ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๒ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๘ ปญฺญาส-อสีตินิปาต

                     ปญฺญาสนิปาตวณฺณนา
                      ----------
                       นฬินิกาชาตกํ
     อุทฺทยฺหเต ชนปโทติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ปุราณทุติยิกาปโลภนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     กเถนฺโต จ ตํ ภิกฺขุํ เกน อุกฺกณฺฐาปิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา
ปุราณทุติยิกายาติ วุตฺเต เอสา โข ภิกฺขุ ตว อนตฺถการิกา
ปุพฺเพปิ ตฺวํ เอตํ นิสฺสาย ฌานา ปริหายิตฺวา มหาวินาสํ ปตฺโตสีติ
วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อุทิจฺจพฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต อุคฺคหิตสิปฺโป
อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส
วาสํ กปฺเปสิ ฯ อลมฺพุสาชาตเก วุตฺตนเยเนว ตํ ปฏิจฺจ เอกา
มิคี คพฺภํ ปฏิลภิตฺวา ปุตฺตํ วิชายิ ฯ อิสิสิงฺโคเตฺววสฺส นามํ
อโหสิ ฯ อถ นํ ปิตา วยปฺปตฺตํ ปพฺพาเชตฺวา กสิณปริกมฺมํ
อุคฺคณฺหาเปสิ ฯ โส น จิรสฺเสว ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตตฺวา
ฌานสุเขน กีฬิ โฆรตโป ปรมตโป ปรมาภิชิตินฺทฺริโย อโหสิ ฯ
ตสฺส สีลเตเชน สกฺกสฺส ภวนํ กมฺปิ ฯ สกฺโก อาวชฺเชนฺโต
การณํ ญตฺวา อุปาเยนสฺส สีลํ ภินฺทิสฺสามีติ ตีณิ สํวจฺฉรานิ
สกลกาสิกรฏฺเฐ วุฏฺฐึ นิวาเรสิ ฯ รฏฺฐํ อคฺคิทฑฺฒํ วิย อโหสิ ฯ
สสฺเส อสมฺปชฺชมาเน ทุพฺภิกฺขปีฬิตา มนุสฺสา สนฺนิปติตฺวา ราชงฺคเณ
อุปกฺโกสึสุ ฯ อถ เน ราชา วาตปาเน ฐิโต กิเมตนฺติ ปุจฺฉิ ฯ
มหาราช ตีณิ สํวจฺฉรานิ เทวสฺส อวสฺสนฺตสฺส สกลรฏฺฐํ อุทฺทยฺหติ
มนุสฺสา ทุกฺขิตา เทวํ วสฺสาเปหิ เทวาติ ฯ ราชา สีลํ สมาทยิตฺวา
อุโปสถํ อุปวสนฺโตปิ วสฺสํ วสฺสาเปตุํ นาสกฺขิ ฯ ตสฺมึ กาเล
สกฺโก อฑฺฒรตฺติกสมเย ตสฺส สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา เอโกภาสํ กตฺวา
เวหาเส อฏฺฐาสิ ฯ ราชา ตํ ทิสฺวา โกสิ ตฺวนฺติ ปุจฉิ ฯ
สกฺโกหมสฺมีติ ฯ เกนตฺเถนาคโตสีติ ฯ วสฺสติ เต มหาราช รฏฺเฐ
เทโวติ ฯ น วสฺสตีติ ฯ ชานาสิ ปนสฺส อวสฺสการณนฺติ ฯ น
ชานามีติ ฯ มหาราช หิมวนฺตปฺปเทเส อิสิสิงฺโค นาม ตาปโส
ปฏิวสติ โส โฆรตโป ปรมาภิชิตินฺทฺริโย โส นิวทฺธํ เทเว
วสฺสนฺเต กุชฺณิตฺวา อากาสํ โอโลเกสิ ตสฺมา เทโว น วสฺสตีติ ฯ
อิทาเนตฺถ กึ กาตพฺพนฺติ ฯ ตสฺส ตเป ภินฺเน เทโว วสฺสิสฺสตีติ ฯ
โก ปนสฺส ตปํ ภินฺทิตุํ สมตฺโถติ ฯ ธีตา ปน เต มหาราช
นฬินิกา สมตฺถา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา อสุกฏฺฐานํ นาม คนฺตฺวา
ตาปสสฺส ตปํ ภินฺทาติ เปเสหีติ ฯ เอวํ โส ราชานํ อนุสาเสตฺวา
สกฏฐานเมว อคมาสิ ฯ ราชา ปุนทิวเส อมจฺเจหิ สทฺธึ มนฺเตตฺวา
ธีตรํ ปกฺโกสาเปตฺวา ปฐมํ คาถมาห
        อุทฺทยฺหเต ชนปโท     รฏฺฐญฺจาปิ วินสฺสติ
        เอหิ นฬินิเก คจฺฉ     ตํ เม พฺราหฺมณมานยาติ ฯ
     ตตฺถ ตํ เมติ ตํ มม อนตฺถการึ พฺราหฺมณํ อตฺตโน วสมาเนหิ
กิเลสรติวเสนสฺส สีลํ ภินฺทาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สา ทุติยํ คาถมาห
       นาหํ ทุกฺขกฺขมา ราช     นาหํ อทฺธานโกวิทา
       กถํ อหํ คมิสฺสามิ        วนํ กุญฺชรเสวิตนฺติ ฯ
     ตตฺถ ทุกฺขกฺขมาติ อหํ มหาราช ทุกฺขสฺส ขมา น โหมิ
อทฺธานํปิ น ชานามิ สาหํ กถํ คมิสฺสามีติ ฯ
     ตโต ราชา เทฺว คาถา อภาสิ
       ผีตํ ชนปทํ คนฺตฺวา       หตฺถินา จ รเถน จ
       ทารุสงฺฆาฏยาเนน       เอวํ คจฺฉ นฬีนิเก ฯ
       หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี    คจฺเฉวาทาย ขตฺติเย
       ตเวว วณฺณรูเปน        วสํ ตมานยิสฺสสีติ ฯ
     ตตฺถ ทารุสงฺฆาฏยาเนนาติ อมฺม นฬินิเก น ตฺวํ ปทสา
คมิสฺสสิ ผีตํ ปน สุภิกฺขํ เขมํ อตฺตโน ชนปทํ หตฺถิวาหเนหิ
รถวาหเนหิ คนฺตฺวา ตโต ปรํปิ อชฺโฌกาเส จ ปฏิจฺฉนฺเนน เวยฺหาทินา
อุทกฏฺฐาเน  นาวาสงฺฆาเฏน ทารุสงฺฆาฏยาเนน คจฺฉ ฯ วณฺณรูเปนาติ
เอวํ อกิลมานา คนฺตฺวา ตว วณฺเณน จ รูปสมฺปทาย จ ตํ
พฺราหฺมณํ อตฺตโน วสํ อานยิสฺสสีติ ฯ
     เอวํ โส ธีตรา สทฺธึ อกเถตพฺพํ รฏฺฐปริปาลนํ นิสฺสาย
กเถสิ ฯ สาปิ สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ อถสฺส สพฺพํ ทาตพฺพยุตฺตกํ
ทตฺวา อมจฺเจหิ สทฺธึ อุยฺโยเชสิ ฯ อมจฺจา ตํ อาทาย ปจฺจนฺตํ
ปตฺวา ตตฺถ ขนฺธาวารํ นิวาสาเปตฺวา ราชธีตรํ อุกฺขิปาเปตฺวา
วนจรกเทสิเตน มคฺเคน หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา ปุพฺพณฺหสมเย ตสฺส
อสฺสมปทสฺส สมีปํ ปาปุณึสุ ฯ
     ตสฺมึ ขเณ โพธิสตฺโต ปุตฺตํ อสฺสมปเท นิวตฺเตตฺวา สยํ
ผลาผลตฺถาย อรญฺญํ ปวิฏโฐ โหติ ฯ วนจรกา สยํ อสฺสมปทํ
อคนฺตฺวา ตสฺส ปน วสนฏฺฐาเน ฐตฺวา นฬินิกาย ตํ ทสฺเสนฺโต
เทฺว คาถา วทึสุ
         กทลิธชปญฺญาโณ        อาภุชิปริวาริโต
         เอโส ปทิสฺสติ รมฺโม    อิสิสิงฺคสฺส อสฺสโม ฯ
         เอโส อคฺคิสฺส สงฺขาโต  เอโส ธูโม ปทิสฺสติ
         มญฺเญ โน อคฺคึ หาเปติ  อิสิสิงฺโค มหิทฺธิโกติ ฯ
     ตตฺถ กทลิธชปญฺญาโณติ กทลิสงฺขาตา ธชา ปญฺญาณํ อสฺสาติ
กทลิธชปญฺญาโณ ฯ อาภุชิปริวาริโตติ อาภุชิปตฺตวนปริกฺขิตฺโต ฯ
สงฺขาโตติ เอโส อคฺคิ อสฺส อิสิสิงฺคสฺส ฌาเนน สงฺขาโต ปจฺจกฺขกโต
ชลติ ฯ มญฺเญ โน อคฺคินฺติ อคฺคึ โน หาเปติ ชุหติ ปริจรตีติ
มญฺญามิ ฯ
     อมจฺจาปิ โพธิสตฺตสฺส อรญฺญํ ปวิฏฺฐเวลายเมว อสฺสมํ
ปริวาเรตฺวา อารกฺขํ ฐเปตฺวา ราชธีตรํ อิสิเวสํ คาหาเปตฺวา
สุวณฺณจีรเก นิวาสนปารุปนํ กตฺวา สพฺพาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา
ตนฺตุพนฺธํ จิตฺรเคณฺฑุกํ คาหาเปตฺวา อสฺสมปทํ เปเสตฺวา สยํ พหิ
รกฺขนฺตา อฏฺฐํสุ ฯ สา เตน เคณฺฑุเกน กีฬํ กีฬนฺตี จงฺกมนโกฏิยํ
โอตริ ฯ ตสฺมึ ขเณ อิสิสิงฺโค ปณฺณสาลทฺวาเร ปาสาณผลเก
นิสินฺโน โหติ ฯ โส ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ภีตตสิโต อุฏฺฐาย
ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ สาปิสฺส ปณฺณสาลทฺวารํ คนฺตฺวา
กีฬิเยว ฯ
     สตฺถา ตญฺจ ตโต อุตฺตรึ ปกาเสนฺโต ติสฺโส คาถา อภาสิ
       ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ      อามุตฺตมณิกุณฺฑลํ
       อิสิสิงฺโค ปาวิสิ ภีโต      อสฺสมํ ปณฺณฉาทนํ ฯ
       อสฺสมสฺส จ สา ทฺวาเร    เคณฺฑุเกนสฺส กีฬติ
       วิทํสยนฺตี องฺคานิ         คุยฺหํ ปกาสิตานิ จ ฯ
       ตญฺจ ทิสฺวาน กีฬนฺตึ       ปณฺณสาลคโต ชฏี
       อสฺสมา นิกฺขมิตฺวาน       อิทํ วจนมพฺรวีติ ฯ
     ตตฺถ เคณฺฑุเกนสฺสาติ อสฺส อิสิสิงฺคสฺส อสฺสมทฺวาเร เคณฺฑุเกน
กีฬติ ฯ วิทํสยนฺตีติ ทสฺเสนฺตี ฯ คุยฺหํ ปกาสิตานิ จาติ คุยฺหญฺจ
รหสฺสงฺคญฺจ ปกาสิตานิ จ ปากฏานิ มุขหตฺถาทีนิ ฯ อพฺรวีติ โส
กิร ปณฺณสาลาย ฐตฺวา จินฺเตสิ สจายํ ยกฺโข ภเวยฺย
ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา มม มํสํ มุรุมุราเปตฺวา ขาเทยฺย นายํ
ยกฺโข ตาปโส ภวิสฺสตีติ ฯ
     ตสฺมา นิกฺขมิตฺวา อิทํ กิร อาห
       อมฺโภ โก นาม โส รุกฺโข  ยสฺส เตวํ คตํ ผลํ
       ทูเรปิ ขิตฺตํ ปจฺเจติ       น ตํ โอหาย คจฺฉตีติ ฯ
     ตตฺถ ยสฺส เตวํ คตนฺติ ยสฺส ตว รุกฺขสฺส เอวํ คตํ
มโนรมํ ผลํ โก นาเมโส รุกฺโขติ จิตฺรเคณฺฑุกสฺส อทิฏฺฐปุพฺพตฺตา
รุกฺขผเลน เตน ภวิตพฺพนฺติ มญฺญมาโน เอวํ ปุจฉิ ฯ
     อถสฺส สา อาจิกฺขนฺตี คาถมาห
       อสฺสมสฺส มมํ พฺรหฺเม     สมีเป คนฺธมาทเน
       ปพฺพเต ตาทิสา รุกฺขา    ยสฺส เตวํ คตํ ผลํ
       ทูเรปิ ขิตฺตํ ปจฺเจติ      น มํ โอหาย คจฺฉตีติ ฯ
     ตตฺถ สมีเป คนฺธมาทเนติ คนฺธมาทนปพฺพเต มม อสฺสมสฺส สมีเป ฯ
ยสฺส เตวํ คตนฺติ ยสฺส เอวํ คตํ ฯ ตกาโร พฺยญฺชนสนฺธิกโรติ ฯ
อิติ สา มุสาวาทํ อภาสิ ฯ
     อิตโรปิ สทฺทหิตฺวา ตาปโส เอโสติ สญฺญาย ปฏิสนฺถารํ
กโรนฺโต คาถมาห
                เอตุ ภวํ อสฺสมิมํ อเทตุ
                ปชฺชญฺจ ภกฺขญฺจ ปฏิจฺฉ ทมฺมิ
                อิทมาสนํ อตฺรภวํ นิสีทตุ
                อิโต ภวํ มูลผลานิ ขาทตูติ ฯ
     ตตฺถ อสฺสมิมนฺติ อสฺสมํ อิมํ ภวํ ปวิสตุ ฯ อเทตูติ
ยถาสนฺนิหิตํ อาหารํ ปริภุญฺชตุ ฯ ปชฺชนฺติ ปาทพฺภญฺชนํ ฯ
ภกฺขนฺติ มธุรผลาผลํ ฯ ปฏิจฺฉาติ ปฏิคฺคณฺห ฯ อิทมาสนนฺติ
ปวิฏฺฐกาเล เอวมาห ฯ
     กินฺเต อิทนฺติ ตสฺสา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กฏฺฐตฺถเร
นิสีทนฺติยา สุวณฺณจีรเก ทฺวิธา กเต สรีรํ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ อโหสิ ฯ
ตาปโส มาตุคามสรีรสฺส อทิฏฺฐปุพฺพตฺตา ตํ ทิสฺวาน วโณ
เอโสติ สญฺญาย เอวมาห
                กินฺเต อิทํ ตว อูรูนมนฺตรํ
                สุปิจฺฉิตํ กณฺหริวปฺปกาสติ
                อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                โกเส นุ เต อุตฺตมงฺคํ ปวิฏฺฐนฺติ ฯ
     ตตฺถ สุปิจฺฉิตนฺติ ทฺวินฺนํ อูรูนํ สมาคมนกาเล สุผุสิตํ
สิปฺปิปูฏมุขสณฺฐานํ สุภลกฺขเณน หิ อสมนฺนาคตาย ตํ ฐานํ
อาวาฏธาตุกํ โหติ สมนฺนาคตาย อพฺภุนฺนตํ สิปฺปิปูฏมุขสณฺฐานํ ฯ
กณฺหริวปฺปกาสตีติ อุโภสุ ปสฺเสสุ กาฬกํ วิย ขายติ ฯ โกเส
นุ เต อุตฺตมงฺคํ ปวิฏฺฐนฺติ ตว อุตฺตมงฺคํ ลิงฺคสณฺฐานํ น ปญฺญายติ
กินฺนุ ตํ ตว สรีรสงฺขาเต โกเส ปวิฏฺฐนฺติ ปุจฺฉติ ฯ
     อถ นํ สา วญฺจยนฺตี คาถาทฺวยมาห
                อหํ วเน มูลผเลสนํ จรํ
                อสาทยึ อจฺฉํ สุโฆรรูปํ
                โส มํ ปติตฺวา สหสชฺฌปฺปตฺโต
                ปนุชฺช มํ อพฺพหิ อุตฺตมงฺคํ ฯ
                สฺวายํ วโณ ขชฺชติ กณฺฑุวายติ
                สพฺพญฺจ กาลํ น ลภามิ สาตํ
                ปโห ภวํ กณฺฑุมิมํ วิเนตุํ
                กุรุตํ ภวํ ยาจิโต พฺราหฺมณตฺถนฺติ ฯ
     ตตฺถ อสาทยินฺติ ฆฏฺเฏสึ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา เลฑฺฑุนา
ปหรินฺติ อตฺโถ ฯ ปติตฺวาติ อุปธาวิตฺวา ฯ สหสชฺฌปฺปตฺโตติ มํ
สหสา อชฺฌปฺปตฺโต สมฺปตฺโต ฯ ปนุชฺชาติ อถ มํ ปาเตตฺวา ฯ
อพฺพหีติ มุเขน มม อุตฺตมงฺคํ ลุญฺจิตฺวา ปกฺกามิ ตโต ปฏฺฐาย
อิมสฺมึเยว ฐาเน วโณ ชาโตติ ฯ สฺวายนฺติ โส อยํ ตโต
ปฏฺฐาย มยฺหํ วโณ ขชฺชติ เจว กณฺฑุญฺจ กโรติ ตปฺปจฺจยา
โขหํ สพฺพกาลํ กายิกเจตสิกสุขํ น ลภามิ ฯ ปโหติ สมตฺโถ ฯ
พฺราหฺมณตฺถนฺติ ภวํ มยา ยาจิโต อิมํ พฺราหฺมณสฺส อตฺถํ กโรตุ
อิทํ เม ทุกฺขํ มาภวิสฺส หราหีติ วทติ ฯ
     โส ตสฺสา มุสาวาทํ สภาโวติ สทฺทหิตฺวา สเจ เต
เอวํ สุขํ โหติ กริสฺสามีติ ตํ ปเทสํ โอโลเกตฺวา อนนฺตรํ คาถมาห
                คมฺภีรรูโป เต วโณ สโลหิโต
                อปูติโก ปกฺกคนฺโธ มหาปิจ
                กโรมิ เต กิญฺจิ กสายโยคํ
                ยถา ภวํ ปรมสุขี ภเวยฺยาติ ฯ
     ตตฺถ สโลหิโตติ รตฺโตภาโส ฯ อปูติโกติ ปูติมํสรหิโต ฯ
ปกฺกคนฺโธติ โถกํ ทุคฺคนฺโธ ฯ กสายโยคนฺติ อหํ เกจิ รุกฺขกสาเย
คเหตฺวา ตว  เอตํ กสายโยคํ กริสฺสามีติ ฯ
     ตโต นฬินิกา  คาถมาห
                น มนฺตโยคา น กสายโยคา
                น โอสธา พฺรหฺมจารี กมนฺติ
                ยํ เต มุทุ เตน วิเนหิ กณฺฑุํ
                ยถา อหํ ปรมสุขี ภเวยฺยนฺติ ฯ
     ตตฺถ กมนฺตีติ โภ พฺรหมจารี อิมสฺมึ มม วเณ เนว
มนฺตโยคา น กสายโยคา น ปุปฺผผลาทีนิ โอสธานิ กมนฺติ
อเนกวารํ กเตหิ เตหิ เอตสฺส ผาสุกภาโว น ภูตปุพฺโพ ยํ
ปน เต เอตํ มุทุ องฺคชาตํ เตน ฆฏฺฏิยมานสฺเสว ตสฺส กณฺฑุํ
น โหติ ตสฺมา เตน วิเนหิ กณฺฑุนฺติ ฯ
     โส สจฺจํ เอส ภณตีติ สลฺลกฺเขตฺวา เมถุนสํสคฺเคน สีลํ
ภิชฺชติ ฌานํ ปริหายีติ อชานนฺโต มาตุคามสฺส อทิฏฺฐปุพฺพตฺตา
เมถุนธมฺมสฺส อชานนภาเวน เภสชฺชนฺติ วทนฺติยา ตาย เมถุนธมฺมํ
ปฏิเสวิ ตาวเทวสฺส สีลํ ภิชฺชติ ฌานํ ปริหายิ ฯ โส เทฺว
ตโย วาเร สํสคฺคํ กตฺวา กิลนฺโต หุตฺวา นิกฺขมิตฺวา สรํ โอรุยฺห
นหาตฺวา ปฏิปสฺสทฺธทรโถ อาคนฺตฺวา ปณฺณสาลาย นิสีทิตฺวา
ปุนปิ ตํ ตาปโสติ มญฺญมาโน วสนฏฺฐานํ ปุจฺฉนฺโต คาถมาห
                อิโต นุ โภโต กตเมน อสฺสโม
                กจฺจิ ภวํ อภิรมสิ อรญฺเญ
                กจฺจิ นุ เต มูลผลํ ปหูตํ
                กจฺจิ ภวนฺตํ น วิหึสนฺติ พาฬาติ ฯ
     ตตฺถ กตเมนาติ อิโต กตเมน ทิสาภาเคน โภโต อสฺสโม ฯ
ภวนฺติ อาลปนเมตํ  ฯ
ตโต นฬินิกา จตสฺโส คาถา อภาสิ
                อิโต อุชุํ อุตฺตรายํ ทิสายํ
                เขมา นที หิมวนฺตา ปภาติ
                ตสฺสา ตีเร อสฺสโม มยฺหํ รมฺโม
                อโห ภวํ อสฺสมํ มยฺห ปสฺเส ฯ
                อมฺพา จ สาลา ติณฺฑุกา จ ชมฺพุโย
                อุทฺทาลกา จ ปาฏลิโย สุผุลฺลา
                สมนฺตโต กึปุริสาภิคีตํ
                อโห ภวํ อสฺสมํ มยฺห ปสฺเส ฯ
                ตาลา จ มูลา จ ผลา จ เมตฺถ
                วณฺเณน คนฺเธน อุเปตรูปํ
                ตํ ภูมิภาเคหิ อุเปตรูปํ
                อโห ภวํ อสฺสมํ มยฺห ปสฺเส ฯ
                ผลา จ มูลา จ ปหูตเมตฺถ
                วณฺเณน คนฺเธน รเสนุเปตา
                อายนฺติ จ ลุทฺทกา ตํ ปเทสํ
                มา เม ตโต มูลผลํ อหรยุนฺติ ฯ
     ตตฺถ อุตฺตรายนฺติ อุตฺตราย ฯ เขมาติ เอวํนามิกา นที ฯ
หิมวนฺตา ปภาตีติ หิมวนฺตโต ปวตฺตติ ฯ อโหติ ปตฺถนตฺเถ
นิปาโต ฯ อุทฺทาลกาติ วาตฆาตกา ฯ กึปุริสาภิคีตนฺติ สมนฺตโต
ปริวาเรตฺวา มธุรสทฺเทน คายนฺเตหิ กึปุริเสหิ อภิคีตํ ฯ ตาลา จ
มูลา จ ผลา จ เมตฺถาติ เอตฺถ มม อสฺสเม ปาสาทิกา
ตาลรุกฺขา จ เตสญฺเญว วณฺณคนฺธาทิสมฺปนฺนา สกณฺฑสงฺขาตา
มูลา จ ผลา จ ฯ ปหูตเมตฺถาติ นานารุกฺขผลา จ รุกฺขวลฺลิมูลา
จ ปหูตา เอตฺถ ฯ มา เม ตโตติ ตํ มม อสฺสมปทํ สมฺพหุลา
ลุทฺทกา อาคจฺฉนฺติ มยา เจตฺถ อาหริตฺวา ฐปิตํ พหุ มธุรรสํ
มูลผลํ อตถิ เต มยิ จิรายนฺเต มูลผลํ หเรยฺยุํ เต ตโต
มม มูลผลํ มาหรึสุ ตสฺมา สเจปิ มยา สทฺธึ อาคนฺตุกาโม
เอหิ โน เจ อหํ คมิสฺสามีติ อาห ฯ
     ตํ สุตฺวา ตาปโส ยาว ปิตุ อาคมนา อธิวาสาเปตุํ คาถมาห
                ปิตา มม มูลผเลสนํ คโต
                อิทานิ อาคจฺฉติ สายกาเล
                อุโภว คจฺฉามเส อสฺสมนฺตํ
                ยาว ปิตา มูลผลโต เอตูติ ฯ
     ตตฺถ อุโภว คจฺฉามเสติ มม ปิตุ อาโรเจตฺวา อุโภว
คมิสฺสาม ฯ
     ตโต สา จินฺเตสิ อยํ ตาว อรญฺเญว วฑฺฒิตภาเวน
มม อิตฺถีภาวํ น ชานาติ ปิตา ปนสฺส มํ ทิสฺวาว ชานิตฺวา
ตฺวํ อิธ กึ กโรสีติ กาชโกฏิยา ปหริตฺวา สีสํปิ เม ภินฺเทยฺย
ตสฺมึ อนาคเตเยว มยา คนฺตุํ วฏฺฏติ อาคมนกมฺมํปิ เม
นิฏฺฐิตนฺติ ฯ สา ตสฺส อาคมนูปายํ อาจิกฺขนฺตี อิตรํ คาถมาห
                อญฺเญ พหู อิสโย สาธุรูปา
                ราชีสโย อนุมคฺเค วสนฺติ
                เตเยว ปุจฺเฉสิ มมสฺสมนฺตํ
                เต ตํ นยิสฺสนฺติ มม สกาเสติ ฯ
     ตตฺถ ราชีสโยติ สมฺม มยา น สกฺกา จิรายิตุํ อญฺเญ
ปน สาธุสภาวา พฺราหฺมณีสโย จ ราชีสโย จ อนุมคฺเค มม
อสฺสมสฺส มคฺคปสฺเส วสนฺติ อหํ เตสํ อาจิกฺขิตฺวา คมิสฺสามิ
ตฺวํ เต ปุจฺเฉยฺยาสิ เต ตํ มม สนฺติกํ นยิสฺสนฺตีติ ฯ
     เอวํ สา อตฺตโน ปลายนูปายํ กตฺวา ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา
ตํ โอโลเกนฺตเมว ตฺวํ นิวตฺตาติ วตฺวา อาคมนมคฺเคเนว อมจฺจานํ
สนฺติกํ อคมาสิ ฯ เต ตํ คเหตฺวา ขนฺธาวารํ คนฺตฺวา อนุปุพฺเพน
พาราณสึ ปาปุณึสุ ฯ สกฺโกปิ ตํ ทิวสเมว ตุสฺสิตฺวา สกลรฏฺเฐ เทวํ
วสฺสาเปสิ ฯ ตโต สุภิกฺขํ ชนปทํ อโหสิ ฯ อิสิสิงฺคตาปสสฺสปิ
ตาย ปกฺกนฺตมตฺตาย เอว กาเย ทาโห อุปฺปชฺชิ ฯ โส กมฺเปนฺโต
ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา วากจีรํ ปารุปิตฺวา โสจนฺโต นิปชฺชิ ฯ
     โพธิสตฺโต สายํ อาคนฺตฺวา ปุตฺตํ อปสฺสนฺโต กหํ นุโข
คโตติ กาชํ โอตาเรตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา ตํ นิปนฺนกํ ทิสฺวา
ตาต กึ กโรสีติ ปิฏฺฐึ ปริมชฺชนฺโต ติสฺโส คาถา อภาสิ
     น เต กฏฺฐานิ ภินฺนานิ     น เต อุทกมาคตํ
     อคฺคิปิ เต น หาสิโต      กินฺนุ มนฺโทว ฌายสิ ฯ
                ภินฺนานิ กฏฺฐานิ หุโต จ อคฺคิ
                ตปนีปิ เต สมิตา พฺรหฺมจารี
                ปีฐญฺจ มยฺหํ อุทกญฺจ โหติ
                รมสิ ตุวํ พฺรหฺมภูโต ปุรตฺถา ฯ
                อภินฺนกฏฺโฐสิ อนาภโตทโก
                อหาสิตคฺคีสิ อสิทฺธโภชโน
                น เม ตุวํ อาลปสิ มมชฺช
                นฏฺฐํ นุ กึ เจตสิกญฺจ ทุกฺขนฺติ ฯ
     ตตฺถ ภินฺนานีติ อรญฺญโต อุทฺธฏานิ ฯ น หาสิโตติ น ชลิโต ฯ
ภินฺนานีติ ปุพฺเพ ตยา มมาคมนเวลาย กฏฺฐานิ อุทฺธฏาเนว
โหนฺติ ฯ หุโต จ อคฺคีติ อคฺคิ จ หุโตว โหติ ฯ ตปนีติ
วิสิพฺพนอคฺคิสงฺขาตา อคฺคิตปนีปิ เต สมิตาว สยเมว สํวิทหิตาว
โหติ ฯ ปีฐนฺติ มม วสนตฺถาย ปีฐญฺจ ปญฺญตฺตเมว โหติ ฯ
อุทกญฺจาติ ปาทโธวนอุทกมฺปิ อุปฏฺฐาปิตเมว โหติ ฯ พฺรหฺมภูโตติ
ตฺวํปิ อิโต ปุรตฺถา เสฏฺฐภูโต อิมสฺมึ อสฺสเม อภิรมสิ ฯ
อภินฺนกฏฺโฐสีติ โสทานิ อชฺช อนุทฺธฏกฏฺโฐ ฯ  อสิทฺธโภชโนติ
น เต กิญฺจิ อมฺหากํ กนฺทมูลํ วา ปณฺณํ วา เสทิตํ ฯ
มมชฺชาติ มมํ ปุตฺต อชฺช น เมว ตุวํ อาลปสิ ฯ นฏฺฐํ นุ
กินฺติ กึ นุ เต นฏฺฐํ วา กึ วา เจตสิกทุกฺขํ อกฺขาหิ เม
นิปนฺนการณนฺติ ปุจฺฉติ ฯ
     โส ปิตุ วจนํ สุตฺวา ตํ การณํ กเถนฺโต อาห
                อิธาคมา ชฏิโล พฺรหฺมจารี
                สุทสฺสเนยฺโย สุตนู วิเนติ
                เนวาติทีโฆ อปิ นาติรสฺโส
                สุกณฺหกณฺหจฺฉทเนหิ โภโต ฯ
                อมสฺสุชาโต อปุราณวณฺณี
                อาธารรูปญฺจ ปนสฺส กณฺเฐ
                เทฺวปสฺส คณฺฑา อุเร สุชาตา
                สุวณฺณปิณฺฑสนฺนิภา ปภสฺสรา ฯ
                มุขญฺจ ตสฺส ภุสทสฺสเนยฺยํ
                กณฺเณสุ ลมฺพนฺติ จ กุญฺจิตคฺคา
                เต โชตเร จรโต มาณวสฺส
                สุตฺตญฺจ ยํ สํยมานํ ชฏานํ ฯ
                อญฺญา จ ตสฺส สํยมานิ จตสฺโส
                นีลา ปีตา โลหิตกา จ เสตา
                ตา สํสเร จรโต มาณวสฺส
                ติริฏิสงฺฆาริว ปาวุสมฺหิ ฯ
                น เมขลํ มุญฺชมยํ ฐเปติ
                น สนฺถเร โน ปน  ปพฺพชสฺส
                ตา โชตเร ชงฺฆนนฺตเร วิสตฺตา
                สเตริตา วิชฺชุริวนฺตลิกฺเข ฯ
                อขิลกานิ จ อวณฺฏกานิ
                เหฏฺฐา นภฺยา กฏิสโมหิตานิ
                อฆฏฺฏิตา นิจฺจกีฬํ กโรนฺติ
                หนฺตาต กึ รุกฺขผลานิ ตานิ ฯ
                ชฏา จ ตสฺส ภุสทสฺสเนยฺยา
                ปโรสตํ เวลฺลิตคฺคา สุคนฺธา
                เทฺวธาสิโร สาธุวิภตฺตรูโป
                อโห นุโข มยฺห ตถา ชฏาสฺสุ ฯ
                ยถา จ โส ปกิรติ ตา ชฏาโย
                วณฺเณน คนฺเธน อุเปตรูปา
                นีลุปฺปลํ วาตสเมริตํว
                ตเถว ปวายติ ปนสฺสโม อยํ ฯ
                วณฺโณ จ ตสฺส ภุสทสฺสเนยฺโย
                เนตาทิโส ยาทิโส มยฺห กาโย
                โส วายติ เอริโต มาลุเตน
                วนํ ยถา อคฺคคิมฺเห สุผุลฺลํ ฯ
                นิหนฺติ โส รุกฺขผลํ ปฐพฺยา
                สุจิตฺตรูปํ รุจิรํ ทสฺสเนยฺยํ
                ขิตฺตญฺจ ตสฺส ปุนเรติ หตฺถํ
                หนฺตาต กึ รุกฺขผลํ นุโข ตํ ฯ
                ทนฺตา จ ตสฺส ภุสทสฺสเนยฺยา
                สุทฺธา สมา สงฺขวรูปปนฺนา
                มโน ปสาเทนฺติ วิวริยมานา
                น นูน โส สากมขาทิ เตหิ ฯ
                อกกฺกสํ อคฬิตํ มหุํ มุทุํ
                อุชุํ อนุทฺธตํ อจปลมสฺส ภาสิตํ
                รุทํ มนุญฺญํ กรวีกสุสฺสรํ
                หทยงฺคมํ รญฺชยเตว เม มโน ฯ
                พินฺทุสฺสโร นาติวิสฺสฏฺฐวากฺโย
                น นูน สชฺฌายมติปฺปยุตฺโต
                อิจฺฉามิ โข ตํ ปุนเรว ทฏฺฐุํ
                มิตฺตญฺหิ เม มาณวาหุ ปุรตฺถา ฯ
                สุสนฺธิ สพฺพตฺถ วิมฏฺฐิมํ วณํ
                ปุถุ สุชาตํ ขรปตฺตสนฺนิภํ
                เตเนว มํ อุตฺตริยาน มาณโว
                วิวริย อูรุํ ชงฺฆเนน ปีฬยิ ฯ
                ตปนฺติ อาภนฺติ วิโรจเร จ
                สเตริตา วิชฺชุริวนฺตลิกฺเข
                พาหา มุทู อญฺชนโลมสทิสา
                วิจิตฺรวฏฺฏงฺคุลิกสฺส โสภเร ฯ
                อกกฺกสงฺโค น จ ทีฆโลโม
                นขสฺส ทีฆา อวิโลหิตคฺคา
                มุทูหิ พาหาหิ ปลิสฺสชนฺโต
                กลฺยาณรูโป รมยํ อุปฏฺฐหิ ฯ
                ทุมสฺส ตูลูปนิภา ปภสฺสรา
                สุวณฺณกมฺพูตลวฏฺฏสุจฺฉวี
                หตฺถา มุทู เตหิ มํ สํผุสิตฺวา
                อิโต คโต เตน มํ ทหนฺติ ตาต ฯ
                น นูน โส  ขาริวิธํ อหาสิ
                น นูน โส  กฏฺฐานิ สยํ อภญฺชิ
                น นูน โส หนฺติ ทุเม กุฐาริยา
                นปิสฺส หตฺเถสุ ขีฬานิ อตฺถิ ฯ
                อจฺโฉว โข ตสฺส วณํ อกาสิ
                โส มํ พฺรวี สุขิตํ มํ กโรหิ
                โสหํ สุขิตํ อกาสึ มมาสิ สุขฺยํ
                โส จ มํ พฺรวี สุขิโตสฺมีติ พฺรเหฺม ฯ
                อยญฺจ เต มาลุวปณฺณสนฺถตา
                วิกิณฺณรูปาว มยา จ เตน จ
                กิลนฺตรูปา อุทเก รมิตฺวา
                ปุนปฺปุนํ ปณฺณกุฏึ วชาม ฯ
                น มชฺช มนฺตา ปฏิภนฺติ ตาต
                น อคฺคิหุตฺตํ นปิ ยญฺญ ตตฺร
                น จาปิ เต มูลผลานิ ภุญฺเช
                ยาว น ปสฺสามิ ตํ เอทิสํ พฺรหฺมจารึ ฯ
                อทฺธา ปชานาสิ ตุวํปิ ตาต
                ยสฺสํ ทิสํ โส วสเต พฺรหฺมจารี
                ตํ มํ ทิสํ ปาปย ตาต ขิปฺปํ
                มา เต อหํ อมรึ อสฺสมมฺหิ ฯ
                วิจิตฺรผลญฺหิ วนํ สุตํ มยา
                ทิชาภิฆุฏฺฐํ ทิชสงฺฆเสวิตํ
                ตํ มํ เวนํ ปาปย ตาต ขิปฺปํ
                ปุรา เต ปาณํ วิชหามิ อสฺสเมติ ฯ
     ตตฺถ อิธาคมาติ ตาต อิมํ อสฺสมปทํ อาคโต ฯ สุทสฺสเนยฺโยติ
สุฏฺฐุ ทสฺสเนยฺโย ฯ สุตนูติ สุฏฺฐุ ตนุโก นาติกีโส นาติถูโล ฯ
วิเนตีติ อตฺตโน สรีรปฺปภาย อสฺสมปทํ เอโกภาสํ วิย วิเนติ
ปูเรติ ฯ สุกณฺหกณฺหจฺฉทเนหิ โภโตติ ตาต ตสฺส โภโต สุกณฺเหหิ
กณฺหจฺฉทเนหิ ภมรวณฺเณหิ เกเสหิ สุกณฺหํ สีสํ สุมชฺชิตมณิมยํ
วิย ขายติ ฯ อมสฺสุชาโตติ น ตาวสฺส มสฺสุ ชายติ ตรุโณเยว ฯ
อปุราณวณฺณีติ อจิรปพฺพชิโต ฯ อาธารรูปญฺจ ปนสฺส กณฺเฐติ
กณฺเฐ จ ปนสฺส อมฺหากํ ภิกฺขาภาชนฐปนปตฺตาธารสทิสํ ปิลนฺธนํ
อตฺถีติ มุตฺตาหารํ สนฺธาย วทติ ฯ คณฺฑาติ ถเน สนฺธายาห ฯ
อุเร สุชาตาติ อุรมฺหิ สุชาตา ฯ อุรโตติปิ ปาโฐ ฯ ปภสฺสราติ
ปภาสมฺปนฺนา ฯ ปภาสเรติปิ ปาโฐ ฯ โอภาเสนฺตีติ อตฺโถ ฯ
ภุสทสฺสเนยฺยนฺติ อติวิย ทสฺสนียํ ฯ กุญฺจิตคฺคาติ สีหกุณฺฑลํ
สนฺธาย วทติ ฯ สุตฺตญฺจาติ ยํ ตสฺส ชฏาสุ พนฺธนํ สุตฺตํ ตํปิ โชตติ
ปภํ มุญฺจติ ฯ สํยมานิ จตสฺโสติ อิมินา มณิสุวณฺณปวาฬรชฏมยานิ
จตฺตาริ ปิลนฺธนานิ ทสฺเสติ ฯ ตา สํสเรติ ตานิ ปิลนฺธนานิ
ปาวุเสน วุฏฺเฐ เทเว ติริฏิสงฺฆา  วิย วิจรนฺติ ฯ เมขลนฺติ
เมขลํ ฯ อยเมว ปาโฐ ฯ อิทํ นิวตฺถกณฺจ จีรกํ สนฺธายาห ฯ
น สนฺถเรติ น วาเก ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ตาต ยถา มยํ
ติณมยํ วา วากมยํ วา จีรกํ ธาเรม น ตถา โส โส ปน
สุวณฺณจีรกํ ธาเรตีติ ฯ อขิลกานีติ อปากานิ นิพฺพณานิ ฯ
กฏิสโมหิตานีติ กฏิยํ พนฺธานิ ฯ นิจฺจกีฬํ กโรนฺตีติ อฆฏฺฏิตานิปิ
นิจฺจกาเล กีฬาเปนฺติ ฯ หนฺตาตาติ อมฺโภ ตาต ฯ กึ รุกฺขผลานิ
ตานีติ ตานิ ตสฺส มาณวสฺส สุตฺตารุฬฺหานิ กฏิยํ พนฺธานิ
กตรรุกฺขผลานิ นามาติ มณิสงฺฆาฏึ สนฺธายาห ฯ  ชฏาติ
ชฏามณฺฑลากาเรน พนฺธรตนมิสฺสเกสวฏฺฏิโย สนฺธายาห ฯ
เวลฺลิตคฺคาติ กุญฺจิตคฺคา ฯ เทฺวธาสิโรติ ตสฺส สีสํ เทฺวธา กตฺวา
พนฺธานํ ชฏานํ วเสน สุฏฺฐุ วิภตฺตรูปํ ฯ ตถาติ ยถา ตสฺส มาณวสฺส
ชฏา ตถา ตุมฺเหหิ มม น พนฺธา อโห วต มมปิ ตถา อสฺสูติ ปตฺเถนฺโต
อาห ฯ อุเปตรูปาติ อุเปตสภาวา ฯ วาตสเมริตํวาติ ยถา นาม
นีลุปฺปลํ วาเตน สมีริตํ ตเถว อยํ อิมสฺมึ วนสณฺเฑ อสฺสเม
วาติ ฯ เนตาทิโสติ ตาต ยาทิโส มม กาเย ปงฺโก น ตาทิโส
ตสฺส สรีเร ทสฺสนีโย เจว สุคนฺโธ จ ฯ อคฺคคิมฺเหติ วสฺสนฺตสมเย ฯ
นิหนฺตีติ ปหรติ ฯ กึ รุกฺขผลํ นุโข ตนฺติ กตรรุกฺขสฺส นุโข ตํ
ผลํ ฯ สงฺขวรูปปนฺนาติ สุโธตสงฺขปฏิภาคา ฯ น นูน โส
สากมขาทีติ นูน โส มาณโว มยํ วิย เตหิ ทนฺเตหิ รุกฺขปณฺณานิ
เจว มูลผลานิ จ น ขาทิ ฯ อมฺหากํ หิ ตานิ ขาทนฺตานํ
สุปงฺกวณฺณา ทนฺตาติ ทีเปติ ฯ อกกฺกสนฺติ ตาต ตสฺส ภาสิตํ
อผรุสํ อคฬิตํ ปุนปฺปุนํ วทนฺตสฺสาปิ สุมธุรตาย มหุํ มุทุํ อมุสฺสนตาย
อุชุํ อวิกฺขิตฺตตาย อนุทฺธตํ ปติฏฺฐิตตาย อจปลํ ฯ รุทนฺติ ภาสมาสฺส
สรสงฺขาตํ รุทํปิ มโนหรํ กรวีกสฺส วิย สุสฺสรํ สุมธุรํ ฯ รญฺชยเตวาติ
มม มโน รญฺชยติเยว ฯ พินฺทุสฺสโรติ ปิณฺฑิตสฺสโร ฯ มาณวาหติ
โส หิ มาณโว ปุรตฺถา มม มิตฺตํ อหุ ฯ สุสนฺธิ สพฺพตฺถ
วิมฏฺฐิมํ วณนฺติ ตาต ตสฺส มาณวสฺส  อูรูนมนฺตเร เอกํ วณํ
อตฺถิ ตํ สุสนฺธิ สุผุสิตํ สิปฺปิปูฏมุขสทิสํ สพฺพตฺถ วิมฏฺฐิมํ
สมนฺตโต มฏฺฐํ ฯ ปุถูติ มหนฺตํ ฯ สุชาตนฺติ สุสณฺฐิตํ ฯ
ขรปตฺตสนฺนิภนฺติ ปทุมมกุลสนฺนิภํ ฯ อุตฺตริยานาติ อุตฺตริตฺวา
อวตฺถริตฺวา ฯ ปีฬยีติ ปีเฬติ ฯ ตปนฺตีติ ตสฺส มาณวสฺส สรีรโต
นิจฺฉรนฺตา สุวณฺณวณฺณา รํสิโย ชลนฺติ โอภาสนฺติ วิโรจนฺติ
จ ฯ พาหาติ พาหาปิสฺส มุทู ฯ อญฺชนโลมสทิสาติ อญฺชนโลมสทิเสหิ
โลเมหิ สมนฺนาคตา ฯ วิจิตฺรวฏฺฏงฺคุลิกสฺส โสภเรติ หตฺถาปิสฺสเยว
ลกฺขณวิจิตฺราหิ ปวาฬงฺกุรสทิสาหิ วฏฺฏงฺคุลีหิ สมนฺนาคตา โสภนฺติ ฯ
อกกฺกสงฺโคติ กจฺฉุปีฬกาทิรหิตงฺคปจฺจงฺโค ฯ รมยํ อุปฏฺฐหีติ มํ
รมยนฺโต อุปฏฺฐหิ ปริจริ ฯ ตูลูปนิภาติ มุทุภาวสฺส อุปมา ฯ
สุวณฺณกมฺพูตลวฏฺฏสุจฺฉวีติ สุวณฺณมยอาทาสตลํ วิย วฏฺฏา จ
สุจฺฉวี จ ปริมณฺฑลตลา เจว สุนฺทรจฉวี จาติ อตฺโถ ฯ
สํผุสิตฺวาติ สุฏฺฐุ ผุสิตฺวา อตฺตโน หตฺถสมฺผสฺสํ มม สรีเร ผราเปตฺวา ฯ
อิโต คโตติ มม โอโลเกนฺตสฺเสว อิโต คโต ฯ เตน มํ ทหนฺตีติ
เตน ตสฺส หตฺถสมฺผสฺเสน อิทาเนว มํ ทหนฺติ ฯ ตถา หิ ตสฺส
คตสฺส คตกาลโต ปฏฺฐาย มม สรีเร ทาโห อุฏฺฐิโต เตนมฺหิ
โทมฺมนสฺสปฺปตฺโต นิปนฺโนติ ฯ ขาริวิธนฺติ ตาต นูน โส มาณโว
ขาริภาวํ อุกฺขิปิตฺวา วิจรติ ฯ ขีฬานีติ ขีณานิ ฯ อยเมว วา
ปาโฐ ฯ สุขฺยนฺติ สุขํ ฯ สนฺถตาติ สนฺถาโร ฯ วิกิณฺณรูปา
จาติ ตาต อยํ ตว มาลุวปณฺณสนฺถตา อชฺช มยา จ เตน จ
อญฺญมญฺญํ ปรามสนาลิงฺคนวเสน สํปริวฏฺฏนฺเตหิ วิกิณฺณา วิย
อากุลพฺยากุลา ชาตา ฯ ปุนปฺปุนํ ปณฺณกุฏึ วชามาติ ตาต อหญฺจ
โส จ อภิรมิตฺวา กิลนฺตรูปา ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา อุทกํ
ปวิสิตฺวา รมิตฺวา วิคตทรถา ปุนปฺปุนํ อิมเมว กุฏึ ปวิสามาติ
วทติ ฯ มนฺตาติ อชฺช มม ตสฺส คตสฺส กาลโต ปฏฺฐาย เนว
มนฺตา จ ปฏิภนฺติ น อุปฏฺฐหนฺติ น รุจฺจนฺติ ฯ น อคฺคิหุตฺตํ นปิ ยญฺญ
ตตฺราติ มหาพฺรหฺมุโน อาราธนตฺถาย กตฺตพฺพโหมวิธูมนาทิยญฺญกิริยาปิ
เม น ปฏิภาติ น รุจฺจติ ฯ น จาปิ เตติ ตยา
อาภตมลผลานิปิ น ภุญฺชามิ ฯ ยสฺสํ ทิสนฺติ ยสฺสา
ทิสาย ฯ วนนฺติ ตสฺส มาณวสฺส อสฺสมํ ปริวาเรตฺวา ฐิตวนํ ฯ
     ตสฺเสว วิลปนฺตสฺส ตํ วิลาปํ สุตฺวา มหาสตฺโต เอกาย
อิตฺถิยา อิมสฺส สีลํ ภินฺนํ ภวิสฺสตีติ ญตฺวา ตํ โอวทนฺโต ฉ
คาถา อภาสิ
                อิมสฺมา หิ โชติรเส วนมฺหิ
                คนฺธพฺพเทวจฺฉรสงฺฆเสวิเต
                อิสีนํ อาวาเส สนนฺตนมฺหิ
                เนตาทิสํ อรตึ ปาปุเณถ ฯ
                ภวนฺติ มิตฺตานิ อโถ น โหนฺติ
                ญาตีสุ มิตฺเตสุ กโรนฺติ เปมํ
                อยญฺจ ชมฺโม กิสฺส ทิวา นิวิฏฺโฐ
                โย เนว ชานาติ กุโตมฺหิ อาคโต ฯ
          สํวาเสน หิ มิตฺตานิ สนฺธิยนฺติ ปุนปฺปุนํ
          เสฺวว มิตฺโต อสงฺคนฺตุ อสํวาเสน ชีรติ ฯ
                สเจ ตุวํ ทกฺขสิ พฺรหฺมจารึ
                สเจ ตุวํ สลฺลปิ พฺรหฺมจารินา
                สมฺปนฺนสสฺสํว มโหทเกน
                ตโปคุณํ ขิปฺปมิมํ ปหสฺสสิ ฯ
                ปุนปิ เจ ทกฺขสิ พฺรหฺมจารึ
                ปุนปิ เจ สลฺลปิ พฺรหฺมจารินา
                สมฺปนฺนสสฺสํว มโหทเกน
                อุสฺมาคตํ ขิปฺปมิมํ ปหสฺสสิ ฯ
                ภูตานิ เหตานิ จรนฺติ ตาต
                วิรูปรูเปน มนุสฺสโลเก
                น ตานิ เสเวถ นโร สปญฺโญ
                อาสชฺชนํ นสฺสติ พฺรหฺมจารีติ ฯ
     ตตฺถ อิมสฺมาติ อิมสฺมึ ฯ หีติ นิปาตมตฺตํ ฯ โชติรเสติ
หูยมานสฺส โชติโน รํสิโอภาสิเต ฯ สนนฺตนมฺหีติ ปุราณเก ฯ
ปาปุเณถาติ ปาปุเณยฺย ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ตาต เอวรูเป วเน
วสนฺโต ยํ อภิรตึ ตฺวํ ปตฺโต เอตาทิสํ น ปาปุเณยฺย ปณฺฑิโต
กุลปุตฺโต ปตฺตุํ นาหรตีติ อตฺโถ ฯ ภวนฺตีติ อิมํ คาถํ มหาสตฺโต
อนฺโตคตเมว ภาสติ ฯ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย โลเก สตฺตานํ
มิตฺตานิ นาม โหนฺติปิ น โหนฺติปิ ตตฺถ เยสํ โหนฺติ เต
อตฺตโน ญาตีสุ จ มิตฺเตสุ จ เปมํ กโรนฺติ ฯ อยญฺจ
ชมฺโมติ มิคสิงฺโค ลามโก ฯ กิสฺส ทิวา นิวิฏฺโฐติ เกน นาม
การเณน ตสฺมึ มาตุคาเม มิตฺตสญฺญาย นิวิฏฺโฐ โส มิคิยา
กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺเตตฺวา อรญฺเญ วฑฺฒิตตฺตา ฯ กุโตมฺหิ อาคโตติ
อตฺตโน อาคตฏฺฐานเมว น ชานาติ ปเคว ญาติมิตฺเตติ ฯ
ปุนปฺปุนนฺติ ตาต มิตฺตา นาม ปุนปฺปุนํ สํวาเสน เสวเนน สทฺธึ
สนฺธิยนฺติ ฆฏิยนฺติ ฯ เสฺวว มิตฺโตติ โส เอว มิตฺโต อสงฺคนฺตุ
อสมาคจฺฉนฺตสฺส ปุริสสฺส เตน อสมาคมสงฺขาเตน อสํวาเสน ชีรติ
วินสฺสติ ฯ สเจติ ตสฺมา ตาต สเจ ตฺวํ ปุนปิ ตํ ทกฺขิสฺสสิ
เตน วา สลฺลปิสฺสสิ อถ ยถา นาม สุนิปฺผนฺนํ สสฺสํ มโหเฆน
หริยติ เอวํ อิมํ อตฺตโน ตโปคุณํ ปหสฺสสิ หาเรสฺสสีติ
อตฺโถ ฯ อุสฺมาคตนฺติ สมณเตชํ ฯ วิรูปรูเปนาติ วิวิธรูเปน ฯ
อิทํ วุตฺตํ โหติ ตาต มนุสฺสโลกสฺมึ หิ เอตานิ ยกฺขินีสงฺขาตานิ
ภูตานิ วิวิธรูปปฏิจฺฉนฺเนน อตฺตโน รูเปน อตฺตโน วสงฺคเต ขาทิตุํ
จรนฺติ ตานิ สปญฺโญ นโร น เสเวถ ตาทิสภูตํ อาสชฺชนํ
ปตฺวา นสฺสสิ พฺรหฺมจารี ทิฏฺโฐสิ ตาย ยกฺขินิยา น ขาทิโตติ
เอวํ ปุตฺตํ โอวทิ ฯ
     โส ปิตุ กถํ สุตฺวา ยกฺขินี กิร สาติ ภีโต จิตฺตํ นิวตฺเตตฺวา
ตาต เอโต น คมิสฺสามิ ขมถ เมติ ขมาเปสิ ฯ โสปิ นํ
สมสฺสาเสตฺวา เอหิ ตฺวํ มาณว เมตฺตํ ภาเวหิ กรุณํ มุทิตํ
อุเปกฺขนฺติ พฺรหฺมวิหารภาวนํ อาจิกฺขิ ฯ โส ตถา ปฏิปชฺชิตฺวา
ปุน ฌานาภิญฺญา นิพฺพตฺเตสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา นฬินิกา โปราณทุติยิกา อโหสิ ฯ อิสิสิงฺโค
อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ ฯ ปิตา ปน อหเมวาติ ฯ
                   นฬินิกาชาตกํ นิฏฺฐิตํ  ฯ
                         ปฐมํ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๒ หน้า ๑-๒๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=1&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]