อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                        กุมฺภชาตกํ
      โก ปาตุราสีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต วิสาขาย
สหายิกา สุราปีตา ปญฺจสตา อิตฺถิโย อารพฺภ กเถสิ ฯ
      สาวตฺถิยํ กิร สุราฉเณ สงฺฆุฏฺเฐ ตา ปญฺจสตา อิตฺถิโย
สามิกานํ ฉเณ กีฬายมานานํ ติกฺขสุรํ ปฏิยาเทตฺวา ฉณํ
กีฬิสฺสามาติ สพฺพาปิ วิสาขาย สนฺติกํ คนฺตฺวา สหายิเก ฉณํ
กริสฺสามาติ วตฺวา อยํ สุราฉโณ อหํ สุรํ น ปิวิสฺสามีติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๒.
วุตฺเต ตุมฺเห สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ทานํ เทถ มยํ ฉณํ กริสฺสามาติ
อาหํสุ ฯ สา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อุยฺโยเชตฺวา สตฺถารํ
นิมนฺตาเปตฺวา มหาทานํ ทตฺวา พหุคนฺธมาลํ อาทาย สายณฺหสมเย
ธมฺมกถํ โสตุํ ตาหิ ปริวุตา เชตวนํ อคมาสิ ฯ ตา ปนิตฺถิโย
สุรํ ปิวมานาว ตาย สทฺธึ คนฺตฺวา ทฺวารโกฏฺฐเก ฐตฺวา สุรํ
ปิวิตฺวาว ตาย สทฺธึ สตฺถุ สนฺติกํ อคมํสุ ฯ วิสาขา สตฺถารํ
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ อิตราสุ เอกจฺจา สตฺถุ สนฺติเกเยว
นจฺจึสุ เอกจฺจา หตฺถกุกฺกุจฺจปาทกุกฺกุจฺจา กลหํ กรึสุ ฯ สตฺถา
ตาสํ สํเวคชนนตฺถาย ภมุกโลมโต รํสิโย วิสชฺเชสิ ฯ อนฺธการติมิสา
อโหสิ ฯ ตา ภีตตสิตา มรณภยตชฺชิตา อเหสุํ ฯ เตน ตาสํ
สุรา ชิณฺณา ฯ สตฺถา นิสินฺนปลฺลงฺเก อนฺตรหิโต สิเนรุมุทฺธนิ
ฐตฺวา อุณฺณาโลมโต รํสึ วิสชฺเชสิ ฯ จนฺทสุริยสหสฺสุคฺคมนํ วิย
อโหสิ ฯ สตฺถา ตตฺถ ฐิโตว ตาสํ สํเวคชนนตฺถาย
        โก นุ หาโส กิมานนฺโท     นิจฺจํ ปชฺชลิเต สติ
        อนฺธกาเรน โอนทฺธา       ปทีปํ น คเวสถาติ
อิมํ คาถมาห ฯ คาถาปริโยสาเน ตา ปญฺจสตาปิ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหึสุ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา คนฺธกุฏิฉายาย พุทฺธาสเน นิสีทิ ฯ
อถ นํ วิสาขา วนฺทิตฺวา ภนฺเต อิทํ หิโรตฺตปฺปเภทกํ สุราปานนฺนาม
กทา อุปฺปนฺนนฺติ ปุจฺฉิ ฯ โส ตสฺสา อาจิกฺขนฺโต อตีตํ อาหริ ฯ
      อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต เอโก
กาสิกรฏฺฐวาสี สุโร นาม วนจรโก ภณฺฑํ ปริเยสนตฺถาย หิมวนฺตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๓.
อคมาสิ ฯ ตตฺเถโก รุกฺโข อุคฺคนฺตฺวา โปริสมตฺเต ฐาเน ติธากปฺโป
อโหสิ ฯ ตสฺส ติณฺณํ กปฺปานํ อนฺตเร จาฏิปฺปมาโณ อาวาโฏ
อโหสิ ฯ โส เทเว วสฺสนฺเต อุทเกน ปูริโต ตํ ปริวาเรตฺวา
หรีตกี อามลกี มริจคจฺโฉ จ อเหสุํ ฯ เตสํ ปกฺกานิ วณฺฏกโต
ผลานิ ฉินฺทิตฺวา ตตฺถ ปตนฺติ ฯ ตสฺสาวิทูเร สยญฺชาตสาลี ฯ
ตโต จ สุวกา สาลิสีสานิ อาหริตฺวา ตสฺมึ รุกฺเข นิสีทิตฺวา
ขาทนฺติ ฯ เตสํ ขาทมานานํ สาลีปิ ตณฺฑุลาปิ ตตฺถ ปตนฺติ ฯ
อิติ ตํ อุทกํ สุริยาตเปน ปจฺจมานํ รสํ โลหิตวณฺณํ อโหสิ ฯ
นิทาฆสมเย ปิปาสิตา สกุณคณา ตํ ปิวิตฺวา มตฺตา ปริวตฺเตตฺวา
รุกฺขมูเล ปตึสุ โถกํ นิทฺทายิตฺวา วิกุชฺชมานา ปกฺกมนฺติ ฯ
รุกฺขสุนขมกฺกฏาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ วนจรโก ตํ ทิสฺวา สเจ อิทํ
วิสํ ภเวยฺย อิเม มเรยฺยุํ อิเม ปน โถกํ นิทฺทายิตฺวา ยถาสุขํ
คจฺฉนฺติ นยิทํ วิสนฺติ ฯ โส สยํ ปิวิตฺวา มตฺโต หุตฺวา มํสํ
ขาทิตุกาโม อโหสิ ฯ ตโต อคฺคึ กตฺวา ปชฺชลิตฺวา รุกฺขมูเล
ปติเต สกุเณ ติตฺติรกุกฺกุฏาทโย มาเรตฺวา มํสํ องฺคาเร ปจิตฺวา
เอเกน หตฺเถน นจฺจนฺโต เอเกน มํสํ ขาทนฺโต เอกาหํ ทฺวีหํ ตตฺเถว
อโหสิ ฯ ตโต ปน อวิทูเร เอโก วรุโณ นาม ตาปโส วสติ ฯ
วนจรโก อญฺญถาปิ ตสฺส สนฺติกํ คจฺฉติ ฯ อถสฺส เอตทโหสิ
อิทํ ปานํ ตาปเสน สทฺธึ ปิวิสฺสามีติ ฯ โส เอกํ เวฬุนาฬิกํ
ปูเรตฺวา ปกฺกมํเสน สทฺธึ อาหริตฺวา ปณฺณสาลํ คนฺตฺวา ภนฺเต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๔.
อิมํ ปานํ ปิวถาติ วตฺวา อุโภปิ มํสํ ขาทนฺตา ปิวิสุ ฯ อิติ
สุเรน จ วรุเณน จ ทิฏฺฐตฺตา ตสฺส ปานสฺส สุราติ จ วรุณีติ
จ นามํ ชาตํ ฯ
      เต อุโภปิ อตฺเถโส อุปาโยติ เวฬุนาฬิโย ปูเรตฺวา
กาเชนาทาย ปจฺจนฺตนครํ คนฺตฺวา ปานการกา นาม อาคตาติ
รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ ราชา เน ปกฺโกสาเปสิ ฯ เต ตสฺส ปานํ
อุปเนสุํ ฯ ราชา เทฺว ตโย วาเร ปิวิตฺวา มชฺชิ ฯ ตสฺส ตํ
เอกาหทฺวีหมตฺตเมว อโหสิ ฯ อถ เน อญฺญํปิ อตฺถีติ ปุจฺฉิ ฯ
อตฺถิ เทวาติ ฯ กุหินฺติ ฯ หิมวนฺเต เทวาติ ฯ เตนหิ
อาเนถาติ ฯ เต คนฺตฺวา เอกเทฺว วาเร อาเนตฺวา นิวทฺธํ คนฺตุํ
น สกฺขิสฺสามาติ สพฺพสมฺภาเร สลฺลกฺเขตฺวา ตสฺส รุกฺขตจาทีนิ
คเหตฺวา สพฺพสมฺภาเร ปกฺขิปิตฺวา นคเร สุรํ กรึสุ ฯ นาครา
สุรํ ปิวิตฺวา ปมาทํ อาปนฺนา ทุคฺคตา อเหสุํ ฯ นครํ สุญฺญํ
วิย อโหสิ ฯ เตน ปานการกา ตโต ปลายิตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา
ปานการกา อาคตาติ อาโรเจสุํ ฯ ราชา เน ปกฺโกสาเปตฺวา
ปริพฺพยํ อทาสิ ฯ ตตฺถาปิ สุรํปิ อกํสุ ฯ ตํปิ นครํ ตเถว
วินสฺสติ ฯ ตโต ปลายิตฺวา สาเกตํ คนฺตฺวา ตโต สาเกตโต
สาวตฺถึ อคมํสุ ฯ ตทา สาวตฺถิยํ สพฺพมิตฺโต นาม ราชา อโหสิ ฯ
โส เตสํ สงฺคหํ กตฺวา เกน โว อตฺโถติ ปุจฺฉิตฺวา สมฺภารมูเลน
เจว สาลิปิฏฺเฐน จ ปญฺจหิ จาฏิสเตหีติ วุตฺเต สพฺพํ ทาเปสิ ฯ
เต ปญฺจสุ จาฏิสเตสุ สุรํ สณฺฐเปตฺวา มูสิกภเยน จาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๕.
รกฺขนตฺถาย เอเกกาย จาฏิยา สนฺติเก เอเกกํ วิฬารํ พนฺธึสุ ฯ เต
ปจฺจิตฺวา อุตฺตรณกาเล จาฏิกุจฺฉีสุ ปคฺฆรนฺตํ สุรํ ปิวิตฺวา มตฺตา
นิทฺทายึสุ ฯ มูสิกา อาคนฺตฺวา เตสํ กณฺณนาสิกทาฐิกนงฺคุฏฺเฐ
ขาทิตฺวา อคมํสุ ฯ วิฬารา สุรํ ปิวิตฺวา มตาติ อายุตฺตกปุริสา
รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ ราชา วิสการกา เอเต ภวิสฺสนฺตีติ
ทฺวินฺนํปิ ชนานํ สีสานิ ฉินฺทาเปสิ ฯ เต สุรํ ปิวิตฺวา มธุรํ
เทวาติ วิรวนฺตาว มรึสุ ฯ ราชา เต มาราเปตฺวา จาฏิโย
ภินฺทถาติ อาณาเปสิ ฯ วิฬาราปิ สุราย ชิณฺณาย อุฏฺฐหิตฺวา
กีฬนฺตา วิจรึสุ ฯ เต ทิสฺวา รญฺโญ อาโรจยึสุ ฯ ราชา สเจ
วิสํ อสฺส เต มเรยฺยุํ มธุเรน เตน ภวิตพฺพํ ปิวิสฺสามิ
นนฺติ นครํ อลงฺการาเปตฺวา ราชงฺคเณ มณฺฑปํ การาเปตฺวา
อลงฺกตมณฺฑเป สมุสฺสิตเสตจฺฉตฺเต ราชปลฺลงฺเก นิสีทิตฺวา
อมจฺจคณปริวุโต สุรํ ปาตุํ อารภิ ฯ
      ตทา สกฺโก เทวราชา เก นุโข มาตาปิตุปฏฺฐานาทีสุ
อปฺปมตฺตา ตีณิ สุจริตานิ ปูเรนฺตีติ โลกํ โวโลเกตฺวา ตํ ราชานํ
สุรํ ปาตุํ นิสินฺนํ ทิสฺวา สจายํ สุรํ ปิวิสฺสติ สกลชมฺพูทีโป
นสฺสิสฺสติ ยถา น ปิวติ ตถา นํ กริสฺสามีติ เอกํ สุราปุณฺณํ
กุมฺภํ หตฺถตเล ฐเปตฺวา พฺราหฺมณเวเสนาคนฺตฺวา รญฺโญ
สมฺมุขฏฺฐาเน อากาเสเยว ฐตฺวา อิมํ กุมฺภํ กีณถ อิมํ กุมฺภํ
กีณถาติ อาห ฯ สพฺพมิตฺตราชา ตํ ตถา วทนฺตํ อากาเส ฐิตํ
ทิสฺวา กุโต นุโข พฺราหฺมโณ อาคจฺฉตีติ เตน สทฺธึ สลฺลเปนฺโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๖.
ติสฺโส คาถา อภาสิ
                โก ปาตุราสี ติทิวา นภมฺหิ
                โอภาสยํ สํวรึ จนฺทิมาว
                คตฺเตหิ เต รสฺมิโย นิจฺฉรนฺติ
                สเตริตา วิชฺชุริวนฺตลิกฺเข ฯ
                โส ฉินฺนวาตํ กมสิ อฆมฺหิ
                เวหาสยํ คจฺฉสิ ติฏฺฐสิ จ
                อิทฺธี นุ เต วตฺถุกตา สุภาวิตา
                อนทฺธคูนมสิ เทวตานํ ฯ
                เวหาสยํ กมมาคมฺม ติฏฺฐสิ
                กุมฺภํ กิณาถาติ ยเมตมตฺถํ
                โก วา ตุวํ กิสฺส วตาย กุมฺโภ
                อกฺขาหิ เม พฺราหฺมณ เอตมตฺถนฺติ ฯ
      ตตฺถ โก ปาตุราสีติ กุโต ปาตุภูโตสิ กุโต อาคโตสีติ
อตฺโถ ฯ ติทิวา นภมฺหีติ กึ ตาวตึสภวนา อาคนฺตฺวา อิธ นภมฺหิ
อากาเส ปากโฏ ชาโตสีติ ปุจฺฉติ ฯ สํวรินฺติ รตฺตึ ฯ สเตริตาติ
เอวํนามกา ฯ โสติ โส ตฺวํ ฯ ฉินฺนวาตนฺติ วลาหโก สีตาวตฺเตน
วาเตน กมติ ตสฺส ปน โสปิ วาโต นตฺถิ เตน เอวมาห ฯ
กมสีติ ปวตฺตสิ ฯ อฆมฺหีติ อปฺปฏิเฆ อากาเส ฯ วตฺถุกตาติ
วตฺถุ วิย ปติฏฺฐา วิย กตา ฯ อนทฺธคูนมสิ เทวตานนฺติ ยาว
ปทสา อทฺธานํ อคมเนน อนทฺธคูนํ เทวตานํ อิทฺธิ สา อสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๗.
ตว สุภาวิตาติ ปุจฺฉติ ฯ เวหาสยํ กมมาคมฺมาติ อากาเส ปวตฺตํ
ปทวีติหารํ ปฏิจฺจ นิสฺสาย ติฏฺฐสิ ฯ อิมสฺส โก วา ตุวนฺติ
อิมินา สมฺพนฺโธ ฯ เอวํ ติฏฺฐมาโน โก นาม ตฺวนฺติ อตฺโถ ฯ
ยเมตมตฺถนฺติ ยํ เอตํ วทสิ ฯ อิมสฺส กิสฺส วตายนฺติ อิมินา
สมฺพนฺโธ ฯ ยํ เอตํ กุมฺภํ กีณถาติ วทสิ กิสฺส วา เต อยํ
กุมฺโภติ อตฺโถ ฯ
      ตโต สกฺโก เตนหิ สุณาหีติ วตฺวา สุราย โทเส
ทสฺเสนฺโต อาห
                น สปฺปิกุมฺโภ นปิ เตลกุมฺโภ
                น ผาณิตสฺส น มธุสฺส กุมฺโภ
                กุมฺภสฺส วชฺชานิ อนปฺปกานิ
                โทเส พหู กุมฺภคเต สุณาถ ฯ
                คเลยฺย ยํ ปิตฺวา ปเต ปปาตํ
                โสพฺภํ คุหํ จนฺทนิโยลิคลฺลํ
                พหุํปิ ภุญฺเชยฺย อโภชเนยฺยํ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา จิตฺตสฺมึ อเนสมาโน
                อาหิณฺฑตี โคริว ภกฺขสาที
                อนาถมาโน อุปคายติ นจฺจตี จ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๘.
                ยํ เว ปิตฺวา อเจลโกว นคฺโค
                จเรยฺย คาเม วิสิขนฺตรานิ
                สมฺมุฬฺหจิตฺโต อติเวลสายี
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา อุฏฺฐาย ปเวธมาโน
                สีสญฺจ พาหุญฺจ ปจาลยนฺโต
                โส นจฺจตี ทารุกฏลฺลโกว
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา อคฺคิทฑฺฒา สยนฺติ
                อโถ สิงฺคาเลหิปิ ขาทิตาเส
                พนฺธํ วธํ โภคชานิญฺจุเปนฺติ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา ภาเสยฺย อภาสเนยฺยํ
                สภายมาสิโน อเปตวตฺโถ
                สมกฺขิโต วนฺตคโต พฺยสนฺโน
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา อุกฺกฏฺโฐ อาวิลกฺโข
                มเมว สพฺพปฐวีติ มญฺญติ
                น เม สโม จาตุรนฺโตปิ ราชา
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๙.
                มานาติมานา กลหานิ เปสุณิ
                ทุพฺพณฺณินี นคฺคยินี ปลายินี
                โปราณธุตฺตาน คตี นิเกโต
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                อิทฺธานิ ผีตานิ กุลานิ อสฺสุ
                อเนกสาหสฺสธนานิ โลเก
                อุจฺฉินฺนทายชฺชกตานิมาย
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ธญฺญํ ธนํ รชฏํ ชาตรูปํ
                เขตฺตํ ควํ ยตฺถ วินาสยนฺติ
                อุจฺเฉทนี วิตฺตวตํ กุลานํ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา ทุฏฺฐรูโปว โปโส
                อกฺโกสติ ปิตรํ มาตรญฺจ
                สสฺสุปิ คณฺเหยฺย อโถปิ สุณฺหํ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา ทุฏฺฐรูปาว นารี
                อกฺโกสติ สสฺสุรํ สามิกญฺจ
                ทาสํปิ คณฺเห ปริจาริกมฺปิ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๐๐.
                ยํ เว ปิตฺวาน หเนยฺย โปโส
                ธมฺเม ฐิตํ สมณํ พฺราหฺมณํ วา
                คจฺเฉ อปายํปิ ตโตนิทานํ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา ทุจฺจริตํ จรนฺติ
                กาเยน วาจาย จ เจตสา วา
                นิรยํ วชนฺติ ทุจฺจริตํ จริตฺวา
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ ยาจมานา น ลภนฺติ ปุพฺเพ
                พหุํ หิรญฺญํปิ ปริจฺจชนฺตา
                โส ตํ ปิวิตฺวา อลิกํ ภณาติ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา เปสโน เปสยนฺโต
                อจฺจายิเก กรณียมฺหิ ชาเต
                อตฺถมฺปิ โส นปฺปชานาติ วุตฺโต
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                หิรีมนาปิ อหิรีกภาวํ
                ปาตุํ กโรนฺติ มทนาย มตฺตา
                ธีราปิ สนฺตา พหุกํ ภณนฺติ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๐๑.
                ยํ เว ปิตฺวา เอกถูปา สยนฺติ
                อนาสกา ถณฺฑิลทุกฺขเสยฺยํ
                ทุพฺพณฺณิยํ อายสกฺยญฺจุเปนฺติ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา ปตฺตกฺขนฺธา สยนฺติ
                คาโว กูฏหตาริว น หิ
                วารุณิยา เวโค นเรน สุสฺสโหริว
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ มนุสฺสา วิวชฺชนฺติ สปฺปํ
                โฆรวิสมิว ตํ โลเก วิสสมานํ
                โก นโร ปาตุมรหติ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา อนฺธกเวณฺฑปุตฺตา
                สมุทฺทตีเร ปริจารยนฺตา
                อุปกฺกมุํ มุสเลหญฺญมญฺญํ
                ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถ ฯ
                ยํ เว ปิตฺวา ปุพฺพเทวา ปมตฺตา
                ติทิวา จุตา สสฺสติยา สมายา
                ตํ ตาทิสํ มชฺชมิมํ นิรตฺถกํ
                ชานํ มหาราช กถํ ปิเวยฺย ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๐๒.
                นยิมสฺมิ กุมฺภสฺมึ ทธิ มธุ วา
                เอวํ อภิญฺญาย กิณาหิ ราช
                เอวญฺหิ มํ กุมฺภคตา มยา เต
                อกฺขาตรูปํ ตว สพฺพมิตฺตาติ ฯ
      ตตฺถ วชฺชานีติ อาทีนวา ฯ คเลยฺยาติ คจฺฉนฺโต ปเท ปเท
ปริวตฺเตยฺย ฯ ยํ ปิตฺวา ปเตติ ยํ ปิวิตฺวา ปเตยฺย ฯ โสพฺภนฺติ
อาวาฏํ ฯ จนฺทนิโยฬิคลฺลนฺติ จนฺทนิยญฺจ โอลิคลฺลญฺจ ฯ
อโภชเนยฺยนฺติ ภุญฺชิตุํ อยุตฺตํ ฯ อเนสมาโนติ อนิสฺสโร ฯ โคริวาติ
โคโณ วิย ฯ ภกฺขสาทีติ สุรากสฏขาทโก ยถา โส ตตฺถ ตตฺถ
ภกฺขสํ ปริเยสนฺโต อาหิณฺฑติ เอวํ อาหิณฺฑตีติ อตฺโถ ฯ
อนาถมาโนติ นิรวสฺสโย อนาโถ วิย ฯ อุปคายตีติ อญฺญํ คายนฺตํ
ทิสฺวา อุปคนฺตฺวา คายติ ฯ อเจลโกวาติ อเจลโก วิย ฯ
วิสิขนฺตรานีติ อนฺตรวีถิโย ฯ อติเวลสายีติ อติจิรํปิ นิทฺทํ
โอกฺกเมยฺย ฯ อติเวลจารีติปิ ปาโฐ ฯ อติเวลจารี หุตฺวา จเรยฺยาติ
อตฺโถ ฯ ทารุกฏลฺลโกวาติ ทารุมยยนฺตรูปกํ วิย ฯ โภคชานิญฺจุเปนฺตีติ
โภคชานิญฺจ อุเปนฺติ ฯ ปาณาติปาตาทีนิ กตฺวา ทณฺฑปีฬิตา
ธนชานิญฺจ อญฺญญฺจ วธพนฺธนาทิทุกฺขํ ปาปุณนฺตีติ อตฺโถ ฯ
วนฺตคโตติ อตฺตโน วนฺตสฺมึ คโต ฯ พฺยสนฺโนติ พฺยสนปตฺโต ฯ
วิสนฺโนติปิ ปาโฐ ฯ ตสฺมึ วนฺเต โอสนฺโนติ อตฺโถ ฯ อุกฺกฏฺโฐติ อหํ
มหาโยโธ โก มยา สทิโส อตฺถีติ เอวํ อุกฺกํสคโต หุตฺวา ฯ
อาวิลกฺโขติ รตฺตกฺโข ฯ สพฺพปฐวีติ สพฺพา ปฐวี ฯ สพฺพา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๐๓.
ปฐวีติปิ ปาโฐ ฯ จาตุรนฺโตติ จตุสมุทฺทปริยนฺตาย ปฐวิยา อิสฺสโร ฯ
มานาติ มานการกา ฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโย ฯ คตีติ นิปฺผตฺติ ฯ
นิเกโตติ นิวาโส ฯ ตสฺสา ปุณฺณนฺติ ยา เอวรูปา ตสฺสา ปุณฺณํ ฯ
ยตฺถ วินาสยนฺตีติ ยํ นิสฺสาย ยตฺถ ปติฏฺฐิตา เอกํปิ พหุํปิ
ธนธญฺญาทิสาปเตยฺยํ นาเสนฺติ กปณา โหนฺติ ฯ อิทฺธานีติ สมิทฺธานิ ฯ
ผีตานีติ วตฺถาลงฺการกปฺปภณฺเฑหิ ปุปฺผิตานิ ฯ อุจฺฉินฺนทายชฺชกตานีติ
อุจฺฉินฺนทายชฺชานิ นิทฺธนานิ กตานิ ฯ ทุฏฺฐรูโปติ ทปฺปิตรูโป ฯ
คณฺเหยฺยาติ ภริยสญฺญาย กิเลสวเสน หตฺเถ คณฺเหยฺย ฯ ทาสํปิ
คณฺเหยฺยาติ อตฺตโน ทาสํปิ กิเลสวเสน สามิโก เมติ คณฺเหยฺย ฯ
ปิตฺวานาติ ปิวิตฺวา ฯ ทุจฺจริตํ จริตฺวาติ เอวํ ตีหิ ทฺวาเรหิ ทสวิธํปิ
อกุสลํ กตฺวา ฯ ยาจมานาติ ยํ ปุริสํ ปุพฺเพ สุรํ อปิวนฺตํ พหุํปิ
หิรญฺญํ ปริจฺจชนฺตาปิ มุสาวาทํ กโรหีติ ยาจมานา น ลภนฺติ ฯ
ปิตฺวาติ ปิตฺวา ฐิโต ฯ นปฺปชานาติ วุตฺโตติ เกนตฺเถนาคโตสีติ
วุตฺโต สาสนสฺส ทุคฺคหิตตฺตา ตํ อตฺถํ นปฺปชานาติ ฯ หิรีมนาปีติ
หิริยุตฺตจิตฺตาปิ ฯ เอกถูปาติ สูกรโปตกา วิย หีนชจฺเจหิปิ สทฺธึ
เอกราสี หุตฺวา ฯ อนาสกาติ นิราหารา ฯ ถณฺฑิลทุกฺขเสยฺยนฺติ
ภูมิยํ ทุกฺขเสยฺยํ ฯ อายสกฺยนฺติ ครหํ ฯ ปตฺตกฺขนฺธาติ ปติตกฺขนฺธา ฯ
กูฏหตาริวาติ คีวายํ พนฺธเนน กูเฏน หตา คาโว วิย ฯ
ยถา ติณํ อขาทนฺติโย ปายํ อปิวนฺติโย สยนฺติ ตถา สยนฺตีติ
อตฺโถ ฯ โฆรวิสมิวาติ โฆรวิสํ วิย ฯ วิสสมานนฺติ วิสสทิสํ ฯ
อนฺธกเวณฺฑปุตฺตาติ ทส ภาติกราชาโน ฯ อุปกฺกมุนฺติ ปหรึสุ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๐๔.
ปุพฺพเทวาติ อสุรา ฯ ติทิวาติ ตาวตึสเทวโลกา ฯ สสฺสติยาติ
สสฺสตา ทีฆายุกภาเวน นิจฺจสมฺมตา เทวโลกาติ อตฺโถ ฯ สมายาติ
สทฺธึ อสุรมายาหิ ฯ ชานนฺติ เอวํ นิรตฺถกํ เอตนฺติ วิชานนฺโต
ตุมฺหาทิโส ปณฺฑิตปุริโส กถํ ปิเวยฺย ฯ กุมฺภคตา มยาติ กุมฺภคตํ
มยาติ อยเมว วา ปาโฐ ฯ อกฺขาตรูปนฺติ สภาวโต อกฺขาตํ ฯ
      ตํ สุตฺวา ราชา สุราย อาทีนวํ ญตฺวา ตุฏฺโฐ สกฺกสฺส
ถุตึ กโรนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
                น เม ปิตา วา อถวาปิ มาตา
                เอตาทิโส ยาทิสโก ตุวํสิ
                หิตานุกมฺปิ ปรมตฺถกาโม
                โสหํ กริสฺสํ วจนํ ตวชฺช ฯ
                ททามิ เต คามวรานิ ปญฺจ
                ทาสีสตํ สตฺต ควํสตานิ
                อาชญฺญยุตฺเต จ รเถ ทสา อิเม
                อาจริโย โหสิ มมตฺถกาโมติ ฯ
      ตตฺถ คามวรานีติ พฺราหฺมณ อาจริยสฺส นาม อาจริยภาโค
อิจฺฉิตพฺโพ สํวจฺฉเร สตสหสฺสุฏฺฐานเก ตุยฺหํ ปญฺจ คาเม ททามีติ
วทติ ฯ ทสา อิเมติ ทส อิเม ปุรโต ฐิเต กาญฺจนวิจิตฺเต รเถ
ทสฺเสนฺโต เอวมาห ฯ
      ตํ สุตฺวา สกฺโก เทวตฺตภาวํ ทสฺเสนฺโต อตฺตานํ ชานาเปนฺโต
อากาเส ฐตฺวา เทฺว คาถา อภาสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๐๕.
                ตเวว ทาสีสตมตฺถุ ราช
                คามา จ คาโว จ ตเวว โหนฺตุ
                อาชญฺญยุตฺตา จ รถา ตเวว
                สกฺโกหมสฺมี ติทสานมินฺโท ฯ
                มํโสทนํ สปฺปิปายญฺจ ภุญฺเช
                ขาทสฺสุ จ ตฺวํ มธุมาสปูเว
                เอวํ ตุวํ ธมฺมรโต ชนินฺท
                อนินฺทิโต สคฺคมุเปหิ ฐานนฺติ ฯ
      ตตฺถ เอวํ ตุวํ ธมฺมรโตติ เอวํ ตุวํ นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชนฺโต
สุราปานา วิรโต ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปหาย ติวิธสุจริตธมฺมรโต หุตฺวา
เกนจิ อนินฺทิโต สคฺคฏฺฐานํ อุเปหีติ ฯ
      อิติ สกฺโก ตสฺส โอวาทํ ทตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต ฯ โสปิ
สุรํ อปิวิตฺวา สุราภาชนานิ ภินฺทาเปตฺวา สีลํ สมาทาย ทานํ ทตฺวา
สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ ชมฺพูทีเปปิ อนุกฺกเมน สุราปานํ เวปุลฺลปฺปตฺตํ
ชาตํ ฯ
      สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ราชา อานนฺโท อโหสิ สกฺโก ปน อหเมวาติ ฯ
                    กุมฺภชาตกํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                         ทุติยํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๑๙๑-๒๐๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=3930&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=3930&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2292
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=9232
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=9836
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=9836
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27