ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๒ ภาษาบาลีอักษรไทย จริยา.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๗.  มาตงฺคจริยาวณฺณนา
        [๖๐] ปุนาปรํ ยทา โหมิ       ชฏิโล อุคฺคตาปโน
             มาตงฺโค นาม นาเมน    สีลวา สุสมาหิโตติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๘.

#[๖๐] สตฺตเม ชฏิโลติ ชฏาวนฺโต, ชฏาพนฺธเกโสติ อตฺโถ. อุคฺคตาปโนติ มมจฺฉฏฺฐานํ อินฺทฺริยานํ ตาปนโต นิคฺคณฺหนโต ตปสงฺขาตํ อุคฺคตาปนํ เอตสฺสาติ อุคฺคตาปโน, โฆรตโป ปรมธิตินฺทฺริโยติ ๑- อตฺโถ. อถ วา นานปฺปกาเร ทิฏฺฐธมฺมิกาทิเภเท อนตฺเถ อุคฺคิรณโต พหิ ฉฑฺฑาปนโต โฆรภีมภยานกฏฺเฐน วา "อุคฺคา"ติ ลทฺธนาเม กิเลเส วีริยาตเปน สนฺตาปนโต อุคฺเค ตาเปตีติ อุคฺคตาปโน. มาตงฺโค นาม นาเมนาติ นาเมน มาตงฺโค นาม. มาตงฺคกุเล นิพฺพตฺติยา ชาติยา อาคตํ หิสฺส เอตํ นามํ. สีลวาติ สีลสมฺปนฺโน สุปริสุทฺธสีโล. สุสมาหิโตติ อุปจารปฺปนาสมาธีหิ สุฏฺฐุ สมาหิโต, ฌานสมาปตฺติลาภีติ อตฺโถ. ตทา หิ โพธิสตฺโต จณฺฑาลโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา รูเปน ทุทฺทสิโก พหินคเร จณฺฑาลคาเม วสติ. "มาตงฺคปณฺฑิโต"ติ ปกาสนาโม. อเถกทิวสํ ตสฺมึ นคเร นกฺขตฺเต โฆสิเต เยภุยฺเยน นาครา นกฺขตฺตํ กีฬนฺติ. อญฺญตราปิ พฺราหฺมณมหาสาลกญฺญา โสฬสปณฺณรสวสฺสุทฺเทสิกา เทวกญฺญา วิย รูเปน ทสฺสนียา ปาสาทิกา "อตฺตโน วิภวานุรูปํ นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสามี"ติ ปหูตขชฺชโภชฺชาทีนิ สกเฏสุ อาโรเปตฺวา สพฺพเสตํ วฬวารถมารุยฺห มหตา ปริวาเรน อุยฺยานภูมึ คจฺฉติ. ทิฏฺฐมงฺคลิกา นาเมสา, สา กิร ทุสฺสณฺฐิตํ รูปํ "อวมงฺคลนฺ"ติ ตํ ทฏฺฐุํ น อิจฺฉติ, เตนสฺสา "ทิฏฺฐมงฺคลิกา"เตฺวว สมญฺญา อุทปาทิ. ตทา โพธิสตฺโต กาลสฺเสว อุฏฺฐาย ปฏปิโลติกํ นิวาเสตฺวา ชชฺชริตมุขภาคํ เวณุทณฺฑํ คเหตฺวา ภาชนหตฺโถ นครํ ปวิสติ มนุสฺเส ทิสฺวา ทูรโตว เตสํ ทูรีกรณตฺถํ เตน เวณุทณฺเฑน สญฺญํ กโรนฺโต. อถ ทิฏฺฐมงฺคลิกา "อุสฺสรถ อุสฺสรถา"ติ อุสฺสารณํ กโรนฺเตหิ อตฺตโน ปุริเสหิ นียมานา นครทฺวารมชฺเฌ มาตงฺคํ ทิสฺวา "โก เอโส"ติ อาห. "อยฺเย มาตงฺคจณฺฑาโล"ติ จ วุตฺเต "อีทิสํ ทิสฺวา คตานํ กุโต วุฑฺฒี"ติ ยานํ นิวตฺตาเปสิ. มนุสฺสา "ยํ มยํ อุยฺยานํ คนฺตฺวา พหุํ ขชฺชโภชฺชาทึ ลเภยฺยาม, ตสฺส โน @เชิงอรรถ: สี. สมิตินฺทริโยติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๙.

มาตงฺเคน อนฺตราโย กโต"ติ กุปิตา "คณฺหถ จณฺฑาลนฺ"ติ เลฑฺฑูหิ ปหริตฺวา วิสญฺญีภูตํ ปาเตตฺวา อคมํสุ. โส น จิเรเนว สตึ ปฏิลภิตฺวา วุฏฺฐาย มนุสฺเส ปุจฺฉิ "กึ อยฺยา ทฺวารํ นาม สพฺพสาธารณํ, อุทาหุ พฺราหฺมณานํ เอว กตนฺ"ติ. สพฺเพสํ สาธารณนฺติ. "เอวํ สพฺพสาธารณทฺวาเร เอกมนฺตํ อปกฺกมนฺตํ มํ ทิฏฺฐมงฺคลิกาย มนุสฺสา อิมํ อนยพฺยสนํ ปาเปสุนฺ"ติ รถิกาย มนุสฺสานํ อาโรเจตฺวา "หนฺทาหํ อิมิสฺสา มานํ ภินฺทิสฺสามี"ติ ตสฺสา นิเวสนทฺวารํ คนฺตฺวา "อหํ ทิฏฺฐมงฺคลิกํ อลทฺธา น วุฏฺฐหิสฺสามี"ติ นิปชฺชิ. ทิฏฺฐมงฺคิลกาย ปิตา "ฆรทฺวาเร มาตงฺโค นิปนฺโน"ติ สุตฺวา "ตสฺส กากณิกํ เทถ, เตเลน สรีรํ มกฺเขตฺวา คจฺฉตู"ติ อาห. โส "ทิฏฺฐมงฺคลิกํ อลทฺธา น อุฏฺฐหิสฺสามิ"จฺเจว อาห. ตโต พฺราหฺมเณน "เทฺว กากณิเก เทถ มาสกํ ปาทํ กหาปณํ เทฺว ตีณิ ยาว กหาปณสตํ กหาปณสหสฺสํ เทถา"ติ วุตฺเตปิ น สมฺปฏิจฺฉติ เอว. เอวํ เตสํ มนฺเตนฺตานํ เอว สูริโย อตฺถงฺคโต. อถ ทิฏฺฐมงฺคลิกาย มาตา ปาสาทา โอรุยฺห สาณิปาการํ ปริกฺขิปาเปตฺวา ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "ตาต มาตงฺค ทิฏฺฐมงฺคลิกาย อปราธํ ขม, เทฺว สหสฺสานิ คณฺหาหิ ยาว สตสหสฺสํ คณฺหาหี"ติ วุตฺเตปิ น สมฺปฏิจฺฉิ, นิปชฺชิ เอว. ตสฺเสวํ ฉ ทิวเส นิปชฺชิตฺวา สตฺตเม ทิวเส สมฺปตฺเต สมนฺตา สามนฺตฆรา ปฏิวิสกฆรา จ มนุสฺสา อุฏฺฐหิตฺวา "ตุเมฺห มาตงฺคํ วา อุฏฺฐาเปถ, ทาริกํ วา เทถ, มา อเมฺห นาสยิตฺถา"ติ อาหํสุ. ตทา กิร อยํ ตสฺมึ เทเส เทสธมฺโม "ยสฺส ฆรทฺวาเร เอวํ นิปชฺชิตฺวา จณฺฑาโล มรติ, เตน ฆเรน สทฺธึ สตฺตสตฺตฆรวาสิโน จณฺฑาลา โหนฺตี"ติ. ตโต ทิฏฺฐมงฺคลิกาย มาตาปิตโร ทิฏฺฐมงฺคลิกํ ปฏปิโลติกํ นิวาสาเปตฺวา จณฺฑาลานุจฺฉวิกํ ปริกฺขารํ ทตฺวา ปริเทวมานํ เอว ตสฺส สนฺติกํ เนตฺวา "หนฺท ทานิ ทาริกํ อุฏฺฐาย คณฺหาหี"ติ อทํสุ. สา ปสฺเส ฐตฺวา "อุฏฺฐาหี"ติ อาห. โส "อหํ อติวิย กิลนฺโต, หตฺเถ คเหตฺวา มํ อุฏฺฐาเปหี"ติ อาห. สา ตถา อกาสิ. มาตงฺโค "มยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๐.

อนฺโตนคเร วสิตุํ น ลภาม, เอหิ, พหินคเร จณฺฑาลคามํ คมิสฺสามา"ติ ตํ อปสฺสาย อตฺตโน เคหํ อคมาสิ. "ตสฺสา ปิฏฺฐึ อภิรุหิตฺวา"ติ ชาตกภาณกา วทนฺติ. เอวํ ปน เคหํ คนฺตฺวา ชาติสมฺเภทวีติกฺกมํ อกตฺวาว กติปาหํ เคเห วสิตฺวา พลํ คเหตฺวา จินฺเตสิ "อหํ อิมํ พฺราหฺมณมหาสาลกญฺญํ มยฺหํ จณฺฑาลเคเห วาสาเปสึ, หนฺท ทานิ ตํ ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺตํ กริสฺสามี"ติ. โส อรญฺญํ ปวิสิตฺวา ปพฺพชิตฺวา สตฺตาหพฺภนฺตเรเยว อฏฺฐสมาปตฺติโย ปญฺจาภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา อิทฺธิยา จณฺฑาลคามทฺวาเร โอตริตฺวา เคหทฺวาเร ฐิโต ทิฏฺฐมงฺคลิกํ ปกฺโกสาเปตฺวา "สามิ กิสฺส มํ อนาถํ กตฺวา ปพฺพชิโตสี"ติ ปริเทวมานํ "ตฺวํ ภทฺเท มา จินฺตยิ, ตว โปราณกยสโต อิทานิ มหนฺตตรํ ยสํ กริสฺสามิ, ตฺวํ ปน `มหาพฺรหฺมา เม สามิโก, น มาตงฺโค, โส พฺรหฺมโลกํ คโต, อิโต สตฺตเม ทิวเส ปุณฺณมาย จนฺทมณฺฑลํ ภินฺทิตฺวา อาคมิสฺสตี'ติ ปริสาสุ วเทยฺยาสี"ติ วตฺวา หิมวนฺตเมว คโต. ทิฏฺฐมงฺคลิกาปิ พาราณสิยํ มหาชนมชฺเฌ เตสุ เตสุ ฐาเนสุ ตถา กเถสิ. อถ ปุณฺณมทิวเส โพธิสตฺโต จนฺทมณฺฑลสฺส คคนมชฺเฌ ฐิตกาเล พฺรหฺมตฺตภาวํ มาเปตฺวา จนฺทมณฺฑลํ ภินฺทิตฺวา ทฺวาทสโยชนิกํ พาราณสึ สกลํ กาสิรฏฺฐญฺจ เอโกภาสํ กตฺวา อากาสโต โอตริตฺวา พาราณสิยา อุปริ ติกฺขตฺตุํ ปริพฺภมิตฺวา มหาชเนน คนฺธมาลาทีหิ ปูชิยมาโน จณฺฑาลคามาภิมุโข อโหสิ. พฺรหฺมภตฺตา สนฺนิปติตฺวา ตํ จณฺฑาลคามกํ คนฺตฺวา ทิฏฺฐมงฺคลิกาย เคหํ สุทฺธวตฺถคนฺธมาลาทีหิ เทววิมานํ วิย อลงฺกรึสุ. ทิฏฺฐมงฺคลิกา จ ตทา อุตุนี โหติ. มหาสตฺโต ตตฺถ คนฺตฺวา ทิฏฺฐมงฺคลิกํ องฺคุฏฺเฐน นาภิยํ ปรามสิตฺวา "ภทฺเท คพฺโภ เต ปติฏฺฐิโต, ตฺวํ ปุตฺตํ วิชายิสฺสสิ, ตฺวมฺปิ ปุตฺโตปิ เต ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺตา ภวิสฺสถ, ตว สีสโธวนอุทกํ ๑- สกลชมฺพุทีเป ราชูนํ อภิเสโกทกํ ภวิสฺสติ, นฺหาโนทกํ ปน เต อมโตทกํ ภวิสฺสติ, เย นํ สีเส อภิสิญฺจิสฺสนฺติ, ๒- เต สพฺพโรเคหิ มุจฺจิสฺสนฺติ, กาฬกณฺณิยา จ ปริมุจฺจิสฺสนฺติ, @เชิงอรรถ: ปาทโธวนอุทกํ (ชาตก-ฏฺฐ. ๔/๑๗๘ ฉ.ม.) ฉ.ม. อาสิญฺจิสฺสนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๑.

ตว ปาทปิฏฺเฐ สีสํ ฐเปตฺวา วนฺทนฺตา สหสฺสํ ทสฺสนฺติ, กถาสวนฏฺฐาเน ฐตฺวา วนฺทนฺตา สตํ ทสฺสนฺติ, จกฺขุปเถ ฐตฺวา วนฺทนฺตา เอเกกํ กหาปณํ ทตฺวา วนฺทิสฺสนฺติ, อปฺปมตฺตา โหหี"ติ ตํ โอวทิตฺวา เคหา นิกฺขมฺม มหาชนสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว จนฺทมณฺฑลํ ปาวิสิ. พฺรหฺมภตฺตา สนฺนิปติตฺวา ทิฏฺฐมงฺคลิกํ มหนฺเตน สกฺกาเรน นครํ ปเวเสตฺวา มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน ตตฺถ วสาเปสุํ. เทววิมานสทิสญฺจสฺสา นิเวสนํ กาเรสุํ. ตตฺถ เนตฺวา อุฬารํ ลาภสกฺการํ อุปนาเมสุํ. ปุตฺตลาภาทิ สพฺโพ โพธิสตฺเตน วุตฺตสทิโสว อโหสิ. โสฬสสหสฺสา พฺราหฺมณา ทิฏฺฐมงฺคลิกาย ปุตฺเตน สห นิพทฺธํ ภุญฺชนฺติ, สหสฺสมตฺตา นํ ปริวาเรนฺติ, อเนกสหสฺสานํ ทานํ ทียติ. อถ มหาสตฺโต "อยํ อฏฺฐาเน อภิปฺปสนฺโน, หนฺทสฺส ทกฺขิเณยฺเย ชานาเปสฺสามี"ติ ภิกฺขาย จรนฺโต ตสฺสา เคหํ คนฺตฺวา เตน สทฺธึ สลฺลปิตฺวา อคมาสิ. อถ กุมาโร คาถมาห:- "กุโต นุ อาคจฺฉสิ ทุมฺมวาสี โอตลฺลโก ปํสุปิสาจโกว สงฺการโจฬํ ปฏิมุญฺจ กณฺเฐ โก เร ตุวํ โหสิ อทกฺขิเณยฺโย"ติ. เตน วุตฺตํ อนาจารํ อสหมานา เทวตา ตสฺส เตสญฺจ โสฬสสหสฺสานํ พฺราหฺมณานํ มุขํ วิปริวตฺเตสุํ. ตํ ทิสฺวา ทิฏฺฐมงฺคลิกา มหาสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิ. โพธิสตฺโต "ตสฺส อนาจารํ อสหนฺเตหิ ยกฺเขหิ โส วิปฺปกาโร กโต, อปิ จ โข ปน อิมํ อุจฺฉิฏฺฐปิณฺฑกํ เตสํ มุเข อาสิญฺจิตฺวา ตํ วิปฺปการํ วูปสเมหี"ติ อาห. สาปิ ตถา ตฺวา ตํ วูปสเมสิ. อถ ทิฏฺฐมงฺคลิกา ปุตฺตํ อาห "ตาต อิมสฺมึ โลเก ทกฺขิเณยฺยา นาม มาตงฺคปณฺฑิตสทิสา ภวนฺติ, น อิเม พฺราหฺมณา วิย ชาติมตฺเตน, @เชิงอรรถ: ขุ.ชา. ๒๗/๑/๓๒๕

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๒.

มนฺตสชฺฌายนมตฺเตน วา มานตฺถทฺธา"ติ วตฺวา เย ตทา สีลาทิคุณวิเสสยุตฺตา ฌานสมาปตฺติลาภิโน เจว ปจฺเจกพุทฺธา จ, ตตฺเถวสฺส ปสาทํ อุปฺปาเทสีติ. ตทา เวตฺตวตีนคเร ชาติมนฺโต นาม เอโก พฺราหฺมโณ ปพฺพชิตฺวาปิ ชาตึ นิสฺสาย มหนฺตํ มานมกาสิ. มหาสตฺโต "ตสฺส มานํ ภินฺทิสฺสามี"ติ ตํ ฐานํ คนฺตฺวา ตสฺสาสนฺเน อุปริโสเต วาสํ กปฺเปสิ. เตน วุตฺตํ:- [๖๑] "อหญฺจ พฺราหฺมโณ เอโก คงฺคากูเล วสามุโภ อหํ วสามิ อุปริ เหฏฺฐา วสติ พฺราหฺมโณ"ติ. อถ มหาสตฺโต เอกทิวสํ ทนฺตกฏฺฐํ ขาทิตฺวา "อิทํ ชาติมนฺตสฺส ชฏาสุ ลคฺคตู"ติ อธิฏฺฐาย นทิยํ ปาเตสิ. ตํ ตสฺส อุทกํ อาจเมนฺตสฺส ชฏาสุ อคฺคิ, โส ตํ ทิสฺวา "นสฺส วสลา"ติ วตฺวา "กุโตยํ กาฬกณฺณี อาคโต, อุปธาเรสฺสามิ นนฺ"ติ อุทฺธํโสตํ คจฺฉนฺโต มหาสตฺตํ ทิสฺวา "กึ ชาติโกสี"ติ ปุจฺฉิ. จณฺฑาโลสฺมีติ. ตยา นทิยํ ทนฺตกฏฺฐํ ปาติตนฺติ. อาม มยาติ. "นสฺส วสล จณฺฑาล กาฬกณฺณิ มา อิธ วสิ, เหฏฺฐาโสเต วสา"ติ วตฺวา เหฏฺฐาโสเต วสนฺเตนปิ ปาติเต ทนฺตกฏฺเฐ ปฏิโสตํ อาคนฺตฺวา ชฏาสุ ลคฺคนฺเต "นสฺส วสล, สเจ อิธ วสิสฺสสิ, สตฺตเม ทิวเส สตฺตธา เต มุทฺธา ผลิสฺสตี"ติ อาห. เตน วุตฺตํ:- [๖๒] "วิจรนฺโต อนุกูลมฺหิ อุทฺธํ เม อสฺสมทฺทส ตตฺถ มํ ปริภาเสตฺวา อภิสปิ มุทฺธผาลนํ. [๖๓] ยทิหนฺตสฺส ปกุปฺเปยฺยํ ยทิ สีลํ น โคปเย โอโลเกตฺวานหํ ตสฺส กเรยฺยํ ฉาริกํ วิยา"ติ. #[๖๒] ตตฺถ วิจรนฺโต อนุกูลมฺหีติ อุจฺฉิฏฺฐทนฺตกฏฺเฐ อตฺตโน ชฏาสุ ลคฺเค ตสฺส อาคมนคเวสนวเสน คงฺคาย ตีเร อนุวิจรนฺโต. อุทฺธํ เม อสฺสมทฺทสาติ อตฺตโน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๓.

วสนฏฺฐานโต อุปริโสเต มม อสฺสมํ ปณฺณสาลํ อทฺทกฺขิ. ตตฺถ มํ ปริภาเสตฺวาติ มม อสฺสมํ อาคนฺตฺวา ชาตึ สุตฺวา ตโตวปฏิกฺกมิตฺวา สวนูปจาเร ฐตฺวา "นสฺส วสล จณฺฑาล กาฬกณฺณิ มา อิธ วสี"ติอาทีนิ วตฺวา ภเยน สนฺตชฺเชตฺวา. อภิสปิ มุทฺธผาลนนฺติ "สเจ ชีวิตุกาโมสิ, เอตฺโตว สีฆํ ปลายสฺสู"ติ วตฺวา "สเจ น ปกฺกมิสฺสสิ, อิโต เต สตฺตเม ทิวเส สตฺตธา มุทฺธา ผลตู"ติ เม อภิสปํ อทาสิ. กึ ปน ตสฺส อภิสเปน มุทฺธา ผลตีติ? น ผลติ, กุหโก ปน โส, เอวมยํ มรณภยตชฺชิโต สุทูรํ ปกฺกมิสฺสตีติ สญฺญาย สนฺตาสนตฺถํ ตถา อาห. #[๖๓] ยทิหนฺตสฺส ปกุปฺเปยฺยนฺติ ตสฺส มานตฺถทฺธสฺส กูฏชฏิลสฺส อหํ ยทิ กุชฺเฌยฺยํ. ยทิ สีลํ น โคปเยติ สีลํ ยทิ น รกฺเขยฺยํ, อิทํ สีลํ นาม ชีวิตนิรเปกฺขํ สมฺมเทว รกฺขิตพฺพนฺติ ยทิ น จินฺเตยฺยนฺติ อตฺโถ. โอโลเกตฺวานหํ ตสฺส, กเรยฺยํ ฉาริกํ วิยาติ สจาหํ ตทา ตสฺส อปฺปตีโต อภวิสฺสํ. มม จิตฺตาจารํ ญตฺวา มยิ อภิปฺปสนฺนา เทวตา ขเณเนว ตํ ภสฺมมุฏฺฐึ วิย วิทฺธํเสยฺยนฺติ อธิปฺปาโย. สตฺถา ปน ตทา อตฺตโน อปฺปตีตภาเว สติ เทวตาหิ สาเธตพฺพํ ตสฺส อนตฺถํ อตฺตนา กตฺตพฺพํ วิย กตฺวา เทเสสิ "กเรยฺยํ ฉาริกํ วิยา"ติ. วิตณฺฑวาที ปนาห "โพธิสตฺโตว ตํ ชฏิลํ อิจฺฉมาโน อิทฺธิยา ฉาริกํ กเรยฺย, เอวญฺหิ สติ อิมิสฺสา ปาฬิยา อตฺโถ อุชุกเมว นีโต โหตี"ติ. โส เอวมสฺส วจนีโย "ตฺวํ อิทฺธิยา ปรูปฆาตํ วทสิ, อิทฺธิ นาเมสา อธิฏฺฐานา อิทฺธิ วิกุพฺพนา อิทฺธิ มโนมยา อิทฺธิ ญาณวิปฺผารา อิทฺธิ สมาธิวิปฺผารา อิทฺธิ อริยา อิทฺธิ กมฺมวิปากชา อิทฺธิ ปุญฺญวโต อิทฺธิ วิชฺชามยา อิทฺธิ ตตฺถ ตตฺถ สมฺมาปโยคปฺปจฺจยา อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธีติ ทสวิธา. ตตฺถ "กตรํ อิทฺธึ วเทสี"ติ? ภาวนามยนฺติ. กึ ปน ภาวนามยาย ปรูปฆาตกมฺมํ โหตีติ? อาม เอกจฺเจ อาจริยา "เอกวารํ โหตี"ติ วทนฺติ, ยถา หิ ปรํ ปหริตุกาเมน อุทกภริเต ฆเฏ ขิตฺเต ปโรปิ ปหรียติ, ฆโตปิ ภิชฺชติ, เอวเมว กาวนามยาย อิทฺธิยา เอกวารํ ปรูปฆาตกมฺมํ โหติ, ตโต ปฏฺฐาย ปน สา นสฺสติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๔.

อถ โส "ภาวนามยาย อิทฺธิยา เนว เอกวารํ น เทฺววารํ ปรูปฆาตกมฺมํ โหตี"ติ วตฺวา ปุจฺฉิตพฺโพ "กึ ภาวนามยา อิทฺธิ กุสลา อกุสลา อพฺยากตา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา สวิตกฺกสวิจารา อวิตกฺกวิจารมตฺตา อวิตกฺกอวิจารา กามาวจรา รูปาวจรา อรูปาวจรา"ติ? ชานนฺโต "ภาวนามยา อิทฺธิ กุสลา อพฺยากตา วา อทุกฺขมสุขเวทนิยา อวิตกฺกอวิจารา รูปาวจรา"ติ ๑- วกฺขติ. โส วตฺตพฺโพ "ปาณาติปาตเจตนา กุสลาทีสุ กตรํ โกฏฺฐาสํ ภชตี"ติ? ชานนฺโต วกฺขติ "ปาณาติปาตเจตนา อกุสลาว ทุกฺขเวทนาว สวิตกฺกสวิจาราว กามาวจราวา"ติ. เอวํ สนฺเต "ตว ปโญฺห เนว กุสลตฺติเกน สเมติ, น เวทนาตฺติเกน น วิตกฺกตฺติเกน น ภูมนฺตเรนา"ติ ปาฬิยา วิโรธํ ทสฺเสตฺวา สญฺญาเปตพฺโพ, ยทิ ปน โส "ปุน จปรํ ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต อญฺญิสฺสา กุจฺฉิคตํ คพฺภํ ปาปเกน มนสานุเปกฺขิตา โหติ `อโห วต ยํ ตํ กุจฺฉิคตํ คพฺภํ น โสตฺถินา อภินิกฺขเมยฺยา'ติ. เอวมฺปิ ภิกฺขเว กุลุมฺปสฺส อุปฆาโต โหตี"ติ สงฺคีตึ อนารุฬฺหํ กุลุมฺปสุตฺตํ อุทาหเรยฺย, ตสฺสาปิ "ตฺวํ อตฺถํ น ชานาสิ. อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโตติ หิ เอตฺถ น ภาวนามยา อิทฺธิ อธิปฺเปตา, อาถพฺพนิกา อิทฺธิ อธิปฺเปตา. สา หิ เอตฺถ ลพฺภมานา ลพฺภตีติ ภาวนามยาย อิทฺธิยา ปรูปฆาโต น สมฺภวติเยวา"ติ สญฺญาเปตพฺโพ. โน เจ สญฺญตฺตึ อุเปติ, กมฺมํ กตฺวา อุยฺโยเชตพฺโพ. ตสฺมา ยถาวุตฺตนเยเนเวตฺถ คาถาย อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตถา ปน เตน อภิสปิโต มหาสตฺโต "สจาหํ เอตสฺส กุชฺฌิสฺสามิ, สีลํ เม อรกฺขิตํ ภวิสฺสติ, อุปาเยเนวสฺส มานํ ภินฺทิสฺสามิ, สา จสฺส รกฺขา ภวิสฺสตี"ติ สตฺตเม ทิวเส สูริยุคฺคมนํ วาเรสิ. มนุสฺสา สูริยสฺส อนุคฺคมเนน อุพฺพาฬฺหา ชาติมนฺตตาปสํ อุปสงฺกมิตฺวา "ภนฺเต ตุเมฺห สูริยสฺส อุคฺคนฺตุํ น เทถา"ติ ปุจฺฉึสุ. ๒- โส "น เมตํ กมฺมํ, คงฺคาตีเร ปน เอโก จณฺฑาลตาปโส วสติ, ตสฺเสตํ กมฺมํ สิยา"ติ อาห. มนุสฺสา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. รูปาวจรา จาติ ม. วทึสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๕.

มหาสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา "ภนฺเต ตุเมฺห สูริยสฺส อุคฺคนฺตุํ น เทถา"ติ ปุจฺฉึสุ. อามาวุโสติ. กึ การณาติ. ตุมฺหากํ กุลูปกตาปโส มํ นิรปราธํ อภิสปิ, ตสฺมึ อาคนฺตฺวา ขมาปนตฺถํ มม ปาเทสุ ปติเต สูริยํ วิสฺสชฺเชสฺสามีติ. เต คนฺตฺวา ตํ อากฑฺฒนฺตา อาเนตฺวา มหาสตฺตสฺส ปาทมูเล นิปชฺชาเปตฺวา ขมาเปตฺวา "สูริยํ วิสฺสชฺเชถ ภนฺเต"ติ อาหํสุ. น สกฺกา วิสฺสชฺเชตุํ, สจาหํ วิสฺสชฺเชสฺสามิ, อิมสฺส สตฺตธา มุทฺธา ผลิสฺสตีติ. อถ ภนฺเต กึ กโรมาติ. มหาสตฺโต "มตฺติกาปิณฺฑํ อาหรถา"ติ อาหราเปตฺวา "อิมํ ตาปสสฺส สีเส ฐเปตฺวา ตาปสํ โอตาเรตฺวา อุทเก ฐเปถ. ๑- ยทา สูริโย ทิสฺสติ, ตทา ตาปโส อุทเก นิมุชฺชตู"ติ วตฺวา สูริยํ วิสฺสชฺเชสิ. สูริยรสฺมีหิ ผุฏฺฐมตฺเตว มตฺติกาปิณฺโฑ สตฺตธา ภิชฺชิ. ตาปโส อุทเก นิมุชฺชิ. เตน วุตฺตํ:- [๖๔] "ยํ โส ตทา มํ อภิสปิ กุปิโต ทุฏฺฐมานโส ตสฺเสว มตฺถเก นิปติ โยเคน ตํ ปโมจยินฺ"ติ. #[๖๔] ตตฺถ ยํ โส ตทา มํ อภิสปีติ โส ชาติมนฺตชฏิโล ยํ มุทฺธผาลนํ สนฺธาย ตทา มํ อภิสปิ, มยฺหํ สปํ อทาสิ. ตสฺเสว มตฺถเก นิปตีติ ตํ มยฺหํ อุปริ เตน อิจฺฉิตํ ตสฺเสว ปน อุปริ นิปติ นิปตนภาเวน อฏฺฐาสิ. เอวเญฺหตํ โหติ ยถา ตํ อปฺปทุฏฺฐสฺส ปทุสฺสโต. วุตฺตเญฺหตํ ภควตา "โย อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติ ฯเปฯ ปฏิวาตํว ขิตฺโต"ติ. ๒- โยเคน ตํ ปโมจยินฺติ ตํ ตสฺส ภาสิตํ มตฺถกผาลนํ อุปาเยน ตโต ปโมเจสึ, ตํ วา ชฏิลํ ตโต ปโมเจสึ, เยน อุปาเยน ตํ น โหติ, ตถา อกาสินฺติ อตฺโถ. ยํ หิ เตน ปารมิตาปริภาวนสมิทฺธาหิ นานาสมาปตฺติวิหารปริปูริตาหิ สีลทิฏฺฐิสมฺปทาหิ สุสงฺขตสนฺตาเน มหากรุณาธิวาเส มหาสตฺเต อริยูปวาทกมฺมํ อภิสปสงฺขาตํ ผรุสวจนํ ปยุตฺตํ, ตํ มหาสตฺตสฺส เขตฺตวิเสสภาวโต ตสฺส จ อชฺฌาสยผรุสตาย ทิฏฺฐธมฺมเวทนียํ หุตฺวา สเจ โส มหาสตฺตํ น ขมาเปสิ, สตฺตเม ทิวเส @เชิงอรรถ: ม. วาเสถ ขุ.ธ. ๒๕/๑๒๕/๓๙

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๖.

วิปจฺจนสภาวํ ชาตํ, ขมาปิเต ปน มหาสตฺเต ปโยคสมฺปตฺติปฏิพาหิตตฺตา อวิปากธมฺมตํ อาปชฺชิ อโหสิกมฺมภาวโต. อยญฺหิ อริยูปวาทปาปสฺส ทิฏฺฐธมฺมเวทนียสฺส จ ธมฺมตา. ตตฺถ ยํ สตฺตเม ทิวเส โพธิสตฺเตน สูริยุคฺคมนนิวารณํ กตํ, อยเมตฺถ โยโคติ อธิปฺเปโต อุปาโย, เตน หิ อุพฺพาฬฺหา มนุสฺสา โพธิสตฺตสฺส สนฺติเก ตาปสํ อาเนตฺวา ขมาเปสุํ, โสปิ จ มหาสตฺตสฺส คุเณ ชานิตฺวา ตสฺมึ จิตฺตํ ปสาเทสีติ เวทิตพฺพํ. ยํ ปนสฺส มตฺถเก มตฺติกาปิณฺฑสฺส ฐปนํ, ตสฺส จ สตฺตธา ผาลนํ กตํ, ตํ มนุสฺสานํ จิตฺตานุรกฺขณตฺถํ, อญฺญถา หิ อิเม ปพฺพชิตาปิ สมานา จิตฺตสฺส วเส วตฺตนฺติ, น ปน จิตฺตํ อตฺตโน วเส วตฺตาเปนฺตีติ มหาสตฺตมฺปิ เตน สทิสํ กตฺวา คเณฺหยฺยุํ. ตทสฺส เนสํ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ. [๖๕] อิทานิ ยทตฺถํ ตทา ตสฺมึ ตาปเส จิตฺตํ อทูเสตฺวา สุปริสุทฺธํ สีลเมว รกฺขิตํ, ตํ ทสฺเสตุํ "อนุรกฺขึ มม สีลนฺ"ติ โอสานคาถมาห. ตํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมว. ตทา มณฺฑโพฺย อุเทโน อโหสิ, ๑- มาตงฺโค โลกนาโถ. อิธาปิ เสสปารมิโย นิทฺธาเรตพฺพา. ตถา นิหีนชาติกสฺส สโต ยถาธิปฺปายํ ทิฏฺฐมงฺคลิกาย มานนิคฺคโห, ปพฺพชิตฺวา "ทิฏฺฐมงฺคลิกาย อวสฺสโย ภวิสฺสามี"ติ อุปฺปนฺนจิตฺโต อรญฺญํ คนฺตฺวา ปพฺพชิตฺวา สตฺตทิวสพฺภนฺตเรเยว ยถาธิปฺปายํ ฌานาภิญฺญานิพฺพตฺตนํ, ตโต อาคนฺตฺวา ทิฏฺฐมงฺคลิกาย ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺติยา อุปายสมฺปาทนํ, มณฺฑพฺยกุมารสฺส มานนิคฺคโห, ชาติมนฺตตาปสสฺส มานนิคฺคโห, ตสฺส จ อชานนฺตสฺเสว ภาวิโน ชีวิตนฺตรายสฺส อปนยนํ, มหาปราธสฺสาปิ ตสฺส อกุชฺฌิตฺวา อตฺตโน สีลานุรกฺขนํ, อจฺฉริยพฺภุตปาฏิหาริยกรณนฺติ เอวมาทโย มหาสตฺตสฺส คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพา. มาตงฺคจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๒ หน้า ๑๗๗-๑๘๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=3921&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=3921&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=225              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9076              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11835              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11835              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]