อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                  ๑๓. ภิกฺขาปรมฺปรชาตกํ ฯ
     สุขุมาลรูปํ ทิสฺวานาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ
กุฏุมฺพิกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส กิร สทฺโธ โหติ ปสนฺโน ตถาคตสฺส เจว สงฺฆสฺส จ นิวทฺธํ
มหาสกฺการํ กโรติ ฯ อเถกทิวสํ โส จินฺเตสิ อหํ พุทฺธรตนสฺส เจว
สงฺฆสฺส จ ปณีตโภชนานิ เจว สุขุมวตฺถานิ จ ททนฺโต นิวทฺธํ
มหาสกฺการํ กโรมิ อิทานิ ธมฺมรตนสฺสาปิ มหาสกฺการํ กริสฺสามิ กินฺนุ
โข ตสฺส สกฺการํ กโรนฺเตน กาตพฺพนฺติ ฯ โส พหูนิ คนฺธมาลาทีนิ
อาทาย เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ปุจฺฉิ อหํ ภนฺเต
ธมฺมรตนสฺส สกฺการํ กตฺตุกาโม กินฺนุ โข ตสฺส สกฺการํ กโรนฺเตน
กาตพฺพนฺติ ฯ อถ นํ สตฺถา สเจ ธมฺมรตนสฺส สกฺการํ กาตุกาโม
ธมฺมภณฺฑาคาริกสฺส อานนฺทสฺส สกฺการํ กโรหีติ อาห ฯ โส
สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปุนทิวเส เถรํ นิมนฺเตตฺวา มหนฺเตน สกฺกาเรน
อตฺตโน เคหํ เนตฺวา มหารหาสเน นิสีทาเปตฺวา คนฺธมาลาทีหิ
ปูเชตฺวา นานคฺครสโภชนํ ทตฺวา มหคฺเฆ ติจีวรปโหนเก สาฏเก
อทาสิ ฯ เถโรปิ อยมฺปิ สกฺกาโร ธมฺมรตนสฺส กโต น มยฺหํ
อนุจฺฉวิโก ธมฺมเสนาปติสฺส อนุจฺฉวิโกติ จินฺเตตฺวา ปิณฺฑปาตญฺจ
วตฺถานิ จ วิหารํ นีหริตฺวา สารีปุตฺตตฺเถรสฺส อทาสิ ฯ โสปิ อยํ
สกฺกาโร ธมฺมรตนสฺส กโต เอกนฺเตน ธมฺมสฺสามิสมฺมาสมฺพุทฺธสฺเสว
อนุจฺฉวิโกติ จินฺเตตฺวา ทสพลสฺส อทาสิ ฯ สตฺถา อตฺตโน
อุตฺตริตรํ อทิสฺวา ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิ จีวรสาฏเก อคฺคเหสิ ฯ
ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส อสุโกนาม กุฏุมฺพิโก
ธมฺมรตนสฺส สกฺการํ กโรมีติ ธมฺมภณฺฑาคาริกสฺส อานนฺทตฺเถรสฺส
อทาสิ เถโร นายํ มยฺหํ อนุจฺฉวิโกติ ธมฺมเสนาปติโน อทาสิ
โสปิ นายํ มยฺหํ อนุจฺฉวิโกติ ตถาคตสฺส อทาสิ ตโต ตถาคโต
อญฺญํ อุตฺตริตรํ อปสฺสนฺโต อตฺตโน ธมฺมสฺสามิตาย มยฺหเมว โส
สกฺกาโร อนุจฺฉวิโกติ ตํ ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิตฺวา จีวรสาฏเก จ
คณฺหิ เอวํ โส ปิณฺฑปาโต ยถานุจฺฉวิกตาย ธมฺมสฺสามิโนว ปาทมูเล
คโตติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมายนามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปิณฺฑปาโต ปรมฺปราย ยถานุจฺฉวิกํ คจฺฉติ ปุพฺเพ อนุปฺปนฺเนปิ
พุทฺเธ อคมาสิเยวาติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺโต อคติคมนํ ปหาย ทส ราชธมฺเม
อโกเปนฺโต ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ เอวํ สนฺเตปิสฺส วินิจฺฉโย น
โหติ สุญฺโญวิย ฯ ราชา อตฺตโน อคุณคเวสโก หุตฺวา อนฺโต-
นิเวสนาทีนิปิ ปริคฺคณฺหนฺโต อนฺเตปุเร จ อนฺโตนคเร จ ทฺวารคาเมสุ
จ อตฺตโน อคุณํ กเถนฺตํ อทิสฺวา ชนปเท คเวสิสฺสามีติ อมจฺจานํ
รชฺชํ นิยฺยาเทตฺวา ปุโรหิเตน สทฺธึ อญฺญาตกเวเสน กาสิกรฏฺเฐ
จรนฺโต กญฺจิ อคุณํ กเถนฺตํ อทิสฺวา ปจฺจนฺเต เอกํ นิคมํ คนฺตฺวา
พหิทฺวารสาลายํ นิสีทิ ฯ ตสฺมึ ขเณ นิคมวาสี อสีติโกฏิวิภโว
กุฏุมฺพิโก มหนฺเตน ปริวาเรน นฺหานติตฺถํ คจฺฉนฺโต สาลายํ นิสินฺนํ
สุวณฺณวณฺณํ สุขุ มาลสรีรํ ราชานํ ทิสฺวา อุปฺปนฺนสิเนโห สาลํ
ปวิสิตฺวา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา อิเธว โหถาติ วตฺวา เคหํ คนฺตฺวา
นานคฺครสโภชนํ สมฺปาเทตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน ภตฺตภาชนานิ
คาหาเปตฺวา อคมาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ หิมวนฺตวาสี ปญฺจาภิญฺโญ
ตาปโส อาคนฺตฺวา ตตเถว นิสีทิ ฯ นนฺทมูลกปพฺภารโต
ปจฺเจกพุทฺโธปิ อากาเสน อาคนฺตฺวา ตตฺเถว นิสีทิ ฯ กุฏุมฺพิโก
รญฺโญ หตฺถโธวนํ ทตฺวา นานคฺครเสหิ สูปพฺยญฺชเนหิ ภตฺตปาตึ
สชฺเชตฺวา รญฺโญ อุปนาเมสิ ฯ ราชา ตํ คเหตฺวา ปุโรหิตสฺส
พฺราหฺมณสฺส อทาสิ ฯ พฺราหฺมโณ ตํ ภตฺตปาตึ คเหตฺวา ตาปสสฺส
อทาสิ ฯ ตาปโส ตํ ภตฺตปาตึ คเหตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส สนฺติกํ
คนฺตฺวา วามหตฺเถน ภตฺตปาตึ คเหตฺวา ทกฺขิณหตฺเถน กมณฺฑลุํ
คเหตฺวา ทกฺขิโณทกํ ทตฺวา ปตฺเต ภตฺตํ ปกฺขิปิ ฯ โส กญฺจิ
อนิมนฺเตตฺวา อนาปุจฺฉิตฺวา ปริภุญฺชิ ฯ ตสฺส ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน
กุฏุมฺพิโก จินฺเตสิ มยา รญฺโญ ภตฺตํ ทินฺนํ รญฺญา ภตฺตํ พฺราหฺมณสฺส
ทินฺนํ พฺราหฺมเณน ภตฺตํ ตาปสสฺส ทินฺนํ ตาปเสน ปจฺเจกพุทฺธสฺส
ภตฺตํ ทินฺนํ ปจฺเจกพุทฺโธ กญฺจิ อนาปุจฺฉิตฺวาว ปริภุญฺชิ กินฺนุ
โข อิเมสํ เอตฺตกานํ ทานการณํ กึ อิมสฺส กญฺจิ อนาปุจฺฉิตฺวา
ภุญฺชนการณํ อนุปุพฺเพน เต ปุจฺฉิสฺสามีติ ฯ โส เอเกกํ
อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา ปุจฺฉิ ฯ เตปิสฺส กเถสุํ
           สุขุมาลรูปํ ทิสฺวา         รฏฺฐา วิวนมาคตํ
           กูฏาคารวรูเปตํ          มหาสยนมุปาสิตํ
           ตสฺส เต เปมเกนาหํ      อทาสึ วฑฺฒโมทนํ
           สาลีนํ วิจิตฺตํ ภตฺตํ        สุจิมํสูปเสจนํ
           ตํ ตฺวํ ภตฺตํ ปฏิคฺคยฺห      พฺราหฺมณสฺส อทาปยิ
           อตฺตานํ อนสิตฺวาน        โกยํ ธมฺโม นมตฺถุ เต ฯ
           อาจริโย พฺราหฺมโณ มยฺหํ   กิจฺจากิจฺเจสุ ปาวโต
           คุรุ จ อามนฺตนิโก จ      ทาตุมรหามิ โภชนํ ฯ
           พฺราหฺมณํทานิ ปุจฺฉามิ      โคตมํ ราชปูชิตํ
           ราชา เต ภตฺตํ ปาทาสิ    สุจิมํสูปเสจนํ
           ตํ ตฺวํ ภตฺตํ ปฏิคฺคยฺห      อิสิสฺส โภชนํ อทา
           อเขตฺตญฺญูสิ ทานสฺส       โกยํ ธมฺโม นมตฺถุ เต ฯ
           ภรามิ ปุตฺตทาเร จ       ฆเรสุ คธิโต อหํ
           ภุญฺช มานุสิเก กาเม      อนุสาสามิ ราชิโน
           อารญฺญิกสฺส อิสิโน        จิรํ รตฺตํ ตปสฺสิโน
           วุฑฺฒสฺส ภาวิตตฺตสฺส       ทาตุมรหามิ โภชนํ ฯ
           อิสิญฺจทานิ ปุจฺฉามิ        กีสํ ธมฺมนิสณฺฐิตํ
           ปรุฬฺหกจฺฉนขโลมํ         ปงฺกทนฺตํ รชสฺสิรํ
           เอโก อรญฺเญ วิหรสิ      นาวกงฺขสิ ชีวิตํ
           ภิกฺขุ เกน ตยา เสยฺโย    ยสฺส ตฺวํ โภชนํ อทา ฯ
           ขณมาลุกลมฺพานิ          พิลาลิตกฺกลานิ จ
           ธุนิสามากนิวารํ          สสาทิยํ ปสาทิยํ
           สากํ ภึสํ มธุมํสํ          พทรา อามลกานิ จ
           ตานิ อาหตฺถ ภุญฺชามิ      อตฺถิ เม โส ปริคฺคโห
           ปจนฺโต อปจนฺตสฺส        อมมสฺส สกิญฺจโน
           อนาทานสฺส สาทาโน      ทาตุมรหามิ โภชนํ ฯ
           ภิกฺขุญฺจทานิ ปุจฺฉามิ       ตุณฺหิมาสิน สุพฺพตํ
           อิสิ เตภตฺตํ ปาทาสิ       สุจิมํสูปเสจนํ
           ตํ ตฺวํ ภตฺตํ ปฏิคฺคยฺห      ตุณฺหี ภุญฺชสิ เอกโก
           นาญฺญํ กญฺจิ นิมนฺเตสิ      โกยํ ธมฺโม นมตฺถุ เต ฯ
           น ปจามิ น ปาเจมิ       น ฉินฺทามิ น เฉทเย
           ตํ มํ อกิญฺจนํ ญตฺวา       สพฺพปาเปหิ อารนํ
           วาเมน ภิกฺขํ อาทาย      ทกฺขิเณน กมณฺฑลุํ
           อิสิ เม ภตฺตํ ปาทาสิ      สุจิมํสูปเสจนํ ฯ
           เอเต หิ ทาตุมรหนฺติ      สมมา สปริคฺคหา
           ปจฺจนีกมหํ มญฺเญ         โย ทาตารํ นิมนฺตเยติ ฯ
     ตตฺถ วิวนนฺติ นิรุทการญฺญสทิสํ อิมํ ปจฺจนฺตํ อาคตํ ฯ
กูฏาคารวรูเปตนฺติ กูฏาคารวเรน อุเปตํ วรกูฏาคารวาสีนนฺติ อตฺโถ ฯ
มหาสยนมุปาสิตนฺติ ตตฺเถว สุปญฺญตฺตํ สิริสยนํ อุปาสิตํ ฯ ตสฺส
เตติ เอวรูปํ ตํ ทิสฺวา อหํ ฯ เปมเกนาติ ตสฺส ตว เปมเกน ฯ
วฑฺฒโมทนนฺติ อุตฺตโมทนํ ฯ วิจิตฺตนฺติ อปคตขณฺฑกาลเกหิ วิจิตฺต-
ตณฺฑุเลหิ กตํ ฯ อทาปยีติ อทาสิ ฯ อตฺตานนฺติ อตฺตนา อยเมว
วา ปาโฐ ฯ อนสิตฺวานาติ อภุญฺชิตฺวา ฯ โกยํ ธมฺโมติ มหาราช
โก เอส ตุมฺหากํ สภาโว ฯ นมตฺถุ เตติ นโม ตว อตฺถุ โย
ตฺวํ อตฺตนา อภุญฺชิตฺวา ปรสฺส อทาสิ ฯ อาจริโยติ กุฏุมฺพิก
เอส มยฺหํ อาจารสิกฺขาปโก อาจริโย ฯ ปาวโตติ อุยฺยุตฺโต ฯ
อามนฺตนิโกติ อามนฺเตตพฺพยุตฺตโก มยา ทินฺนํ คเหตุํ อนุรูโป ฯ
ทาตุมรหามีติ ตสฺมา อหํ เอวรูปสฺส อาจริยสฺส โภชนํ ทาตุํ อรหามีติ
ราชา พฺราหฺมณสฺส คุณํ วณฺเณสิ ฯ อเขตฺตญฺญูสีติ กามํ ทานสฺส
เขตฺตํ มยิ ทินฺนํ มหปฺผลํ น โหตีติ เอวํ อตฺตนิ ทานํ อเขตฺตํ ชานาสิ
มญฺเญติ ฯ อนุสาสามีติ อตฺตโน อตฺถํ ปหาย รญฺโญ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ
อนุสาสามิ เอวํ อตฺตโน อคุณํ กเถตฺวา ฯ อารญฺญิกสฺสาติ อิสิโน
คุณํ กเถสิ ฯ อิสิโนติ สีลาทิคุณปริเยสกสฺส ฯ ตปสฺสิโนติ
ตปสฺสิกสฺส ฯ วุฑฺฒสฺสาติ ปณฺฑิตสฺส คุณวุฑฺฒสฺส ฯ นาวกงฺขสีติ สยํ
ทุลฺลภโภชโน หุตฺวา เอวรูปํ โภชนํ อญฺญสฺส เทสิ กึ อตฺตโน
ชีวิตํ น กงฺขสิ ฯ ภิกฺขุ เกนาติ อยํ กตเรน คุเณน ตยา เสฏฺฐตโร ฯ
ขณมาลุกลมฺพานีติ ขณนฺโต อาลุกลมฺพานิ เจว ตาลกนฺทานิ จ ฯ
พิลาลิตกฺกลานิ จาติ วิลาลิกนฺทตกฺกลกนฺทานิ จ ฯ ธุนิสามากนิวารนฺติ
สามากํ นิวารญฺจ ธุนิตฺวา ฯ สสาทิยํ ปสาทิยนฺติ เอเต สามากนิวาเร
ธุนนฺโต สสาเทตฺวา ปุน สุกฺขาปิเต ปสาเทตฺวา สุปฺเปน ปปฺโผเฏตฺวา
ตณฺฑุเล โกเฏตฺวา ตณฺฑุเล อาทาย ปจิตฺวา ภุญฺชามีติ วทติ ฯ
สากนฺติ ยํ กิญฺจิ สูเปยฺยปณฺณํ ฯ มํสนฺติ สีหพฺยคฺฆวิฆาสาทิมํสํ ฯ
ตานิ อาหตฺถาติ ตานิ สากาทีนิ อาหริตฺวา ฯ อมมสฺสาติ
ตณฺหาทิฏฺฐิมมรหิตสฺส ฯ สกิญฺจโนติ สปลิโพโธ ฯ อนาทานสฺสาติ
นิคฺคหณสฺส ฯ ทาตุมรหามีติ เอวรูปสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส อตฺตนา
ลทฺธโภชนํ ทาตุํ อรหามิ ฯ ตุณฺหิมาสินนฺติ กิญฺจิ อวตฺวา
นิสินฺนํ ฯ อกิญฺจนนฺติ ราคกิญฺจนาทิรหิตํ ฯ อารนนฺติ วิรหิตํ
สพฺพปาปานิ ปหาย ฐิตํ ฯ กมณฺฑลุนฺติ กมณฺฑํ ฯ เอเต หีติ
เอเต ราชา ทโย ตโย ชนาติ หตฺถํ ปสาเรตฺวา เต นิทฺทิสนฺโต
เอวมาห ฯ ทาตุมรหนฺตีติ มาทิสสฺส ทาตุํ อรหนฺติ ฯ ปจฺจนีกนฺติ
ปจฺจนีกปฏิปทํ ทายกสฺส หิ นิมนฺตนํ เอกวีสติยา อเนสนาสุ
อญฺญตราย ปิณฺฑปฏิปิณฺฑปริเยสนาย ชีวิตกปฺปนสงฺขาตา
มิจฺฉาชีวปฏิปตฺตินาม โหตีติ ฯ
     ตสฺส ตํ สุตฺวา กุฏุมฺพิโก อตฺตมโน เทฺว โอสานคาถา อภาสิ
           อตฺถาย วต เม อชฺช      อิธาคจฺฉิ รเถสโภ
           โยหํ อชฺช ปชานามิ       ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ ฯ
           รฏฺเฐสุ คิทฺธา ราชาโน    กิจฺจากิจฺเจสุ พฺราหฺมณา
           อิสี มูลผเล คิทฺธา        วิปฺปมุตฺตา จ ภิกฺขโวติ ฯ
     ตตฺถ รเถสโภติ ราชานํ สนฺธายาห ฯ กิจฺจากิจฺเจสูติ รญฺโญ
กิจฺจกรณีเยสุ ฯ ภิกฺขโวติ ปจฺเจกพุทฺธภิกฺขโว ปน สพฺพภเวหิ วิปฺปมุตฺตา ฯ
     ปจฺเจกพุทฺโธ ตสฺส ธมฺมํ เทเสตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต ฯ
ตถา ตาปโส ฯ ราชา ปน กติปาหํ ตสฺส สนฺติเก วสิตฺวา
พาราณสิเมว คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปิณฺฑปาโต
ยถานุจฺฉวิกํ คจฺฉติ ปุพฺเพปิ คโตเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
ตทา ธมฺมปูชกกุฏุมฺพิโก ธมฺมรตนสฺส สกฺการการโก กุฏุมฺพิโก อโหสิ
ราชา อานนฺโท ปุโรหิโต สารีปุตฺโต อโหสิ ปจฺเจกพุทฺโธ
ปรินิพฺพุโต หิมวนฺตตาปโส ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                 ภิกฺขาปรมฺปรชาตกํ เตรสมํ ฯ
                          อิติ
              ชาตกฏฺฐกถาย เตรสชฺาตกปฏิมณฺฑิตสฺส
              ปกิณฺณกนิปาตสฺสตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
             เกทารํ กินฺนราเจว  อุกฺกุสุทฺทาลโก ภิส
             สุรุจิ อุโปสโถเจว   โมโร ตจฺฉกวาณิโช
           สาธิโน พฺราหฺมโณ ภิกฺขา เตรเสว ปกิณฺณเกติ ฯ
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๓๗๔-๓๘๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=7636&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=7636&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2024
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=7940
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=8334
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=8334
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27