ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๐ ภาษาบาลีอักษรไทย อป.อ.๒ (วิสุทฺธ.๒)

                ๕๔๘/๑๓๖. ๖. กาฬุทายิตฺเถราปทานวณฺณนา
     ฉฏฺฐาปทาเน ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิกํ อายสฺมโต กาฬุทายิตฺเถรสฺส
อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ
ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห
นิพฺพตฺโต วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ
กุลปฺปสาทกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ตชฺชํ อภินีหารกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ
ปตฺเถสิ. สตฺถาปิ พฺยากาสิ. โส ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต
อมฺหากํ โพธิสตฺตสฺส มาตุกุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธิคฺคหณทิวเส เทวโลกโต จวิตฺวา
กปิลวตฺถุสฺมึเยว อมจฺจกุเล  ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. โพธิสตฺเตน สห เอกทิวเสเยว
ชาโต, ตํทิวสํเยว นํ ทุกูลจุมฺพฏเกน นิปชฺชาเปตฺวา โพธิสตฺตสฺส อุปฏฺฐานํ
นยึสุ. โพธิสตฺเตน หิ สทฺธึ โพธิรุกฺโข, ราหุลมาตา, จตฺตาโร นิธี, อาโรหนิยหตฺถี,
กณฺฐโก, ฉนฺโน, กาฬุทายีติ อิเม สตฺต เอกทิวเส ชาทิตตฺตา สหชาตา
นาม อเหสุํ. อถสฺส นามคฺคหณทิวเส สกลนครสฺส อุทคฺคจิตฺตทิวเส ชาตตฺตา
อุทายีเตฺวว นามํ กรึสุ. โถกํ กาฬธาตุกตฺตา ปน กาฬุทายีติ ปญฺญายิตฺถ.
โส โพธิสตฺเตน สทฺธึ กุมารกีฬํ กีฬนฺโต วุทฺธึ อคมาสิ.
     อปรภาเค โลกนาเถ มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา อนุกฺกเมน สพฺพญฺญุตํ
ปตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจกฺเก ราชคหํ อุปนิสฺสาย เวฬุวเน วิหรนฺเต
สุทฺโธทนมหาราชา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา ปุริสสหสฺสปริวารํ เอกํ อมจฺจํ "ปุตฺตํ
เม อิธาเนหี"ติ เปเสสิ. โส สตฺถุ  ธมฺมเทสนาเวลายํ สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา
ปริสปริยนฺเต ฐิโต ธมฺมํ สุตฺวา สปริวาโร อรหตฺตํ ปาปุณิ. อถ เน สตฺถา
"เอถ ภิกฺขโว"ติ หตฺถํ ปสาเรสิ. สพฺเพ ตงฺขณํเยว ๑- อิทฺธิมยปตฺตจีวรธรา
วสฺสสฏฺฐิกตฺเถรา วิย อเหสุํ. อรหตฺตปฺปตฺตโต ปฏฺฐาย อริยา นาม มชฺฌตฺตาว
โหนฺติ, ตสฺมา รญฺญา เปสิตสาสนํ ทสพลสฺส นาโรเจสิ. ราชา เนว คโต
อาคจฺฉติ, น สาสนํ สุยฺยตีติ อปรมฺปิ อมจฺจํ ปุริสสหสฺสปริวารํ เปเสสิ.
ตสฺมิมฺปิ ตถา ปฏิปนฺเน อปรมฺปีติ เอเตน นเยน นวปุริสสหสฺสปริวาเร นว
อมจฺเจ เปเสสิ. สพฺเพ คนฺตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวา ตุณฺหีภูตา อเหสุํ.
     อถ ราชา จินฺเตสิ "เอตฺตกา ชนา มยิ สิเนหาภาเวน ทสพลสฺส
อิธาคมนตฺถาย น กิญฺจิ กถยึสุ, อยํ โข ปน อุทายี ทสพเลน สมวโย
สหปํสุกีฬิโก, มยิ จ สิเนหวา, อิมํ เปเสสฺสามี"ติ. อถ ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา
"ตาต ตฺวํ ปุริสสหสฺสปริวาโร คนฺตฺวา ทสพลํ อิธาเนหี"ติ วตฺวา เปเสสิ.
โส ปน คจฺฉนฺโต "สจาหํ เทว ปพฺพชิตุํ ลภิสฺสามิ, เอวาหํ ภควนฺตํ
อิธาเนสฺสามี"ติ วตฺวา รญฺญา "ปพฺพชิโตปิ มม ปุตฺตํ ทสฺเสหี"ติ วุตฺโต
ราชคหํ คนฺตฺวา สตฺถุ ธมฺมเทสนาเวลาย ปริสปริยนฺเต ฐิโต ธมฺมํ สุตฺวา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ตํขณํเยว.
สปริวาโร อรหตฺตํ ปตฺวา เอหิภิกฺขุภาเว ปติฏฺฐาสิ. โส อรหตฺตํ ปตฺวา "น
ตาวายํ ทสพลสฺส กุลนครํ คนฺตุํ กาโล, วสฺสนฺเต ปน อุปคเต ปพฺพเตสุ
วนสณฺเฑสุ หริตติณสญฺฉนฺนาย ภูมิยา คมนกาโล ภวิสฺสตี"ติ คมนกาลํ
อาคเมนฺโต วสฺสนฺเต สมฺปตฺเต สตฺถุ กุลนครํ คนฺตุํ คมนวณฺณํ สํวณฺเณสิ.
วุตฺตญฺเจตํ เถรคาถาย ๑-:-
                     "องฺคาริโน ทานิ ทุมา ภทนฺเต
                     ผเลสิโน ฉทนํ วิปฺปหาย
                     เต อจฺจิมนฺโตว ปภาสยนฺติ
                     สมโย มหาวีร ภาคี รสานํ.
                     ทุมานิ ผุลฺลานิ มโนรมานิ
                     สมนฺตโต สพฺพทิสา ปวนฺติ
                     ปตฺตํ ปหาย ผลมาสสานา
                     กาโล อิโต ปกฺกมนาย วีร.
                     เนวาติสีตํ น ปนาติอุณฺหํ
                     สุขา อุตุ อทฺธนิยา ภทนฺเต
                     ปสฺสนฺตุ ตํ สากิยา โกฬิยา จ
                     ปจฺฉามุขํ โรหิณิยํ ตรนฺตํ.
            อาสาย กสเต เขตฺตํ     พีชํ อาสาย วปฺปติ
            อาสาย วาณิชา ยนฺติ     สมุทฺทํ ธนหารกา
            ยาย อาสาย ติฏฺฐามิ     สา เม อาสา สมิชฺฌตุ.
            นาติสีตํ นาติอุณฺหํ        นาติทุพฺภิกฺขฉาตกํ
            สทฺทลา หริตา ภูมิ       เอส กาโล มหามุนิ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.เถร. ๒๖/๕๒๗/๓๔๗-๘.
                     ปุนปฺปุนํ เจว วปนฺติ พีชํ
                     ปุนปฺปุนํ วสฺสติ เทวราชา
                     ปุนปฺปุนํ เขตฺตํ กสนฺติ กสฺสกา
                     ปุนปฺปุนํ ธญฺญมุเปติ รฏฺฐํ.
            ปุนปฺปุนํ ยาจนกา จรนฺติ   ปุนปฺปุนํ ทานปตี ททนฺติ
            ปุนปฺปุนํ ทานปตี ททิตฺวา   ปุนปฺปุนํ สคฺคมุเปนฺติ ฐานํ.
                     วีโร ๑- หเว สตฺตยุคํ ปุเนติ
                     ยสฺมึ กุเล ชายติ ภูริปญฺโญ
                     มญฺญามหํ สกฺกติ เทวเทโว
                     ตยา หิ ชาโต มุนิ สจฺจนาโม.
                     สุทฺโธทโน นาม ปิตา มเหสิโน
                     พุทฺธสฺส มาตา ปน มายนามา
                     ยา โพธิสตฺตํ ปริหริย กุจฺฉินา
                     กายสฺส เภทา ติทิวมฺหิ โมทติ.
                     สา โคตมี กาลกตา อิโต จุตา
                     ทิพฺเพหิ กาเมหิ สมงฺคีภูตา
                     สา โมทติ กามคุเณหิ ปญฺจหิ
                     ปริวาริตา เทวคเณหิ เตหิ.
                     พุทฺธสฺส ปุตฺโตมฺหิ อสยฺหสาหิโน
                     องฺคีรสสฺสปฺปฏิมสฺส ตาทิโน
                     ปิตุ ปิตา มยฺหํ ตุวํสิ สกฺก
                     ธมฺเมน เม โคตม อยฺยโกสี"ติ.
@เชิงอรรถ:  ม. ธีโร.
            "อมฺพา ปนสา กปิฏฺฐา จ  ปุปฺผปลฺลวลงฺกตา
            ธุวปฺผลานิ สวนฺติ        ขุทฺทามธุกกูปมา
            เสวมาโน อุโภ ปสฺเส    คนฺตุกาโล มหายส.
            ชมฺพู สุมธุรา นีปา       มธุคณฺฑิทิวปฺผลา
            ตา อุโภสุ ปชฺโชตนฺติ     คนฺตุกาโล มหายส.
            ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ       โสณฺณวณฺณา มโนรมา
            ขุทฺทกปฺปผลา นิจฺจํ       คนฺตุกาโล มหายส.
            กทลี ปญฺจโมจฺจิ จ       สุปกฺกผลภูสิตา ๑-
            อุโภ ปสฺเสสุ ลมฺพนฺติ     คนฺตุกาโล มหายส.
            มธุปฺผลธรา นิจฺจํ        โมรรุกฺขา มโนรมา
            ขุทฺทกปฺปผลา นิจฺจํ       คนฺตุกาโล มหายส.
            หินฺตาลตาลปนฺตี จ       รชตกฺขนฺโธว โชตเร
            สุปกฺกผลสญฺฉนฺนา ๒-     ขุทฺทกปฺปา มธุสฺสวา
            ผลานิ ตานิ ขาทนฺเต     คนฺตุกาโล มหายส.
            อุทุมฺพรารุณาวณฺณนา      สทาสุมธุรปฺผลา
            อุโภ ปสฺเสสุ ลมฺพนฺติ     คนฺตุกาโล มหายส.
            อิตฺถมฺภูตา อเนกา เต    นานาผลธรา ทุมา
            อุโภ ปสฺเสสุ ลมฺพนฺติ     คนฺตุกาโล มหายส.
            จมฺปกา สลฬา นาคา     สุคนฺธา มาลุเตริตา
            สุปุปฺผิตคฺคา โชตนฺติ      สุคนฺเธนาภิปูชยุํ
            สาทรา วินตาเนว       คนฺตุกาโล มหายส.
@เชิงอรรถ:  อิ. สุปตฺตผลโคปิตา.   ม. สุปตฺต...
             ปุนฺนาคา คิริปุนฺนาคา      ปุปฺผิตา ธรณีรุหา
             สุปุปฺผิตคฺคา โชตนฺติ       สุคนฺเธนาภิปูชยุํ
             สาทรา วินตุคฺคคฺคา       คนฺตุกาโล มหายส.
             อโสกา โกวิฬารา จ      โสมนสฺสกรา วรา
             สุคนฺธา กณฺณิกา พนฺธา ๑-  รตฺตวณฺเณหิ ภูมิตา
             สาทรา วินตุคฺคคฺคา       สมโย เต มหายส.
             กณฺณิการา ผุลฺลิตา นิจฺจํ    โสวณฺณรํสิโชตกา
             ทิพฺพคนฺธา ปวายนฺติ       ทิสา สพฺพานิ โสภยํ
             สาทรา วินตาเนว        สมโย เต มหายส.
             สุปตฺตา คนฺธสมฺปนฺนา      เกตกี ธนุเกตกี ๒-
             สุคนฺธา สมฺปวายนฺติ       ทิสา สพฺพาภิคนฺธิโน
             สาทรา ปูชยนฺตาว        สมโย เต มหายส.
             มลฺลิกา ชาติสุมนา        สุคนฺธา ขุทฺทมลฺลิกา
             ทิสา สพฺพา ปวายนฺติ      อุโภ มคฺเค ปโสภยํ
             สาทรา เต ปลมฺพนฺติ      สมโย เต มหายส.
             สินฺธุวารา สีตคนฺธา       สุคนฺธา มาลุเตริตา
             ทิสา สพฺพาภิปูเชนฺตา      อุโภ มคฺเค ปโสภยํ
             สาทรา วินตุคฺคคฺคา       สมโย เต มหายส.
             สีหา เกสรสีหา จ        จตุปฺปทนิเสวิตา
             อจฺฉมฺภีตา สุราปาเน      มิคราชา ปตาปิโน.
@เชิงอรรถ:  ม. กณฺณิกา คนฺธา.                      ม. มนุเกตกี.
             สีหนาเทน ปูเชนฺติ        สาทรา เต มิคาภิภู
             มคฺคมฺหิ อุภโต วูฬฺหา      สมโย เต มหายส.
             พฺยคฺฆา สินฺธวา นกุลา     สาธุรูปา ภยานกา
             อากาเส สมฺปตนฺตาว      นิพฺภีตา เยน เกนจิ
             เตหิ เต สาทรา นตา     สมโย เต มหายส.
             ติธา ปภินฺนา ๑- ฉทฺทนฺตา  สุรูปา สุสฺสรา สุภา
             สตฺตปฺปติฏฺฐิตงฺคา เต      อุโภ มคฺเคสุ กูชิโน
             สาทรา หาสมานาว       สมโย เต มหายส.
             มิคา วราหา ปสทา       จิตฺราสาวยวา สุภา
             อาโรหปริณาเหน         สุรูปา องฺคสํยุตา
             อุโภ มคฺเค คายมานาว    สมโย เต มหายส.
             โคกณฺณา สรภา รุรู       อาโรหปริณาหิโน
             สุรูปา องฺคสมฺปนฺนา       เสวมานาว อจฺฉรุํ
             เสวมานา เตหิ ตทา      สมโย เต มหายส.
             ทีปี อจฺฉา ตรจฺฉา จ      ตุทรา วรุณา สทา
             เต ทานิ สิกฺขิตา สพฺเพ    เมตฺตาย ตว ตาทิโน
             เต ปจฺจเสวกา อทฺธา     สมโย เต มหายส.
             สสา สิงฺคาลา นกุลา      กลนฺทกาฬกา พหู
             กสฺตุรา สูรา คนฺธา เต    เกวลา คายมานาว
                  สมโย เต มหายส.
@เชิงอรรถ:  อิ. ติมฺเมภินฺนา.
             มยูรา นีลคีวา เต        สุสิขา สุภปกฺขิกา
             สุปิญฺฉา เต สุนาทา จ     เวฬุริยมณิสนฺนิภา
             นาทํ กโรนฺตา ปูเชนฺติ     กาโล เต ปิตุทสฺสเน.
             สุวณฺณจิตฺรหํสา จ         ชวหํสา วิหาจรา
             เต สพฺเพ อาสยา ฉุทฺธา   ชินทสฺสนพฺยาวฏา
             มธุรสฺสเรน กูชนฺติ        กาโล เต ปิตุทสฺสเน.
             หํสา โกญฺจา สุนทา เต    จกฺกวากา นทีจรา
             พกา พลากา รุจิรา       ชลกากา สรกุกฺกุฏา
             สาทราภินาทิโน เอเต     กาโล เต ปิตุทสฺสเน.
             จิตฺรา สุรูปา สุสฺสรา      สาฬิกา สุวตณฺฑิกา
             รุกฺขคฺคา สมฺปตนฺตา เต    อุโภ มคฺเคสุ กูชิโน
             เตสุ เตสุ นิกูชนฺติ        กาโล เต ปิตุทสฺสเน.
             โกกิลา สกลา จิตฺรา      สทา มญฺชุสฺสรา วรา
             วิมฺหาปิตา เต ชนตํ       สทฺธิมิตฺตาทิเก สุรา
             สเรหิ ปูชยนฺตาว         กาโล เต ปิตุทสฺสเน.
             ภิงฺกา กุรรา สารา       ปูริตา กานเน สทา ๑-
             นินฺนาทยนฺตา ปวนํ        อญฺญมญฺญสมงฺคิโน
             คายมานา สเรเนว       กาโล เต ปิตุทสฺสเน.
             ติตฺติรา สุสรา สารา      สุสรา วนกุกฺกุฏา
             มญฺชุสฺสรา รามเณยฺยา     กาโล เต ปิตุทสฺสเน.
@เชิงอรรถ:  ม. ปูริตกานนาสทา.
             เสตวาลุกสญฺฉนฺนา        สุปติตฺถา มโนรมา
             มธุโรทกสมฺปุณฺณา         สรา โชตนฺติ เต สทา
             ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ   สมโย เต ญาติทสฺสเน.
             กุมฺภีรามกรากิณฺณา        วลยา มุญฺชโรหิตา
             มจฺฉกจฺฉปพฺยาวิทฺธา       สรา สีโตทกา ๒- สุภา
             ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ   สมโย เต ญาติทสฺสเน.
             นีลุปฺปลสมากิณฺณา         ตถา รตฺตุปฺปเลหิ จ
             กุมุทุปฺปลสงฺกิณฺณา         สรา โสภนฺติเนกธา
             ตตฺถ สีตลกา โตยา       สมโย เต ญาติทสฺสเน.
             ปุณฺฑรีเกหิ สญฺฉนฺนา       ปทุเมหิ สโมหตา
             อุโภ มคฺเคสุ โสภนฺติ      โปกฺขรญฺโญ ตหึ ตหึ
             ตตฺโถทกานิ นฺหายนฺติ      สมโย เต ญาติทสฺสเน.
             เสตปุลินสงฺกิณฺณา         สุปติตฺถา มโนรมา
             สีโตทกมโหเฆหิ          สมฺปุณฺณา ตา นที สุภา
             อุโภ มคฺเคหิ สนฺทนฺติ      สมโย เต ญาติทสฺสเน.
             มคฺคสฺส อุภโตปสฺเส       คามนิคมสมากุลา
             สทฺธา ปสนฺนา ชนตา      รตนตฺตยมามกา
             เตสํ สมฺปุณฺณสงฺกปฺโป      สมโย เต ญาติทสฺสเน.
             เตสุ เตสุ ปเทเสสุ       เทวา มานุสฺสกา อุโภ
             คนฺธมาลาภิปูเชนฺติ        สมโย เต ญาติทสฺสเน"ติ.
@เชิงอรรถ:  อิ. เสโตทกา.
     เอวํ เถโร สฏฺฐิมตฺตาหิ คาถาหิ สตฺถุ คมนวณฺณํ สํวณฺเณสิ. อถ โข
ภควา "กาฬุทายี มม คมนํ ปตฺเถติ, ปูเรสฺสามิสฺส สงฺกปฺปนฺ"ติ ตตฺถ คมเน
พหูนํ วิเสสาธิคมํ ทิสฺวา วีสติสหสฺสขีณาสวปริวุโต ราชคหโต อตุริตจาริกา-
วเสน วุตฺตปฺปการผลาผเล ๑- อนุภวนฺโต ทฺวิปทจตุปฺปทาทิสมูหานํ เสวนปูชาย
ปูชิยมาโน วุตฺตปฺปการสุคนฺธปุปฺผคนฺเธหิ คนฺธิยมาโน คามนิคมวาสีนํ สงฺคหํ
กุรุมาโน กปิลวตฺถุคามิมคฺคํ ปฏิปชฺชิ. เถโร อิทฺธิยา กปิลวตฺถุํ คนฺตฺวา
รญฺโญ ปุรโต อากาเส ฐิโต อทิฏฺฐปุพฺพํ เวสํ ทิสฺวา รญฺญา "โกสิ ตฺวนฺ"ติ
ปุจฺฉิโต "สเจ อมจฺจปุตฺตํ ตยา ภควโต สนฺติเก เปสิตํ น ชานาสิ, เอวํ
ชานาหี"ติ วทนฺโต:-
                  "พุทฺธสฺส ปุตฺโตมฺหิ อสยฺหสาหิโน
                  องฺคีรสสฺสปฺปฏิมสฺส ตาทิโน
                  ปิตุปิตา มยฺหํ ตุวํสิ สกฺก
                  ธมฺเมน เม โคตม อยฺยโกสี"ติ ๒-
คาถมาห.
     ตตฺถ พุทฺธสฺส ปุตฺโตมฺหีติ สพฺพญฺญุพุทฺธสฺส อุเร วายามชนิตาหิ
ธมฺมเทสนาหิ ชาตตาย โอรสปุตฺโต อมฺหิ. อสยฺหสาหิโนติ อภิสมฺโพธิโต
ปุพฺเพ ฐเปตฺวา มหาโพธิสตฺตํ อญฺเญหิ สหิตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตา อสยฺหสฺส
สกลโพธิสมฺภารสฺส, มหากรุณากรสฺส จ สหนโต ตโต ปรมฺปิ อญฺเญหิ สหิตุํ
อภิภวิตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตา อสยฺหานํ ปญฺจนฺนํ มารานํ สหนโต อภิภวนโต
อาสยานุสยจริตาธิมุตฺติอาทิวิภาคาวโพเธน ๓- ยถารหํ เวเนยฺยานํ ทิฏฺฐธมฺมิก-
สมฺปรายิกปรมตฺเถหิ อนุสาสนีสงฺขาตสฺส อญฺเญหิ อสยฺหสฺส พุทฺธกิจฺจสฺส สหนโต
ตตฺถ วา สาธุการีภาวโต อสยฺหสาหิโน. องฺคีรสสฺสาติ องฺคีกตสีลาทิสมฺปตฺติกสฺส.
@เชิงอรรถ:  สิ. ปีติสุขํ.         ขุ.เถร. ๒๖/๕๓๖/๓๔๙.       สี..... วโพธเน.
"องฺคมงฺเคหิ นิจฺฉรณกโอภาสสฺสา"ติ อปเร. เกจิ ปน "องฺคีรโส สิทฺธตฺโถติ
อิมานิ เทฺว นามานิ ปิตราเยว คหิตานี"ติ วทนฺติ. อปฺปฏิมสฺสาติ อนุปมสฺส
อิฏฺฐาทีสุ ตาทิลกฺขณสมฺปตฺติยา ตาทิโน. ปิตุปิตา มยฺหํ ตุวํสีติ อริยชาติวเสน
มยฺหํ ปิตุ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส โลกโวหารวเสน ตฺวํ ปิตา อสิ. สกฺกาติ วํเสน ๑-
ราชานํ อาลปติ. ธมฺเมนาติ สภาเวน อริยชาติโลกิยชาตีหิ ทฺวินฺนํ ชาตีนํ
สภาวสโมธาเนน. โคตมาติ โคตฺเตน ราชานํ อาลปติ. อยฺยโกสีติ ปิตามโห
อโหสิ. เอตฺถ จ "พุทฺธสฺส ปุตฺโตมฺหี"ติอาทึ วทนฺโต เถโร อญฺญํ
พฺยากาสิ.
     เอวํ ปน อตฺตานํ ชานาเปตฺวา หฏฺฐตุฏฺเฐน รญฺญา มหารเห ปลฺลงฺเก
นิสีทาเปตฺวา อตฺตโน ปฏิยาทิตสฺส นานคฺครสโภชนสฺส ปตฺตํ ปูเรตฺวา ปตฺเต
ทินฺเน คมนาการํ ทสฺเสสิ. "กสฺมา คนฺตุกามตฺถ, ภุญฺชถา"ติ วุตฺเต สตฺถุ
สนฺติกํ คนฺตฺวา ภุญฺชิสฺสามีติ. กหํ ปน สตฺถาติ. วีสติสหสฺสภิกฺขุปริวาโร
ตุมฺหากํ ทสฺสนตฺถาย มคฺคํ ปฏิปนฺโนติ. ตุเมฺห อิมํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชถ, อญฺญํ
ภควโต หรถ. ยาว จ มม ปุตฺโต อิมํ นครํ ปาปุณาติ, ตาวสฺส อิโตเยว
ปิณฺฑปาตํ หรถาติ. เถโร ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา รญฺโญ จ ปริสาย จ ธมฺมํ
เทเสตฺวา สตฺถุ อาคมนโต ปุเรตรเมว ราชนิเวสนํ รตนตฺตยคุเณสุ อภิปฺปสนฺนํ
กโรนฺโต สพฺเพสํ ปสฺสนฺตานํเยว สตฺถุ อาหริตพฺพภตฺตปุณฺณํ ปตฺตํ อากาเส
วิสฺสชฺเชตฺวา สยมฺปิ เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา ปิณฺฑปาตํ อุปเนตฺวา สตฺถุ หตฺเถ
ฐเปสิ. สตฺถาปิ ตํ ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิ. เอวํ สฏฺฐิโยชนํ มคฺคํ ทิวเส ทิวเส
โยชนํ คจฺฉนฺตสฺส ภควโต ราชเคหโต ภตฺตํ อาหริตฺวา อทาสิ. ภควา กเมน
กปิลวตฺถุนครํ ปตฺวา ปุนทิวเส ราชวีถิยํ ปิณฺฑาย จรติ. ตํ สุตฺวา
สุทฺโธทนมหาราชา ตตฺถ คนฺตฺวา "มา เอวํ กตฺตพฺพํ มญฺญิ, นยิทํ
@เชิงอรรถ:  สี. ชาติวเสน.
ราชวํสปฺปเวณี"ติ. "อยํ ตุมฺหากํ มหาราช วํโส, อีทิโส อมฺหากํ ปน
พุทฺธวํโส"ติ วตฺวา:-
             "อุตฺติฏฺเฐ นปฺปมชฺเชยฺย    ธมฺมํ สุจริตํ จเร
             ธมฺมจารี สุขํ เสติ        อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ.
             ธมฺมํ จเร สุจริตํ         น นํ ทุจฺจริตํ จเร
             ธมฺมจารี สุขํ เสติ        อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จา"ติ ๑-
ธมฺมํ เทเสสิ. ราชา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. ตโต ราชา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ
นิมนฺเตตฺวา สกมนฺทิเร โภเชตฺวา สมฺปวาเรตฺวา โภชนาวสาเน ธมฺมปาลชาตกํ ๒-
สุตฺวา สปริโส อนาคามิผเล ปติฏฺฐหิ. อปรภาเค เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา
นิปนฺโนว อรหตฺตํ ปตฺวา ปรินิพฺพายิ.
     ตโต ภควา ราหุลมาตุยา พิมฺพาเทวิยา ปาสาทํ คนฺตฺวา ตสฺสา ธมฺมํ
เทเสตฺวา โสกํ วิโนเทตฺวา จนฺทกินฺนรีชาตกเทสนาย ๓- ปสาทํ ชเนตฺวา
นิโคฺรธารามํ อคมาสิ. อถ พิมฺพาเทวี ปุตฺตํ ราหุลกุมารํ อาห "คจฺฉ ตว ปิตุ
สนฺตกํ ธนํ ยาจาหี"ติ. กุมาโร "ทายชฺชํ เม สมณ เทหี"ติ วตฺวา ภควนฺตํ
อนุพนฺธิตฺวา "สุขา เต สมณ ฉายา"ติ วทนฺโต คจฺฉติ. ตํ ภควา นิโคฺรธารามํ
เนตฺวา "โลกุตฺตรทายชฺชํ คณฺหาหี"ติ วตฺวา ปพฺพาเชสิ. อถ ภควา
อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ
กุลปฺปสาทกานํ ยทิทํ กาฬุทายี"ติ ๔- เถรํ เอตทคฺเค ฐเปสิ.
    [๑๖๕] เถโร ปตฺตเอตทคฺคฏฺฐาโน อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา
โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิคาถาโย
อภาสิ. ตตฺถ อนุตฺตานปทเมว วณฺณยิสฺสาม.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ธ. ๒๕/๑๖๘-๙/๔๗.                   ขุ.ชา. ๒๗/๙๒-๑๐๓/๒๒๕-๖.
@ ขุ.ชา. ๒๗/๑๘-๔๓/๒๙๓-๔.               องฺ.เอกก. ๒๐/๒๒๕/๒๕.
    [๑๖๖] คุณาคุณวิทูติ คุณญฺจ อคุณญฺจ คุณาคุณํ, วณฺณาวณฺณํ,
กุสลากุสลํ วา ตํ ชานาตีติ คุณาคุณวิทู. กตญฺญูติ อญฺเญหิ กตคุณํ ชานาตีติ
กตญฺญู, เอกทิวสมฺปิ ภตฺตทานาทินา กตูปการสฺส รชฺชมฺปิ ทาตุํ สมตฺถตฺตา
กตญฺญู. กตเวทีติ กตํ วินฺทติ อนุภวติ สมฺปฏิจฺฉตีติ กตเวที. ติตฺเถ โยเชติ
ปาณิเนติ สพฺพสตฺเต นิพฺพานปเวสนุปาเย กุสลปเถ มคฺเค ธมฺมเทสนาย
โยเชติ สมฺปโยเชติ ปติฏฺฐาเปตีติ อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานตฺถเมว. คมนวณฺณน-
คาถานมตฺโถ เถรคาถายํ วุตฺโตเยวาติ.
                   กาฬุทายิตฺเถราปทานวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๐ หน้า ๓๑๖-๓๒๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=6792&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=6792&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=136              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=3763              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=4743              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=4743              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]