ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๒ ภาษาบาลีอักษรไทย จริยา.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๔. ภิสจริยาวณฺณนา ๑-
       [๓๔] ปุนาปรํ ยทา โหมิ        กาสีนํ ปุรวรุตฺตเม
            ภคินี จ ภาตโร สตฺต      นิพฺพตฺตา โสตฺถิเย ๒- กุเลติ.
    #[๓๔] จตุตฺเถ ยทา โหมิ, กาสีนํ ปุรวรุตฺตเมติ "กาสี"ติ พหุวจนวเสน
ลทฺธโวหารสฺส รฏฺฐสฺส นครวเร พาราณสิยํ ยสฺมึ กาเล ชาตสํวฑฺโฒ หุตฺวา
วสามีติ อตฺโถ. ภคินี จ ภาตโร สตฺต, นิพฺพตฺตา โสตฺถิเย กุเลติ อุปกญฺจนาทโย
ฉ อหญฺจาติ ภาตโร สตฺต สพฺพกนิฏฺฐา กญฺจนเทวี นาม ภคินี จาติ สพฺเพ มยํ
อฏฺฐ ชนา มนฺตชฺเฌนนิรตตาย โสตฺถิเย อุทิโตทิเต มหติ พฺราหฺมณกุเล ตทา
นิพฺพตฺตา ชาตาติ อตฺโถ.
     [๓๕] โพธิสตฺโต หิ ตทา พาราณสิยํ อสีติโกฏิวิภวสฺส พฺราหฺมณมหาสาลสฺส
ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, ตสฺส "กญฺจนกุมาโร"ติ นามํ กรึสุ. อถสฺส ปทสา
วิจรณกาเล อปโร ปุตฺโต วิชายิ, "อุปกญฺจนกุมาโร"ติสฺส นามํ กรึสุ. ตโต
ปฏฺฐาย มหาสตฺตํ "มหากญฺจนกุมาโร"ติ สมุทาจรนฺติ. เอวํ ปฏิปาฏิยา สตฺต
ปุตฺตา อเหสุํ. สพฺพกนิฏฺฐา ปน เอกา ธีตา, ตสฺสา "กญฺจนเทวี"ติ นามํ กรึสุ.
มหาสตฺโต วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคเหตฺวา ปจฺจาคญฺฉิ.
     อถ นํ มาตาปิตโร ฆราวาเสน พนฺธิตุกามา "อตฺตโน สมานชาติกุลโต เต
ทาริกํ อาเนสฺสามา"ติ วทึสุ. โส "อมฺม ตาต น มยฺหํ ฆราวาเสน อตฺโถ, มยฺหญฺหิ
สพฺโพ โลกสนฺนิวาโส อาทิตฺโต วิย สปฺปฏิภโย, พนฺธนาคารํ วิย ปลิพุทฺธนํ,
@เชิงอรรถ:  สี. มหากญฺจนจริยา   ฉ.ม. โสตฺติเย, เอวมุปริปิ
อุกฺการภูมิ วิย ชิคุจฺโฉ หุตฺวา อุปฏฺฐาติ, น เม จิตฺตํ กาเมสุ รชฺชติ, อญฺเญ โว
ปุตฺตา อตฺถิ, เต ฆราวาเสน นิมนฺเตถา"ติ วตฺวา ปุนปฺปุนํ ยาจิโตปิ สหาเยหิ
ยาจาปิโตปิ น อิจฺฉิ, อถ นํ สหายา "สมฺม กึ ปน ตฺวํ ปตฺถยนฺโต กาเม ปริภุญฺชิตุํ
น อิจฺฉสี"ติ ปุจฺฉึสุ. โส เตสํ อตฺตโน เนกฺขมฺมชฺฌาสยํ อาโรเจสิ. เตน วุตฺตํ:-
      #[๓๕] "เอเตสํ ปุพฺพโช อาสึ     หิรีสุกฺกมุปาคโต
            ภวํ ทิสฺวาน ภยโต        เนกฺขมฺมาภิรโต อหํ.
       [๓๖] มาตาปิตูหิ ปหิตา         สหายา เอกมานสา
            กาเมหิ มํ นิมนฺเตนฺติ      กุลวํสํ ธาเรหีติ.
       [๓๗] ยํ เตสํ วจนํ วุตฺตํ        คิหิธมฺเม สุขาวหํ
            ตํ เม อโหสิ กฐินํ        ตตฺตผาลสมํ วิย.
       [๓๘] เต มํ ตทา อุกฺขิปนฺตํ      ปุจฺฉึสุ ปตฺถิตํ มม
            กึ ตฺวํ ปตฺถยสิ สมฺม       ยทิ กาเม น ภุญฺชสิ.
       [๓๙] เตสาหํ เอวมวจํ         อตฺถกาโม หิเตสินํ
            นาหํ ปตฺเถมิ คิหิภาวํ      เนกฺขมฺมาภิรโต อหํ.
       [๔๐] เต มยฺหํ วจนํ สุตฺวา      ปิตุ มาตุ จ ๑- สาวยุํ
            มาตาปิตา เอวมาหุ       สพฺเพว ๒- ปพฺพชาม โภ"ติ.
     ตตฺถ เอเตสํ ปุพฺพโช อาสินฺติ เอเตสํ อุปกญฺจนกาทีนํ สตฺตนฺนํ เชฏฺฐภาติโก
อหํ ตทา อโหสึ. หิรีสุกฺกมุปาคโตติ สุกฺกวิปากตฺตา สนฺตานสฺส วิโสธนโต จ
สุกฺกํ ปาปชิคุจฺฉนลกฺขณํ หิรึ ภุสํ อาคโต, อติวิย ปาปํ ชิคุจฺฉนฺโต อาสินฺติ
อตฺโถ. ภวํ ทิสฺวาน ภยโต, เนกฺขมฺมาภิรโต อหนฺติ กามภวาทีนํ วเสน สพฺพํ
ภวํ ปกฺขนฺทิตุํ อาคจฺฉนฺตํ จณฺฑหตฺถึ วิย หึสิตุํ อาคจฺฉนฺตํ อุกฺขิตฺตาสิกํ วธกํ
วิย
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. ปิตุมาตุญฺจ (สฺยา)   ปาฬิ. สพฺเพปิ (สฺยา)
สีหํ วิย ยกฺขํ วิย รกฺขสํ วิย โฆรวิสํ วิย อาสิวิสํ วิย อาทิตฺตํ องฺคารํ วิย
สปฺปฏิภยํ ภยานกภาวโต ปสฺสิตฺวา ตโต มุจฺจนตฺถญฺจ ปพฺพชฺชาภิรโต ปพฺพชิตฺวา
"กถํ นุ โข ธมฺมจริยํ สมฺมาปฏิปตฺตึ ปูเรยฺยํ, ฌานสมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตยฺยนฺ"ติ
ปพฺพชฺชากุสลธมฺมปฐมชฺฌานาทิอภิรโต ตทา อหํ อาสินฺติ อตฺโถ.
    #[๓๖] ปหิตาติ มาตาปิตูหิ เปสิตา. เอกมานสาติ สมานชฺฌาสยา ปุพฺเพ มยา
เอกจฺฉนฺทา มนาปจาริโน มาตาปิตูหิ ปหิตตฺตา ปน มม ปฏิกฺกูลํ อมนาปํ วทนฺตา.
กาเมหิ มํ นิมนฺเตนฺตีติ มาตาปิตูหิ วา เอกมานสา กาเมหิ มํ นิมนฺเตนฺติ. กุลวํสํ
กาเมหิ มํ นิมนฺเตนฺตีติ มาตาปิตูหิ วา เอกมานสา กาเมหิ มํ นิมนฺเตนฺติ. กุลวํสํ
ธาเรหีติ ฆราวาสํ สณฺฐเปนฺโต อตฺตโน กุลวํสํ ธาเรหิ ปติฏฺฐเปหีติ กาเมหิ มํ
นิมนฺเตสุนฺติ อตฺโถ.
    #[๓๗] ยํ เตสํ วจนํ วุตฺตนฺติ เตสํ มม ปิยสหายานํ ยํ วจนํ วุตฺตํ. คิหิธมฺเม
สุขาวหนฺติ คิหิภาเว สติ คหฏฺฐภาเว ฐิตสฺส ปุริสสฺส ญายานุคตตฺตา ทิฏฺฐธมฺมิกสฺส
สมฺปรายิกสฺส จ สุขสฺส อาวหนโต สุขาวหํ. ตํ เม อโหสิ กฐินนฺติ ตํ เตสํ มยฺหํ
สหายานํ มาตาปิตูนญฺจ วจนํ เอกนฺเตเนว เนกฺขมฺมาภิรตตฺตา อมนาปภาเวน
เม กฐินํ ผรุสํ ทิวสํ สนฺตตฺตผาลสทิสํ อุโภปิ กณฺเณ ฌาเปนฺตํ วิย อโหสิ.
    #[๓๘] เต มํ ตทา อุกฺขิปนฺตนฺติ เต มยฺหํ สหายา มาตาปิตูหิ อตฺตโน
จ อุปนิมนฺตนวเสน อเนกวารํ อุปนียมาเน กาเม อุทฺธมุทฺธํ ขิปนฺตํ ฉฑฺเฑนฺตํ
ปฏิกฺขิปนฺตํ มํ ปุจฺฉึสุ. ปตฺถิตํ มมาติ อิโต วิสุทฺธตรํ กึ นุ โข อิมินา
ปตฺถิตนฺติ มยา อภิปตฺถิตํ มม ตํ ปตฺถนํ ปุจฺฉึสุ "กึ ตฺวํ ปตฺถยเส สมฺม, ยทิ
กาเม น ภุญฺชสี"ติ.
    #[๓๙] อตฺถกาโมติ อตฺตโน อตฺถกาโม, ปาปภีรูติ อตฺโถ. "อตฺตกาโม"ติปิ
ปาฬิ. หิเตสินนฺติ มยฺหํ หิเตสีนํ ปิยสหายานํ. เกจิ "อตฺถกามหิเตสินนฺ"ติ
ปฐนฺติ, ตํ น สุนฺทรํ.
    #[๔๐] ปิตุ มาตุ จ สาวยุนฺติ เต มยฺหํ สหายา อนิวตฺตนียํ มม
ปพฺพชฺชา ฉนฺทํ วิทิตฺวา ปพฺพชิตุกามตาทีปกํ มยฺหํ วจนํ ปิตุ มาตุ จ สาเวสุํ.
"ยคฺเฆ อมฺมตาตา ชานาถ, เอกนฺเตเนว มหากญฺจนกุมาโร ปพฺพชิสฺสติ, น โส
สกฺกา เกนจิ อุปาเยน กาเมสุ อุปเนตุนฺ"ติ ๑- อโวจุํ. มาตาปิตา เอวมาหูติ ตทา
มยฺหํ มาตาปิตโร มม สหาเยหิ วุตฺตํ มม วจนํ สุตฺวา เอวมาหํสุ "สพฺเพว
ปพฺพชาม โภ"ติ, ยทิ มหากญฺจนกุมารสฺส เนกฺขมฺมํ อภิรุจิตํ, ยํ ตสฺส อภิรุจิตํ,
ตทมฺหากมฺปิ อภิรุจิตเมว, ตสฺมา สพฺเพว ปพฺพชาม โภติ. "โภ"ติ เตสํ
พฺราหฺมณานํ อาลปนํ. "ปพฺพชาม โข"ติปิ ปาโฐ, ปพฺพชาม เอวาติ อตฺโถ.
มหาสตฺตสฺส หิ ปพฺพชฺชาฉนฺทํ วิทิตฺวา อุปกญฺจนาทโย ฉ ภาตโร ภคินี จ
กญฺจนเทวี ปพฺพชิตุกามาว อเหสุํ. เตน เตปิ มาตาปิตูหิ ฆราวาเสน นิมนฺติยมานา
น อิจฺฉึสุเยว. ตสฺมา เอวมาหํสุ "สพฺเพว ปพฺพชาม โภ"ติ.
     เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺตํ มาตาปิตโร ปกฺโกสิตฺวา อตฺตโนปิ อธิปฺปายํ
ตสฺส อาจิกฺขิตฺวา "ตาต ยทิ ปพฺพชิตุกาโมสิ, อสีติโกฏิธนํ ตว สนฺตกํ ยถาสุขํ
วิสฺสชฺเชหี"ติ อาหํสุ. อถ นํ มหาปุริโส กปณทฺธิกาทีนํ วิสฺสชฺเชตฺวา
มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตํ ปาวิสิ. เตน สทฺธึ มาตาปิตโร ฉ ภาตโร จ
ภคินี จ เอโก ทาโส เอกา ทาสี เอโก จ สหาโย ฆราวาสํ ปหาย อคมํสุ. เตน วุตฺตํ:-
       [๔๑] "อุโภ มาตา ปิตา มยฺหํ    ภคินี จ สตฺต ภาตโร
            อมิตธนํ ฉฑฺฑยิตฺวา        ปวิสิมฺหา มหาวนนฺ"ติ.
     ชาตกฏฺฐกถายํ ปน "มาตาปิตูสุ กาลงฺกเตสุ เตสํ กตฺตพฺพกิจฺจํ กตฺวา
มหาสตฺโต มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมี"ติ วุตฺตํ.
     เอวํ หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา จ เต โพธิสตฺตปฺปมุขา เอกํ ปทุมสรํ นิสฺสาย รมณีเย
ภูมิกาเค อสฺสมํ กตฺวา ปพฺพชิตฺวา วนมูลผลาหารา ยาปยึสุ. เตสุ อุปกญฺจนาทโย
อฏฺฐ ชนา วาเรน ผลาผลํ อาหริตฺวา เอกสฺมึ ปาสาณผลเก อตฺตโน อิตเรสญฺจ
@เชิงอรรถ:  สี. ปตาเรตุนฺติ
โกฏฺฐาเส กตฺวา ฆณฺฑิสญฺญํ ทตฺวา อตฺตโน โกฏฺฐาสํ อาทาย วสนฏฺฐานํ ปวิสนฺติ.
เสสาปิ ฆณฺฑิสญฺญาย ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ปาปุณนโกฏฺฐาสํ
อาทาย วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา ปริภุญฺชิตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺติ.
     อปรภาเค ภิสานิ อาหริตฺวา ตเถว ขาทนฺติ. ตตฺถ เต ๑- โฆรตปา
ปรมธิตินฺทฺริยา ๒- กสิณปริกมฺมํ กโรนฺตา วิหรึสุ. อถ เนสํ สีลเตเชน สกฺกสฺส
ภวนํ กมฺปิ. สกฺโก ตํ การณํ ญตฺวา "อิเม อิสโย วีมํสิสฺสามี"ติ อตฺตโน อานุภาเวน
มหาสตฺตสฺส โกฏฺฐาเส ตโย ทิวเส อนฺตรธาเปสิ. มหาสตฺโต ปฐมทิวเส โกฏฺฐาสํ
อทิสฺวา "มม โกฏฺฐาโส ปมุฏฺโฐ ภวิสฺสตี"ติ จินฺเตสิ. ทุติยทิวเส "มม โทเสน
ภวิตพฺพํ, ปณามนวเสน มม โกฏฺฐาสํ น ฐปิตํ มญฺเญ"ติ จินฺเตสิ. ตติยทิวเส "ตํ
การณํ สุตฺวา ขมาเปสฺสามี"ติ สายนฺหสมเย ฆณฺฑิสญฺญํ ทตฺวา ตาย สญฺญาย
สพฺเพสุ สนฺนิปติเตสุ ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ตีสุปิ ทิวเสสุ เตหิ เชฏฺฐโกฏฺฐาสสฺส
ฐปิตภาวํ สุตฺวา "ตุเมฺหหิ มยฺหํ โกฏฺฐาโส ฐปิโต, มยา ปน น ลทฺโธ, กึ นุ โข
การณนฺ"ติ อาห. ตํ สุตฺวา สพฺเพว สํเวคปฺปตฺตา อเหสุํ.
     ตสฺมึ อสฺสเม รุกฺขเทวตาปิ อตฺตโน ภวนโต โอตริตฺวา เตสํ สนฺติเก นิสีทิ.
มนุสฺสานํ หตฺถโต ปลายิตฺวา อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ เอโก วารโณ อหิตุณฺฑิกหตฺถโต
ปลายิตฺวา มุตฺโต สปฺปกีฬาปนโก เอโก วานโร จ เตหิ อิสีหิ กตปริจยา ตทา
เตสํ สนฺติกํ คนฺตวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุ. สกฺโกปิ "อิสิคณํ ปริคฺคณฺหิสฺสามี"ติ
อทิสฺสมานกาโย ตตฺเถว อฏฺฐาสิ. ตสฺมิญฺจ ขเณ โพธิสตฺตสฺส กนิฏฺโฐ อุปกญฺจนตาปโส
อุฏฺฐาย โพธิสตฺตํ วนฺทิตฺวา เสสานํ อปจิตึ ทสฺเสตฺวา "อหํ สญฺญํ ปฏฺฐเปตฺวา ๓-
อตฺตานญฺเญว โสเธตุํ ลภามี"ติ ปุจฺฉิตฺวา "อาม ลภสี"ติ วุตฺเต อิสิคณมชฺเฌ
ฐตฺวา สปถํ กโรนฺโต:-
@เชิงอรรถ:  สี. ตถา   สี. ปริวาริตินฺทฺริยา   ม. อญฺญํ อปฏฺฐเปตฺวา
                   "อสฺสํ ควํ รชตํ ชาตรูปํ
                   ภริยํ จ โส อิธ ลภตํ มนาปํ
                   ปุตฺเตหิ ทาเรหิ สมงฺคิ โหตุ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสี"ติ ๑-
อิมํ คาถํ อภาสิ. อิมํ หิ โส "ยตฺตกานิ ปิยวตฺถูนิ โหนฺติ, เตหิ วิปฺปโยเค
ตตฺตกานิ ทุกฺขานิ อุปฺปชฺชนฺตี"ติ วตฺถุกาเม ครหนฺโต อาห.
     ตํ สุตฺวา อิสิคโณ "มาริส มา กถย, อติภาริโย เต สปโถ"ติ กณฺเณ ปิทหิ.
โพธิสตฺโตปิ "อติภาริโย เต สปโถ, น ตฺวํ ตาต คณฺหสิ, ตว ปตฺตาสเน
นิสีทา"ติ อาห. เสสาปิ สปถํ กโรนฺตา ยถากฺกมํ:-
                   "มาลํ จ โส กาสิกจนฺทนํ จ
                   ธาเรตุ ปุตฺตสฺส พหู ภวนฺตุ
                   กาเมสุ ติพฺพํ กุรุตํ อเปกฺขํ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   ปหูตธญฺโญ กสิมา ยสสฺสี
                   ปุตฺเต คิหี ธนิมา สพฺพกาเม
                   วยํ อปสฺสํ ฆรมาวสาตุ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   โส ขตฺติโย โหตุ ปสยฺหการี
                   ราชาภิราชา พลวา ยสสฺสี
                   สจาตุรนฺตํ มหิมาวสาตุ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๗/๗๘/๒๙๙
                   โส พฺราหฺมโณ โหตุ อวีตราโค
                   มุหุตฺตนกฺขตฺตปเถสุ ยุตฺโต
                   ปูเชตุ นํ รฏฺฐปตี ยสสฺสี
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   อชฺฌายกํ สพฺพสมนฺตเวทํ ๑-
                   ตปสฺสินํ มญฺญตุ สพฺพโลโก
                   ปูเชนฺตุ นํ ชานปทา สเมจฺจ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   จตุสฺสทํ คามวรํ สมิทฺธํ
                   ทินฺนํ หิ โส ภุญฺชตุ วาสเวน
                   อวีตราโค มรณํ อุเปตุ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   โส คามณี โหตุ สหายมชฺเฌ
                   นจฺเจหิ คีเตหิ ปโมทมาโน
                   มา ราชโต พฺยสนมลตฺถ ๒- กิญฺจิ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   ตํ ๓- เอกราชา ปฐวึ วิเชตฺวา
                   อิตฺถีสหสฺสสฺส ฐเปตุ อคฺเค ๔-
                   สีมนฺตินีนํ ปวรา ภวาตุ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย ๕- อหาสิ.
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. สพฺพสมตฺตเวทํ   ฉ.ม.โส ราชโต พฺยสนมาลตฺถ   ปาฬิ.ยํ
@ ปาฬิ. อิตฺถีสหสฺสานํ ฐเปตุ อคฺคํ   ฉ.ม. ยา
                   ทาสีนํ ๑- หิ สา สพฺพสมาคตานํ
                   ภุญฺเชยฺย สาทุํ อวิกมฺปมานา
                   จราตุ ลาเภน วิกตฺถมานา
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย ๒- อหาสิ.
                   อาวาสิโก โหตุ มหาวิหาเร
                   นวกมฺมิโก โหตุ คชงฺคลายํ ๓-
                   อาโลกสนฺธึ ทิวสํ ๔- กโรตุ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   โส พชฺฌตุ ๕- ปาสสเตหิ ฉมฺหิ
                   รมฺมา วนา นียตุ ราชธานึ
                   ตุตฺเตหิ ๖- โส หญฺญตุ ปาจเนหิ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
                   อลกฺกมาลี ติปุกณฺณปิฏฺโฐ
                   ลฏฺฐีหโต สปฺปมุขํ อุเปตุ
                   สกจฺฉพนฺโธ ๗- วิสิขํ จราตุ
                   ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสี"ติ ๘-
อิมา คาถาโย อโวจุํ.
     ตตฺถ ติพฺพนฺติ วตฺถุกามกิเลสกาเมสุ พหลํ อเปกฺขํ กโรตุ. กสิมาติ
สมฺปนฺนกสิกมฺโม. ปุตฺเต คิหี ธนิมา สพฺพกาเมติ ปุตฺเต ลภตุ, คิหี โหตุ,
สตฺตวิเธน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อิสีนํ   ฉ.ม. ยา   ปาฬิ. กชงฺคลายํ (สฺยา)   ปาฬิ. ทิวสา (สฺยา)
@ ฉ.ม. พชฺฌตํ   ปาฬิ. คุตฺเตหิ (สฺยา)   ปาฬิ. สกญฺจ พทฺโธ (สฺยา)   ขุ.ชา.
@๒๗/๗๙-๙๐/๒๙๙-๓๐๑
ธเนน ธนิมา โหตุ, รูปาทิเภเท สพฺพกาเม ลภตุ. วยํ อปสฺสนฺติ มหลฺลกกาเลปิ
อปพฺพชิตฺวา อตฺตโน วยํ อปสฺสนฺโต ปญฺจกามคุณสมิทฺธํ ฆรเมว อาวสตุ.
ราชาภิราชาติ ราชูนํ อนฺตเร อติราชา. อวีตราโคติ ปุโรหิตฏฺฐานตณฺหาย
สตโณฺห. ตปสฺสินนฺติ ตปสีลํ, สีลสมฺปนฺโนติ นํ มญฺญตุ. จตุสฺสทนฺติ
อากิณฺณมนุสฺสตาย มนุสฺเสหิ ปหูตธญฺญตาย ธญฺเญน สุลภทารุตาย ทารูหิ
สมฺปนฺโนทกตาย อุทเกนาติ จตูหิ อุสฺสนฺนํ. วาสเวนาติ วาสเวน ทินฺนํ วิย
อจลํ, วาสวโต ลทฺธวรานุภาเวเนว ๑- ราชานํ อาราเธตฺวา เตน ทินฺนนฺติปิ
อตฺโถ. อวีตราโคติ อวิคตราโค กทฺทเม สูกโร วิย กามปงฺเก นิมุคฺโคว โหตุ.
     คามณีติ คามเชฏฺฐโก. ตนฺติ ตํ อิตฺถึ. เอกราชาติ อคฺคราชา. อิตฺถีสหสฺสสฺสาติ
วจนนฏฺฐตาย วุตฺตํ, โสฬสนฺนํ อิตฺถิสหสฺสานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปตูติ อตฺโถ.
สีมนฺตินีนนฺติ สีมนฺตธรานํ. อิตฺถีนนฺติ อตฺโถ. สพฺพสมาคตานนฺติ สพฺเพสํ
สนฺนิปติตานํ มชฺเฌ นิสีทิตฺวา. อวิกมฺปมานาติ อโนสกฺกมานา สาทุรสํ ภุญฺชตูติ
อตฺโถ. จราตุ ลาเภน วิกตฺถมานาติ ลาภเหตุ สิงฺคารเวสํ คเหตฺวา ลาภํ
อุปฺปาเทตุํ จรตุ. อาวาสิโกติ อาวาสชคฺคนโก. คชงฺคลายนฺติ เอวํนามเก นคเร,
ตตฺถ กิร ทพฺพสมฺภารา สุลภา. อาโลกสนฺธึ ทิวสนฺติ เอกทิวเสน เอกเมว
วาตปานํ กโรตุ. โส กิร เทวปุตฺโต กสฺสปพุทฺธกาเล คชงฺคลนครํ ๒- นิสฺสาย
โยชนิเก มหาวิหาเร อาวาสิโก สํฆตฺเถโร หุตฺวา ชิณฺเณ วิหาเร นวกมฺมานิ
กโรนฺโตว มหาทุกฺขํ อนุภวิ, ตํ สนฺธายาห.
     ปาสสเตหีติ พหูหิ ปาเสหิ. ฉมฺหีติ จตูสุ ปาเทสุ คีวาย ปฏิภาเค จาติ
ฉสุ ฐาเนสุ. ตุตฺเตหีติ ทฺวิกณฺฏกาหิ ทีฆลฏฺฐีหิ. ปาจเนหีติ รสฺสปาจเนหิ,
องฺกุสเกหิ วา. อลกฺกมาลีติ อหิตุณฺฑิเกน กณฺเฐ ปริกฺขิปิตฺวา ฐปิตาย อลกฺกมาลาย
@เชิงอรรถ:  สี. ลทฺธวรานุภาเวเนกํ   สี. กชงฺคนครํ
สมนฺนาคโต. ติปุกณฺณปิฏฺโฐติ ติปุปิฬนฺธเนน ปิฬนฺธิตปิฏฺฐิกณฺโณ กณฺณปิฏฺโฐ.
ลฏฺฐีหโตติ สปฺปกีฬาปนํ สิกฺขาปยมาโน ลฏฺฐิยา หโต หุตฺวา. สพฺพํ เต
กามโภคํ ฆราวาสํ อตฺตนา อตฺตนา อนุภูตทุกฺขญฺจ ชิคุจฺฉนฺตา ตถา ตถา
สปถํ กโรนฺตา เอวมาหํสุ.
      อถ โพธิสตฺโต "สพฺเพหิ อิเมหิ สปโถ กโต, มยาปิ กาตุํ วฏฺฏตี"ติ สปถํ
กโรนฺโต:-
                 "โย เว อนฏฺฐํว ๑- นฏฺฐนฺติ จาหิ
                 กาเมว โส ลภตุ ภุญฺชตุ จ ๒-
                 อคารมชฺเฌ มรณํ อุเปตุ
                 โย วา โภนฺโต สงฺกติ กญฺจิ เทวา"ติ ๓-
อิมํ คาถมาห.
      ตตฺถ โภนฺโตติ ภวนฺโต. สงฺกตีติ อาสงฺกติ. กญฺจีติ อญฺญตรํ.
      อถ สกฺโก "สพฺเพปิเม กาเมสุ นิรเปกฺขา"ติ ชานิตฺวา สํวิคฺคมานโส น
อิเมสุ เกนจิปิ ภิสานิ นีตานิ, นาปิ ตยา อนฏฺฐํ นฏฺฐนฺติ วุตฺตํ, อปิ จ อหํ
ตุเมฺห วีมํสิตุกาโม อนฺตรธาเปสินฺติ ทสฺเสนฺโต:-
                 "วีมํสมาโน อิสิโน ภิสานิ
                 ตีเร คเหตฺวาน ถเล นิเธสึ
                 สุทฺธา อปาปา อิสโย วสนฺติ
                 เอตานิ เต พฺรหฺมจารี ภิสานี"ติ ๔-
โอสานคาถมาห.
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. อนฏฺฐํ (สฺยา)   ฉ.ม. ลภตํ ภุญฺชตํ จ   ขุ.ชา. ๒๗/๙๑/๓๐๑   ขุ.ชา.
@๒๗/๙๕/๓๐๒
      ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต:-
                 "น เต นฏา โน ปน กีฬเนยฺยา
                 น พนฺธวา โน ปน เต สหายา ๑-
                 กิสฺมึ วุปตฺถมฺภ สหสฺสเนตฺต
                 อิสีหิ ตฺวํ กีฬสิ เทวราชา"ติ ๒-
สกฺกํ ตชฺเชสิ.
      อถ นํ สกฺโก:-
                 "อาจริโย เมสิ ปิตา จ มยฺหํ
                 เอสา ปติฏฺฐา ขลิตสฺส พฺรเหฺม
                 เอกาปราธํ ขม ภูริปญฺญ
                 น ปณฺฑิตา โกธพลา ภวนฺตี"ติ ๒-
ขมาเปสิ.
      มหาสตฺโต สกฺกสฺส เทวรญฺโญ ขมิตฺวา สยํ อิสิคณํ ขมาเปนฺโต:-
                 "สุวาสิตํ อิสินํ เอกรตฺตํ
                 ยํ วาสวํ ภูตปติทฺทสาม
                 สพฺเพว โภนฺโต สุมนา ภวนฺตุ
                 ยํ พฺราหฺมโณ ปจฺจุปาที ๓- ภิสานี"ติ ๒-
อาห.
      ตตฺถ น เต นฏาติ เทวราช มยํ ตว นฏา วา กีฬิตพฺพยุตฺตกา วา น
โหม. นาปิ ตว ญาตกา, น สหายา หสฺสํ กาตพฺพา. อถ ตฺวํ กิสฺมึ วุปตฺถมฺภาติ
กึ อุปตฺถมฺภํ กตฺวา, กึ นิสฺสาย อิสีหิ สทฺธึ กีฬสีติ อตฺโถ. เอสา ปติฏฺฐาติ
เอสา ตว
@เชิงอรรถ:  สี. สหาสา   ขุ.ชา. ๒๗/๙๖-๘/๓๐๒   สี. ปจฺจปาที
ปาทจฺฉายา อชฺช มม ขลิตสฺส อปราธสฺส ปติฏฺฐา โหตุ. สุวาสิตนฺติ อายสฺมนฺตานํ
อิสีนํ เอกรตฺติมฺปิ อิมสฺมึ อรญฺเญ วสิตํ สุวสิตเมว. กึ การณา? ยํ วาสวํ ภูตปตึ
อทฺทสาม. สเจ หิ มยํ นคเร อวสิมฺหา, น อิมํ อทฺทสาม. โภนฺโตติ ภวนฺโต. สพฺเพปิ
สุมนา ภวนฺตุ ตุสฺสนฺตุ, สกฺกสฺส เทวรญฺโญ ขมนฺตุ, กึ การณา? ยํ พฺราหฺมโณ
ปจฺจุปาที ๑- ภิสานิ ยสฺมา ตุมฺหากํ อาจริโย ภิสานิ อลภีติ. สกฺโก อิสิคณํ
วนฺทิตฺวา เทวโลกํ คโต. อิสิคโณปิ ฌานาภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา พฺรหฺมโลกูปโค
อโหสิ, ตทา อุปกญฺจนาทโย ฉ ภาตโร สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานมหากสฺสปอนุรุทฺธปุณฺณ-
อานนฺทตฺเถรา, ภคินี อุปฺปลวณฺณา, ทาสี ขุชฺชุตฺตรา, ทาโส จิตฺโต คหปติ,
รุกฺขเทวตา สาตาคิโร, วารโณ ปาลิเลยฺยนาโค, วานโร มธุวาสิฏฺโฐ, สกฺโก
กาฬุทายี, มหากญฺจนตาปโส โลกนาโถ.
      ตสฺส อิธาปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว ทส ปารมิโย นิทฺธาเรตพฺพา. ตถา
อจฺจนฺตเมว กาเมสุ อนเปกฺขตาทโย คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพาติ.
                       ภิสจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๒ หน้า ๒๓๒-๒๔๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=5127&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=5127&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=232              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9237              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=12002              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=12002              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]