺวา กลลญฺจ
เสวาลญฺจ สงฺกฑฺฒิตฺวา อาทาย ทีปกํ คนฺตฺวา อคฺคึ วิชฺฌาเปตฺวา
นิปชฺชิ ฯ มิลาจา กึ โน เสนโปตเกหิ อิมํ กาณกจฺฉปํ ปริวตฺติตฺวา
มาเรสฺสาม อยํ โน สพฺเพสํ ปโหสฺสตีติ วลฺลิโย อุทฺธริตฺวา
ชิยํ คเตฺวา นิวตฺถปิโลติกํ วิโมเจตฺวา เตสุ เตสุ ฐาเนสุ พนฺธิตฺวา
กจฺฉปํ ปริวตฺเตตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ กจฺฉโปปิ เต อากฑฺฒนฺโต
คนฺตฺวา คมฺภีรฏฺฐาเน อุทเก ปติ ฯ เตปิ กจฺฉปโลเภน สทฺธึ
คนฺตฺวา อุทกปุณฺณาย กุจฺฉิยา กิลมนฺตา นิกฺขมิตฺวา โภ เอเกน
โน อุกฺกุเสน ยาว อฑฺฒรตฺตา อุกฺกา วิชฺฌาปิตา อิทานิ อิมินา
กจฺฉเปน อุทเก ปติตฺวา อุทกํ ปาเยตฺวา มโหทรา กตมฺหา ปุน
อคฺคึ กตฺวา อรุเณ อุคฺคเตปิ อิเม เสนโปตเก ขาทิสฺสามาติ
อคฺคึ กาตุํ อารภึสุ ฯ สกุณิกา เตสํ กถํ สุตฺวา สามิ อิเม
ยาย กายจิเวลาย อมฺหากํ ปุตฺเต ขาทิตฺวาว คมิสฺสนฺติ สหายสฺส
โน สีหสฺส สนฺติกํ คจฺฉาติ อาห ฯ โส ตํ ขณญฺเญว ตสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา กึ อเวลาย อาคโตสีติ วุตฺเต อาทิโต ปฏฺฐาย
ตํ ปวุตฺตึ อาโรเจตฺวา เอกาทสมํ คาถมาห
                ปสู มนุสฺสา มิควิริยเสฏฺฐ
                ภยฏฺฐิตา เสฏฺฐมุปคจฺฉนฺติ
                ปุตฺตา มมตฺตา คติมาคโตสฺมิ
                ตฺวํ โนสิ ราชา ภว เม สุขายาติ ฯ
     ตตฺถ ปสูติ สพฺพติรจฺฉาเน อาห อิทํ วุตฺตํ โหติ สามิ
มิเคสุ วิริเยน เสฏฺโฐ โลกสฺมึ สพฺเพ ติรจฺฉานาปิ มนุสฺสาปิ
ภยฏฺฐิตา หุตฺวา เสฏฺฐํ อุปคจฺฉนฺติ มม จ ปุตฺตา อาตุรา
สฺวาหํ ตํ คตึ กตฺวา อาคโตสฺมิ ตฺวํ อมฺหากํ ราชา สุขาย
เม ภวาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สีโห คาถมาห
                กโรมิ เต เสนก เอตมตฺถํ
                อายาม เต ตํ ทิสตํ วธาย
                กถํ หิ วิญฺญู ปหุ สมฺปชาโน
                น วายเม อตฺตชนสฺส คุตฺติยาติ ฯ
     ตตฺถ ตํ ทิสตนฺติ ตํ ทิสานํ สมุหํ ตํ ตว ปจฺจตฺถิกคณนฺติ
อตฺโถ ฯ ปหูติ อมิตฺเต หนฺตุํ สมตฺโถ ฯ สมฺปชาโนติ มิตฺตสฺส
ภยุปฺปตฺตึ ชานนฺโต ฯ อตฺตชนสฺสาติ อตฺตสมสฺส องฺคสมสฺส ชนสฺส
มิตฺตสฺสาติ อตฺโถ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา คจฺฉ ตฺวํ ปุตฺเต สมสฺสาเสหีติ
ตํ อุยฺโยเชตฺวา มณิวณฺณํ อุทกํ มทฺทมาโน ปายาสิ ฯ มิลาจา
ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา กุรุเรน ตาว อมฺหากํ อุกฺกา วิชฺฌาปิตา
กจฺฉเปนมฺหากํ นิวตฺถปิโลติกานํ อสฺสามิกา กตา อิทานิปิ สีโห
โน ชีวิตกฺขยเมว ปาเปสฺสตีติ มรณภยตชฺชิตา เยน วา เตน วา
ปลายึสุ ฯ สีโห ตสฺส มูลํ อาคนฺตฺวา รุกฺขมูเล น กิญฺจิ
อทฺทส ฯ อถ นํ กุรุโร จ กจฺฉโป จ เสโน จ อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทึสุ ฯ โส เตสํ มิตฺตานิสํสํ กเถตฺวา อิโต ปฏฺฐาย มิตฺตธมฺมํ
อภินฺทิตฺวา อปฺปมตฺตา โหถาติ โอวทิตฺวา ปกฺกามิ ฯ เตปิ
สกฏฺฐานานิ คตา ฯ เสนสกุณิกา อตฺตโน ปุตฺตํ โอโลเกตฺวา
มิตฺเต นิสฺสาย อมฺเหหิ ทารกา ลทฺธาติ สุขนิสินฺนสมเย เสเนน
สทฺธึ สลฺลปนฺตี มิตฺตธมฺมปกาสนานาม ฉ คาถา อภาสิ
                มิตฺตํ กยิราถ สุหทยญฺจ
                อยิรญฺจ กยิราถ สุขาคมาย
                นิวตฺถโกโชว สเรภิหนฺตฺวา
                โมทาม ปุตฺเตหิ สมงฺคิภูตา ฯ
        สกมิตฺต สฺส กมฺเมน       สหายสฺสาปลายิโน
        กุชฺชนฺตมุปฺปกุชฺชนฺติ        โลมหํสา หทยงฺคมํ ฯ
                มิตฺตํ สหายํ อธิคมฺม ปณฺฑิโต
                โส ภุญฺชติ ปุตฺตํ ปสุํ ธนํ วา
                อหญฺจ ปุตฺตา จ ปติ จ มยฺหํ
                มิตฺตานุกมฺปาย สมงฺคิภูตา ฯ
                ราชาวตา สุรวตา จ อตฺโถ
                สมฺปนฺนสขิสฺส ภวนฺติ เหเต
                โย มิตฺตวา ยสวา อุคฺคตตฺโต
                อสฺมึ โลเก โมทติ กามกามิ ฯ
        กรณียานิ มิตฺตานิ         ทลิทฺเทนาปิ เสนก
        ปสฺส มิตฺตานุกมฺปาย       สมคฺคมฺหา สญาตเก ฯ
        สูเรน พลวนฺเตน         โย มิตฺตํ กุรุเต ทิโช
        เอวํ โส สุขิโต โหติ      ยถาหํ ตวญฺจ เสนกาติ ฯ
     ตตฺถ มิตฺตญฺจาติ ยํกญฺจิ อตฺตโน มิตฺตญฺจ ฯ สุหทยญฺจาติ
สุหทยสหายญฺจ สามิกฏฺฐานํ อยิรญฺจ กโรเถว ฯ นิวตฺถโกโชว
สเรภิหนฺตฺวาติ เอตฺถ โกโชติ กวโจ ยถานาม ปฏิมุกฺกกวโจ
สเร อภิหนติ นิวาเรติ เอวํ มยํปิ มิตฺตพเลน ปจฺจตฺถิเก อภิหนฺตฺวา
ปุตฺเตหิ สทฺธึ โมทามาติ วทติ ฯ สกมิตฺตสฺส กมฺเมนาติ สกสฺส
มิตฺตสฺส ปรกฺกเมน ฯ สหายสฺสาปลายิโนติ สหายสฺส อปลายิโน
มิคราชสฺส ฯ โลมหํสาติ ปกฺขิโน อมฺหากํ ปุตฺตกา มญฺจ กุชฺชนฺตํ
หทยงฺคมํ มธุรสรํ นิจฺฉาเรตฺวา อุปกุชฺชนฺติ ฯ สมงฺคิภูตาติ เอกฏฺฐาเน
ฐิตา ฯ ราชวตา สุรวตา จ อตฺโถติ ยสฺส สีหสทิโส ราชา
อุกฺกุสกจฺฉปสทิสา จ สูรา มิตฺตา โหนฺติ เตน ราชวตา สุรวตา
จ อตฺโถ สกฺกา ปาปุณิตุํ ฯ ภวนฺติ เหเตติ โย จ สมฺปนฺนสโข
ปริปุณฺณมิตฺตธมฺโม ตสฺส เหเต สหายา ภวนฺติ ฯ อุคฺคตตฺโตติ
สิริโสภคฺเคน อุคฺคตภาโว ฯ อสฺมิญฺจ โลเกติ อิธโลกสงฺขาเต อสฺมึ
โลเก โมทติ ฯ กามกามีติ สามิกํ อาลปติ โส หิ กาเม กามยนฺโต
กามกามินาม ฯ สมคฺคมฺหาติ สมคฺคา ชาตมฺหา ฯ สญาตเกติ
ญาตเกหิ ปุตฺเตหิ สทฺธึ ฯ
     เอวํ สา ฉหิ คาถาหิ มิตฺตธมฺมสฺส คุณํ กเถสิ ฯ เต สพฺเพปิ
สหายกา มิตฺตธมฺมํ อภินฺทิตฺวา ยาวตายุกํ ฐตฺวา ยถากมฺมํ คตา ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนเวส
ภริยํ นิสฺสาย สุขปฺปตฺโต ปุพฺเพปิ สุขปฺปตฺโตเยวาติ วตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา เสโน จ เสนี จ ชายปติกา อเหสุํ ปุตฺตกจฺฉโป
ราหุโล ปิตา มหาโมคฺคลฺลาโน อุกฺกุโส สารีปุตฺโต สีโห ปน
อหเมวาติ ฯ
                   มหาอุกฺกุสชาตกํ ตติยํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๒๖๕-๒๗๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=5399&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=5399&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1891
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=7324
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=7603
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=7603
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27