อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                    ๓๗. สลฺเลขฏฺฐญาณนิทฺเทสวณฺณนา
     [๘๘] สลฺเลขฏฺฐญาณนิทฺเทเส ราโค ปุถูติ ราโค วิสุํ, โลกุตฺตเรหิ
อสมฺมิสฺโสติ อตฺโถ. เอส นโย เสเสสุ. ราโคติ รญฺชนฏฺเฐน. โทโสติ
ทุสฺสนฏฺเฐน. โมโหติ มุยฺหนฏฺเฐน. รญฺชนลกฺขโณ ราโค, ทุสฺสนลกฺขโณ โทโส,
มุยฺหนลกฺขโณ โมโหติ. อิเม ตโย สีสกิเลเส วตฺวา อิทานิ ปเภทโต ทสฺเสนฺโต
โกโธติอาทิมาห. ตตฺถ กุชฺฌนลกฺขโณ โกโธติ อิธ สตฺตวตฺถุโก อธิปฺเปโต.
อุปนนฺธนลกฺขโณ อุปนาโห, ทฬฺหภาวปฺปตฺโต โกโธเยว. ปรคุณมกฺขนลกฺขโณ
มกฺโข, ปรคุณปุญฺฉนนฺติ อตฺโถ. ยุคคฺคาหลกฺขโณ ปฬาโส, ยุคคฺคาหวเสน
ปรคุณทุสฺสนนฺติ อตฺโถ. ปรสมฺปตฺติขียนลกฺขณา อิสฺสา, อุสูยนาติ อตฺโถ.
อตฺตสมฺปตฺตินิคูหนลกฺขณํ มจฺฉริยํ. "มยฺหํ อจฺฉริยํ มา ปรสฺส โหตู"ติ อตฺโถ.
อตฺตนา กตปาปปฏิจฺฉาทนลกฺขณา มายา, ปฏิจฺฉาทนฏฺเฐน มายา วิยาติ
อตฺโถ. อตฺตโน อวิชฺชมานคุณปฺปกาสนลกฺขณํ สาเฐยฺยํ, สถภาโวติ อตฺโถ.
จิตฺตสฺส อุทฺธุมาตภาวลกฺขโณ ถมฺโภ, ถทฺธภาโวติ อตฺโถ. กรณุตฺตริยลกฺขโณ
สารมฺโภ. อุนฺนติลกฺขโณ มาโน. อพฺภุนฺนติลกฺขโณ อติมาโน. มตฺตภาวลกฺขโณ
มโท. ปญฺจสุ กามคุเณสุ จิตฺตโวสฺสคฺคลกฺขโณ ปมาโท.
     เอวํ วิสุํ วิสุํ กิเลสวเสน ปุถู ทสฺเสตฺวา วุตฺตกิเลเส จ อวุตฺเต อญฺเญ
จ สพฺพสงฺคาหิกวเสน ทสฺเสตุํ สพฺเพ กิเลสาติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺฐธมฺมสมฺปราเยสุ
สตฺเต กิเลสนฺติ อุปตาเปนฺติ วิพาเธนฺตีติ กิเลสา. อกุสลกมฺมปถสงฺคหิตา อสงฺคหิตา
จ. ทุฏฺฐุ วา จริตา, ทุฏฺฐา วา จริตาติ ทุจฺจริตา. เต ปน กายทุจฺจริตํ วจี-
ทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริตนฺติ ติปฺปการา. วิปากํ อภิสงฺขโรนฺตีติ อภิสงฺขารา. เตปิ
ปุญฺญาภิสงฺขาโร อปุญฺญาภิสงฺขาโต อาเนญฺชาภิสงฺขาโรติ ติปฺปการา. วิปากวเสน
ภวํ คจฺฉนฺตีติ ภวคามิโน, ภวคามิโน กมฺมา ภวคามิกมฺมา. อิมินา อภิสงฺขาร-
ภาเวปิ สติ อเวทนียานิ กมฺมานิ ปฏิกฺขิตฺตานิ โหนฺตีติ อยํ วิเสโส. "ทุจฺจริตา"ติ
จ "กมฺมา"ติ จ ลิงฺควิปลฺลาโส กโต. นานตฺเตกตฺตนฺติ เอตฺถ อุทฺเทเส เอกตฺต-
สทฺทสฺส อภาเวปิ นานตฺเตกตฺตานํ อญฺญมญฺญาเปกฺขตฺตา เอกตฺตมฺปิ นิทฺทิสิตุ-
กาเมน "นานตฺเตกตฺตนฺ"ติ อุทฺเทโส กโต. นานตฺตสลฺเลขเก เอกตฺเต ทสฺสิเต
สลฺเลขญาณํ สุเขน ทสฺสียตีติ. นานตฺตนฺติ อนวฏฺฐิตตฺตา สปริปฺผนฺทตฺตา จ
นานาสภาโว. เอกตฺตนฺติ อวฏฺฐิตตฺตา อปริปฺผนฺทตฺตา จ เอกสภาโว.
     จรณเตโชติ จรนฺติ เตน อคตํ ทิสํ นิพฺพานํ คจฺฉนฺตีติ จรณํ. กึ
ตํ? สีลํ. ตเทว ปฏิปกฺขตาปนฏฺเฐน เตโช. คุณเตโชติ สีเลน ลทฺธปติฏฺโฐ
สมาธิเตโช. ปญฺญาเตโชติ สมาธินา ลทฺธปติฏฺโฐ วิปสฺสนาเตโช. ปุญฺญ-
เตโชติ วิปสฺสนาหิ ลทฺธปติฏฺโฐ อริยมคฺคกุสลเตโช. ธมฺมเตโชติ จตุนฺนํ เตชานํ
ปติฏฺฐาภูโต พุทฺธวจนเตโช. จรณเตเชน เตชิตตฺตาติ สีลเตเชน ติขิณีกตตฺตา.
ทุสฺสีลฺยเตชนฺติ ทุสฺสีลฺยภาวสงฺขาตํ เตชํ. ตมฺปิ หิ สนฺตานํ ตาปนโต เตโช
นาม. ปริยาทิยตีติ เขเปติ. อคุณเตชนฺติ สมาธิสฺส ปฏิปกฺขํ วิกฺเขปเตชํ.
ทุปฺปญฺญเตชนฺติ วิปสฺสนาญาณปฏิปกฺขํ โมหเตชํ. อปุญฺญเตชนฺติ ตํตํมคฺควชฺฌ-
กิเลสปฺปหาเนน กิเลสสหายํ อกุสลกมฺมเตชํ. น เกวลํ เหตํ อปุญฺญเมว เขเปติ,
"อตฺถิ ภิกฺขเว กมฺมํ อกณฺหํ อสุกฺกํ อกณฺหอสุกฺกวิปากํ กมฺมํ กมฺมกฺขยาย
สํวตฺตตี"ติ ๑- วจนโต กุสลกมฺมมฺปิ เขเปติเยว. ปุญฺญเตชปฺปฏิปกฺขวเสน อปุญฺญ-
เตชเมว วุตฺตํ. อธมฺมเตชนฺติ นานาติตฺถิยานํ สมยวจนเตชํ. อิมสฺส ญาณสฺส อุทฺเทส-
วณฺณนายํ วุตฺเต ทุติเย อตฺถวิกปฺเป ราคาทโย เอกูนวีสติ ปุถู ทุสฺสีลฺยเตชา
โหนฺติ. "อภิสงฺขารา, ภวคามิกมฺมา"ติ เอตฺถ อปุญฺญาภิสงฺขารา อกุสลกมฺมญฺจ
อปุญฺญเตชา โหนฺติ, อาเนญฺชาภิสงฺขารานิ โลกิยกุสลกมฺมานิ ปุญฺญเตเชเนว
เขปนียโต อปุญฺญเตชปกฺขิกาว โหนฺติ. กามจฺฉนฺทาทโย ปญฺจทส นานตฺตา
อคุณเตชา โหนฺติ, นิจฺจสญฺญาทโย อฏฺฐารส นานตฺตา ทุปฺปญฺญเตชา โหนฺติ,
จตุมคฺควชฺฌา จตฺตาโร นานตฺตา อปุญฺญเตชา โหนฺติ. โสตาปตฺติมคฺควชฺฌนานตฺเตน
อธมฺมเตโช สงฺคเหตพฺโพ.
     นิทฺเทเส สลฺเลขปฺปฏิปกฺเขน อสลฺเลเขน สลฺเลขํ ทสฺเสตุกาเมน อสลฺเลข-
ปุพฺพโก สลฺเลโข นิทฺทิฏฺโฐ. เนกฺขมฺมาทโย สตฺตตึส เอกตฺตธมฺมาว ปจฺจนีกานํ
สลฺลิขนโต "สลฺเลโข"ติ วุตฺตา. ตสฺมึ เนกฺขมฺมาทิเก สตฺตตึสปเภเท สลฺเลเข
ญาณํ สลฺเลขฏฺเฐ ญาณนฺติ.
                   สลฺเลขฏฺฐญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๑๒/๒๐๕, ม.ม. ๑๓/๘๑/๕๗, องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๒๓๔/๒๖๐

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๓๓๙-๓๔๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7579&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=7579&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=233
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2564
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3001
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3001
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_31