ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                      ๕. สมฺมสนญาณนิทฺเทสวณฺณนา
    [๔๘] สมฺมสนญาณนิทฺเทเส ยํ กิญฺจีติ อนวเสสปริยาทานํ. รูปนฺติ
อติปฺปสงฺคนิยมนํ. เอวํ ปททฺวเยนาปิ รูปสฺส อเสสปริคฺคโห กโต โหติ. อถสฺส
อตีตาทินา วิภาคํ อารภติ. ตํ หิ กิญฺจิ อตีตํ กิญฺจิ อนาคตาทิเภทนฺติ. เอส
นโย เวทนาทีสุ. ตตฺถ รูปํ ตาว อทฺธาสนฺตติสมยขณวเสน จตุธา อตีตํ นาม
โหติ, ตถา อนาคตปจฺจุปฺปนฺนํ. ตตฺถ อทฺธาวเสน ตาว เอกสฺส เอกสฺมึ ๑-
ภเว ปฏิสนฺธิโต ปุพฺเพ อตีตํ จุติโต อุทฺธํ อนาคตํ, อุภินฺนมนฺตเร ปจฺจุปฺปนฺนํ.
สนฺตติวเสน สภาคเอกกอุตุสมุฏฺฐานํ เอกาหารสมุฏฺฐานญฺจ ปุพฺพาปริยภาเวน
ปวตฺตมานมฺปิ ปจฺจุปฺปนฺนํ, ตโต ปุพฺเพ วิสภาคอุตุอาหารสมุฏฺฐานํ อตีตํ, ปจฺฉา
อนาคตํ. จิตฺตชํ เอกวีถิเอกชวนเอกสมาปตฺติสมุฏฺฐานํ ปจฺจุปฺปนฺนํ, ตโต ปุพฺเพ
อตีตํ, ปจฺฉา อนาคตํ. กมฺมสมุฏฺฐานสฺส ปาฏิเยกฺกํ สนฺตติวเสน อตีตาทิเภโท
นตฺถิ, เตสญฺเญว ปน อุตุอาหารจิตฺตสมุฏฺฐานานํ อุปตฺถมฺภกวเสน ตสฺส
อตีตาทิภาโว เวทิตพฺโพ. สมยวเสน เอกมุหุตฺตปุพฺพณฺหสายนฺหรตฺตินฺทิวาทีสุ
สมเยสุ สนฺตานวเสน ปวตฺตมานํ ตํ ตํ สมยํ ปจฺจุปฺปนฺนํ นาม, ตโต ปุพฺเพ
อตีตํ, ปจฺฉา อนาคตํ. ขณิกวเสน อุปฺปาทาทิขณตฺตยปริยาปนฺนํ, ปจฺจุปฺปนฺนํ
ตโต ปุพฺเพ อนาคตํ, ปจฺฉา อตีตํ. อปิจ อติกฺกนฺตเหตุปจฺจยกิจฺจํ อตีตํ,
นิฏฺฐิตเหตุกิจฺจมนิฏฺฐิปจฺจยกิจฺจํ ปจฺจุปฺปนฺนํ, อุภยกิจฺจมสมฺปตฺตํ อนาคตํ.
สกิจฺจกฺขเณ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ, ตโต ปุพฺเพ อนาคตํ, ปจฺฉา อตีตํ. เอตฺถ จ ขณาทิกถาว
นิปฺปริยายา เสสา ปริยายา.
    อชฺฌตฺตนฺติ ปญฺจสุปิ ขนฺเธสุ อิธ นิยกชฺฌตฺตํ อธิปฺเปตํ, ตสฺมา อตฺตโน
อตฺตโน สนฺตาเนว ปวตฺตํ ปาฏิปุคฺคลิกํ รูปํ อชฺฌตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. ตโต พหิภูตํ
ปน อินฺทฺริยพทฺธํ วา อนินฺทฺริยพทฺธํ วา รูปํ พหิทฺธา นาม. โอฬาริกนฺติ
@เชิงอรรถ:  สี. เอกสฺมึ วา
จกฺขุโสตฆานชิวฺหากายรูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพสงฺขาตา ปฐวีเตโชวาโย จาติ
ทฺวาทสวิธํ รูปํ ฆฏฺฏนวเสน คเหตพฺพโต โอฬาริกํ. เสสํ ปน อาโปธาตุ อิตฺถินฺทฺริยํ
ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ หทยวตฺถุ โอชา อากาสธาตุ กายวิญฺญตฺติ
วจีวิญฺญตฺติ รูปสฺส ลหุตา มุทุตา กมฺมญฺญตา อุปจโย สนฺตติ ชรตา อนิจฺจตาติ
โสฬสวิธํ รูปํ ฆฏฺฏนวเสน อคฺคเหตพฺพโต สุขุมํ. หีนํ วา ปณีตํ วาติ เอตฺถ
หีนปณีตภาโว ปริยายโต นิปฺปริยายโต จ. ตตฺถ อกนิฏฺฐานํ รูปโต สุทสฺสีนํ รูปํ,
หีนํ, ตเทว สุทสฺสานํ รูปโต ปณีตํ. เอวํ ยาว นรกสตฺตานํ รูปํ, ตาว ปริยายโต
หีนปณีตตา เวทิตพฺพา. ยตฺถ ปน อกุสลวิปากํ อุปฺปชฺชติ, ตํ หีนํ, ยตฺถ กุสลวิปากํ,
ตํ ปณีตํ. ยํ ทูเร สนฺติเก วาติ เอตฺถ ยํ สุขุมํ, ตเทว ทุปฺปฏิวิชฺฌสภาวตฺตา
ทูเร. ยํ โอฬาริกํ, ตเทว สุปฺปฏิวิชฺฌสภาวตฺตา สนฺติเก.
    สพฺพํ รูปํ อนิจฺจโต ววตฺเถติ เอกํ สมฺมสนํ, ทุกฺขโต ววตฺเถติ เอกํ
สมฺมสนํ อนตฺตโต ววตฺเถติ เอกํ สมฺมสนนฺติ เอตฺถ อยํ ภิกฺขุ "ยํ กิญฺจิ รูปนฺ"ติ
เอวํ อนิยมนิทฺทิฏฺฐํ สพฺพมฺปิ รูปํ อตีตตฺติเกน เจว จตูหิ จ อชฺฌตฺตาทิทุเกหิ
จาติ เอกาทสหิ โอกาเสหิ ปริจฺฉินฺทิตฺวา สพฺพํ รูปํ อนิจฺจโต ววตฺเถติ อนิจฺจนฺติ
สมฺมสติ. กถํ? ปรโต วุตฺตนเยน. วุตฺตํ เหตํ "รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ
อนิจฺจํ ขยฏฺเฐนา"ติ ๑- ตสฺมา เอส ยํ อตีตํ รูปํ, ตํ ยสฺมา อตีเตเยว ขีณํ,
นยิมํ ภวํ สมฺปตฺตนฺติ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน ยํ อนาคตํ รูปํ ตํ อนนฺตรภเว
นิพฺพตฺติสฺสติ, ตมฺปิ ตตฺเถว ขียิสฺสติ, น ตโต ปรํ ภวํ คิมสฺสตีติ อนิจฺจํ
ขยฏฺเฐน, ยํ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ, ตํ อิเธว ขียติ, น อิโต คจฺฉตีติ อนิจฺจํ
ขยฏฺเฐน, ยํ อชฺฌตฺตํ รูปํ, ตมฺปิ อชฺฌตฺตเมว ขียติ, น พหิทฺธาภาวํ คจฺฉตีติ
อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน, ยํ พหิทฺธา โอฬาริกํ สุขุมํ หีนํ ปณีตํ ทูเร สนฺติเก, ตมฺปิ
เอตฺเถว ขียติ, น ทูรภาวํ คจฺฉตีติ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐนาติ สมฺมสติ. อิทํ สพฺพมฺปิ
"อนิจฺจํ ขยฏฺเฐนา"ติ เอตสฺส วเสน เอกํ สมฺมสนํ, ปเภทโต ปน เอกาทสวิธํ โหติ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ปฏิ. ๓๑/๔๘/๕๔
    สพฺพเมว เจตํ ทุกฺขํ ภยฏฺเฐนาติ สมฺมสติ. ภยฏฺเฐนาติ สปฺปฏิภยตาย.
ยํ หิ อนิจฺจํ, ตํ ภยาวหํ โหติ สีโหปมสุตฺเต ๑- เทวานํ วิย. อิติ อิทมฺปิ "ทุกฺขํ
ภยฏฺเฐนา"ติ เอตสฺส วเสน เอกํ สมฺมสนํ, ปเภทโต ปน เอกาทสวิธํ โหติ.
    ยถา จ ทุกฺขํ, เอวํ สพฺพมฺปิ ตํ อนตฺตา อสารกฏฺเฐนาติ สมฺมสติ.
อสารกฏฺเฐนาติ "อตฺตา นิวาสี การโก เวทโก สยํวสี"ติ เอวํ ปริกปฺปิตสฺส
อตฺตสารสฺส อภาเวน. ยํ หิ อนิจฺจํ ทุกฺขํ, อตฺตโนปิ ๒- อนิจฺจตํ วา อุทยวยปีฬนํ
วา วาเรตุํ น สกฺโกติ, กุโต ตสฺส การกาทิภาโว. เตนาห "รูปญฺจ หิทํ ภิกฺขเว
อตฺตา อภวิสฺส, นยิทํ รูปํ อาพาธาย สํวตฺเตยฺยา"ติอาทิ. ๓- อิติ อิทํ "อนตฺตา
อสารกฏฺเฐนา"ติ เอตสฺส วเสน เอกํ สมฺมสนํ, ปเภทโต ปน เอกาทสวิธํ โหติ.
เอเสว นโย เวทนาทีสุ. อิติ เอเกกสฺมึ ขนฺเธ เอกาทส เอกาทส กตฺวา ปญฺจสุ
ขนฺเธสุ ปญฺจปญฺญาส สมฺมสนานิ โหนฺติ, อนิจฺจโต ปญฺจปญฺญาส, ทุกฺขโต
ปญฺจปญฺญาส, อนตฺตโต ปญฺจปญฺญาสาติ ติวิธานุปสฺสนาวเสน สพฺพานิ
ปญฺจสฏฺฐิสตสมฺมสนานิ โหนฺติ.
    เกจิ ปน "สพฺพํ รูปํ สพฺพํ เวทนํ สพฺพํ สญฺญํ สพฺเพ สงฺขาเร สพฺพํ
วิญฺญาณนฺติ ปทมฺปิ ปกฺขิปิตฺวา เอเกกสฺมึ ขนฺเธ ทฺวาทส ทฺวาทส กตฺวา
ปญฺจสุ สฏฺฐิ, อนุปสฺสนโต อสีติสตํ สมฺมสนานี"ติ วทนฺติ.
    อตีตาทิวิภาเค ปเนตฺถ สนฺตติวเสน ขณาทิวเสน จ เวทนาย อตีตานาคต-
ปจฺจุปฺปนฺนภาโว เวทิตพฺโพ. ตตฺถ สนฺตติวเสน เอกวีถิเอกชวนเอกสมาปตฺติ-
ปริยาปนฺนา เอกวิธวิสยสมาโยคปฺปวตฺตา จ ปจฺจุปฺปนฺนา, ตโต ปุพฺเพ อตีตา,
ปจฺฉา อนาคตา. ขณาทิวเสน ขณตฺตยปริยาปนฺนา ปุพฺพนฺตาปรนฺตมชฺฌคตา
@เชิงอรรถ:  องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๓๓/๓๘, สํ.ข. ๑๗/๗๘/๖๙
@ ตํ ทุกฺขํ อตฺตโนปิ (วิสุทฺธิ ๓/๒๓๖ สฺยา)
@ วิ.มหา. ๔/๒๐/๑๗, สํ.ข. ๑๗/๕๙/๕๕
สกิจฺจํ จ กุรุมานา เวทนา ปจฺจุปฺปนฺนา, ตโต ปุพฺเพ อตีตา, ปจฺฉา อนาคตา.
อชฺฌตฺตพหิทฺธาเภโท นิยกชฺฌตฺตวเสเนว เวทิตพฺโพ.
    โอฬาริกสุขุมภาโว ๑- "อกุสลา เวทนา โอฬาริกา, กุสลาพฺยากตา เวทนา
สุขุมา"ติอาทินา ๒- นเยน วิภงฺเค วุตฺเตน ชาติสภาวปุคฺคลโลกิยโลกุตฺตรวเสน
เวทิตพฺโพ. ชาติวเสน ตาว อกุสลา เวทนา สาวชฺชกิริยเหตุโต, กิเลสสนฺตาป-
ภาวโต จ อวูปสนฺตวุตฺตีติ กุสลเวทนาย โอฬาริกา, สพฺยาปารโต สอุสฺสาหโต
สวิปากโต กิเลสสนฺตาปภาวโต สาวชฺชโต จ วิปากาพฺยากตาย โอฬาริกา,
สวิปากโต กิเลสสนฺตาปภาวโต จ สพฺยาพชฺฌโต จ สาวชฺชโต จ กิริยาพฺยากตาย
โอฬาริกา. กุสลาพฺยากตา ปน วุตฺตปริยายโต อกุสลาย เวทนาย สุขุมา. เทฺวปิ
กุสลากุสลา เวทนา สพฺยาปารโต สอุสฺสาหโต สวิปากโต จ ยถาโยคํ ทุวิธายปิ
อพฺยากตาย โอฬาริกา, วุตฺตปริยาเยน ทุวิธาปิ อพฺยากตา ตา หิ สุขุมา. เอวํ
ตาว ชาติวเสน โอฬาริกสุขุมตา เวทิตพฺพา.
    สภาววเสน ปน ทุกฺขา เวทนา นิรสฺสาทโต สวิปฺผารโต โขภกรณโต
อุพฺเพชนียโต อภิภวนโต จ อิตราหิ ทฺวีหิ โอฬาริกา, อิตรา ปน เทฺว สาตโต
สนฺตโต ปณีตโต มนาปโต, มชฺฌตฺตโต จ ยถาโยคํ ทุกฺขาย สุขุมา. อุโภ ปน
สุขทุกฺขา สวิปฺผารโต อุพฺเพชนียโต โขภกรณโต ปากฏโต จ อทุกฺขมสุขาย
โอฬาริกา, สา วุตฺตวิปริยาเยน ตทุภยโต สุขุมา. เอวํ สภาววเสน โอฬาริกสุขุมตา
เวทิตพฺพา.
    ปุคฺคลวเสน ปน อสมาปนฺนสฺส เวทนา นานารมฺมเณ วิกฺขิตฺตภาวโต
สมาปนฺนสฺส เวทนาย โอฬาริกา, วิปริยาเยน อิตรา สุขุมา. เอวํ ปุคฺคลวเสน
โอฬาริกสุขุมตา เวทิตพฺพา.
@เชิงอรรถ:  โอฬาริกสุขมเภโท (วิสุทฺธิ ๓/๕๑ สฺยา)        อภิ.วิ. ๓๕/๑๑/๔
    โลกิยโลกุตฺตรวเสน ปน สาสวา เวทนา โลกิยา, สา อาสวุปฺปตฺติเหตุโต
โอฆนิยโต โยคนิยโต นีวรณิยโต อุปาทานิยโต สํกิเลสิกโต ปุถุชฺชนสาธารณโต
จ อนาสวาย โอฬาริกา, อนาสวา จ วิปริยาเยน สาสวาย สุขุมา. เอวํ
โลกิยโลกุตฺตรวเสน โอฬาริกสุขุมตา เวทิตพฺพา.
    ตตฺถ ชาติอาทิวเสน สมฺเภโท ปริหริตพฺโพ. อกุสลวิปากกายวิญฺญาณ-
สมฺปยุตฺตา หิ เวทนา ชาติวเสน อพฺยากตตฺตา สุขุมาปิ สมานา สภาวาทิวเสน
โอฬาริกา โหติ. วุตฺตํ เหตํ:-
           "อพฺยากตา เวทนา สุขุมา, ทุกฺขา เวทนา โอฬาริกา.
       สมาปนฺนสฺส เวทนา สุขุมา, อสมาปนฺนสฺส เวทนา โอฬาริกา.
       อนาสวา เวทนา สุขุมา, สาสวา เวทนา โอฬาริกา"ติ. ๑-
ยถา จ ทุกฺขา เวทนา, เอวํ สุขาทโยปิ. ตาปิ หิ ชาติวเสน โอฬาริกา,
สภาวาทิวเสน สุขุมา โหนฺติ. ตสฺมา ยถา ชาติอาทิวเสน สมฺเภโท น โหติ,
ตถา เวทนานํ โอฬาริกสุขุมตา เวทิตพฺพา. เสยฺยถิทํ, อพฺยากตา ชาติวเสน
กุสลากุสลา หิ สุขุมา. ตตฺถ กตมา อพฺยากตา? กึ ทุกฺขา? กึ สุขา?
กึ สมาปนฺนสฺส? กึ อสมาปนฺนสฺส? กึ สาสวา? กึ อนาสวาติ? กึ เอวํ
สภาวาทิเภโท น ปรามสิตพฺโพ. เอส นโย สพฺพตฺถ.
    อปิจ "ตํ ตํ วา ปน เวทนํ อุปาทายุปาทาย เวทนา โอฬาริกา สุขุมา
ทฏฺฐพฺพา"ติ วจนโต อกุสลาทีสุปิ โลภสหคตาย โทสสหคตา เวทนา อคฺคิ วิย
นิสฺสยทหนฺโต โอฬาริกา, โลภสหคตา สุขุมา. โทสสหคตาปิ นิยตา โอฬาริกา,
อนิยตา สุขุมา. นิยตาปิ กปฺปฏฺฐิติกา โอฬาริกา, อิตรา สุขุมา. กปฺปฏฺฐิกาสุปิ
อสงฺขาริกา โอฬาริกา, อิตรา สุขุมา. โลภสหคตา ปน ทิฏฺฐิสมฺปยุตฺตา โอฬาริกา,
@เชิงอรรถ:  อภิ.วิ. ๓๕/๑๑/๔
อิตรา สุขุมา. สาปิ นิยตา กปฺปฏฺฐิติกา อสงฺขาริกา โอฬาริกา, อิตรา สุขุมา.
อวิเสเสน จ อกุสลา พหุวิปากา โอฬาริกา, อปฺปวิปากา สุขุมา. กุสลา ปน
อปฺปวิปากา โอฬาริกา, พหุวิปากา สุขุมา.
    อปิจ กามาวจรกุสลา โอฬาริกา, รูปาวจรา สุขุมา. ตโต อรูปาวจรา,
ตโต โลกุตฺตรา. กามาวจรา จ ทานมยา โอฬาริกา, สีลมยา สุขุมา. สีลมยาปิ
โอฬาริกา, ตโต ภาวนามยา สุขุมา. ภาวนามยาปิ ทุเหตุกา โอฬาริกา,
ติเหตุกา สุขุมา. ติเหตุกาปิ สสงฺขาริกา โอฬาริกา, อสงฺขาริกา สุขุมา. รูปาวจรา
จ ปฐมชฺฌานิกา โอฬาริกา ฯเปฯ ปญฺจมชฺฌานิกา สุขุมาว. อรูปาวจรา
จ อากาสานญฺจายตนสมฺปยุตฺตา โอฬาริกา ฯเปฯ เนวสญฺญานาสญฺญายตน-
สมฺปยุตฺตา สุขุมาว. โลกุตฺตรา จ โสตาปตฺติมคฺคสมฺยุตฺตา โอฬาริกา ฯเปฯ
อรหตฺตมคฺคสมฺปยุตฺตา สุขุมาว. เอส นโย ตํตํภูมิวิปากกิริยาเวทนาสุ ทุกฺขาทิ-
อสมาปนฺนาทิสาสวาทิวเสน วุตฺตเวทนาสุ จ. โอกาสวเสน วาปิ นิรเย ทุกฺขา
โอฬาริกา, ติรจฺฉานโยนิยํ สุขุมา ฯเปฯ ปรนิมฺมิตวสวตฺตีสุ สุขุมาว. ยถา
จ ทุกฺขา, เอวํ สุขาปิ สพฺพตฺถ ยถานุรูปํ โยเชตพฺพา. วตฺถุวเสน จาปิ
หีนวตฺถุกา ยา กาจิ เวทนา โอฬาริกา, ปณีตวตฺถุกา สุขุมา. หีนปณีตเภเท
ยา โอฬาริกา, สา หีนา. ยา สุขุมา, สา ปณีตาติ ทฏฺฐพฺพา.
    ทูรสนฺติกปเท ปน "อกุสลา เวทนา กุสลาพฺยากตาหิ เวทนาหิ ทูเร, อกุสลา
เวทนา เวทนาย สนฺติเก"ติอาทินา ๑- นเยน วิภงฺเค วิภตฺตา. ตสฺมา อกุสลา
เวทนา วิสภาคโต อสํสฏฺฐโต อสริกฺขโต จ กุสลาพฺยากตาหิ ทูเร, ตถา
กุสลาพฺยากตา อกุสลาย. เอส นโย สพฺพวาเรสุ. อกุสลา ปน เวทนา สภาคโต
จ สํสฏฺฐโต สริกฺขโต จ อกุสลาย สนฺติเกติ อิทํ เวทนาย อตีตาทิวิภาเค
วิตฺถารกถามุขํ. ตํตํเวทนาสมฺปยุตฺตานํ ปน สญฺญาทีนมฺปิ เอตํ เอวเมว เวทิตพฺพํ.
@เชิงอรรถ:  อภิ.วิ. ๓๕/๑๓/๔
    เย ปเนตฺถ เวทนาทีสุ จกฺขุ ฯเปฯ ชรามรณนฺติ เปยฺยาเลน
สงฺขิตฺเตสุ จ ธมฺเมสุ โลกุตฺตรธมฺมา อาคตา, เต อสมฺมสนูปคตฺตา อิมสฺมึ
อธิกาเร น คเหตพฺพา. เต ปน เกวลํ เตน เตน ปเทน สงฺคหิตธมฺมทสฺสนวเสน
จ อภิญฺเญยฺยนิทฺเทเส อาคตนเยน จ วุตฺตา. เยปิ จ สมฺมสนูปคา, เตสุ เย
ยสฺส ปากฏา โหนฺติ, สุเขน ปริคฺคหํ คจฺฉนฺติ, เตสุ เตน สมฺมสนํ อารภิตพฺพํ.
ชาติชรามรณวเสน วิสุํ สมฺมสนภาเวปิ ชาติชรามรณวนฺเตสุเยว ปน สมฺมสิเตสุ
ตานิปิ สมฺมสิตานิ โหนฺตีติ ปริยาเยน เตสมฺปิ วเสน สมฺมสนํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ.
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจโต ววตฺเถตีติอาทินา นเยน อตีตตฺติกสฺเสว จ
วเสน สมฺมสนสฺส วุตฺตตฺตา อชฺฌตฺตาทิเภทํ อนามสิตฺวาปิ อตีตตฺติกสฺเสว วเสน
ปริจฺฉินฺทิตฺวาปิ อนิจฺจาทิโต สมฺมสนํ กาตพฺพเมว.
    ยํ ปน อนิจฺจํ, ตํ ยสฺมา นิยมโต สงฺขตาทิเภทํ โหติ, เตนสฺส ปริยาย-
ทสฺสนตฺถํ, นานากาเรหิ วา มนสิการปฺปวตฺติทสฺสนตฺถํ รูปํ อตีตานาคต-
ปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ สงฺขตนฺติอาทิมาห. ตํ หิ หุตฺวา อภาวฏฺเฐน อนิจฺจํ,
อนิจฺจนฺติกตาย อาทิอนฺตวนฺตตาย วา อนิจฺจํ. ปจฺจเยหิ สมาคนฺตฺวา กตตฺตา สงฺขตํ.
ปจฺจเย ปฏิจฺจ นิสฺสาย สมํ, สห วา อุปฺปนฺนตฺตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ. เอเตน
ปจฺจเยหิ กเตปิ ปจฺจยานํ อพฺยาปารตํ ทสฺเสติ. ขยธมฺมนฺติ ขียนธมฺมํ ขียนปกติกํ.
วยธมฺมนฺติ นสฺสนธมฺมํ. นยิทํ มนฺทีภาวกฺขยวเสน ขยธมฺมํ, เกวลํ วิคมนปกติกํ
ปหูตสฺส มนฺทีภาโวปิ หิ โลเก ขโยติ วุจฺจติ. วิราคธมฺมนฺติ นยิทํ กุหิญฺจิ คมน-
วเสน วยธมฺมํ, เกวลํ สภาวาติกฺกมนปกติกํ. "วิราโค นาม ชิคุจฺฉนํ วา สมติกฺกโม
วา"ติ หิ วุตฺตํ. นิโรธธมฺมนฺติ นยิทํ สภาวาติกฺกเมน ปุนราวตฺติธมฺมํ, เกวลํ
อปุนราวตฺตินิโรเธน นิรุชฺฌนปกติกนฺติ ปุริมปุริมปทสฺส อตฺถวิวรณวเสน
ปจฺฉิมปจฺฉิมปทํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ.
     อถ วา เอกภาวปริยาปนฺนรูปภงฺควเสน ขยธมฺมํ, เอกสนฺตติปริยาปนฺน-
รูปกฺขยวเสน วยธมฺมํ, รูปสฺส ขณภงฺควเสน วิราคธมฺมํ, ติณฺณมฺปิ
อปุนปฺปวตฺติวเสน ๑- นิโรธธมฺมนฺติปิ โยเชตพฺพํ.
     ชรามรณํ อนิจฺจนฺติอาทีสุ ชรามรณํ น อนิจฺจํ, อนิจฺจสภาวานํ ปน
ขนฺธานํ ชรามรณตฺตา อนิจฺจํ นาม ชาตํ. สงฺขตาทีสุปิ เอเสว นโย.
อนฺตรเปยฺยาเล ชาติยาปิ อนิจฺจาทิตาย เอเสว นโย.
     ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติอาทิ ๒- น วิปสฺสนาวเสน วุตฺตํ, เกวลํ ปฏิจฺจสมุปฺ-
ปาทสฺส เอเกกองฺควเสน สงฺขิปิตฺวา ววตฺถานโต สมฺมสนญาณํ นาม โหตีติ ปริยา
เยน วุตฺตํ. น ปเนตํ กลาปสมฺมสนญาณํ ธมฺมฏฺฐิติญาณเมว ตํ โหตีติ. อสติ
ชาติยาติ ลิงฺควิปลฺลาโส กโต, อสติยา ชาติยาติ วุตฺตํ โหติ. อสติ สงฺขาเรสูติ
วจนวิปลฺลาโส กโต, อสนฺเตสุ สงฺขาเรสูติ วุตฺตํ โหติ. ภวปจฺจยา ชาติ,
อสตีติอาทิ "ภวปจฺจยา ชาติ, อสติ ภเว นตฺถิ ชาตี"ติอาทินา นเยน โยเชตพฺพํ.
                    สมฺมสนญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๒๖๔-๒๗๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=5895&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=5895&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=99              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=1219              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=1504              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=1504              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]