ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                       สมฺภวชาตกํ
     รชฺชญฺจ ปฏิปนฺนสฺมาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ปญฺญาปารมึ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ปจฺจุปฺปนฺนวตฺถุ มหาอุมฺมงฺคชาตเก อาวิภวิสฺสติ ฯ
     อตีเต ปน กุรุรฏฺเฐ อินฺทปตฺตนคเร ธนญฺชยโกรโพฺย นาม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๖.

ราชา รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตสฺส สุจีรโต นาม พฺราหฺมโณ ปุโรหิโต อตฺถธมฺมานุสาสโก อโหสิ ฯ ราชา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กโรนฺโต ธมฺเมน รชฺชํ อนุสาสิ ฯ โส เอกทิวสํ ธมฺมยาคํ นาม ปญฺหํ อภิสงฺขริตฺวา สุจีรตพฺราหฺมณํ อาสเน นิสีทาเปตฺวา สกฺการํ กตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺโต จตสฺโส คาถา อภาสิ รชฺชญฺจ ปฏิปนฺนสฺมา อาธิปจฺจํ สุจีรต มหนฺตํ ปตฺตุมิจฺฉามิ วิเชตุํ ปฐวึ อิมํ ฯ ธมฺเมน โน อธมฺเมน อธมฺโม เม น รุจฺจติ กิจฺโจว ธมฺโม จริโต รญฺโญ โหติ สุจีรต ฯ อิธ เจวานินฺทิตา เยน เปจฺจ เยน อนินฺทิตา ยสํ เทวมนุสฺเสสุ เยน ปปฺโปมุ พฺราหฺมณ ฯ โยหํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ กตฺตุมิจฺฉามิ พฺราหฺมณ ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ ตตฺถ รชฺชนฺติ อาจริย มยํ อิมสฺมึ สตฺตโยชนิเก อินฺทปตฺตนคเร รชฺชญฺจ ติโยชนสติเก กุรุรฏฺเฐ อิสฺสรภาวสงฺขาตํ อาธิปจฺจญฺจ ฯ ปฏิปนฺนาติ อธิคตา ฯ มหนฺตนฺติ อิทานิ มหนฺตภาวํ ปตฺตุมิจฺฉามิ ฯ วิเชตุนฺติ อิมํ ปฐวึ ธมฺเมน อภิภวิตุํ อชฺโฌตฺถริตุํ อิจฺฉามิ ฯ กิจฺโจวาติ อวเสสชเนหิ รญฺโญว ธมฺโม กิจฺโจ กรณียตโร ฯ ราชานุวตฺตโก หิ โลโก โส ตสฺมึ ธมฺมิเก สพฺโพปิ ธมฺมิโก โหติ ตสฺมา เอส ธมฺโม นาม รญฺโญว กิจฺโจติ ฯ อิธ เจวานินฺทิตาติ เยน มยํ อิธ โลเก จ ปรโลเก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๗.

จ อนินฺทิตา ฯ เยน ปปฺเปมูติ เยน มยํ นิรยาทีสุ อนิพฺพตฺติตฺวา เทเวสุ จ มานุเสสุ จ ยสํ อิสฺสริยํ โสภคฺคปฺปตฺตํ ปาปุเณยฺยาม ตํ โน การณํ กเถหีติ ฯ โยหนฺติ พฺราหฺมณ โย อหํ ผลวิปากสงฺขาตํ อตฺถญฺจ ตสฺส อตฺถสฺส เหตุภูตํ ธมฺมญฺจ กตฺตุํ สมาทาย วตฺติตุํ อุปฺปาเทตุญฺจ อิจฺฉามิ ฯ ตํ ตฺวนฺติ ตสฺส มยฺหํ ตฺวํ สุเขเนว นิพฺพานคามิมคฺคํ อารุยฺห อปฺปฏิสนฺธิกภาวํ ปตฺเถนฺตสฺส ตํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโต อกฺขาหิ ปากฏํ กตฺวา กเถหีติ พฺราหฺมณํ ธมฺมยาคปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ อยํ ปน ปญฺโห คมฺภีโร พุทฺธวิสโย สพฺพญฺญุพุทฺธเมว ตํ ปุจฺฉิตุํ ยุตฺตํ ตสฺมึ อสติ สพฺพญฺญุตปริเยสกํ โพธิสตฺตํ ปุจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ ฯ สุจีรโต ปน อตฺตโน อโพธิสตฺตตาย ปญฺหํ กเถตุํ นาสกฺขิ ฯ อสกฺโกนฺโต จ ปณฺฑิตมานํ อกตฺวา อตฺตโน อสมตฺถภาวํ กเถนฺโต คาถมาห นาญฺญตฺร วิธุรา ราช เอตํ อกฺขาตุมรหติ ยํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ กตฺตุมิจฺฉสิ ขตฺติยาติ ฯ ตสฺสตฺโถ อวิสโย เอส มหาราช ปญฺโห มาทิสานํ อหํ หิ เนวสฺส อาทึ น ปริโยสานํ ปสฺสามิ อนฺธการํ ปวิฏฺโฐ วิย โหมิ พาราณสิรญฺโญ ปน ปุโรหิโต วิธุโร นาม พฺราหฺมโณ อตฺถิ โสว ตํ อาจิกฺเขยฺย ตํ ฐเปตฺวา ยํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ กตฺตุมิจฺฉสิ เอตทกฺขาตุํ น อญฺโญ อรหตีติ ฯ ราชา ตสฺส วจนํ สุตฺวา เตนหิ พฺราหฺมณ ขิปฺปํ ตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๘.

สนฺติกํ คจฺฉาหีติ ปณฺณาการํ ทตฺวา ตํ เปเสตุกาโม คาถมาห เอหิ โข ปหิโต คจฺฉ วิธุรสฺส อุปนฺติกํ นิกฺขํ รตฺตสุวณฺณสฺส หรํ คจฺฉ สุจีรต อภิหารํ อิมํ ทชฺชา อตฺถธมฺมานุสิฏฺฐิยาติ ฯ ตตฺถ อุปนฺติกนฺติ สนฺติกํ ฯ นิกฺขนฺติ ปญฺจตุลา สุวณฺณา เอโก นิกฺโข อยํ ปน รตฺตสุวณฺณสฺส นิกฺขสหสฺสํ ทตฺวา เอวมาห ฯ อิมํ ทชฺชาติ เตน อิมสฺมึ ธมฺมยาคปญฺเห กถิเต ตสฺส อตฺถธมฺมานุสิฏฺฐิยา อภิหารํ ปูชํ กโรนฺโต อิมํ นิกฺขสหสฺสํ ทเทยฺยาสีติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา โส ปญฺหวิสชฺชนสฺส ลิขนตฺถาย สตสหสฺสคฺฆนิกํ สุวณฺณปฏฺฏํ คมนตฺถาย ยานํ ปริวารตฺถาย พลนิกายํ ปณฺณาการํ กตฺวา ตํ ขณญฺเญว อุยฺโยเชสิ ฯ โส ปน อินฺทปตฺตนครา นิกฺขมิตฺวา อุชุกเมว พาราณสิยํ อคนฺตฺวา ยตฺถ ยตฺถ ปณฺฑิตา วสนฺติ สพฺพานิ ตานิ ฐานานิ อุปสงฺกมิตฺวา สกลชมฺพูทีเป ปญฺหสฺส วิสชฺชนาการํ อลภิตฺวา อนุปุพฺเพน พาราณสึ ปตฺวา เอกสฺมึ ฐาเน นิวาสํ คเหตฺวา กติปเยหิ ชเนหิ สทฺธึ ปาตราสภุญฺชนเวลาย วิธุรสฺส นิเวสนํ คนฺตฺวา อาคตภาวํ อาโรจาเปตฺวา เตน ปกฺโกสาปิโต ตํ สเก ฆเร ภุญฺชมานํ อทฺทส ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต อาวิกโรนฺโต สตฺถา สตฺตมํ คาถมาห สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช วิธุรสฺส อุปนฺติกํ ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา อสมานํ สเก ฆเรติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๙.

ตตฺถ สฺวาธิปฺปาคาติ โส ภารทฺวาชโคตฺโต สุจีรโต อธิปฺปาคา คโตติ อตฺโถ ฯ มหาพฺรหฺมาติ มหาพฺราหฺมโณ ฯ อสมานนฺติ ภุญฺชมานํ ฯ โส ปน ตสฺส พาลสหายโก เอกาจริยกุเล อุคฺคหิตสิปฺโป ตสฺมา เตน สทฺธึ เอกโตว ภุญฺชิตฺวา ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน สุขนิสินฺโน สมฺม กิมตฺถํ อาคโตสีติ ปุฏฺโฐ อาคมนการณํ อาจิกฺขนฺโต อฏฺฐมํ คาถมาห รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ อิจฺจพฺรวิ ยุธิฏฺฐิโล ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ วิธุรกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ ตตฺถ รญฺโญหนฺติ รญฺโญ อหํ โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน ทูโต ฯ ปหิโตติ เตน เปสิโต อิธาคจฺฉามิ ฯ ปุจฺเฉสีติ โส ยุธิฏฺฐิลโคตฺโต ธนญฺชยราชา ธมฺมยาคปญฺหํ นาม ปุจฺฉิ อหํ กเถตุํ อสกฺโกนฺโต ตฺวํ สกฺขิสฺสสีติ ญตฺวา ตสฺส อาโรเจสิ โส ปณฺณาการํ ทตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนตฺถาย มํ ตว สนฺติกํ เปเสนฺโต วิธุรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อิมสฺส ปญฺหสฺส อตฺถญฺจ ปาลิธมฺมญฺจ ปุจฺเฉยฺยาสิ อิติ อพฺรวิ ตํ ตฺวํ อิทานิ มยา ปุจฺฉิโต อกฺขาหีติ ฯ ตทา ปน โส พฺราหฺมโณ มหาชนสฺส จิตฺตํ คณฺหิสฺสามีติ คงฺคํ ปิทหนฺโต วิย วินิจฺฉยํ วิจาเรติ ตสฺส ปญฺหสฺส วิสชฺชเน โอกาโส นตฺถิ โส ตมตฺถํ อาจิกฺขนฺโต นวมํ คาถมาห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๐.

คงฺคํ เม ปิทหิสฺสนฺติ น ตํ สกฺโกมิ พฺราหฺมณ อปิเธตุํ มหาสทฺทํ ตํ กถํ โส ภวิสฺสติ น เต สกฺโกมิ อกฺขาตุํ อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโตติ ฯ ตสฺสตฺโถ พฺราหฺมณ มยฺหํ มหาชนสฺส นานาจิตฺตคติสงฺขาตํ คงฺคํ ปิทหิสฺสนฺติ พฺยาปาโร อุปฺปนฺโน ตมหํ มหาสทฺทํ อปิเธตุํ น สกฺโกมิ ตสฺมา กถํ โส โอกาโส ภวิสฺสติ ตสฺมึ อสติ เต อหํ ปญฺหํ น วิสชฺเชยฺยํ อิติ จิตฺเตกคฺคตญฺเจว โอกาสญฺจ อลภนฺโต น เต สกฺโกมิ อกฺขาตุํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโตติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ปุตฺโต เม ปณฺฑิโต มยา ญาณวนฺตตโร โส เต พฺยากริสฺสติ ตสฺส สนฺติกํ คจฺฉาหีติ วตฺวา ทสมํ คาถมาห ภทฺรกาโร จ เม ปุตฺโต โอรโส มม อตฺรโช ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ คนฺตฺวา ปุจฺฉสฺสุ พฺราหฺมณาติ ฯ ตตฺถ โอรโสติ อุเร สํวทฺโธ ฯ อตฺรโชติ อตฺตนา ชาโต ฯ ตํ สุตฺวา สุจีรโต วิธุรสฺส ฆรา นิกฺขมิตฺวา ภทฺรการสฺส ภุตฺตปาตราสสฺส อตฺตโน ปริสาย มชฺเฌ นิสินฺนกาเล นิเวสนํ อคมาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา เอกาทสมํ คาถมาห สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช ภทฺรการสฺส สนฺติกํ ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา นิสินฺนํ สมฺหิ เวสฺมนีติ ฯ ตตฺถ เวสฺมนีติ ฆเร ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๑.

โส ตตฺถ คนฺตฺวา ภทฺรการมาณเวน กตาสนาภิหารสกฺกาโร นิสีทิตฺวา อาคมนการณํ ปุฏฺโฐ ทฺวาทสมํ คาถมาห รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ อิจฺจพฺรวิ ยุธิฏฺฐิโล ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ ภทฺรการ พฺรวีหิ เมติ ฯ อถ นํ ภทฺรกาโร ตาต อหํ อิเมสุ ทิวเสสุ ปรทาริกกมฺเม อภินิวิฏฺโฐ จิตฺตํ เม พฺยากุลํ เตน ตฺยาหํ วิสชฺเชตุํ น สกฺขิสฺสามิ มยฺหํ ปน กนิฏฺโฐ สญฺชยกุมาโร นาม มยา อติวิย ญาณวนฺตตโร ตํ ปุจฺฉ โส เต ปญฺหํ วิสชฺเชสฺสตีติ ตสฺส สนฺติกํ เปเสนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ มํสกาชํ อวหาย โคธํ อนุปตามหํ น เต สกฺโกมิ อกฺขาตุํ อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโต สญฺชโย นาม เม ภาตา กนิฏฺโฐ เม สุจีรต ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ คนฺตฺวา ปุจฺฉสฺสุ พฺราหฺมณาติ ฯ ตตฺถ มํสกาชนฺติ ยถา นาม ปุริโส ถูลมิคมํสํ กาเชนาทาย คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค โคธโปตกํ ทิสฺวา มํสกาชํ ฉฑฺเฑตฺวา ตํ อนุพนฺเธยฺย เอวเมว อตฺตโน ฆเร วสวตฺตนึ ภริยํ ฉฑฺเฑตฺวา ปรสฺส รกฺขิตโคปิตํ อิตฺถึ อนุพนฺธนฺโต โหมีติ ทีเปนฺโต เอวมาห ฯ โส ตสฺมึเยว ขเณ สญฺชยสฺส นิเวสนํ คนฺตฺวา เตน กตสกฺกาโร อาคมนการณํ ปุฏฺโฐ อาจิกฺขิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา เทฺว คาถา อภาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๒.

สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช สญฺชยสฺส อุปนฺติกํ ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา นิสินฺนํ สมฺหิ เวสฺมนิ ฯ รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ อิจฺจพฺรวิ ยุธิฏฺฐิโล ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ สญฺชยกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ สญฺชยกุมาโร ปน ตทา ปรทารเมว เสวติ ฯ อถสฺส โสหํ ตาต ปรทารํ เสวามิ เสวนฺโต จ ปน คงฺคํ ตริตฺวา ปรตีรํ คจฺฉามิ ตํ มํ สายญฺจ ปาโต จ นทึ ตรนฺตํ มจฺจุ คิลติ นาม เตน เม จิตฺตํ พฺยากุลํ น ตฺยาหํ อาจิกฺขิตุํ สกฺขิสฺสามิ กนิฏฺโฐ ปน เม สมฺภวกุมาโร นาม อตฺถิ ชาติยา สตฺตวสฺสิโก มยา สตคุเณน สหสฺสคุเณน สตสหสฺสคุเณน อธิกญาณตโร โส เต อาจิกฺขิสฺสติ คจฺฉ ตํ ปุจฺฉาหีติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต โส เทฺว คาถา อภาสิ สทา มํ คิลติ มจฺจุ สายํ ปาโต สุจีรต น เต สกฺโกมิ อกฺขาตุํ อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโต ฯ สมฺภโว นาม เม ภาตา กนิฏฺโฐ เม สุจีรต ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ คนฺตฺวา ปุจฺฉสฺสุ พฺราหฺมณาติ ฯ ตํ สุตฺวา สุจีรโต อยํ ปญฺโห อิมสฺมึ โลเก อจฺฉริยพฺภูโต ภวิสฺสติ อิมํ วิสชฺเชตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ มญฺเญติ จินฺเตตฺวา เทฺว คาถา อภาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๓.

อพฺภูโต วต โภ ธมฺโม นายํ อสฺมาก รุจฺจติ ตโย ชนา ปิตาปุตฺตา เต สุ ปญฺญาย โน วิทู ฯ น นํ สกฺโกถ อกฺขาตุํ อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิตา กถํ นุ ทหโร ชญฺญา อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโตติ ฯ ตตฺถ นายนฺติ อยํ ปญฺหาธมฺโม อพฺภูโต อิมํ กเถตุํ สมตฺเถน นาม น ภวิตพฺพํ ตสฺมา ยํ ตฺวํ กุมาโร กเถสฺสตีติ วเทสิ นายํ อสฺมากํ รุจฺจติ ฯ เต สูติ เอตฺถ สุกาโร นิปาตมตฺตํ ฯ ปิตา วิธุโร ปุตฺตาปิ ภทฺรกาโร จ สญฺชโย จาติ เตปิ ตโย ปิตาปุตฺตา ปญฺญาย อิมํ ธมฺมํ โน วิทู น วิชานนฺติ อญฺโญ โกจิ ชานิสฺสตีติ อตฺโถ ฯ น นนฺติ ตุมฺเห ตโย ชนา ปุจฺฉิตา เอตํ อกฺขาตุํ น สกฺโกถ ทหโร สตฺตวสฺสิโก กุมาโร ปุจฺฉิโต กถํ นุ ชญฺญา เกน การเณน ชานิตุํ สกฺขิสฺสตีติ อตฺโถ ฯ ตํ สุตฺวา สญฺชยกุมาโร ตาต สมฺภวกุมาโร ทหโรติ มญฺญาสิ สเจปิ ปญฺหวิสชฺชเนน อตฺถิโก คจฺฉ ตํ ปุจฺฉาติ อตฺถทีปนาหิ กุมารสฺส วณฺณํ ปกาเสนฺโต ทฺวาทส คาถา อภาสิ มา นํ ทหโรติ มญฺญาสิ อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณ ฯ ยถาปิ จนฺโท วิมโล คจฺฉํ อากาสธาตุยา สพฺเพ ตารคเณ โลเก อาภาย อติโรจติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๔.

เอวมฺปิ ทหรูเปโต ปญฺญาโยเคน สมฺภโว มา นํ ทหโรติ มญฺญาสิ อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณ ฯ ยถาปิ รมฺมโก มาโส คิมฺหานํ โหติ พฺราหฺมณ อเตวญฺเญหิ มาเสหิ ทุมปุปฺเผหิ โสภติ ฯ เอวมฺปิ ทหรูเปโต ปญฺญาโยเคน สมฺภโว มา นํ ทหโรติ มญฺญาสิ อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณ ฯ ยถาปิ หิมวา พฺรเหฺม ปพฺพโต คนฺธมาทโน นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺโน มหาภูตคณาลโย โอสเธหิ จ ทิพฺเพหิ ทิสา ภาติ ปวาติ จ ฯ เอวมฺปิ ทหรูเปโต ปญฺญาโยเคน สมฺภโว มา นํ ทหโรติ มญฺญาสิ อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณ ฯ ยถาปิ ปาวโก พฺรเหฺม อจฺจิมาลี ยสสฺสิมา ชลมาโน วเน คจฺเฉ อนโล กณฺหวตฺตนี ฯ ฆฏาสโน ธูมเกตุ อุตฺตมาเหวนนฺทโห นิสฺสิเว ปพฺพตคฺคสฺมึ พหุเตโช วิโรจติ ฯ เอวมฺปิ ทหรูเปโต ปญฺญาโยเคน สมฺภโว มา นํ ทหโรติ มญฺญาสิ อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๕.

ชเวน ภทฺรํ ชานนฺติ พลิพทฺทญฺจ วาหิเย โทเหน เธนุํ ชานนฺติ ภาสมานญฺจ ปณฺฑิตํ ฯ เอวมฺปิ ทหรูเปโต ปญฺญาโยเคน สมฺภโว มา นํ ทหโรติ มญฺญาสิ อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณาติ ฯ ตตฺถ ชญฺญาติ ชานิสฺสสิ ฯ จนฺโทติ ปุณฺณจนฺโท ฯ วิมโลติ อพฺภาทิมลรหิโต ฯ เอวมฺปิ ทหรูเปโตติ เอวํ สมฺภวกุมาโร ทหรภาเวน อุเปโตปิ ปญฺญาโยเคน สกลชมฺพูทีปตเล อวเสสปณฺฑิเต อติโรจติ อติกฺกมิตฺวา วิโรจติ ภาสติ ฯ รมฺมโกติ จิตฺตมาโส ฯ อเตวญฺเญหีติ อติวิย อญฺเญหิ เอกาทสหิ มาเสหิ ฯ เอวนฺติ เอวํ สมฺภโวปิ ปญฺญาโยเคน โสภติ ฯ หิมวาติ หิมปาตสมเย หิมยุตฺโตติ หิมวาติ คิมฺหกาเล หิมญฺจ วมตีติ หิมวาติ ฯ สมฺปตฺตํ ชนํ คนฺเธน มทยตีติ คนฺธมาทโน ฯ มหาภูตคณาลโยติ เทวคณนิวาโส ฯ ทิสา ภาตีติ สพฺพทิสา เอโกภาสา วิย กโรติ ฯ ปวาตีติ คนฺเธน สพฺพา ทิสา วายติ ฯ เอวนฺติ เอวํ สมฺภโวปิ ปญฺญาโยเคน สพฺพา ทิสา ภาติ เจว ปวาติ จ ฯ ยสสฺสิมาติ เตชสมฺปตฺติยา ยสสฺสิมา ฯ อจฺจิมาลีติ อจฺจีหิ ยุตฺโต ฯ ชลมาโน วเน คจฺเฉติ คจฺฉสงฺขาเต มหาวเน ชลนฺโต จรติ ฯ อนโลติ อติตฺโต ฯ คตมคฺคสฺส กณฺหภาเวน กณฺหวตฺตนี ฯ ยญฺเญ อาหุติวเสน ฆฏํ อสฺนาตีติ ฆฏาสโน ฯ ธูโม เกตุกิจฺจํ อสฺส สาเธตีติ ธูมเกตุ ฯ อุตฺตมาเหวนนฺทโหติ อเหวนํ วุจฺจติ วนสณฺโฑ อุตฺตมวนสณฺฑํ ทหตีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๖.

อตฺโถ ฯ นิสฺสิเวติ รตฺติภาเค ฯ ปพฺพตคฺคสฺมินฺติ ปพฺพตสิขเร ฯ พหุเตโชติ พหุอินฺทโน ฯ วิโรจตีติ สพฺพา ทิสา โอภาสติ ฯ เอวนฺติ เอวํ มม กนิฏฺโฐ สมฺภวกุมาโร ทหโรปิ ปญฺญาโยเคน วิโรจติ ฯ ภทฺรนฺติ ภทฺรมสฺสาชานียํ ชวสมฺปตฺติยา ชานนฺติ น สรีเรน ฯ วาหิเยติ วหิตพฺเพ ภาเร สติ ภารวหตาย อยํ อุตฺตโมติ พลิพทฺทํ ชานนฺติ ฯ โทเหนาติ โทหสมฺปตฺติยา เธนุํ สุขีราติ ชานนฺติ ฯ ภาสมานนฺติ เอตฺถ นานาภาสมานํ ชานนฺติ ฯ มิสฺสํ พาเลหิ ปณฺฑิตนฺติ สุตฺตํ อาหริตพฺพํ ฯ สุจีรโต เอวํ ตสฺมึ สมฺภวํ วณฺเณนฺเต ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ กหํ ปน เต กุมาร กนิฏฺโฐติ ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส โส สีหปญฺชรํ วิวริตฺวา หตฺถํ ปสาเรตฺวา โส เอโส ปาสาททฺวาเร อนฺตรวีถิยํ กุมารเกหิ สทฺธึ สุวณฺณวณฺโณ กีฬติ อยํ มม กนิฏฺโฐ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปุจฺฉถ พุทฺธลีลาย เต ปญฺหํ กเถสฺสตีติ อาห ฯ สุจีรโต ตสฺส วจนํ สุตฺวาว ปาสาทา โอรุยฺห กุมารสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ กาย เวลายาติ ฯ กุมารสฺส นิวตฺถสาฏกํ โมเจตฺวา ขนฺเธ ขิปิตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ ปํสุํ คเหตฺวา ฐิตเวลาย ฯ ตมตฺถํ อาวิกโรนฺโต สตฺถา สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช สมฺภวสฺส อุปนฺติกํ ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา กีฬมานํ พหีปุเรติ คาถมาห ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๗.

ตตฺถ พหีปุเรติ พหินิเวสเน ฯ มหาสตฺโตปิ พฺราหฺมณํ อาคนฺตฺวา ปุรโต ฐิตํ ทิสฺวา ตาต เกนตฺเถนาคโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา ตาต กุมาร อหํ ชมฺพูทีปตเล อาหิณฺฑนฺโต มยา ปุจฺฉิตํ ปญฺหํ กเถตุํ สมตฺถํ อลภิตฺวา ตว สนฺติกํ อาคโตมฺหีติ วุตฺเต สกลชมฺพูทีเป กิร อวินิจฺฉิโต ปญฺโห มม สนฺติกํ อาคโต อหํ ญาเณน มหลฺลโกติ หิโรตฺตปฺปํ ปฏิลภิตฺวา หตฺถคตํ ปํสุํ ฉฑฺเฑตฺวา ขนฺธโต สาฏกํ อาทาย นิวาเสตฺวา ปุจฺฉ พฺราหฺมณ พุทฺธลีลาย เต กเถสฺสามีติ สพฺพญฺญุปฺปวารณํ ปวาเรสิ ฯ ตโต พฺราหฺมโณ รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ อิจฺจพฺรวี ยุธิฏฺฐิโล ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ สมฺภว อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ คาถาย ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ ตสฺสตฺโถ สมฺภวปณฺฑิตสฺส คุโณ คคนมชฺเฌ ปุณฺณจนฺโท วิย ปากโฏ อโหสิ ฯ อถ นํ เตนหิ สุณาหีติ วตฺวา ธมฺมยาคปญฺหํ วิสชฺเชนฺโต ตคฺฆ เต อหมกฺขิสฺสํ ยถาปิ กุสโล ตถา ราชา จ โข ตํ ชานาติ ยทิ กาหติ วา น วาติ คาถมาห ฯ ตสฺส อนฺตรวีถิยํ ฐตฺวา มธุรสฺสเรน ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส สทฺโท ทฺวาทสโยชนิกํ สกลพาราณสินครํ อวตฺถริ ฯ อถ ราชา จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๘.

อุปราชาทโย จ สพฺเพ สนฺนิปตึสุ ฯ มหาสตฺโต มหาชนสฺส มชฺเฌ ธมฺมเทสนํ ปฏฺฐเปสิ ฯ ตตฺถ ตคฺฆาติ เอกํสวจนํ ฯ ยถาปิ กุสโลติ ยถา อติกุสโล สพฺพญฺญุพุทฺโธ อาจิกฺขติ ตถา เต เอกํเสเนว อหมกฺขิสฺสนฺติ อตฺโถ ฯ ราชา จ โข ตนฺติ อหํ ตํ ปญฺหํ ยถา ตุมฺหากํ ราชา ชานิตุํ สกฺโกติ ตถา กเถสฺสามิ ตโต อุตฺตรึ ราชา เอวํ ตํ ชานาติ ยทิ กริสฺสติ วา น วา กริสฺสติ กโรนฺตสฺส วา อกโรนฺตสฺส วา ตสฺเสว ตํ ภวิสฺสติ มยฺหํ ปน โทโส นตฺถีติ ทีเปติ ฯ เอวํ อิมาย คาถาย ปญฺหกถนํ ปฏิชานิตฺวา อิทานิ ธมฺมยาคปญฺหํ กเถนฺโต อาห อชฺช สุเวติ สํเสยฺย รญฺญา ปุฏฺโฐ สุจีรต มา กตฺวา อวสี ราชา อตฺเถ ชาเต ยุธิฏฺฐิโล ฯ อชฺฌตฺตญฺเญว สํเสยฺย รญฺญา ปุฏฺโฐ สุจีรต กุมฺมคฺคํ น นิเวเสยฺย ยถา มุฬฺโห อเจตโส ฯ อตฺตานํ นาติวตฺเตยฺย อธมฺมํ น สมาจเร อติตฺเถ นปฺปตาเรยฺย อนตฺเถ น ยุโต สิยา ฯ โย จ เอตานิ ฐานานิ กตฺตุํ ชานาติ ขตฺติโย สทา โส วฑฺฒเต ราชา สุกฺกปกฺเขว จนฺทิมา ฯ ญาตีนญฺจ ปิโย โหติ มิตฺเตสุ จ วิโรจติ กายสฺส เภทา สปฺปญฺโญ สคฺคํ โส อุปปชฺชตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๙.

ตตฺถ สํเสยฺยาติ กเถยฺย ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ตาต สุจีรต สเจ ตุมฺหากํ รญฺญา อชฺช ทานํ เทม สีลํ รกฺขาม อุโปสถกมฺมํ กโรมาติ โกจิ ปุฏฺโฐ มหาราช อชฺช ตาว ปาณํ หนาม กาเม ปริภุญฺชาม สุรํ ปิวาม กุสลํ ปน กริสฺสาม สุเวติ รญฺโญ สํเสยฺย กเถยฺย ตสฺส อติมหนฺตสฺสาปิ อมจฺจสฺส วจนํ กตฺวา ตุมฺหากํ ราชา ยุธิฏฺฐิลโคตฺโต ตถารูเป อตฺเถ ชาเต ตํ ทิวสํ ปมาเทน วีตินาเมนฺโต มา อวสิ ตสฺส วจนํ อกตฺวา อุปฺปนฺนํ กุสลจิตฺตํ อปริหาเปตฺวา กุสลปฏิสํยุตฺตํ กมฺมํ กโรตุเยว อิทมสฺส กเถยฺยาสีติ ฯ เอวํ มหาสตฺโต อิมาย คาถาย อชฺเชว กิจฺจํ อาตปฺปํ โก ชญฺญา มรณํ สุเวติ ภทฺเทกรตฺตสุตฺตญฺจ อปฺปมาโท อมตํ ปทํ ปมาโท มจฺจุโน ปทนฺติ อปฺปมาโทวาทญฺจ กเถสิ ฯ อชฺฌตฺตญฺเญวาติ ตาต สุจีรต สมฺภวปณฺฑิโต ตยา ธมฺมยาคปญฺเห ปุจฺฉิโต กึ กเถสีติ รญฺญา ปุฏฺโฐ สมาโน ตุมฺหากํ รญฺโญ อชฺฌตฺตญฺเญว สํเสยฺย นิยกชฺฌตฺตสงฺขาตํ ขนฺธปญฺจกํ หุตฺวา อภาวโต อนิจฺจนฺติ กเถยฺยาสิ ฯ เอตฺตาวตา มหาสตฺโต สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ อนิจฺจา วต สงฺขารา อุปฺปาทวยธมฺมิโน อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ เตสํ วูปสโม สุโขติ เอวํ วิภาวิตํ อนิจฺจตํ กเถสิ ฯ กุมฺมคฺคนฺติ พฺราหฺมณ ยถา มุฬฺโห อเจตโน อนฺธพาลปุถุชฺชโน ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิคตสงฺขาตํ กุมฺมคฺคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๐.

เสวติ เอวํ ตว ราชา ตํ กุมฺมคฺคํ น เสเวยฺย นิยฺยานิกํ ทสกุสลกมฺมปถมตฺตเมว เสวตุ เอวมสฺส วเทยฺยาสีติ ฯ อตฺตานนฺติ อิมํ สุคติยํ ฐิตํ อตฺตภาวํ นาติวตฺเตยฺย เยน กมฺเมน ติสฺโส กุสลสมฺปตฺติโย สพฺพกามมคฺเค อติกฺกมิตฺวา อปาเย นิพฺพตฺตนฺติ ตํ กมฺมํ น กเรยฺยาติ อตฺโถ ฯ อธมฺมนฺติ ติวิธทุจฺจริตสงฺขาตํ อธมฺมํ น สมาจเรยฺย ฯ อติตฺเถติ ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิสงฺขาเต อติตฺเถ นปฺปตาเรยฺย น โอตาเรยฺย ฯ น ตาเรยฺยาติปิ ปาโฐ ฯ อตฺตโน ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชนฺตํ ชนํ โอตาเรยฺย ฯ อนตฺเถติ อการเณ ฯ น ยุโตติ ยุตฺตปยุตฺโต น สิยา ฯ พฺราหฺมณ ยทิ เต ราชา ธมฺมยาคปญฺเห วตฺติตุกาโม อิมสฺมึ โอวาเท วตฺตตูติ ตสฺส กเถยฺยาสีติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย ฯ สทาติ สตตํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ โย ขตฺติโย เอตานิ การณานิ กาตุํ ชานาติ โส ราชา สุกฺกปกฺเข จนฺโท วิย สทา วฑฺฒติ ฯ วิโรจตีติ มิตฺตามจฺจานํ มชฺเฌ อตฺตโน สีลาจารญาณาทีหิ คุเณหิ โสภติ วิโรจตีติ ฯ เอวํ มหาสตฺโต คคนตเล จนฺทํ อุฏฺฐาเปนฺโต วิย พุทฺธลีลาย พฺราหฺมณสฺส ปญฺหํ กเถสิ ฯ มหาชโน นทนฺโต เสเลนฺโต อปฺโปเฐนฺโต สาธุการสหสฺสานิ อกาสิ เจลุกฺเขเป เจว องฺคุลิโปเฐ จ ปวตฺเตสิ หตฺถปิลนฺธนาทีนิ ขิปิ ฯ เอวํ ขิตฺตธนํ โกฏิปฺปตฺตํ อโหสิ ฯ ราชาปิสฺส ตุฏฺโฐ มหนฺตํ ยสํ อทาสิ ฯ สุจีรโตปิ นิกฺขสหสฺเสน ปูชํ กตฺวา สุวณฺณปฏฺเฏ ชาติหิงฺคุลเกน ปญฺหวิสชฺชนํ ลิขิตฺวา อินฺทปตฺตนครํ คนฺตฺวา รญฺโญ ธมฺมยาคปญฺหํ กเถสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๑.

ราชา ตสฺมึ ธมฺเม วตฺติตฺวา สคฺคปูรํ ปูเรสิ ฯ สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ ตถาคโต มหาปญฺโญเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ธนญฺชยราชา อานนฺโท อโหสิ สุจีรโต อนุรุทฺโธ วิธุโร อริยกสฺสโป ภทฺรกาโร โมคฺคลฺลาโน สญฺชยมาณโว สารีปุตฺโต สมฺภวปณฺฑิโต อหเมวาติ ฯ สมฺภวชาตกํ นิฏฺฐิตํ ฯ ปญฺจมํ ฯ -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๒๕๕-๒๗๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=5256&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=5256&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2352              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=9525              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=10288              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=10288              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]