อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                   ๙. ตจฺฉกสุกรชาตกํ ฯ
     ยเทสมานา วิจริมฺหาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เทฺว
มหลฺลกตฺเถเร อารพฺภ กเถสิ ฯ
     มหาโกสลฺโล กิร พิมฺพิสารสฺส ธีตรํ เทนฺโต ธีตุ นฺหานียมูลตฺถาย
กาสิกคามํ อทาสิ ฯ ปเสนทิราชา อชาตสตฺตุนา ปิตริ มาริเต ตํ
คามํ อจฺฉินฺทิ ฯ เตสุ ตสฺสตฺถาย ยุชฺฌนฺเตสุ ปฐมํ อชาตสตฺตุสฺส
ชโย อโหสิ ฯ โกสลราชา ปราชยํ ปตฺโต อมจฺเจ ปุจฺฉิ เกน
นุโข อุปาเยน อชาตสตฺตุํ คณฺเหยฺยามาติ ฯ มหาราช ภิกฺขูนาม
มนฺตกุสลา โหนฺติ จารปุริเส เปเสตฺวา ภิกฺขูนํ กถํ ปริคฺคณฺหิตุํ
วฏฺฏตีติ ฯ ราชา สาธูติ ปฏิสุณิตฺวา เอถ ตุมฺเห วิหารํ
คนฺตฺวา ปฏิจฺฉนฺนา หุตฺวา ภทนฺตานํ กถํ ปริคฺคณฺหถาติ
ปุริเส ปโยเชสิ ฯ เชตวเนปิ พหู ราชปุริสา ปพฺพชิตา โหนฺติ ฯ
เตสุ เทฺว มหลฺลกตฺเถรา วิหารปจฺจนฺเต ปณฺณสาลาย วสนฺติ
เอโก ธนุคฺคหติสฺสตฺเถโรนาม เอโก มนฺตทตฺตตฺเถโรนาม ฯ เต
สพฺพรตฺตึ สุปิตฺวา ปจฺจูสกาเล ปพุชฺฌึสุ ฯ เตสุ ธนุคฺคหติสฺสตฺเถโร
อคฺคึ ชาเลตฺวา อาห ภนฺเต มนฺตทตฺตตฺเถราติ ฯ กึ ภนฺเตติ ฯ
นิทฺทายถ ตุมฺเหติ ฯ น นิทฺทายาม กึ กาตพฺพนฺติ ฯ ภนฺเต พาลโก
วตายํ ปเสนทิโกสลราชา ปาตีมตฺตโภชนเมว ปริภุญฺชิตุํ ชานาตีติ ฯ
อถ กึ ภนฺเตติ ฯ อตฺตโน กุจฺฉิมฺหิ ปาณกมตฺเตน อชาตสตฺตุนา
ปราชิโต ราชาติ ฯ กึ ปน ภนฺเต กาตุํ วฏฺฏตีติ ฯ ภนฺเต
มนฺตทตฺตตฺเถร ยุทฺธํนาม สกฏพฺยุหจกฺกพฺยุหปทุมพฺยุหาทิวเสน ติวิธํ
เตสุ ภาคิเนยฺยํ อชาตสตฺตุํ คณฺหนฺเตน สกฏพฺยุหํ กตฺวา คณฺหิตุํ
วฏฺฏตีติ อสุกํนาม อสุกํนาม ปพฺพตฺขณฺฑํ ทฺวีสุ ปสฺเสสุ ปุริเส
ฐเปตฺวา ปุรโต พลํ ทสฺเสตฺวา อนฺโต ปวิฏฺฐภาวํ ญตฺวา
นทิตฺวา วคฺคิตฺวา กุมิเน ปวิฏฺฐมจฺฉํวิย อนฺโตมุฏฺฐิยํ กตฺวา
คเหตุํ สกฺกาติ ฯ ปโยชิตปุริสา ตํ กถํ สุตฺวา คนฺตฺวา รญฺโญ
อาโรเจสุํ ฯ ราชา มหติยา เสนาย คนฺตฺวา ตถา กตฺวา
อชาตสตฺตุํ คเหตฺวา สงฺขลิกพนฺธเนน พนฺธิตฺวา กติปาหํ นิมฺมทํ
กตฺวา ปุน เอวรูปํ มา กรีติ อสฺสาเสตฺวา โมเจตฺวา ธีตรํ
วชิรกุมารึนาม ตสฺส ทตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน วิสชฺเชสิ ฯ
โกสลรญฺญา ธนุคฺคหติสฺสตฺเถรสฺส สํวิธาเนน อชาตสตฺตุ คหิโตติ ภิกฺขูนํ
อนฺตเร กถา สมุฏฺฐหิ ฯ ธมฺมสภายํ ตเมว กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ ฯ สตฺถา
อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา
อิมายนามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ ธนุคฺคหติสฺสตฺเถโร
ยุทฺธสํวิธาเน เฉโกติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสีนครสฺส ทฺวารคามวาสี เอโก วฑฺฒกี อตฺตโน
ทารุอตฺถาย อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อาวาเฏ ปติตํ เอกํ สุกรโปตกํ
ทิสฺวา อาเนตฺวา ตจฺฉกสุกโรติสฺส นามํ กตฺวา โปเสสิ ฯ โส
ตสฺส อุปการโก อโหสิ ฯ ตุณฺเฑน รุกฺขํ ปริวตฺติตฺวา เทติ นาสิกาย
เวเฐตฺวา กาฬสุตฺตํ กฑฺฒติ มุเขน ฑํสิตฺวา วาสินิขาทนมุคฺครํ
อาหรติ ฯ โส วุฑฺฒิปตฺโต มหาพโล มหาสรีโร อโหสิ ฯ
อถ วฑฺฒกีปิ ตสฺมึ ปุตฺตเปมํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา อิมํ อิเธว วสนฺตํ
โกจิเทว หึเสยฺยาติ อรญฺเญ วิสชฺเชสิ ฯ โส จินฺเตสิ อหํ
อิมสฺมึ อรญฺเญ เอกโกว วสิตุํ น สกฺขิสฺสามิ ญาตเก ปริเยสิตฺวา
เตหิ ปริวุโต วสิสฺสามีติ ฯ โส วนฆฏาย สุกเร ปริเยสนฺโต
พหู สุกเร ทิสฺวา ตุสิตฺวา ติสฺโส คาถา อภาสิ
              ยเทสมานา วิจริมฺหา   ปพฺพตานิ วนานิ จ
              อนฺเวสํ วิปุเล ญาตี    เตเม อธิคตา มยา ฯ
              พหุํ จิทํ มูลผลํ        ภกฺโข จายํ อนปฺปโก
              รมฺมาปิ คิรินทิโย      ผาสุวาโส ภวิสฺสติ ฯ
              อิเธวาหํ วสิสฺสามิ     สห สพฺเพหิ ญาตีภิ
              อปฺโปสฺสุกฺโก นิราสงฺกิ  อโสโก อกุโตภโยติ ฯ
     ตตฺถ ยเทสมานาติ ยํ ญาติคณํ ปริเยสนฺตา มยํ วิจริมฺหา ฯ
อนฺเวสนฺติ จิรํ วต อนฺเวสนฺโตปิ จรึ ฯ เตเมติ เต อิเม ฯ
ภกฺโขติ เสฺวว วนมูลผลาผลสงฺขาโต ภกฺโข ฯ อปฺโปสฺสุกฺโกติ
อปฺโปสฺสุกฺโก หุตฺวา ฯ
     สุกรา ตสฺส วจนํ สุตฺวา จตุตฺถํ คาถมาหํสุ
              อญฺญมฺหิ เลณํ ปริเยส   สตฺตุ โน อิธ วิชฺชติ
              โส ตจฺฉ สุกเร หนติ   อิธาคนฺตฺวา วรํวรนฺติ ฯ
     ตตฺถ ตจฺฉาติ ตํ นาเมน อาลปติ ฯ วรํวรนฺติ สุกเร หนติ
หนนฺโต ถูลสรีรํ วรํ วรญฺเญว หนติ ฯ
     อิโต ปรํ อุตฺตานสมฺพนฺธคาถา ปาลินเยเนว เวทิตพฺพา
          โกนมฺหากํ อิธ สตฺตุ         โก ญาตี สุสมาคเต
          ทุปฺปธํเส ปธํเสติ           ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ฯ
          อุทฺธคฺคราชี มิคราชา        พลี ทาฒาวุโธ มิโค
          โส ตจฺฉ สุกเร หนฺติ        อิธาคนฺตฺวา วรํวรํ ฯ
          น โน ทาฒานิ วิชฺชนฺติ       พลํ กาเย สมูหตํ
          สพฺเพสมคฺคา หุตฺวาน        วสํ คาหาม เอกกํ ฯ
          หทยงฺคมํ กณฺณสุขํ           วาจํ ภาสสิ ตจฺฉก
          โยปิ ยุทฺเธ ปลาเปถ        ตํปิ ปจฺฉา หนามเสติ ฯ
     ตตฺถ โกนมฺหากนฺติ อหํ ตุมฺเห ทิสฺวาว อิเม สุกฺรา
อปฺปมํสโลหิตา ภเยน เตสํ ภวิตพฺพนฺติ จินฺตยึ ตสฺมา เม อาจิกฺขถ
โก นุ อมฺหากํ อิธ สตฺตุ ฯ อุทฺธคฺคราชีติ อุทฺธคฺคาหิ สรีรราชีหิ
สมนฺนาคโต พฺยคฺฆํ สนฺธาเยวมาหํสุ ฯ โยปีติ โย อมฺหากํ
อนฺตเร เอโกปิ ปลายิสฺสติ ตํ มยํ ปจฺฉา หนิสฺสามาติ ฯ
     ตจฺฉกสุกโร สพฺเพ สุกเร เอกจิตฺเต กตฺวา ปุจฺฉิ กาย
เวลาย พฺยคฺโฆ อาคมิสฺสตีติ ฯ อชฺช ปาโตว เอกํ คเหตฺวา คโต
เสฺว ปาโตว อาคมิสฺสตีติ ฯ โส ยุทฺธกุสโล อิมสฺมึ ฐาเน ฐิโต
น สกฺกา เชตุนฺติ ภูมิสีสํ ชานาติ ตสฺมา เอกํ ปเทสํ สลฺลกฺเขตฺวา
รตฺติเมว สุกเร โคจรํ คาหาเปตฺวา พลวปจฺจูสโต ปฏฺฐาย
ยุทฺธํนาม สกฏพฺยุหาทิวเสน ติวิธํ โหตีติ วตฺวา ปทุมพฺยุหํ สํวิทหิตฺวา
มชฺฌฏฺฐาเน ขีรปีเต สุกรโปตเก ฐเปสิ เต ปริวาเรตฺวา เตสํ
มาตโร ตา ปริวาเรตฺวา มชฺฌิมสุกริโย ตาสํ อนฺตรา
สุกรโปตเก เตสํ อนฺตรา มกุลทาเฒ ตรุณสุกเร เตสํ อนฺตรา
มหาทาเฒ เตสํ อนฺตรา ชิณฺณสุกเร ตตฺถ ตตฺถ ทสวคฺคํ
วีสติวคฺคํ ตึสวคฺคญฺจ กตฺวา พลคุมฺพํ ฐเปตฺวา อตฺตโน อตฺถาย
เอกํ อาวาฏํ พฺยคฺฆสฺส ปตนตฺถาย เอกํ สุปฺปสณฺฐานํ ปพฺภารกํ
กตฺวา ขณาเปสิ ทฺวินฺนํ อาวาฏานํ อนฺตเร อตฺตโน วสนตฺถาย
ปีฐกํ กาเรสิ ฯ โส ถามสมฺปนฺเน โยธสุกเร คเหตฺวา ตสฺมึ ตสฺมึ
ฐาเน สุกเร อสฺสาเสนฺโต วิจริ ฯ ตสฺเสวํ กโรนฺตสฺส สุริโย
อุคฺคจฺฉติ ฯ อถ พฺยคฺฆราชา กูฏชฏิลสฺส อสฺสมปทา นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพตตเล อฏฺฐาสิ ฯ ตํ ทิสฺวา สุกรา อาคโต โน ภทนฺเต
เวรีติ วทึสุ ฯ มา ภายถ ยํ เอส กโรติ ตํ สพฺพํ ปฏิปกฺขา
หุตฺวา กโรถาติ ฯ พฺยคฺโฆ สรีรํ วิธูนิตฺวา สลตํ โอสกฺกนฺโตวิย
ปสฺสาวมกาสิ ฯ สุกราปิ ตเถว กรึสุ ฯ โส เตสํ กิริยํ ทิสฺวา
จินฺเตสิ น อิเมปุพฺพสทิสา อชฺช มยฺหํ ปฏิสตฺตุโน หุตฺวา
วคฺควคฺคา ฐิตา สํวิทหโก เตสํ เสนานายโกปิ อตฺถิ อชฺช มยา
เอเตสํ สนฺติกํ คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ มรณภยภีโต นิวตฺติตฺวา กูฏชฏิลสฺส
สนฺติกํ คโต ฯ อถ นํ โส ตุจฺฉหตฺถํ ทิสฺวา นวมํ คาถมาห
                   ปาณาติปาตา วิรโต นุสชฺช
                   อภยํ นุ เต สพฺพภูเตสุ ทินฺนํ
                   ทาฒา นุ เต มิควิริย น สนฺติ
                   โย สงฺฆปฺปตฺโต กปโณวชฺฌายสีติ ฯ
     ตตฺถ สงฺฆปฺปตฺโตติ โย ตฺวํ สุกรสงฺฆปฺปตฺโต หุตฺวา กิญฺจิ
โคจรํ อลภิตฺวา กปโณวิย ฌายสีติ ฯ
     อถสฺส พฺยคฺโฆ ติสฺโส คาถา อภาสิ
          น เม ทาฒา น วิชฺชนฺติ      พลํ กาเย สมูหตํ
                   ญาตี จ ทิสฺวาน สมงฺคิ เอกโต
                   ตสฺมาชฺฌายามิ วนมฺหิ เอกโก ฯ
                   อิมสฺสุทํ ยนฺติ ทิสาทิสํ ปุเร
                   ภยทฺทิตา เลณคเวสิโน ปุถู
                   เตทานิ สงฺคมฺม วสนฺติ เอกโต
                   ยตฺถ ฐิตา ทุปฺปสหาชฺช เต มยา ฯ
          ปรินายกสมฺปนฺนา           สหิตา เอกวาทิโน
          เต มํ สมคฺคา หึเสยฺยุํ       ตสฺมา เตสํ น ปฏฺฐเยติ ฯ
     ตตฺถ สมงฺคิ เอกโตติ สหิโต หุตฺวา เอกโต ฐิเต ฯ อิมสฺสุทนฺติ
อิเม สุทํ มยา อกฺขีนิ อุมฺมิเลตฺวา โอโลกิตมตฺตาว ปุพฺเพปิ ทิโสทิสํ
คจฺฉนฺติ ฯ ปุถูติ วิสุํ วิสุํ ฯ ยตฺถ ฐิตาติ ยสฺมึ ภูมิภาเค ฐิตา ฯ
ปรินายกสมฺปนฺนาติ เสนานายกสมฺปนฺนา ฯ ตสฺมา เนสํ น ปฏฺฐเยติ
เตน การเณน เอเตสํ น ปฏฺเฐมิ ฯ
     ตํ สุตฺวา กูฏชฏิโล ตสฺส อุสฺสาหํ ชเนนฺโต คาถมาห
                   เอโกว อินฺโท อสุเร ชินาติ
                   เอโกว เสโน หนฺติ ทิเช ปสยฺห
                   เอโกว พฺยคฺโฆ มิคสงฺฆปตฺโต
                   วรํวรํ หนฺติ พลญฺหิ ตาทิสนฺติ ฯ
     ตตฺถ มิคสงฺฆปตฺโตติ มิคคณปตฺโต หุตฺวา วรํวรํ มิคํ
หนติ ฯ พลญฺหิ ตาทิสนฺติ ตาทิสํ ตสฺส พลํ ฯ
     อถ นํ พฺยคฺโฆ คาถมาห
          นเหว อินฺโท น เสโน       นปิ พฺยคฺโฆ มิคาธิโป
          สมคฺเค สหิเต ญาตี         พฺยคฺโฆ น กุรุเต วเสติ ฯ
     ตตฺถ พฺยคฺโฆ นาติ พฺยคฺฆสทิเส หุตฺวา สรีรวิธูนนาทีนิ กตฺวา
ฐิเต วเส น กุรุเต อตฺตโน วเส วตฺตาเปตุํ น สกฺโกตีติ อตฺโถ ฯ
     ปุน ชฏิโล อุสฺสาเหนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
          กุมฺภิลิกา สกุณิกา           สงฺฆิโน คณจาริโน
          สมฺโมทมานา เอกชฺฌํ        อุปฺปตนฺติ อุยฺยนฺติ จ ฯ
          เตสํ พนฺธิยมานานํ          เอเกตฺถ อปสกฺกติ
          ตญฺจ เสโน นิตาเลติ        เวยฺยคฺฆิเยว สา คตีติ ฯ
     ตตฺถ กุมฺภิลิกาติ เอวนฺนามกา ขุทฺทกสกุณา ฯ อุปฺปตนฺตีติ
โคจเร จรนฺตา ฯ อุยฺยนฺติ จาติ โคจรํ คเหตฺวา อากาเสน คจฺฉนฺติ ฯ
เอเกตฺถ อปสกฺกตีติ เอโกว เอเตสุ โอสกฺกิตฺวา วา เอกปสฺเสน
วา วิสุํ คจฺฉติ ฯ นิตาเลตีติ ปหริตฺวา คณฺหติ ฯ เวยฺยคฺฆิเยว
สา คตีติ พฺยคฺฆานเมว สา คติ เวยฺยคฺฆิ พฺยคฺฆานํ สมคฺควาสํ
คจฺฉนฺตานมฺปิ เอสา เอวรูปา คติ พฺยคฺฆานํ คติเยวนาม โหติ น
หิ สกฺกา สพฺเพหิ เอกโตว คนฺตุํ ตสฺมา โย เอวํ ตตฺถ เอโก
คจฺฉติ ตํ คณฺหาติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา พฺยคฺฆราช ตฺวํ อตฺตโน พลํ น ชานาสิ
มา ภายิ เกวลํ นทิตฺวา ปกฺขนฺทิ เอกโตว คจฺฉนฺตานาม นตฺถีติ
อุสฺสาเหสิ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
          อุสฺสาหิโต ชฏิเลน          ลุทฺเธนามิสจกฺขุนา
          ทาฒิ ทาฒีสุ ปกฺขนฺทิ         มญฺญมาโน ยถา ปุเรติ ฯ
     ตตฺถ ทาฒีติ สยํ ทาฒาวุโธ อิตเรสุ ทาฒาวุเธสุ ปกฺขนฺทิ ฯ
ยถา ปุเรติ ยํ ปุพฺเพ มญฺญติ ตเถว มญฺญมาโน ฯ
     โส กิร คนฺตฺวา ปพฺพตตเล อฏฺฐาสิ ฯ สุกรา ปุนาคโต
สามิ โจโรติ ตจฺฉกสฺส อาโรเจสุํ ฯ โส มา ภายถาติ เต
อสฺสาเสตฺวา อุฏฺฐาย ทฺวินฺนํ อาวาฏานํ อนฺตเร ปีฐกาย
อฏฺฐาสิ ฯ พฺยคฺโฆ เวคํ ชเนตฺวา ตจฺฉกสุกรํ สนฺธาย ปกฺขนฺทิ ฯ
ตจฺฉกสุกโร ปริวตฺติตฺวา ปจฺฉามุโข ปุริมาวาเฏ ปติ ฯ พฺยคฺโฆ
เวคํ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺโต คนฺตฺวา สุปฺปปพฺภาราวาเฏ ปติตฺวา
ปุญฺชกโต อฏฺฐาสิ ฯ ตจฺฉกสุกโร เวเคน อุฏฺฐาย อาวาฏา
อุตฺตาเรตฺวา ตสฺส อนฺตรสตฺถิมฺหิ ทาฒํ โอตาเรตฺวา ยาว หทยา
ผาเลตฺวา คจฺฉติ ฯ มํสํ ขาทิตฺวา มุเขน ฑํสิตฺวา พหิอาวาเฏ
ปาเตตฺวา คณฺหถ มํสนฺติ อาห ฯ ปฐมาคตา เอกวารเมว
ตุณฺโฑตารณมตฺตํ ลภึสุ ฯ ปจฺฉา อาคตา อลภิตฺวา
พฺยคฺฆมํสํนาม กีทิสนฺติ วทึสุ ฯ ตจฺฉกสุกโร อาวาฏา อุตฺตริตฺวา สุกเร
โอโลเกตฺวา กึ นุโข น ตุสฺสถาติ อาห ฯ สามิ เอโก ตาว
พฺยคฺโฆ คหิโต อญฺโญ ปเนโก ทูสกพฺยคฺโฆ คหิโต อญฺโญ
ปเนโก พฺยคฺฆนายโก อตฺถีติ ฯ โกนาเมโสติ ฯ พฺยคฺเฆน อาภตาภตํ
มํสํ ขาทโก กูฏชฏิโลติ ฯ เตนหิ เอถ คณฺหิสฺสาม นนฺติ
เตหิ สทฺธึ เวเคน ปกฺขนฺทิ ฯ ชฏิโล พฺยคฺโฆ จิรายตีติ ตสฺส
อาคมนมคฺคํ โอโลเกนฺโต พหู สุกเร อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา อิเม
พฺยคฺฆํ มาเรตฺวา มม มารณตฺถาย อาคจฺฉนฺติ มญฺเญติ ปลายิตฺวา
เอกํ อุทุมฺพรรุกฺขํ อภิรูหิ ฯ สุกรา เอตํ รุกฺขํ อารูฬฺโหติ
วทึสุ ฯ กึ รุกฺขนฺติ ฯ อุทุมฺพรรุกฺขนฺติ ฯ เตนหิ มา จินฺตยิตฺถ
อิทานิ นํ คณฺหิสฺสามาติ ตรุณสุกเร ปกฺโกสิตฺวา รุกฺขมูลโต ปํสุํ
อปพฺยูหาเปสิ สุกรีหิ มุขปูรํ อุทกํ อาหราเปสิ มหาทาฒสุกเรหิ
สมนฺตา มูลานิ ฉินฺทาเปสิ เอกํ อุชุกํ โอติณฺณมูลเมว อฏฺฐาสิ
ตโต เสสสุกเร ตุมฺเห อเปถาติ โอสฺสาเรตฺวา ชณฺณุเกหิ
ปติฏฺฐหิตฺวา ทาเฒน มูเล ปหริ ฯ ผรสุนา ปหตํวิย ฉินฺทิตฺวา ตํ
รุกฺขํ ปริวตฺเตตฺวา กูฏชฏิลํ ปติตมตฺตเมว สมฺปฏิจฺฉิตฺวา มํสํ
ภกฺเขสุํ ฯ ตํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา รุกฺขเทวตา คาถมาห
          สาธุ สมฺพหุลา ญาตี         อปิ รุกฺขา อรญฺญชา
          สุกเรหิ สมคฺเคหิ           พฺยคฺโฆ เอกายเน หโตติ ฯ
     ตตฺถ เอกายเน หโตติ เอกมคฺคสฺมึเยว หโต ฯ
     อุภินฺนํปิ จ เนสํ หตภาวํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อิมํ คาถมาห
          พฺราหฺมณญฺเจว พยคฺฆญฺจ      อุโภ หนฺตวาน สุกรา
          อานนฺทิโน ปโมทิตา         มหานาทมนาทึสูติ ฯ
     ปุน ตจฺฉกสุกโร ปุจฺฉิ  อญฺเญปิ โว อมิตฺตา อตฺถีติ ฯ สุกรา
นตฺถิ สามีติ วตฺวา ตํ อภิสิญฺจิตฺวา ราชานํ กริสฺสามาติ อุทกํ
ปริเยสนฺตา ชฏิลสฺส ปานียสงฺขํ ทิสฺวา ตํ ทกฺขิณาวฏฺฏํ สงฺขรตนํ
ปูเรตฺวา อุทกํ อาหริตฺวา ตจฺฉกสุกรํ อุทุมฺพรมูเลเยว อภิสิญฺจึสุ ฯ
อภิเสกอุทกํ อภิสิตฺตํ สุกรึ ตสฺส อคฺคมเหสึ กรึสุ ฯ ตโต ปฏฺฐาย
อุทุมฺพรภทฺทปีเฐ นิสีทาเปตฺวา ทกฺขิณาวฏฺฏสงฺเขน อภิเสกกรณํ ปวตฺตํ ฯ
     ตมฺปิ อตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา โอสานคาถมาห
          เตสุทุมฺพรมูลสฺมึ            สุกรา สุสมาคตา
          ตจฺฉกํ อภิสิญฺจึสุ            ตฺวํ โน ราชาสิ อิสฺสโรติ ฯ
     ตตฺถ เตสุทุมฺพรมูลสฺมินฺติ เต สุกรา สุกาโรนิปาตมตฺตํ ฯ
อุทุมฺพรมูลสฺมินฺติ อุทุมฺพรสฺส มูเล ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ ธนุคฺคหติสฺโส ยุทฺธสํวิธาเน เฉโกติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
ตทา กูฏชฏิโล เทวทตฺโต อโหสิ ตจฺฉกสุกโร ธนุคฺคหติสฺโส
รุกฺขเทวตา ปน อหเมวาติ ฯ
                   ตจฺฉกสุกรชาตกํ นวมํ ฯ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๓๓๘-๓๔๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=6889&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=6889&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1975
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=7658
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=8040
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=8040
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27