ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๒ ภาษาบาลีอักษรไทย จริยา.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๓. อโยฆรจริยาวณฺณนา
       [๒๔] ปุนาปรํ ยทา โหมิ        กาสิราชสฺส อตฺรโช
            อโยฆรมฺหิ สํวฑฺโฒ        นาเมนาสิ ๑- อโยฆโรติ.
    #[๒๔] ตติเย อโยฆรมฺหิ สํวฑฺโฒติ อมนุสฺสอุปทฺทวปริวชฺชนตฺถํ จตุรสฺสสาลวเสน
๒- กเต มหติ สพฺพอโยมเย เคเห สํวฑฺโฒ. นาเมนาสิ อโยฆโรติ อโยฆเร
ชาตสํวฑฺฒภาเวเนว "อโยฆรกุมาโร"ติ นาเมน ปากโฏ อโหสิ.
     [๒๕-๒๖] ตทา หิ กาสิรญฺโญ อคฺคมเหสิยา ปุริมตฺตภาเว สปตฺติ "ตว ชาตํ
ชาตํ ปชํ ขาเทยฺยนฺ"ติ ปตฺถนํ ปฏฺฐเปตฺวา ยกฺขินิโยนิยํ นิพฺพตฺตา โอกาสํ
ลภิตฺวา ตสฺสา วิชาตกาเล เทฺว วาเร ปุตฺเต ขาทิ. ตติยวาเร ปน โพธิสตฺโต
ตสฺสา กุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ราชา "เทวิยา ชาตํ ชาตํ ปชํ เอกา ยกฺขินี
ขาทติ, กึ นุ โข กาตพฺพนฺ"ติ มนุสฺเสหิ สมฺมนฺเตตฺวา "อมนุสฺสา นาม อโยฆรสฺส
ภายนฺติ, อโยฆรํ กาตุํ วฏฺฏตี"ติ วุตฺเต กมฺมาเร อาณาเปตฺวา ถมฺเภ อาทึ
กตฺวา อโยมเยเหว สพฺพเคหสมฺภาเรหิ จตุรสฺสสาลํ มหนฺตํ อโยฆรํ นิฏฺฐาเปตฺวา
ปริปกฺกคพฺภํ เทวึ ตตฺถ วาเสสิ. สา ตตฺถ ธญฺญปุญฺญลกฺขณํ ปุตฺตํ วิชายิ,
"อโยฆรกุมาโร"เตฺววสฺส นามํ กรึสุ. ตํ ธาตีนํ ทตฺวา มหนฺตํ อารกฺขํ สํวิทหิตฺวา
ราชา เทวึ อนฺเตปุรํ อาเนสิ. ยกฺขินีปิ อุทกวารํ คนฺตฺวา เวสฺสวณสฺส อุทกํ
วหนฺตี ชีวิตกฺขยํ ปตฺตา.
     มหาสตฺโต อโยฆเรเยว วฑฺฒิตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต ตตฺเถว สพฺพสิปฺปานิ
อุคฺคณฺหิ. ราชา ปุตฺตํ โสฬสวสฺสุทฺเทสิกํ วิทิตฺวา "รชฺชมสฺส ทสฺสามี"ติ อมจฺเจ
อาณาเปสิ "ปุตฺตํ เม อาเนถา"ติ. เต "สาธุ เทวา"ติ นครํ อลงฺการาเปตฺวา
สพฺพาลงฺการวิภูสิตํ มงฺคลวารณํ อาทาย ตตฺถ คนฺตฺวา กุมารํ อลงฺกริตฺวา
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. นาเมนาสึ (สฺยา)   สี.,ม. จตุสาลวเสน
หตฺถิกฺขนฺเธ นิสีทาเปตฺวา นครํ ปทกฺขิณํ กาเรตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสุํ. มหาสตฺโต
ราชานํ วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิ. ราชา ตสฺส สรีรโสภํ โอโลเกตฺวา พลวสิเนเหน ตํ
อาลิงฺคิตฺวา "อชฺเชว เม ปุตฺตํ อภิสิญฺจถา"ติ อมจฺเจ อาณาเปสิ. มหาสตฺโต
ปิตรํ วนฺทิตฺวา "น มยฺหํ รชฺเชน อตฺโถ, อหํ ปพฺพชิสฺสามิ, ปพฺพชฺชํ เม
อนุชานาถา"ติ อาห. เตน วุตฺตํ:-
      #[๒๕] "ทุกฺเขน ชีวิโต ลทฺโธ     สมฺปีเฬ ปติโปสิโต
            อชฺเชว ปุตฺต ปฏิปชฺช      เกวลํ วสุธํ ๑- อิมํ.
      #[๒๖] สรฏฺฐกํ สนิคมํ           สชนํ วนฺทิตฺวา ขตฺติยํ
            อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวาน       อิทํ วจนมพฺรวึ.
       [๒๗] เย เกจิ มหิยา สตฺตา     หีนมุกฺกฏฺฐมชฺฌิมา
            นิรารกฺขา สเก เคเห     วฑฺฒนฺติ สกญาติหิ.
       [๒๘] อิทํ โลเก อุตฺตริยํ        สมฺปีเฬ มม โปสนํ
            อโยฆรมฺหิ สํวฑฺโฒ        อปฺปเภ จนฺทสูริเย.
       [๒๙] ปูติกุณปสมฺปุณฺณา          มุจฺจิตฺวา มาตุ กุจฺฉิโต
            ตโต โฆรตเร ทุกฺเข      ปุน ปกฺขิตฺตโยฆเร.
       [๓๐] ยทิหํ ตาทิสํ ปตฺวา        ทุกฺขํ ปรมทารุณํ
            รชฺเชสุ ยทิ รชฺชามิ       ปาปานํ อุตฺตโม สิยํ.
       [๓๑] อุกฺกณฺฐิโตมฺหิ กาเยน      รชฺเชนมฺหิ อนตฺถิโก
            นิพฺพุตึ ปริเยสิสฺสํ         ยตฺถ มํ มจฺจุ น มทฺทิเย.
       [๓๒] เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน       วิรวนฺเต มหาชเน
            นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา     ปาวิสึ กานนํ วนํ.
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. วสุนฺธนํ (สฺยา)
       [๓๓] มาตา ปิตา น เม เทสฺสา  นปิ เม เทสฺสํ มหายสํ
            สพฺพญฺญุตํ ปิยํ มยฺหํ        ตสฺมา รชฺชํ ปริจฺจชินฺ"ติ.
     ตตฺถ ทุกฺเขนาติ ตาต ตว ภาติกา เทฺว เอกาย ยกฺขินิยา ขาทิตา, ตุยฺหํ
ปน ตโต อมนุสฺสภยโต นิวารณตฺถํ กเตน ทุกฺเขน มหตา อายาเสน ชีวิโต ลทฺโธ.
สมฺปีเฬ ปติโปสิโตติ นานาวิธาย อมนุสฺสรกฺขาย สมฺพาเธ อโยฆเร วิชายนกาลโต
ปฏฺฐาย ยาว โสฬสวสฺสุปฺปตฺติยา สมฺพาเธ สํวฑฺฒิโตติ อตฺโถ. อชฺเชว ปุตฺต
ปฏิปชฺช, เกวลํ วสุธํ อิมนฺติ กญฺจนมาลาลงฺกตสฺส เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา
รตนราสิมฺหิ ฐเปตฺวา ตีหิ สงฺเขหิ อภิสิญฺจิยมาโน อิมํ กุลสนฺตกํ เกวลํ สกลํ
สมุทฺทปริยนฺตํ ตโตเยว สห รฏฺเฐหีติ สรฏฺฐกํ สห นิคเมหิ มหาคาเมหีติ สนิคมํ
อปริมิเตน ปริวารชเนน สทฺธึ สชนํ อิมํ วสุธํ มหาปฐวึ อชฺเชว ปุตฺต ปฏิปชฺช, รชฺชํ
กาเรหีติ อตฺโถ. วนฺทิตฺวา ขตฺติยํ. อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวินฺติ
ขตฺติยํ กาสิราชานํ มม ปิตรํ วนฺทิตฺวา ตสฺส อญฺชลึ ปณาเมตฺวา อิทํ วจนํ
อภาสึ.
    #[๒๗] เย เกจิ มหิยา สตฺตาติ อิมิสฺสา มหาปฐวิยา เย เกจิ สตฺตา นาม.
หีนมุกฺกฏฺฐมชฺฌิมาติ ลามกา เจว อุตฺตมา จ, อุภินฺนํ เวมชฺเฌ ภวตฺตา มชฺฌิมา จ.
สเก เคเหติ สพฺเพ เต สเก เคเห. สกญาติหีติ สเกหิ ญาตีหิ สมฺโมทมานา
วิสฺสฏฺฐา อนุกฺกณฺฐิตา ยถาวิภวํ วฑฺฒนฺติ.
    #[๒๘] อิทํ โลเก อุตฺตริยนฺติ อิทํ ปน อิมสฺมึ โลเก อสทิสํ, มยฺหํ เอว
อาเวณิกํ. กึ ปน ตํ สมฺปีเฬ มม โปสนนฺติ สมฺพาเธ มม สํวฑฺฒนํ. ตถา หิ
อโยฆรมฺหิ สํวฑฺโฒ, อปฺปเภ จนฺทสูริเยติ จนฺทสูริยานํ ปภารหิเต อโยฆเร.
สํวฑฺโฒมฺหีติ สํวฑฺโฒ อมฺหิ.
    #[๒๙] ปูติกุณปสมฺปุณฺณาติ ปูติคนฺธนานปฺปการกุณปสมฺปุณฺณา คูถนิรยสทิสา มาตุ
กุจฺฉิโต ชีวิตสํสเย วตฺตมาเน กถํ มุจฺจิตฺวา นิกฺขมิตฺวา. ตโต โฆรตเรติ
ตโตปิ คพฺภวาสโต ทารุณตเร, อวิสฺสฏฺฐวาเสน ทุกฺเข. ปกฺขิตฺตโยฆเรติ ปกฺขิตฺโต
อโยฆเร, พนฺธนาคาเร ฐปิโต วิย อโหสินฺติ ทสฺเสติ.
    #[๓๐] ยทิหนฺติ เอตฺถ ยทีติ นิปาตมตฺตํ. ตาทิสนฺติ ยาทิสํ ปุพฺเพ วุตฺตํ,
ตาทิสํ ปรมทารุณํ ทุกฺขํ ปตฺวา อหํ รชฺเชสุ ยทิ รชฺชามิ ยทิ รมิสฺสามิ, เอวํ
สนฺเต ปาปานํ ลามกานํ นิหีนปุริสานํ อุตฺตโม นิหีนตโม สิยํ. ๑-
    #[๓๑] อุกฺกณฺฐิโตมฺหิ กาเยนาติ อปริมุตฺตคพฺภวาสาทินา ปูติกาเยน อุกฺกณฺฐิโต
นิพฺพินฺโน อมฺหิ. รชฺเชนมฺหิ อนตฺถิโกติ รชฺเชนปิ อนตฺถิโก อมฺหิ. ยกฺขินิยา
หตฺถโต มุตฺโตปิ หิ นาหํ อชรามโร, กึ เม รชฺเชน, รชฺชํ หิ นาม สพฺเพสํ อนตฺถานํ
สนฺนิปาตฏฺฐานํ, ตตฺถ ฐิตกาลโต ปฏฺฐาย ทุนฺนิกฺขมํ โหติ, ตสฺมา ตํ อนุปคนฺตฺวา
นิพฺพุตึ ปริเยสิสฺสํ, ยตฺถ มํ มจฺจุ น มทฺทิเยติ ยตฺถ ฐิตํ มํ มหาเสโน มจฺจุราชา
น มทฺทิเย น โอตฺถเรยฺย น อภิภเวยฺย, ตํ นิพฺพุตึ อมตมหานิพฺพานํ
ปริเยสิสฺสามีติ.
    #[๓๒] เอวาหํ จินฺตยิตฺวานาติ เอวํ อิมินา วุตฺตปฺปกาเรน นานปฺปการํ สํสาเร
อาทีนวํ ปจฺจเวกฺขเณน นิพฺพาเน อานิสํสทสฺสเนน จ โยนิโส จินฺเตตฺวา. วิรวนฺเต
มหาชเนติ มยา วิปฺปโยคทุกฺขาสหเนน วิรวนฺเต ปริเทวนฺเต มาตาปิตุปฺปมุเข
มหนฺเต ชเน. นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวาติ ยถา นาม มหาพโล หตฺถินาโค ทุพฺพลตรํ
รชฺชุพนฺธนํ สุเขเนว ฉินฺทติ, เอวเมว ญาติสงฺคาทิเภทสฺส ตสฺมึ ชเน ตณฺหาพนฺธนสฺส
ฉินฺทเนน พนฺธนํ เฉตฺวา กานนสงฺขาตํ มหาวนํ ปพฺพชฺชูปคมนวเสน ปาวิสึ.
โอสานคาถา วุตฺตตฺถา เอว.
     ตตฺถ จ มหาสตฺโต อตฺตโน ปพฺพชฺชาธิปฺปายํ ชานิตฺวา "ตาต กึการณา
ปพฺพชสี"ติ รญฺญา วุตฺโต "เทว อหํ มาตุกุจฺฉิมฺหิ ทส มาเส คูถนิรเย วิย วสิตฺวา
มาตุ กุจฺฉิโต นิกฺขนฺโต ยกฺขินิยา ภเยน โสฬสวสฺสานิ พนฺธนาคาเร วสนฺโต
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. สิยา
พหิ โอโลเกตุมฺปิ น ลภึ, อุสฺสทนิรเย ปกฺขิตฺโต วิย อโหสึ, ยกฺขินิโต มุตฺโตปิ
อชรามโร น โหมิ, มจฺจุ นาเมส น สกฺกา เกนจิ ชินิตุํ, ภเว อุกฺกณฺฐิโตมฺหิ,
ยาว เม พฺยาธิชรามรณานิ นาคจฺฉนฺติ, ตาวเทว ปพฺพชิตฺวา ธมฺมํ จริสฺสามิ,
อลํ เม รชฺเชน, อนุชานาหิ มํ เทว ปพฺพชิตุนฺ"ติ วตฺวา:-
            "ยเมกรตฺตึ ปฐมํ         คพฺเภ วสติ มาณโว
            อพฺภุฏฺฐิโตว โส ยาติ      ส คจฺฉํ น นิวตฺตตี"ติ- ๑-
อาทินา จตุวีสติยา คาถาหิ ปิตุ ธมฺมํ เทเสตฺวา "มหาราช ตุมฺหากํ รชฺชํ ตุมฺหากเมว
โหตุ, น มยฺหํ อิมินา อตฺโถ, ตุเมฺหหิ สทฺธึ กเถนฺเตเยว พฺยาธิชรามรณานิ
อาคจฺเฉยฺยุํ, ติฏฺฐถ ตุเมฺห"ติ วตฺวา อยทามํ ฉินฺทิตฺวา มตฺตหตฺถี
วิย กญฺจนปญฺชรํ ภินฺทิตฺวา สีหโปตโก วิย กาเม ปหาย มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา
นิกฺขมิ. อถสฺส ปิตา "อยํ นาม กุมาโร ปพฺพชิตุกาโม, กิมงฺคํ ปนาหํ, มมาปิ
รชฺเชน อตฺโถ นตฺถี"ติ รชฺชํ ปหาย เตน สทฺธึ เอว นิกฺขมิ, ตสฺมึ นิกฺขมนฺเต
เทวีปิ อมจฺจาปิ พฺราหฺมณคหปติกาทโยปีติ สกลนครวาสิโน โภเค ฉฑฺเฑตฺวา
นิกฺขมึสุ. สมาคโม มหา อโหสิ, ปริสา ทฺวาทสโยชนิกา ชาตา, เต อาทาย
มหาสตฺโต หิมวนฺตํ ปาวิสิ.
     สกฺโก เทวราชา ตสฺส นิกฺขนฺตภาวํ ญตฺวา วิสฺสกมฺมํ เปเสตฺวา
ทฺวาทสโยชนายามํ สตฺตโยชนวิตฺถารํ อสฺสมปทํ กาเรสิ, สพฺเพ จ ปพฺพชิตปริกฺขาเร
ปฏิยาทาเปสิ. อิธ มหาสตฺตสฺส ปพฺพชฺชา จ โอวาททานญฺจ พฺรหฺมโลกปรายนตา
จ ปริสาย สมฺมาปฏิปตฺติ จ สพฺพา มหาโควินฺทจริยายํ ๒- วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺพา. ตทา มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ อเหสุํ, ปริสา พุทฺธปริสา,
อโยฆรปณฺฑิโต โลกนาโถ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๗/๓๖๓/๓๗๕   ขุ.จริยา. ๓๓/๓๗-๙/๕๘๖-๗
     ตสฺส เสสปารมินิทฺธารณา อานุภาววิภาวนา จ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺพาติ.
                      อโยฆรจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           ----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๒ หน้า ๒๒๗-๒๓๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=5011&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=5011&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=231              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9214              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11978              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11978              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]