อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                        หํสชาตกํ
     เอเต หํสา ปกฺกมนฺตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อานนฺทตฺเถรสฺส ชีวิตปริจฺจาคเมว อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตทาปิ หิ ธมฺมสภายํ เถรสฺส คุณกถํ กเถนฺเตสุ ภิกฺขูสุ
สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ
อานนฺเทน มมตฺถาย ชีวิตํ ปริจฺจตฺตเมวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พหุปุตฺตโก นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ
เขมา นาม เทวี ตสฺส อคฺคมเหสี อโหสิ ฯ ตทา มหาสตฺโต
สุวณฺณหํสโยนิยํ นิพฺพตฺเตตฺวา นวุติหํสสหสฺสปริวุโต จิตฺตกูเฏ วสติ ฯ
ตทาปิ เทวี วุตฺตนเยเนว สุปินํ ทิสฺวา รญฺโญ สุวณฺณวณฺณสฺส
หํสสฺส ธมฺมเทสนาสวนญฺจ โทหลญฺจ อาโรเจสิ ฯ ราชาปิ ปุจฺฉิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๘.
สุวณฺณหํสา นาม อตฺถีติ จิตฺตกูเฏ ปพฺพเต วสนฺตีติ จ สุตฺวา
เขมํ นาม สรํ กาเรตฺวา นานปฺปการานิ นิวาปธญฺญานิ โรเปตฺวา
จตูสุ กณฺเณสุ เทวสิกํ อภยโฆสนํ โฆสาเปสิ เอกญฺจ ลุทฺทปุตฺตํ
หํสานํ คหณตฺถาย ปโยเชสิ ฯ ตสฺส ปโยชิตากาโร จ เตน
ตตฺถ สกุณานํ อุปปริกฺขิตภาโว จ สุวณฺณหํสานํ อาคตกาเล รญฺโญ
อาโรเจตฺวา ปาสานํ โอฑฺฑิตนิยาโม จ มหาสตฺตสฺส ปาเส
พนฺธนิยาโม จ สุมุขสฺส หํสเสนาปติโน ตีสุ หํสฆฏาสุ อาหิณฺฑิตฺวา ตํ
อทิสฺวา นิวตฺตนญฺจ สพฺพํ มหาหํสชาตเก อาวิภวิสฺสติ ฯ อิธาปิ
มหาสตฺโต ยฏฺฐิปาเส พชฺฌิตฺวา ปาสยฏฺฐิยํ โอลมฺพนฺโตเยว คีวํ
ปสาเรตฺวา หํสานํ คตมคฺคํ โอโลเกนฺโต สุมุขํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
อาคตกาเล นํ วีมํสิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ตสฺมึ อาคเต ติสฺโส คาถา
อภาสิ
        เอเต หํสา ปกฺกมนฺติ      วงฺกงฺคา ภยเมริตา
        หริตจา เหมวณฺณา        กามํ สุมุข ปกฺกม ฯ
        โอหาย มํ ญาติคณา       เอกํ ปาสวสํ คตํ
        อนเปกฺขมานา คจฺฉนฺติ     กึ เอโก อวหียสิ ฯ
        ปเตว ปตตํ เสฏฺฐ        นตฺถิ พนฺเธ สหายตา
        มา อนีฆาย หาเปสิ       กามํ สุมุข ปกฺกมาติ ฯ
     ตตฺถ ภยเมริตาติ ภเยน อิริตา ภยตชฺชิตา ภยจลิตา จ ฯ
หริตจา เหมวณฺณาติ ทฺวีหิปิ วจเนหิ ตเมวาลปติ ฯ กามนฺติ
สุวณฺณวณณ สุนฺทรมุข เอกํเสน ปกฺกมาหิเยว กินฺเต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๙.
อิธาคมเนนาติ วทติ ฯ โอหายาติ มํ ชหิตฺวา อุปฺปติตฺวา ฯ
อนเปกฺขมานาติ เตปิ มม ญาติกา มยิ อนเปกฺขมานาว คจฺฉนฺติ ฯ ปเตวาติ
อุปฺปเตว ฯ มา อนีฆายาติ อิโต คนฺตฺวา ปตฺตพฺพาย นิทฺทุกฺขภาวาย
วิริยํ มา หาเปสิ ฯ
     ตโต สุมุโข ปงฺกปิฏฺเฐ นิสีทิตฺวา คาถมาห
        นาหํ ทุกฺขปเรโตปิ    ธตรฏฺฐ ตุวํ ชเห
        ชีวิตํ มรณํ วา เม    ตยา สทฺธึ ภวิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ ทุกฺขปเรโตติ มหาราช ตฺวํ มรณทุกฺขปเรโตปิ เอตฺตเกเนว
นาหนฺตํ ชหามิ ฯ เอวํ สุมุเขน สีหนาเท กเต ธตรฏฺโฐ
คาถมาห
        เอตทริยสฺส กลฺยาณํ   ยํ ตฺวํ สุมุข ภาสสิ
        ตญฺจ วีมํสมานาหํ     ปตเต ๑- ตํ อวสฺสชินฺติ ฯ
     ตตฺถ เอตทริยสฺสาติ ยํ ตฺวํ นาหํ ตุวํ ชเหติ ภาสสิ
เอตํ อาจารสมฺปนฺนสฺส อริยสฺส กลฺยาณํ อุตฺตมวจนํ ฯ ปตเต ตนฺติ
อหญฺจ น ตํ วิสชฺชิตุกาโมว เอวํ อวจํ อถโข ตํ วีมํสมาโน
ปเตวาติ เอตํ วจนํ อวสชฺชึ คจฺฉาติ ตํ อโวจนฺติ อตฺโถ ฯ
     เอวํ เตสํ กเถนฺตานญฺเญว ลุทฺทปุตฺโต ทณฺฑมาทาย เวเคนาคโต ฯ
สุมุโข ธตรฏฺฐํ อสฺสาเสนฺโต ตสฺสาภิมุโข คนฺตฺวา อปจิตึ
กตฺวา หํสรญฺโญ คุเณ กเถสิ ฯ ตาวเทว ลุทฺทปุตฺโต มุทุจิตฺโต
อโหสิ ฯ โส ตสฺส มุทุจิตฺตตํ ญตฺวา ปุน คนฺตฺวา หํสราชเมว
@เชิงอรรถ: ๑ ปตาติ?
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๐.
อสฺสาเสนฺโต อฏฺฐาสิ ฯ ลุทฺทปุตฺโตปิ หํสราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา
ฉฏฺฐํ คาถมาห
        อปเทน ปทํ ยาติ      อนฺตลิกฺเข จโร ทิโช
        ทูรา ปาสํ น พุชฺฌิ ตฺวํ  หํสานํ ปวรุตฺตมาติ ฯ
     ตตฺถ อปเทน ปทนฺติ มหาราช ตุมฺหาทิโส อนฺตลิกฺขจโร ทิโช
อปเถ อากาเส ปถํ กตฺวา ยาติ ฯ น พุชฺฌีติ โส ตฺวํ เอวรูโป
ทูรโตว อิมํ ปาสํ น พุชฺฌิ น ชานาสีติ ปุจฺฉิ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
        ยทา ปราภโว โหติ    โปโส ชีวิตสงฺขเย
        อถ ชาลญฺจ ปาสญฺจ    อาสชฺชาปิ น พุชฺฌตีติ ฯ
     ตตฺถ ยทา ปราภโวติ สมฺม ลุทฺทก ยทา ปราภโว อวุฑฺฒิ
วินาโส สมฺปตฺโต โหติ อถ โปโส ชีวิตสงฺขเย สมฺปตฺเต ชาลญฺจ
ปาสญฺจ ปตฺวาปิ น ชานาตีติ อตฺโถ ฯ
     ลุทฺโท หํสรญฺโญ กถํ อภินนฺทิตฺวา สุมุเขน สทฺธึ สลฺลปนฺโต
ติสฺโส คาถา อภาสิ
        เอเต หํสา ปกฺกมนฺติ   วงฺกงฺคา ภยเมริตา
        หริตจา เหมวณฺณา     ตฺวญฺเจนํ อวหียสิ ฯ
        เอเต ภุตฺวา ปิวิตฺวา จ ปกฺกมนฺติ วิหงฺคมา
        อนเปกฺขมานา ปกฺกมนฺติ ตฺวญฺเจเวโก อุปาสสิ ฯ
        กึ นุ ตายํ ทิโช โหติ   มุตฺโต พนฺธํ อุปาสสิ
        โอหาย สกุณา ยนฺติ    กึ เอโก อวหียสีติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๑.
     ตตฺถ ตฺวญฺเจนนฺติ ตฺวเมว โอหิยสีติ ปุจฺฉิ ฯ อุปาสสีติ
ปยิรุปาสสิ ฯ
     สุมุโข อาห
        ราชา เม โส ทิโช มิตฺโต   สขา ปาณสโม จ เม
        เนว ตํ วิชหิสฺสามิ         ยาว กาลสฺส ปริยายนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยาว กาลสฺส ปริยายนฺติ ลุทฺทปุตฺต ยาว ชีวิตกาลสฺส
ปริยายํ ปริโยสานํ อหํ เอตํ น วิชเหสฺสามิเยว ฯ
     ตํ สุตฺวา ลุทฺโท ปสนฺนจิตฺโต หุตฺวา สจาหํ เอวํ สีล-
สมฺปนฺเนสุ อิเมสุ อปรชฺฌิสฺสามิ ปฐวีปิ เม วิวรํ ทเทยฺย กึ
เม รญฺโญ สนฺติกา ลทฺเธน ยเสน ธเนน วิสชฺเชสฺสามิ นนฺติ
จินฺเตตฺวา คาถมาห
        โย จ ตฺวํ สขิโน เหตุ    ปาณํ จชิตุมิจฺฉสิ
        โส เต สหายํ มุญฺจามิ    โหตุ ราชา ตวานุโคติ ฯ
     ตตฺถ โย จ ตฺวนฺติ โย นาม ตฺวํ ฯ โสติ โส อหํ ฯ ตวานุ-
โคติ เอส หํสราชา ตว วสํ อนุคโต โหติ ตยา สทฺธึ เอกฏฺ-
ฐาเน วสตูติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ธตรฏฺฐํ ยฏฺฐิปาสโต โอตาเรตฺวา สรตีรํ
เนตฺวา ปาสํ มุญฺจิตฺวา มุทุจิตฺเตน โลหิตํ โธวิตฺวา นหารุอาทีนิ
ปฏิปาเทสิ ฯ ตสฺส มุทุจิตฺตตาย มหาสตฺตสฺส ปารมิตานํ อานุภา-
เวน จ ตาวเทว ปาโท สจฺฉวิโลโม อโหสิ ฯ พนฺธนฏฺฐานํปิ น
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๒.
ปญฺญายติ ฯ สุมุโข โพธิสตฺตํ โอโลเกตฺวา ตุฏฺฐจิตฺโต อนุโมทนํ
กโรนฺโต คาถมาห
        เอวํ ลุทฺทก นนฺทสฺสุ   สห สพฺเพหิ ญาติภิ
        ยถาหมชฺช นนฺทามิ    มุตฺตํ ทิสฺวา ทิชาทิปนฺติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ลุทฺโท คจฺฉถ สามีติ อาห ฯ อถ นํ มหาสตฺโต
กึ ปน ตฺวํ สมฺม มํ อตฺตโน อตฺถาย พนฺธิ อุทาหุ อญฺญสฺส
อาณตฺติยาติ ปุจฺฉิตฺวา เตน ตสฺมึ การเณ อาโรจิเต กึ นุโข
เม อิโตว จิตฺตกูฏํ คนฺตุํ เสยฺโย อุทาหุ นครนฺติ วีมํสนฺโต
มยิ นครํ คเต ลุทฺทปุตฺโตปิ ธนํ ลภิสฺสติ เทวิยาปิ โทหโล
ปฏิปสฺสมฺภิสฺสติ สุมุขสฺส มิตฺตธมฺโม ปากโฏ ภวิสฺสติ ตถา
มม ญาณพลํ เขมญฺจ สรํ อภยํ ปกฺขีนํ กตฺวา ลภิสฺสามิ ตสฺส
นครเมว คนฺตุํ เสยฺโยติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา ลุทฺทก ตฺวํ อมฺเห
กาเชนาทาย รญฺโญ สนฺติกํ เนหิ สเจ โน ราชา วิสชฺเชตุกาโม
ภวิสฺสติ วิสชฺเชสฺสตีติ อาห ฯ ราชาโน นาม สามิ กกฺขลา คจฺฉถ
ตุมฺเหติ ฯ มยํ ตาทิสํ ลุทฺทํปิ มุทุํ กริมฺหา รญฺโญ อาราธเนน
อมฺหากํ ภาโร เนหิเยว โน สมฺมาติ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ
ราชา หํเส ทิสฺวาว โสมนสฺสชาโต หุตฺวา เทฺวปิ หํเส กญฺจนปีเฐ
นิสีทาเปตฺวา มธุลาเช ขาทาเปตฺวา มธูทกํ ปาเยตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห
ธมฺมกถํ อายาจิ ฯ หํสราชา ตสฺส โสตุกามตํ วิทิตฺวา ปฐมํ
รตาว ปฏิสนฺถามกาสิ ฯ ตตฺรีมา หํสสฺส จ รญฺโญ จ วจน-
ปฏิวจนคาถา โหนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๓.
        กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ       กจฺจิ โภโต อนามยํ
        กจฺจิ รฏฺฐมิทํ ผีตํ         ธมฺเมน อนุสาสสีติ ฯ
        กุสลญฺเจว เม หํส        อโถ หํส อนามยํ
        อโถ รฏฺฐมิทํ ผีตํ         ธมฺเมน อนุสาสตีติ ฯ
        กจฺจิ โภโต อมจฺเจสุ      โทโส โกจิ น วิชฺชติ
        กจฺจิ อารา อมิตฺตา เต    ฉายา ทกฺขิณโตริวาติ ฯ
        อโถปิ เม อมจฺเจสุ       โทโส โกจิ น วิชฺชติ
        อโถ อารา อมิตฺตา เม    ฉายา ทกฺขิณโตริวาติ ฯ
        กจฺจิ เต สาทิสี ภริยา     อสฺสวา ปิยภาณินี
        ปุตฺตรูปยสูเปตา          ตว ฉนฺทวสานุคาติ ฯ
        อโถ เม สาทิสี ภริยา     อสฺสวา ปิยภาณินี
        ปุตฺตรูปยสูเปตา          มม ฉนฺทวสานุคาติ ฯ
        กจฺจิ เต พหโว ปุตฺตา     สุชาตา รฏฺฐวฑฺฒเน
        ปญฺญาชเวน สมฺปนฺนา      สมฺโมทนฺติ ตโต ตโตติ ฯ
        สตํ เอโก จ เม ปุตฺตา    ธตรฏฺฐ มยา สุตา
        เตสํ ตฺวํ กิจฺจมกฺขาหิ      นาวรุชฺฌนฺติ เต วโจติ ฯ
     ตตฺถ กุสลนฺติ อาโรคฺยํ ฯ อนามยนฺติ อิทํ ตสฺเสว เววจนํ ฯ
ผีตนฺติ กจฺจิ เต อิทํ รฏฺฐํ ผีตํ สุภิกฺขํ ธมฺเมน จ นํ อนุสาสสีติ
ปุจฺฉิ ฯ โทโสติ อปราโธ ฯ ฉายา ทกฺขิณโตริวาติ ยถา นาม
ทกฺขิณทิสาภิมุขี ฉายา น วฑฺฒติ เอวํ เต กจฺจิ อมิตฺตา น
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๔.
วฑฺฒนฺตีติ วทติ ฯ สาทิสีติ ชาติโภคอติโคตฺตกุลปเทเสหิ สมานา
เอวรูปา หิ อติจารินี น โหติ ฯ อสฺสวาติ วจนปฏิคฺคาหกา ฯ
ปุตฺตรูปยสูเปตาติ ปุตฺเตหิ จ รูเปน จ ยเสน จ อุเปตา ฯ
ปญฺญาชเวนาติ ปญฺญาเวเคน ปญฺญํ ชวาเปตฺวา ตานิ ตานิ กิจฺจานิ
ปริจฺฉินฺทิตุํ สมตฺถาติ ปุจฺฉติ ฯ สมฺโมทนฺติ ตโต ตโตติ ยตฺถ ยตฺถ
นิยุตฺตา โหนฺติ ตโต ตโต สมฺโมทนฺเตว ฯ มยา สุตาติ มยา
วิสฺสุตา มํ หิ โลโก พหุปุตฺตราชาติ วทติ อิติ เต มํ นิสฺสาย
วิสฺสุตา ปากฏา ชาตาติ มยา สุตา นาม โหนฺตีติ วทติ ฯ เตสํ
ตฺวํ กิจฺจมกฺขาหีติ เตสํ มม ปุตฺตานํ อิทํ นาม กโรนฺตูติ ตฺวํ
กิจฺจมกฺขาหิ ฯ นาวรุชฺฌนฺตีติ น เต วจนํ อวรุชฺฌนฺติ โอวาทํ
เนสํ เทหีติ อธิปฺปาเยเนวมาห ฯ
     ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต เตสํ โอวาทํ ททนฺโต ปญฺจ คาถา อภาสิ
        อุปปนฺโนปิ เจ โหติ    ชาติยา วินเยน วา
        อถ ปจฺฉา กุรุเต โยคํ  กิจฺเจ อาวาสุ สีทติ ฯ
        ตสฺส สํหีรปญฺญสฺส      วิวโร ชายเต มหา
        รตฺติมนฺโธว รูปานิ     ถูลานิ มนุปสฺสติ ฯ
        อสาเร สารโยคญฺญู    มตึ นเตฺวว วินฺทติ
        สรโภว คิริทุคฺคสฺมึ     อนฺตราเยว สีทติ ฯ
        หีนชจฺโจปิ เจ โหติ    อุฏฺฐาตา ธิติมา นโร
        อาจารสีลสมฺปนฺโน     นิเส อคฺคีว ภาสติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๕.
        เอตํ เว อุปมํ กตฺวา   ปุตฺเต วิชฺชาสุ ฐาปย
        สํวิรุฬฺเหถ เมธาวี     เขตฺเต พีชํว วุฏฺฐิยาติ ฯ
     ตตฺถ วินเยน วาติ อาจาเรน ฯ ปจฺฉา กุรุเต โยคนฺติ โย
เจ สิกฺขิตพฺพสิกฺขาสุ ทหรกาเล โยคํ วิริยํ อกตฺวา ปจฺฉา มหลฺลก-
กาเล กโรติ เอวรูโป ปจฺฉา ตถารูเป ทุกฺเข วา อาปทาสุ วา
อุปฺปนฺนาสุ สีทติ อตฺตานํ อุทฺธริตุํ น สกฺโกติ ฯ ตสฺส สํหีร-
ปญฺญสฺสาติ ตสฺส อสิกฺขิตตฺตา ตโต สํหริตพฺพปญฺญสฺส อนิจฺจล-
พุทฺธิโน ฯ วิวโรติ โภคาทีนํ ฉิทฺทํ ปริหานีติ อตฺโถ ฯ รตฺติมนฺโธติ
รตฺติอนฺโธ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยถา รตฺตนฺโธ รตฺตนฺธกาโณ
รตฺตึ จนฺโทภาสาทีหิ ถูลรูปาเนว ปสฺสติ สุขุมานิ ปสฺสิตุํ น
สกฺโกติ เอวํ อสิกฺขิโต สํหีรปญฺโญ กิสฺมิญฺจิเทว ภเย อุปฺปนฺเน
สุขุมานิ กิจฺจานิ ปสฺสิตุํ น สกฺโกติ โอฬาริกาเนว ปสฺสติ
ตสฺมา ตว ปุตฺเต ทหรกาเลเยว สิกฺขาเปตุํ วฏฺฏตีติ ฯ อสาเรติ
นิสฺสาเร โลกายตเวทสมเย ฯ สารโยคญฺญูติ สารยุตฺโต เอส
สมโยติ มญฺญมาโน ฯ มตึ นเตฺวว วินฺทตีติ พหุํปิ สิกฺขิตฺวา
ปญฺญํ น ลภติเยว ฯ คิริทุคฺคสฺมินฺติ โส เอวรูโป ยถา นาม
สรโภ อตฺตโน วสนฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค วิสมํ สมนฺติ
มญฺญมาโน คิริทุคฺเค เวเคนาคจฺฉนฺโต นรกํ ปปาตํ ปติตฺวา
อนฺตราว สีทติ อาวาสํ น ปาปุณาติ เอวเมว อสารโลกายต-
เวทสมยํ สารสญฺญาย อุคฺคเหตฺวา มหาวินาสํ ปาปุณาติ ตสฺมา
ตว ปุตฺเต อตฺถนิสฺสิเตสุ วุฑฺฒิอาวเหสุ กิจฺเจสุ โยเชตฺวา สิกฺขาเปหิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๖.
นิเส อคฺคีวาติ มหาราช หีนชาติโกปิ อุฏฺฐาตาทิคุณสมฺปนฺโน รตฺตึ
อคฺคิกฺขนฺโธ วิย โอภาสติ ฯ เอตํ เวติ มยา วุตฺตํ รตฺตนฺธญฺจ
อคฺคิกฺขนฺธญฺจ อุปมํ กตฺวา ตว ปุตฺเต วิชฺชาสุ ฐาปย สิกฺขิ-
ตพฺพยุตฺตาสุ สิกฺขาสุ โยเชหิ เอวํ ยุตฺโต หิ ยถา สุเขตฺเตสุ
วุฏฺฐิยา พีชํ สํวิรุหติ ตเถว เมธาวี สํวิรุหติ ยเสน จ โภเคหิ จ
วฑฺฒตีติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต รญฺโญ สพฺพรตฺตึ ธมฺมํ เทเสติ ฯ เทวิยา
โทหโล ปฏิปสฺสมฺภิ ฯ มหาสตฺโต อรุณุคฺคมนเวลายเมว ราชานํ
สีเลสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา อปฺปมาเทน โอวทิตฺวา สทฺธึ สุมุเขน อุตฺตร-
สีหปญฺชเรน นิกฺขมิตฺวา จิตฺตกูฏเมว คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปิ
อิมินา มมตฺถาย ชีวิตํ ปริจฺจตฺตเมวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
ตทา ลุทฺทโก ฉนฺโน อโหสิ ราชา สารีปุตฺโต เทวี เขมา
ภิกฺขุนี หํสคณา สากิยคณา อเหสุํ สุมุโข อานนฺโท อโหสิ
หํสราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                    หํสชาตกํ นิฏฺฐิตํ
                       ฉฏฺฐํ ฯ
                  --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๖๗-๗๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=1373&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=1373&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2124
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=8400
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=8878
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=8878
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27