ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๑ ภาษาบาลีอักษรไทย พุทฺธ.อ. (มธุรตฺถ.)

                      ๑๗. ธมฺมทสฺสีพุทฺธวํสวณฺณนา
     อตฺถทสฺสิมฺหิ สมฺมาสมฺพุทฺเธ ปรินิพฺพุเต อนฺตรกปฺเป จ วีติวตฺเต
อปริมิตายุเกสุ สตฺเตสุ อนุปุพฺเพน ปริหายิตฺวา วสฺสสตสหสฺสายุเกสุ ชาเตสุ
ธมฺมทสฺสี นาม สตฺถา โลกาโลกกโร โลภาทิโลกมลวินยกโร โลเกกนายโก
โลเก อุทปาทิ. โสปิ ภควา ปารมิโย ปูเรตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺติตฺวา ตโต
จวิตฺวา สรณนคเร สพฺพโลกสรณสฺส สรณสฺส นาม รญฺโญ อคฺคมเหสิยา
สุนนฺทาย นาม เทวิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ อคฺคเหสิ. โส ทสนฺนํ มาสานํ
อจฺจเยน สรณุยฺยาเน มาตุกุจฺฉิโต ปาวุสฺสกาเล สลิลธรวิวรคโต ปุณฺณจนฺโท
วิย นิกฺขมิ. มหาปุริเส ปน มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขนฺตมตฺเตเยว อธิกรณโวหาร-
สตฺถโปตฺถเกสุ อธมฺมิยา โวหารา สยเมว อนฺตรธายึสุ. ธมฺมิกโวหาราเยว
อฏฺฐํสุ. เตนสฺส นามคฺคหณทิวเส "ธมฺมทสฺสี"ติ นามมกํสุ. โส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๘.

อฏฺฐวสฺสสหสฺสานิ อคารํ อชฺฌาวสิ. ตสฺส กิร อรชวิรชสุทสฺสนนามกา ตโย ปาสาทา อเหสุํ. วิจิโกฬิเทวิปฺปมุขานํ อิตฺถีนํ วีสติสหสฺสาธิกํ สตสหสฺสํ อโหสิ. โส จตฺตาริ นิมิตฺตานิ ทิสฺวา วิจิโกฬิเทวิยา ปุญฺญวฑฺฒเน นาม ปุตฺเต อุปฺปนฺเน เทวกุมาโร วิย อติวิย สุขุมาโล เทวสมฺปตฺติมิว สมฺปตฺติมนุภวมาโน มชฺฌิมยาเม วุฏฺฐาย สิริสยเน นิสินฺโน นิทฺโทปคตานํ อิตฺถีนํ วิปฺปการํ ทิสฺวา สญฺชาตสํเวโค มหาภินิกฺขมนาย จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ. จิตฺตุปฺปาทสมนนฺตรเมวสฺส สุทสฺสนปาสาโท คคนตลมพฺภุคฺคนฺตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย ปริวุโต ทุติโย ทิวสกโร วิย ทิพฺพวิมานํ วิย จ คนฺตฺวา รตฺตกุรวกตรุโพธิสมีเปเยว โอตริตฺวา อฏฺฐาสิ. มหาปุริโส กิร พฺรหฺมุนา อุปนีตานิ กาสายานิ คเหตฺวา ปพฺพชิตฺวา ปาสาทโต โอตริตฺวา อวิทูเร อฏฺฐาสิ. ปาสาโท ปุน อากาเสน คนฺตฺวา โพธิรุกฺขํ อนฺโตกตฺวา ปฐวิยํ ปติฏฺฐาสิ. อิตฺถิโยปิ สปริวารา ปาสาทโต โอตริตฺวา อฑฺฒคาวุตมตฺตํ คนฺตฺวา อฏฺฐํสุ. ตตฺถ อิตฺถิโย จ ตาสํ ปริจาริกา เจฏิกาโย จ ฐเปตฺวา สพฺเพ มนุสฺสา ตํ อนุปพฺพชึสุ. ภิกฺขูนํ โกฏิสตสหสฺสํ อโหสิ. อถ ธมฺมทสฺสี โพธิสตฺโต สตฺตาหํ ปธานจริยํ จริตฺวา วิจิโกฬิเทวิยา ทินฺนํ มธุปายาสํ ปริภุญฺชิตฺวา พทรวเน ทิวาวิหารํ กตฺวา สายนฺหสมเย สิริวฑฺฒเนน นาม ยวปาลเกน ทินฺนา อฏฺฐ ติณมุฏฺฐิโย คเหตฺวา พิมฺพิชาลโพธึ อุปคนฺตฺวา เตปณฺณาสหตฺถวิตฺถตํ ติณสนฺถรํ สนฺถริตฺวา ตตฺถ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา "อเนกชาติสํสารํ ฯเปฯ ตณฺหานํ ขยมชฺฌคา"ติ อุทานํ อุทาเนตฺวาว โพธิสมีเป สตฺตสตฺตาหํ วีตินาเมตฺวา กตพฺรหฺมายาจโน อตฺตนา สทฺธึ ปพฺพชิตสฺส ภิกฺขูนํ โกฏิสตสหสฺสสฺส สทฺธมฺมปฺปฏิเวธสมตฺถตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๙.

ญตฺวา อฏฺฐารสโยชนิกมคฺคํ เอกาเหเนว อิสิปตนํ คนฺตฺวา เตหิ ปริวุโต ตตฺถ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิ, ตทา โกฏิสตสหสฺสานํ ปฐมาภิสมโย อโหสิ. เตน วุตฺตํ:- [๑] "ตตฺเถว มณฺฑกปฺปมฺหิ ธมฺมทสฺสี มหายโส ตมนฺธการํ วิธมิตฺวา อติโรจติ สเทวเก. [๒] ตสฺสาปิ อตุลเตชสฺส ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเน โกฏิสตสหสฺสานํ ปฐมาภิสมโย อหู"ติ. ตตฺถ ตมนฺธการนฺติ ตมสงฺขาตํ โมหนฺธการนฺติ อตฺโถ. ยทา ปน ตครนามเก นคเร สญฺชโย นาม ราชา กาเมสุ อาทีนวํ เนกฺขมฺมํ เขมโต จ ทิสฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิ. ตํ นวุติโกฏิโย อนุปพฺพชึสุ. เต สพฺเพเยว ปญฺจาภิญฺญาอฏฺฐสมาปตฺติลาภิโน อเหสุํ. อถ สตฺถา ธมฺมทสฺสี เตสํ อุปนิสฺสยสมฺปตฺตึ ทิสฺวา อากาเสน คนฺตฺวา สญฺชยสฺส ตาปสสฺส อสฺสมปทํ คนฺตฺวา อากาเส ฐตฺวา เตสํ ตาปสานํ อชฺฌาสยานุรูปํ ธมฺมํ เทเสตฺวา ธมฺมจกฺขุํ อุปฺปาเทสิ, โส ทุติโย อภิสมโย อโหสิ. เตน วุตฺตํ:- [๓] "ยทา พุทฺโธ ธมฺมทสฺสี วิเนสิ สญฺชยํ อิสึ ตทา นวุติโกฏีนํ ทุติยาภิสมโย อหู"ติ. ยทา ปน สกฺโก เทวานมินฺโท ทสพลสฺส ธมฺมํ โสตุกาโม ตํ อุปสงฺกมิ, ตทา อสีติยา โกฏีนํ ตติโย อภิสมโย อโหสิ. เตน วุตฺตํ:- [๔] "ยทา สกฺโก อุปคญฺฉิ สปริโส วินายกํ ตทา อสีติโกฏีนํ ตติยาภิสมโย อหู"ติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๐.

ยทา ปน สรณนคเร เวมาติกภาติกํ ปทุมกุมารํ ผุสฺสเทวกุมารญฺจ สปริวาเร ปพฺพาเชสิ, ตสฺมึ อนฺโตวสฺเส ปพฺพชิตานํ ภิกฺขูนํ โกฏิสตสหสฺสานํ ๑- มชฺเฌ วิสุทฺธิปวารณํ ปวาเรสิ, โส ปฐโม สนฺนิปาโต อโหสิ. ปุน ภควโต เทวโลกโต โอโรหเณ สตโกฏีนํ ทุติโย สนฺนิปาโต อโหสิ. ยทา ปน สุทสฺสนาราเม เตรสนฺนํ ธุตคุณานํ คุเณ อานิสํเส ปกาเสตฺวา หาริตํ นาม มหาสาวกํ เอตทคฺเค ฐเปสิ, ตทา อสีติยา โกฏีนํ มชฺเฌ ภควา ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิ, โส ตติโย สนฺนิปาโต อโหสิ. เตน วุตฺตํ:- [๕] "ตสฺสาปิ เทวเทวสฺส สนฺนิปาตา ตโย อาสุํ ๒- ขีณาสวานํ วิมลานํ สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ. [๖] ยทา พุทฺโธ ธมฺมทสฺสี สรเณ วสฺสํ อุปาคมิ ตทา โกฏิสตสหสฺสานํ ๑- ปฐโม อาสิ สมาคโม. [๗] ปุนาปรํ ยทา พุทฺโธ เทวโต เอติ มานุสํ ตทาปิ สตโกฏีนํ ทุติโย อาสิ สมาคโม. [๘] ปุนาปรํ ตทา พุทฺโธ ปกาเสสิ ธุเต คุเณ ตทา อสีติโกฏีนํ ตติโย อาสิ สมาคโม"ติ. ตทา อมฺหากํ โพธิสตฺโต สกฺโก เทวราชา หุตฺวา ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทเวหิ ปริวุโต อาคนฺตฺวา ทิพฺเพหิ คนฺธปุปฺผาทีหิ ทิพฺพตุริเยหิ จ ตถาคตํ ปูเชสิ. โสปิ นํ สตฺถา "อนาคเต โคตโม นาม พุทฺโธ ภวิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ. เตน วุตฺตํ:- [๙] "อหนฺเตน สมเยน สกฺโก อาสึ ปุรินฺทโท ทิพฺเพน คนฺธมาเลน ตุริเยนาภิปูชยึ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ.,ก. โกฏิสหสฺสานํ ฉ.ม. อหุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๑.

[๑๐] โสปิ มํ ตทา พฺยากาสิ เทวมชฺเฌ นิสีทิย อฏฺฐารเส กปฺปสเต อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ. ๑- อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต. ๑- [๑๑] ปธานํ ปทหิตฺวาน ฯเปฯ เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ. [๑๒] ตสฺสาปิ วจนํ สุตฺวา ภิยฺโย จิตตํ ปสาทยึ อุตฺตรึ วตมธิฏฺฐาสึ ทสปารมิปูริยา"ติ. ตสฺส ปน ภควโต สรณํ นาม นครํ อโหสิ. สรโณ นาม ราชา ปิตา, สุนนฺทา นาม มาตา, ปทุโม จ ผุสฺสเทโว จ เทฺว อคฺคสาวกา, สุเนตฺโต นาม อุปฏฺฐาโก, เขมา จ สพฺพนามา จ เทฺว อคฺคสาวิกา, พิมฺพิชาลรุกฺโข โพธิ, สรีรํ ปนสฺส อสีติหตฺถุพฺเพธํ อโหสิ, อายุ วสฺสสตสหสฺสํ, วิจิโกฬิเทวี นามสฺส อคฺคมเหสี, ปุญฺญวฑฺฒโน นามสฺส ปุตฺโต, ปาสาเทน นิกฺขมิ. เตน วุตฺตํ:- [๑๓] "สรณํ นาม นครํ สรโณ นาม ขตฺติโย สุนนฺทา นาม ชนิกา ธมฺมทสฺสิสฺส สตฺถุโน. [๑๘] ปทุโม ผุสฺสเทโว จ อเหสุํ อคฺคสาวกา สุเนตฺโต นามุปฏฺฐาโก ธมฺมทสฺสิสฺส สตฺถุโน. [๑๙] เขมา จ สพฺพนามา จ อเหสุํ อคฺคสาวิกา โพธิ ตสฺส ภควโต พิมฺพิชาโลติ วุจฺจติ. [๒๑] โสปิ พุทฺโธ อสมสโม อสีติหตฺถมุคฺคโต อติโรจติ เตเชน ทสสหสฺสิมฺหิ ธาตุยา. @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๒.

[๒๒] สุผุลฺโล สาลราชาว วิชฺชูว คคเน ยถา มชฺฌนฺหิเกว สูริโย เอวํ โส อุปโสภถ. [๒๓] ตสฺสาปิ อตุลเตชสฺส สมกํ อาสิ ชีวิตํ วสฺสสตสหสฺสานิ โลเก อฏฺฐาสิ จกฺขุมา. [๒๔] โอภาสํ ทสฺสยิตฺวาน วิมลํ กตฺวาน สาสนํ จวิ จนฺโทว คคเน นิพฺพุโต โส สสาวโก"ติ. ตตฺถ พิมฺพิชาโลติ รตฺตกุรวกรุกฺโข. ทสสหสฺสิมฺหิ ธาตุยาติ ทสสหสฺสิยา โลกธาตุยา. วิชฺชูวาติ วิชฺชุลตา วิย. อุปโสภถาติ ยถา คคเน วิชฺชุ จ มชฺฌนฺหิเก สูริโย จ อุปโสภติ, เอวํ โส ภควา อุปโสภิตฺถาติ อตฺโถ. สมกนฺติ สพฺเพหิ นรสตฺเตหิ สมเมว ตสฺส อายุ อโหสีติ อตฺโถ. จวีติ จุโต. จนฺโทวาติ คคนโต จนฺทิมา วิย จวีติ อตฺโถ. ธมฺมทสฺสี กิร ภควา สาลวตีนคเร เกสาราเม ปรินิพฺพายิ. เสสเมตฺถ คาถาสุ ปากฏเมวาติ. ธมฺมทสฺสีพุทฺธวํสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. นิฏฺฐิโต ปณฺณรสโม พุทฺธวํโส. ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๑ หน้า ๓๑๗-๓๒๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=7046&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=7046&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=196              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7999              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=10278              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=10278              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]