ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๒ ภาษาบาลีอักษรไทย จริยา.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๖. เตมิยจริยาวณฺณนา ๑-
       [๔๘] ปุนาปรํ ยทา โหมิ        กาสิราชสฺส อตฺรโช
            มูคปกฺโขติ นาเมน        เตมิโยติ วทนฺติ มํ.
       [๔๙] โสฬสิตฺถิสหสฺสานํ         น วิชฺชติ ปุโม ตทา ๒-
            อโหรตฺตานมจฺจเยน       นิพฺพตฺโต อหเมกโกติ.
     #[๔๘]  ฉฏฺเฐ กาสิราชสฺส อตฺรโชติ กาสิรญฺโญ อตฺรโช ปุตฺโต ยทา โหมิ, ตทา
มูคปกฺโขติ นาเมน, เตมิโยติ วทนฺติ มนฺติ เตมิโยติ นาเมน มูคปกฺขวตาธิฏฺฐาเนน
"มูคปกฺโข"ติ มาตาปิตโร อาทึ กตฺวา สพฺเพว มํ วทนฺตีติ สมฺพนฺโธ. มหาสตฺตสฺส หิ
ชาตทิวเส สกลกาสิรฏฺเฐ เทโว วสฺสิ, ยสฺมา จ โส รญฺโญ เจว อมจฺจาทีนญฺจ หทยํ
อุฬาเรน ปีติสิเนเหน เตมยมาโน อุปฺปนฺโน, ตสฺมา "เตมิยกุมาโร"ติ นามํ อโหสิ.
     #[๔๙]  โสฬสิตฺถิสหสฺสานนฺติ โสฬสนฺนํ กาสิรญฺโญ อิตฺถาคารสหสฺสานํ. น
วิชฺชติ ปุโมติ ปุตฺโต น ลพฺภติ. น เกวลญฺจ ปุตฺโต เอว, ธีตาปิสฺส นตฺถิ เอว.
อโหรตฺตานํ อจฺจเยน, นิพฺพตฺโต อหเมกโกติ อปุตฺตกสฺเสว ตสฺส รญฺโญ พหูนํ
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. มูคปกฺขจริยาวณฺณนา(สฺยา)   ฉ.ม. ตถา
สํวจฺฉรานํ อตีตตฺตา อเนเกสํ อโหรตฺตานํ อปคมเนน ๑- สกฺกทตฺติโย อหเมกโกว
โพธิปริเยสนํ จรมาโน ตทา ตสฺส ปุตฺโต หุตฺวา อุปฺปนฺโนติ สตฺถา วทติ.
      ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา:- อตีเต พาราณสิยํ กาสิราชา รชฺชํ กาเรสิ. ตสฺส
โสฬสสหสฺสา อิตฺถิโย อเหสุํ. ตาสุ เอกาปิ ปุตฺตํ วา ธีตรํ วา น ลภติ, นาครา
"อมฺหากํ รญฺโญ วํสานุรกฺขโก เอโกปิ ปุตฺโต นตฺถี"ติ วิปฺปฏิสารี ชาตา
สนฺนิปติตฺวา ราชานํ "ปุตฺตํ ปตฺเถหี"ติ อาหํสุ. ราชา โสฬสสหสฺสา อิตฺถิโย
"ปุตฺตํ ปตฺเถถา"ติ อาณาเปสิ. ตา จนฺทาทีนํ อุปฏฺฐานาทีนิ กตฺวา ปตฺเถนฺติโยปิ น
ลภึสุ. อคฺคมเหสี ปนสฺส มทฺทราชธีตา จนฺทาเทวี นาม สีลสมฺปนฺนา อโหสิ. ราชา
"ตฺวมฺปิ ปุตฺตํ ปตฺเถหี"ติ อาห. สา ปุณฺณมทิวเส อุโปสถิกา หุตฺวา อตฺตโน
สีลํ อาวชฺเชตฺวา "สจาหํ อขณฺฑสีลา, อิมินา เม สจฺเจน ปุตฺโต อุปฺปชฺชตู"ติ
สจฺจกิริยมกาสิ. ตสฺสา สีลเตเชน สกฺกสฺส อาสนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ. สกฺโก
อาวชฺเชนฺโต ตํ การณํ ญตฺวา "จนฺทาเทวิยา ปุตฺตปฏิลาภสฺส อุปายํ กริสฺสามี"ติ
ตสฺสา อนุจฺฉวิกํ ปุตฺตํ อุปธาเรนฺโต โพธิสตฺตํ ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ
ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จวิตฺวา อุปริเทวโลเก อุปฺปชฺชิตุกามํ ทิสฺวา ตสฺส สนฺติกํ
คนฺตฺวา "สมฺม ตยิ มนุสฺสโลเก อุปฺปนฺเน ปารมิโย จ เต ปูเรสฺสนฺติ, มหาชนสฺส
จ วุฑฺฒิ ภวิสฺสติ, อยํ กาสิรญฺโญ จนฺทา นาม อคฺคมเหสี ปุตฺตํ ปตฺเถติ, ตสฺสา
กุจฺฉิยํ อุปฺปชฺชาหี"ติ อาห.
      โส "สาธู"ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ตสฺสา กุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ตสฺส สหายา
ปญฺจสตา เทวปุตฺตา ขีณายุกา เทวโลกา จวิตฺวา ตสฺเสว รญฺโญ อมจฺจภริยานํ
กุจฺฉีสุ ปฏิสนฺธึ คณฺหึสุ. เทวี คพฺภสฺส ปติฏฺฐิตภาวํ ญตฺวา รญฺโญ อาโรเจสิ.
ราชา คพฺภปริหารํ ทาเปสิ. สา ปริปุณฺณคพฺภา ธญฺญปุญฺญลกฺขณสมฺปนฺนํ ปุตฺตํ
วิชายิ. ตํทิวสเมว อมจฺจเคเหสุ ปญฺจกุมารสตานิ วิชายึสุ. อุภยมฺปิ สุตฺวา ราชา
@เชิงอรรถ:  สี. อจฺจเยน
"มม ปุตฺตสฺส ปริวารา เอเต"ติ ปญฺจนฺนํ ทารกสตานํ ปญฺจธาติสตานิ เปเสตฺวา
กุมารปสาธนานิ จ เปเสสิ. มหาสตฺตสฺส ปน อติทีฆาทิโทสวิวชฺชิตา อลมฺพตฺถนา
มธุรถญฺญา จตุสฏฺฐิธาติโย ทตฺวา มหนฺตํ สกฺการํ กตฺวา จนฺทาเทวิยาปิ วรํ อทาสิ.
สา คหิตกํ กตฺวา ฐเปสิ. ทารโก มหตา ปริวาเรน วฑฺฒติ. อถ นํ เอกมาสิกํ
อลงฺกริตฺวา รญฺโญ สนฺติกํ อานยึสุ. ราชา ปิยปุตฺตํ โอโลเกตฺวา อาลิงฺคิตฺวา
องฺเก นิสีทาเปตฺวา รมยมาโน นิสีทิ.
     #[๕๐]  ตสฺมึ ขเณ จตฺตาโร โจรา อานีตา. ราชา เตสุ เอกสฺส สกณฺฏกาหิ
กสาหิ ปหารสหสฺสํ อาณาเปสิ, เอกสฺส สงฺขลิกาย พนฺธิตฺวา พนฺธนาคารปฺปเวสนํ,
เอกสฺส สรีเร สตฺติปฺปหารทานํ, เอกสฺส สูลาโรปนํ. มหาสตฺโต ปิตุ กถํ
สุตฺวา สํเวคปฺปตฺโต หุตฺวา "อโห มม ปิตา รชฺชํ นิสฺสาย ภาริยํ นิรยคามิกมฺมํ
กโรตี"ติ จินฺเตสิ. ปุนทิวเส นํ เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา อลงฺกตสิริสยเน นิปชฺชาเปสุํ.
      โส โถกํ นิทฺทายิตฺวา ปฏิพุทฺโธ อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา เสตจฺฉตฺตํ
โอโลเกนฺโต ๑- มหนฺตํ สิริวิภวํ ปสฺสิ, อถสฺส ปกติยาปิ สํเวคปฺปตฺตสฺส อติเรกตรํ
ภยํ อุปฺปชฺชิ. โส "กุโต นุ โข อหํ อิมํ ราชเคหํ อาคโต"ติ อุปธาเรนฺโต
ชาติสฺสรญาเณน เทวโลกโต อาคตภาวํ ญตฺวา ตโต ปรํ โอโลเกนฺโต อุสฺสทนิรเย ปกฺกภาวํ
ปสฺสิ. ตโต ปรํ โอโลเกนฺโต ตสฺมึเยว นคเร ราชภาวํ ปสฺสิ. อถ โส "อหํ
วีสติวสฺสานิ รชฺชํ กาเรตฺวา อสีติวสฺสสหสฺสานิ อุสฺสทนิรเย ปจฺจึ, อิทานิ ปุนปิ
อิมสฺมึ โจรเคเห นิพฺพตฺโตสฺมิ, ปิตาปิ เม หิยฺโย จตูสุ โจเรสุ อานีเตสุ ตถารูปํ
ผรุสํ นิรยสํวตฺตนิกํ กถํ กเถสิ. น เม อิมินา อวิทิตวิปุลานตฺถาวเหน ๒- รชฺเชน
อตฺโถ, กถํ นุ โข อิมมฺหา โจรเคหา มุจฺเจยฺยนฺ"ติ จินฺเตนฺโต นิปชฺชิ. อถ นํ เอกา
เทวธีตา "ตาต เตมิย กุมาร มา ภายิ, ตีณิ องฺคานิ อธิฏฺฐหิตฺวา ตว โสตฺถิ
ภวิสฺสตี"ติ สมสฺสาเสสิ. ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต รชฺชสงฺขาตา อนตฺถโต มุจฺจิตุกาโม
โสฬสสํวจฺฉรานิ ตีณิ องฺคานิ อจลาธิฏฺฐานวเสน อธิฏฺฐหิ. เตน วุตฺตํ:-
@เชิงอรรถ:  ม. โอโลเกตฺวา   สี. อวิรต...
       [๕๐] "กิจฺฉาลทฺธํ ปิยํ ปุตฺตํ      อภิชาตํ ชุตินฺธรํ
            เสตจฺฉตฺตํ ธารยิตฺวาน     สยเน โปเสสิ มํ ปิตา.
       [๕๑] นิทฺทายมาโน สยนวเร     ปพุชฺฌิตฺวานหํ ตทา
            อทฺทสํ ปณฺฑรํ ฉตฺตํ        เยนาหํ นิรยํ คโต.
       [๕๒] สห ทิฏฺฐสฺส เม ฉตฺตํ      ตาโส อุปฺปชฺชิ เภรโว
            วินิจฺฉยํ สมาปนฺโน        กถาหํ อิมํ มุญฺจิสฺสํ.
       [๕๓] ปุพฺพสาโลหิตา มยฺหํ       เทวตา อตฺถกามินี
            สา มํ ทิสฺวาน ทุกฺขิตํ      ตีสุ ฐาเนสุ โยชยิ.
       [๕๔] มา ปณฺฑิจฺจยํ วิภาวย      พาลมโต ภว สพฺพปาณินํ
            สพฺโพ ตญฺชโน โอจินายตุ   เอวํ ตว อตฺโถ ภวิสฺสติ.
       [๕๕] เอวํ วุตฺตายหํ ตสฺสา      อิทํ วจนมพฺรวึ
            กโรมิ เตตํ วจนํ         ยํ มํ ภณสิ เทวเต
            อตฺถกามาสิ เม อมฺม      หิตกามาสิ เทวเต.
       [๕๖] ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา       สาคเรว ถลํ ลภึ
            หฏฺโฐ สํวิคฺคมานโส       ตโย องฺเค อธิฏฺฐหึ.
       [๕๗] มูโค อโหสึ พธิโร        ปกฺโข คติวิวชฺชิโต
            เอเต องฺเค อธิฏฺฐาย     วสฺสานิ โสฬสํ วสินฺ"ติ.
      ตตฺถ กิจฺฉาลทฺธนฺติ กิจฺเฉน กสิเรน จิรกาลปตฺถนาย ลทฺธํ. อภิชาตนฺติ
ชาติสมฺปนฺนํ. กายชุติยา เจว ญาณชุติยา จ สมนฺนาคตตฺตา ชุตินฺธรํ. เสตจฺฉตฺตํ
ธารยิตฺวาน, สยเน โปเสติ นํ ปิตาติ ปิตา เม กาสิราชา "มา นํ กุมารํ รโช
วา อุสฺสโว วา"ติ ชาตกาลโต ปฏฺฐาย เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา สิริสยเน
สยาเปตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน มํ โปเสติ.
     #[๕๑]  นิทฺทายมาโน สยนวเร ปพุชฺฌิตฺวา อหํ โอโลเกนฺโต ปณฺฑรํ เสตจฺฉตฺตํ
อทฺทสํ. เยนาหํ นิรยํ คโตติ เยน เสตจฺฉตฺเตน ตโต ตติเย อตฺตภาเว อหํ นิรยํ
คโต, เสตจฺฉตฺตสีเสน รชฺชํ วทติ.
     #[๕๒]  สห ทิฏฺฐสฺส เม ฉตฺตนฺติ ตํ เสตจฺฉตฺตํ ทิฏฺฐสฺส ทิฏฺฐวโต เม สห เตน
ทสฺสเนน, ทสฺสนสมกาลเมวาติ อตฺโถ. ตาโส อุปฺปชฺชิ เภรโวติ สุปริวิทิตาทีนวตฺตา
ภยานโก จิตฺตุตฺราโส อุทปาทิ. วินิจฺฉยํ สมาปนฺโน, กถาหํ อิมํ มุญฺจิสฺสนฺติ กถํ
นุ โข อหํ อิมํ รชฺชํ กาฬกณฺณึ มุญฺเจยฺยนฺติ เอวํ วิจารณํ อาปชฺชึ.
     #[๕๓]  ปุพฺพสาโลหิตา มยฺหนฺติ ปุพฺเพ เอกสฺมึ อตฺตภาเว มม มาตุภูตปุพฺพา
ตสฺมึ ฉตฺเต อธิวตฺถา เทวตา มยฺหํ อตฺถกามินี หิเตสินี. สา มํ ทิสฺวาน
ทุกฺขิตํ, ตีสุ ฐาเนสุ โยชยีติ สา เทวตา มํ ตถา เจโตทุกฺเขน ทุกฺขิตํ ทิสฺวา
มูลปกฺขพธิรภาวสงฺขาเตสุ ตีสุ รชฺชทุกฺขโต นิกฺขมนการเณสุ โยเชสิ.
     #[๕๔]  ปณฺฑิจฺจยนฺติ ปณฺฑิจฺจํ, อยเมว วา ปาโฐ. มา วิภาวยาติ มา
ปกาเสหิ. พาลมโตติ พาโลติ ญาโต. สพฺโพติ สกโล อนฺโตชโน เจว พหิชโน จ.
โอจินายตูติ นีหรเถตํ กาฬกณฺณินฺติ อวชานาตุ. เอวํ ตว อตฺโถ ภวิสฺสตีติ
เอวํ ยถาวุตฺตนเยน อวชานิตพฺพภาเว สติ ตุยฺหํ เคหโต นิกฺขมเนน หิตํ
ปารมิปริปูรณํ ภวิสฺสติ.
     #[๕๕]  เตตํ วจนนฺติ เต เอตํ ตีณิ องฺคานิ อธิฏฺฐาหีติ วจนํ. อตฺถกามาสิ
เม อมฺมาติ อมฺม เทวเต มม อตฺถกามา อสิ. หิตกามาติ ตสฺเสว ปริยายวจนํ.
อตฺโถติ วา เอตฺถ สุขํ เวทิตพฺพํ. หิตนฺติ ตสฺส การณภูตํ ปุญฺญํ.
     #[๕๖]  สาคเรว ถลํ ลภินฺติ โจรเคเห วตาหํ ชาโต, อหุ เม มหาวตานตฺโถติ
โสกสาคเร โอสีทนฺโต ตสฺสา เทวตาย อหํ วจนํ สุตฺวา สาคเร โอสีทนฺโต วิย ถลํ
ปติฏฺฐํ อลภึ, รชฺชกุลโต นิกฺขมโนปายํ อลภินฺติ อตฺโถ. ตโย องฺเค อธิฏฺฐหินฺติ
ยาว เคหโต นิกฺขมึ, ตาว ตีณิ องฺคานิ การณานิ อธิฏฺฐหึ.
     #[๕๗]  อิทานิ ตานิ สรูปโต ทสฺเสตุํ "มูโค อโหสินฺ"ติ คาถมาห.
      ตตฺถ ปกฺโขติ ปีฐสปฺปิ. เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมว.
      เอวํ ปน มหาสตฺเต เทวตาย ทินฺนนเย ฐตฺวา ชาตวสฺสโต ปฏฺฐาย
มูคาทิภาเวน อตฺตานํ ทสฺเสนฺเต มาตาปิตโร ธาติอาทโย จ "มูคานํ หนุปริโยสานํ
นาม เอวรูปํ น โหติ, พธิรานํ กณฺณโสตํ นาม เอวรูปํ น โหติ, ปีฐสปฺปีนํ
หตฺถปาทา นาม เอวรูปา น โหนฺติ, ภวิตพฺพเมตฺถ การเณน, วีมํสิสฺสาม นนฺ"ติ
จินฺเตตฺวา "ขีเรน ตาว วีมํสิสฺสามา"ติ สกลทิวสํ ขีรํ น เทนฺติ, โส สุสฺสนฺโตปิ
ขีรตฺถาย สทฺทํ น กโรติ.
      อถสฺส มาตา "ปุตฺโต เม ฉาโต, ขีรมสฺส เทถา"ติ ขีรํ ทาเปสิ. เอวํ
อนฺตรนฺตรา ขีรํ อทตฺวา เอกสํวจฺฉรํ วีมํสนฺตาปิ อนฺตรํ น ปสฺสึสุ. ตโต
"กุมารกา นาม ปูวขชฺชกํ ปิยายนฺติ, ผลาผลํ ปิยายนฺติ, กีฬนภณฺฑกํ ปิยายนฺติ,
โภชนํ ปิยายนฺตี"ติ ตานิ ตานิ ปโลภนียานิ อุปเนตฺวา วีมํสนวเสน ปโลเภนฺตา
ยาว ปญฺจวสฺสกาลา อนฺตรํ น ปสฺสึสุ. อถ นํ "ทารกา นาม อคฺคิโต ภายนฺติ,
มตฺตหตฺถิโต ภายนฺติ, สปฺปโต ภายนฺติ, อุกฺขิตฺตาสิกปุริสโต ภายนฺติ, เตหิ
วีมํสิสฺสามา"ติ ยถา เตหิสฺส อนตฺโถ น ชายติ, ตถา ปุริมเมว สํวิทหิตฺวา
อติภยานกากาเรน อุปคจฺฉนฺเต กาเรสุํ.
      มหาสตฺโต นิรยภยํ อาวชฺเชตฺวา "อิโต สตคุเณน สหสฺสคุเณน สตสหสฺสคุเณน
นิรโย ภายิตพฺโพ"ติ นิจฺจโลว โหติ. เอวมฺปิ วีมํสิตฺวา อนฺตรํ น ปสฺสนฺตา
ปุน "ทารกา นาม สมชฺชตฺถิกา โหนฺตี"ติ สมชฺชํ กาเรตฺวาปิ มหาสตฺตํ สาณิยา
ปริกฺขิปิตฺวา อชานนฺตสฺเสว จตูสุ ปสฺเสสุ สงฺขสทฺเทหิ เภริสทฺเทหิ จ สหสา
เอกนินฺนาทํ กาเรตฺวาปิ อนฺธกาเร ฆเฏหิ ทีปํ อุปเนตฺวา สหสา อาโลกํ
ทสฺเสตฺวาปิ สกลสรีรํ ผาณิเตน มกฺเขตฺวา พหุมกฺขิเก ฐาเน นิปชฺชาเปตฺวาปิ
นฺหาปนาทีนิ อกตฺวา อุจฺจารปสฺสาวมตฺถเก นิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขิตฺวาปิ ตตฺถ จ
ปลิปนฺนํ สยมานํ ปริหาเสหิ อกฺโกสเนหิ จ ฆฏฺเฏตฺวาปิ เหฏฺฐามญฺเจ อคฺคิกปลฺลํ
กตฺวา อุณฺหสนฺตาเปน ปีเฬตฺวาปีติ เอวํ นานาวิเธหิ อุปาเยหิ วีมํสนฺตาปิสฺส
อนฺตรํ น ปสฺสึสุ.
      มหาสตฺโต หิ สพฺพตฺถ นิรยภยเมว อาวชฺเชตฺวา อธิฏฺฐานํ อวิโกเปนฺโต
นิจฺจโลว อโหสิ. เอวํ ปณฺณรสวสฺสานิ วีมํสิตฺวา อถ โสฬสวสฺสกาเล
"ปีฐสปฺปิโน วา โหนฺตุ มูคพธิรา วา รชนีเยสุ อรชฺชนฺตา ทุสฺสนีเยสุ อทุสฺสนฺตา
นาม นตฺถีติ นาฏกานิสฺส ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา วีมํสิสฺสามา"ติ กุมารํ คนฺโธทเกน
นฺหาเปตฺวา เทวปุตฺตํ วิย อลงฺกริตฺวา เทววิมานกปฺปํ ปุปฺผคนฺธทามาทีหิ
เอกาโมทปโมทํ ปาสาทํ อาโรเปตฺวา อุตฺตมรูปธรา ภาววิลาสสมฺปนฺนา
เทวจฺฉราปฏิภาคา อิตฺถิโย อุปฏฺฐเปสุํ "คจฺฉถ นจฺจาทีหิ  กุมารํ อภิรมาเปถา"ติ.
ตา อุปคนฺตฺวา ตถา กาตุํ วายมึสุ. โส พุทฺธิสมฺปนฺนตาย "อิมา เม สรีรสมฺผสฺสํ มา
วินฺทึสู"ติ อสฺสาสปสฺสาเส นิรุนฺธิ. ตา ตสฺส สรีรสมฺผสฺสํ อวินฺทนฺติโย
"ถทฺธสรีโร เอส, นายํ มนุสฺโส, ยกฺโข ภวิสฺสตี"ติ ปกฺกมึสุ.
      เอวํ โสฬส วสฺสานิ โสฬสหิ มหาวีมํสาหิ อเนกาหิ จ ขุทฺทกวีมํสาหิ
ปริคฺคณฺหิตุํ อสกฺกุณิตฺวา มาตาปิตโร "ตาต เตมิยกุมาร มยํ ตว อมูคาทิภาวํ
ชานาม, น หิ เตสํ เอวรูปานิ มุขกณฺณโสตปาทานิ โหนฺติ, ตฺวํ อเมฺหหิ
ปตฺเถตฺวา ลทฺธปุตฺตโก, มา โน นาเสหิ, สกลชมฺพุทีเป ราชูนํ สนฺติกา ครหโต
โมเจหี"ติ สห วิสุํ วิสุญฺจ อเนกวารํ ยาจึสุ. โส เตหิ เอวํ ยาจิยมาโนปิ
อสุณนฺโต วิย หุตฺวา นิปชฺชิ.
      [๕๘]  อถ ราชา มหาสตฺตสฺส อุโภ ปาเท กณฺณโสเต ชิวฺหํ อุโภ จ หตฺเถ
กุสเลหิ ปุริเสหิ วีมํสาเปตฺวา "ยทิปิ อปีฐสปฺปิอาทีนํ วิยสฺส ปาทาทโย, ตถาปิ
อยํ ปีฐสปฺปิ มูคพธิโร มญฺเญ, อีทิเส กาฬกณฺณิปุริเส อิมสฺมึ เคเห วสนฺเต ตโย
อนฺตรายา ปญฺญายนฺติ ชีวิตสฺส วา ฉตฺตสฺส วา มเหสิยา วา"ติ ลกฺขณปาฐเกหิ
อิทานิ กถิตํ, ชาตทิวเส ปน "ตุมฺหากํ โทมนสฺสปริหรณตฺถํ `ธญฺญปุญฺญลกฺขโณ'ติ
วุตฺตนฺ"ติ อมจฺเจหิ อาโรจิตํ สุตฺวา อนฺตรายภเยน ภีโต "คจฺฉถ นํ
อวมงฺคลรเถ นิปชฺชาเปตฺวา ปจฺฉิมทฺวาเรน นีหราเปตฺวา อามกสุสาเน นิขณถา"ติ
อาณาเปสิ. ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต หฏฺโฐ ๑- อุทคฺโค อโหสิ "จิรสฺสํ วต เม มโนรโถ
ปาปุณิสฺสตี"ติ. เตน วุตฺตํ:-
      #[๕๘] "ตโต เม หตฺเถ ปาเท จ  ชิวฺหํ โสตญฺจ มทฺทิย
            อนูนตํ เม ปสฺสิตฺวา       กาฬกณฺณีติ นินฺทิสุํ.
       [๕๙] ตโต ชานปทา สพฺเพ      เสนาปติปุโรหิตา
            สพฺเพ เอกมนา หุตฺวา     ฉฑฺฑนํ อนุโมทิสุํ.
       [๖๐] โสหํ เตสํ มตึ สุตฺวา      หฏฺโฐ สํวิคฺคมานโสว
            ยสฺสตฺถาย ตโป จิณฺโณ     โส เม อตฺโถ สมิชฺฌถา"ติ.
      ตตฺถ มทฺทิยาติ มทฺทนวเสน วีมํสิตฺวา. อนูนตนฺติ หตฺถาทีหิ อวิกลตํ.
นินฺทิสุนฺติ "เอวํ อนูนาวยโวปิ สมาโน มูคาทิ วิย ทิสฺสมาโน รชฺชํ กาเรตุํ
อภพฺโพ, กาฬกณฺณิปุริโส อยนฺ"ติ ครหึสุ. "นิทฺทิสุนฺ"ติปิ ปาโฐ, วทึสูติ อตฺโถ.
     #[๕๙]  ฉฑฺฑนํ อนุโมทิสุนฺติ ราชทสฺสนตฺถํ อาคตา สพฺเพปิ ชนปทวาสิโน
เสนาปติปุโรหิตปฺปมุขา ราชปุริสา เต สพฺเพปิ เอกมนา สมานจิตฺตา หุตฺวา
อนฺตรายปริหรณตฺถํ รญฺญา อาณตฺตา ภูมิยํ นิขณนวเสน มม ฉฑฺฑนํ มุขสงฺโกจํ
อกตฺวา อภิมุขภาเวน สาธุ สุฏฺฐุ อิทํ กตฺตพฺพเมวาติ อนุโมทึสุ.
     #[๖๐]  โส เม อตฺโถ สมิชฺฌถาติ ยสฺสตฺถาย ยทตฺถํ ตโต
มูคาทิภาวาธิฏฺฐานวเสน ทุกฺกรจรณํ จิณฺณํ จริตํ, โส อตฺโถ มม สมิชฺฌติ. เตสํ มม
@เชิงอรรถ:  ม. ตุฏฺฐหฏฺโฐ
มาตาปิตุอาทีนํ มตึ อธิปฺปายํ สุตฺวา โส อหํ มม อธิปฺปายสมิชฺฌเนน หฏฺโฐ
อนุปธาเรตฺวา ภูมิยํ นิขณนานุชานเนน สํวิคฺคมานโสว อโหสินฺติ วจนเสเสน
สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ.
      [๖๑]  เอวํ กุมารสฺส ภูมิยํ นิขณเน รญฺญา อาณตฺเต จนฺทาเทวี ตํ ปวตฺตึ
สุตฺวา ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา เทว ตุเมฺหหิ มยฺหํ วโร ทินฺโน, มยา จ คหิตกํ
กตฺวา ฐปิโต, ตํ เม อิทานิ เทถาติ. คณฺห เทวีติ. ปุตฺตสฺส เม รชฺชํ เทถาติ.
ปุตฺโต เต กาฬกณฺณี, น สกฺกา ทาตุนฺติ เตน หิ เทว ยาวชีวํ อเทนฺโต สตฺต
วสฺสานิ เทถาติ. ตมฺปิ น สกฺกาติ. ฉ วสฺสานิ ปญฺจ จตฺตาริ ตีณิ เทฺว เอกํ
วสฺสํ, สตฺต มาเส ฉ ปญฺจ จตฺตาโร ตโย เทฺว เอกํ มาสํ อทฺธมาสํ สตฺตาหํ
เทถาติ. สาธุ คณฺหาติ.
      สา ปุตฺตํ อลงฺการาเปตฺวา "เตมิยกุมารสฺส อิทํ รชฺชนฺ"ติ นคเร เภรึ
จราเปตฺวา อลงฺการาเปตฺวา ปุตฺตํ หตฺถิกฺขนฺธํ อาโรเปตฺวา เสตจฺฉตฺตํ มตฺถเก
การาเปตฺวา นครํ ปทกฺขิณํ กตฺวา อาคตํ อลงฺกตสิริสยเน นิปชฺชาเปตฺวา
สพฺพรตฺตึ ยาจิ "ตาต เตมิย ตํ นิสฺสาย โสฬส วสฺสานิ นิทฺทํ อลภิตฺวา
โรทมานาย เม อกฺขีนิ อุปฺปกฺกานิ, โสเกน หทยํ ภิชฺชติ วิย, ตว อปีฐสปฺปิอาทิภาวํ
ชานามิ, มา มํ อนาถํ กรี"ติ. อิมินา นิยาเมน ฉ ทิวเส ยาจิ. ฉฏฺเฐ ทิวเส วา
ราชา สุนนฺทํ นาม สารถึ ปกฺโกสาเปตฺวา "เสฺว ปาโตว อวมงฺคลรเถน
กุมารํ นีหริตฺวา อามกสุสาเน ภูมิยํ นิขณิตฺวา ปฐวิวฑฺฒนกกมฺมํ กตฺวา เอหี"ติ
อาห. ตํ สุตฺวา เทวี "ตาต กาสิราชา ตํ เสฺว อามกสุสาเน นิขณิตุํ อาณาเปสิ.
เสฺว มรณํ ปาปุณิสฺสตี"ติ อาห.
      มหาสตฺโต ตํ สุตฺวา "เตมิย โสฬส วสฺสานิ ตยา กโต วายาโม มตฺถกํ
ปตฺโต"ติ หฏฺโฐ อุทคฺโค อโหสิ. มาตุยา ปนสฺส หทยํ ภิชฺชนาการํ วิย อโหสิ.
อถ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปาโตว สารถิ รถํ อาทาย ทฺวาเร ฐเปตฺวา สิริคพฺภํ
ปวิสิตฺวา "เทวิ มา มยฺหํ กุชฺฌิ, รญฺโญ อาณา"ติ ปุตฺตํ อาลิงฺคิตฺวา นิปนฺนํ
เทวึ ปิฏฺฐิหตฺเถน อปเนตฺวา กุมารํ อุกฺขิปิตฺวา ปาสาทา โอตริ. เทวี อุรํ
ปหริตฺวา มหาสทฺเทน ปริเทวิตฺวา มหาตเล โอหียิ.
      อถ นํ มหาสตฺโต โอโลเกตฺวา "มยิ อกเถนฺเต มาตุ โสโก พลวา ภวิสฺสตี"ติ
กเถตุกาโม หุตฺวาปิ "สเจ กเถสฺสามิ โสฬส วสฺสานิ กโต วายาโม โมโฆ ภวิสฺสติ,
อกเถนฺโต ปนาหํ อตฺตโน จ มาตาปิตูนญฺจ ปจฺจโย ภวิสฺสามี"ติ อธิวาเสสิ.
สารถิ "มหาสตฺตํ รถํ อาโรเปตฺวา ปจฺฉิมทฺวาราภิมุขํ รถํ เปเสสฺสามี"ติ
ปาจีนทฺวาราภิมุขํ เปเสสิ. รโถ นครา นิกฺขมิตฺวา เทวตานุภาเวน ติโยชนฏฺฐานํ คโต.
มหาสตฺโต สุฏฺฐุตรํ ตุฏฺฐจิตฺโต อโหสิ. ตตฺถ วนฆฏํ สารถิสฺส อามกสุสานํ วิย
อุปฏฺฐาสิ. โส "อิทํ ฐานํ สุนฺทรนฺ"ติ รถํ โอกฺกมาเปตฺวา มคฺคปสฺเส ฐเปตฺวา รถา
โอรุยฺห มหาสตฺตสฺส อาภรณภณฺฑํ โอมุญฺจิตฺวา กตฺวา ฐเปตฺวา กุทฺทาลํ อาทาย
อวิทูเร อาวาฏํ ขณิตุํ อารภิ. เตน วุตฺตํ:-
      #[๖๑] "นฺหาเปตฺวา อนุลิมฺปิตฺวา   เวเฐตฺวา ราชเวฐนํ
            อภิสิญฺจิตฺวา ฉตฺเตน       กาเรสุํ ปุรํ ปทกฺขิณํ.
       [๖๒] สตฺตาหํ ธารยิตฺวาน       อุคฺคเต รวิมณฺฑเล
            รเถน มํ นีหริตฺวา        สารถิ วนมุปาคมิ.
       [๖๓] เอโกกาเส รถํ กตฺวา     สชฺชสฺสํ หตฺถมุจฺจิโต ๑-
            สารถิ ขณตี กาสุํ         นิขาตุํ ปฐวิยา มมนฺ"ติ.
      ตตฺถ นฺหาเปตฺวาติ โสฬสหิ คนฺโธทกฆเฏหิ นฺหาตฺวา. อนุลิมฺปิตฺวาติ
สุรภิวิเลปเนน วิลิมฺเปตฺวา. เวเฐตฺวา ราชเวฐนนฺติ กาสิราชูนํ ปเวณิยาคตํ
ราชมกุฏํ สีเล ปฏิมุญฺจิตฺวา. อภิสิญฺจิตฺวาติ ตสฺมึ ราชกุเล ราชาภิเสกนิยาเมน
อภิสิญฺจิตฺวา. ฉตฺเตน กาเรสุํ ปุรํ ปทกฺขิณนฺติ เสตจฺฉตฺเตน ธาริยมาเนน มํ นครํ
ปทกฺขิณํ กาเรสุํ.
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. หตฺถมุญฺจิโต, อิ. หตฺถมุญฺจิตํ (สฺยา)
     #[๖๒]  สตฺตาหํ ธารยิตฺวานาติ มยฺหํ มาตุ จนฺทาเทวิยา วรลาภนวเสน ๑-
ลทฺธํ สตฺตาหํ มม เสตจฺฉตฺตํ ธารยิตฺวา. อุคฺคเต รวิมณฺฑเลติ ตโต ปุนทิวเส
สูริยมณฺฑเล อุคฺคตมตฺเต อวมงฺคลรเถน มํ นครโต นีหริตฺวา ภูมิยํ นิขณนตฺถํ
สารถิ สุนนฺโท วนมุปคจฺฉิ.
     #[๖๓]  สชฺชสฺสนฺติ สนฺนทฺโธ อสฺสํ, ยุเค โยชิตสฺสํ เม รถํ มคฺคโต
อุกฺกมาปนวเสน เอโกกาเส กตฺวา. หตฺถมุจฺจิโตติ มุจฺจิตหตฺโถ, รถปาจนโต
มุตฺตหตฺโถติ อตฺโถ. อถ วา หตฺถมุจฺจิโตติ หตฺถมุตฺโต มม หตฺถโต มุจฺจิตฺวาติ
อตฺโถ. กาสุนฺติ อาวาฏํ. นิขาตุนฺติ นิขณิตุํ.
      [๖๔-๖๕]  อิทานิ ยทตฺถํ มยา โสฬส วสฺสานิ มูควตาทิอธิฏฺฐาเนน
ทุกฺกรจริยา อธิฏฺฐิตา, ตํ ทสฺเสตุํ:-
      #[๖๔] "อธิฏฺฐิตมธิฏฺฐานํ         ตชฺเชนฺโต วิวิธการณา
            น ภินฺทึว ตมธิฏฺฐานํ       โพธิยาเยว การณา.
      #[๖๕] มาตา ปิตา น เม เทสฺสา  อตฺตา เม น จ เทสฺสิโย
            สพฺพญฺญุตํ ปิยํ มยฺหํ        ตสฺมาว ตมธิฏฺฐหินฺ"ติ
คาถาทฺวยมาห.
      ตตฺถ ตชฺเชนฺโต วิวิธการณาติ ทฺวิมาสิกกาลโต ปฏฺฐาย ยาว โสฬสสํวจฺฉรา
ถญฺญปฏิเสธนาทีหิ วิวิเธหิ นานปฺปกาเรหิ การเณหิ ตชฺชยนฺโต ภยวิทฺธํสนวเสน
วิเหฐิยมาโน. เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมว.
      อถ มหาสตฺโต สุนนฺเท กาสุํ ขณนฺเต "อยํ เม วายามกาโล"ติ อุฏฺฐาย
อตฺตโน หตฺถปาเท สมฺพาหิตฺวา รถา โอตริตุํ เม พลํ อตฺถีติ ญตฺวา จิตฺตํ
อุปฺปาเทสิ. ตาวเทวสฺส ปาทปติฏฺฐานฏฺฐานํ วาตปุณฺณภสฺตจมฺมํ วิย อุคฺคนฺตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. วรยาจนวเสน
รถสฺส ปจฺฉิมนฺตํ อาหจฺจํ อฏฺฐาสิ. โส โอตริตฺวา กติปเย วาเร อปราปรํ
จงฺกมิตฺวา "โยชนสตมฺปิ คนฺตุํ เม พลํ อตฺถี"ติ ญตฺวา รถํ ปจฺฉิมนฺเต คเหตฺวา
กุมารกานํ กีฬนยานกํ วิย อุกฺขิปิตฺวา "สเจ สารถิ มยา สทฺธึ ปฏิวิรุชฺเฌยฺย,
อตฺถิ เม ปฏิวิรุชฺฌิตุํ พลนฺ"ติ สลฺลกฺเขตฺวา ปสาธนตฺถาย จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ.
ตงฺขณญฺเญว สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ. สกฺโก ตํ การณํ ญตฺวา
วิสฺสกมฺมํ อาณาเปสิ "คจฺฉ กาสิราชปุตฺตํ อลงฺกโรหี"ติ. โส "สาธู"ติ วตฺวา
ทิพฺเพหิ มานุเสหิ จ อลงฺกาเรหิ สกฺกํ วิย ตํ อลงฺกริ. โส เทวราชลีฬาย
สารถิสฺส ขณโนกาสํ คนฺตฺวา อาวาฏตีเร ฐตฺวา:-
            "กินฺนุ สนฺตรมาโนว        กาสุํ ขณสิ สารถิ
            ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ     กึ กาสุยา กริสฺสสี"ติ ๑-
อาห.
     เตน อุทฺธํ อโนโลเกตฺวาว:-
            "รญฺโญ มูโค จ ปกฺโข จ    ปุตฺโต ชาโต อเจตโส
            โสมฺหิ รญฺญา สมชฺฌิฏฺโฐ     ปุตฺตํ เม นิขณํ วเน"ติ ๑-
วุตฺเต มหาสตฺโต:-
            "น พธิโร น มูโคสฺมิ       น ปกฺโข น จ วีกโล ๒-
            อธมฺมํ สารถิ กยิรา        มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน.
            อูรู พาหุญฺจ ๓- เม ปสฺส    ภาสิตญฺจ สุโณหิ เม
            อธมฺมํ สารถิ กยิรา        มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน"ติ ๑-
วตฺวา ปุน เตน อาวาฏขณนํ ปหาย อุทฺธํ โอโลเกตฺวา ตสฺส รูปสมฺปตฺตึ ทิสฺวา
"มนุสฺโส วา เทโว วา"ติ อชานนฺเตน:-
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๘/๓-๖/๑๒๗   ปาฬิ. น จ ปิงฺคุโล (สฺยา)   ปาฬิ. อุรู พาหู จ (สฺยา)
            "เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ      อทุ สกฺโก ปุรินฺทโท
            โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต  กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺ"ติ ๑-
วุตฺเต:-
            "นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ    นาปิ สกฺโก ปุรินฺทโท
            กาสิรญฺโญ อหํ ปุตฺโต       ยํ กาสุยา นิขญฺญสิ. ๒-
            ตสฺส รญฺโญ อหํ ปุตฺโต      ยํ ตฺวํ สมฺมูปชีวสิ
            อธมฺมํ สารถิ กยิรา        มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน.
            ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย       นิสีเทยฺย สเยยฺย วา
            น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย      มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโก.
            ยถา รุกฺโข ตถา ราชา     ยถา สาขา ตถา อหํ
            ยถา ฉายูปโค โปโส       เอวํ ตฺวมสิ สารถิ
            อธมฺมํ สารถิ กยิรา        มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน"ติ- ๑-
อาทินา นเยน ธมฺมํ เทเสตฺวา เตน นิวตฺตนตฺถํ ยาจิโต อนิวตฺตนการณํ ปพฺพชฺชาฉนฺทํ
ตสฺส จ เหตุ นิรยภยาทิกํ อตีตภเว อตฺตโน ปวตฺตึ วิตฺถาเรน กเถตฺวา
ตาย ธมฺมกถาย ตาย จ ปฏิปตฺติยา ตสฺมิมฺปิ ปพฺพชิตุกาเม ชาเต รญฺโญ อิมํ ๓-:-
            "รถํ นิยฺยาตยิตฺวาน        อนโณ เอหิ สารถิ
            อนณสฺส หิ ปพฺพชฺชา        เอตํ อิสีหิ วณฺณิตนฺ"ติ ๔-
วตฺวา ตํ วิสฺสชฺเชสิ.
     โส รถํ อาภรณานิ จ คเหตฺวา รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิ.
ราชา ตาวเทว "มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามี"ติ นครโต นิคฺคจฺฉิ ๕- สทฺธึ
จตุรงฺคินิยา เสนาย อิตฺถาคาเรหิ นาครชานปเทหิ จ. มหาสตฺโตปิ โข สารถึ
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๘/๗-๑๒/๑๒๘   สี., อิ. นิฆญฺญสิ   สี. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@ ขุ.ชา. ๒๘/๔๔/๑๓๑   ม. นิกฺขมิตฺวา คจฺฉิ
อุยฺโยเชตฺวา ปพฺพชิตุกาโม ชาโต, ตสฺส จิตฺตํ ญตฺวา สกฺโก วิสฺสกมฺมํ เปเสสิ
"เตมิยปณฺฑิโต ปพฺพชิตุกาโม, ตสฺส อสฺสมปทํ ปพฺพชิตปริกฺขาเร จ มาเปหี"ติ. โส
คนฺตฺวา ติโยชนิเก วนสณฺเฑ อสฺสมํ มาเปตฺวา รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานจงฺกมน-
โปกฺขรณีผลรุกฺขสมฺปนฺนํ กตฺวา สพฺเพ จ ปพฺพชิตปริกฺขาเร มาเปตฺวา สกฏฺฐานเมว
คโต. โพธิสตฺโต ตํ ทิสฺวา สกฺกทตฺติยภาวํ ญตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา วตฺถานิ
อปเนตฺวา ตาปสเวสํ คเหตฺวา กฏฺฐตฺถเร นิสินฺโน อฏฺฐ สมาปตฺติโย ปญฺจ จ
อภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา ปพฺพชฺชาสุเขน อสฺสเม นิสีทิ.
     กาสิราชาปิ สารถินา ทสฺสิตมคฺเคน คนฺตฺวา อสฺสมํ ปวิสิตฺวา มหาสตฺเตน
สห สมาคนฺตฺวา กตปฏิสนฺถาโร รชฺเชน นิมนฺเตสิ. เตมิยปณฺฑิโต ตํ ปฏิกฺขิปิตฺวา
อเนกาการโวการํ อนิจฺจตาทิปฏิสํยุตฺตาย จ กามาทีนวปฏิสํยุตฺตาย จ ธมฺมิยา
กถาย ราชานํ สํเวเชสิ. โส สํวิคฺคมานโส ฆราวาเส อุกฺกณฺฐิโต ปพฺพชิตุกาโม
หุตฺวา อมจฺเจ อิตฺถาคาเร จ ปุจฺฉิ. เตปิ ปพฺพชิตุกามา อเหสุํ. อถ ราชา จนฺทาเทวึ
อาทึ กตฺวา โสฬส สหสฺเส โอโรเธ จ อมจฺจาทิเก จ ปพฺพชิตุกาเม ญตฺวา นคเร
เภรึ จราเปสิ "เย มม ปุตฺตสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตุกามา, เต ปพฺพชนฺตู"ติ.
สุวณฺณโกฏฺฐาคาราทีนิ จ วิวราเปตฺวา วิสฺสชฺชาเปสิ. นาครา จ ยถาปสาริเตเยว
อาปเณ วิวฏทฺวาราเนว เคหานิ จ ปหาย รญฺโญ สนฺติกํ อคมํสุ. ราชา มหาชเนน
สทฺธึ มหาสตฺตสฺส สนฺติเก ปพฺพชิ. สกฺกทตฺติยํ ติโยชนํ อสฺสมปทํ ปริปูริ.
     สามนฺตราชาโน "กาสิราชา ปพฺพชิโต"ติ สุตฺวา "พาราณสิรชฺชํ
คเหสฺสามา"ติ นครํ ปวิสิตฺวา เทวนครสทิสํ นครํ สตฺตรตนภริตํ เทววิมานกปฺปํ
ราชนิเวสนญฺจ ทิสฺวา "อิมํ ธนํ นิสฺสาย ภเยน ภวิตพฺพนฺ"ติ ตาวเทว
นิกฺขมิตฺวา ปายาสุํ. เตสํ อาคมํ สุตฺวา มหาสตฺโต วนนฺตํ คนฺตฺวา อากาเส
นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ. เต สพฺเพ สทฺธึ ปริสาย ตสฺส สนฺติเก ปพฺพชึสุ. เอวํ
อปเรปิ อปเรปีติ มหาสมาคโม อโหสิ. สพฺเพ ผลาผลานิ ปริภุญฺชิตฺวา สมณธมฺมํ
กโรนฺติ. โย กามาทิวิตกฺกํ วิตกฺเกติ, ตสฺส จิตฺตํ ญตฺวา มหาสตฺโต ตตฺถ คนฺตฺวา
อากาเส นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสติ.
     โส ธมฺมสฺสวนสปฺปายํ ลภิตฺวา สมาปตฺติโย อภิญฺญาโย จ นิพฺพตฺเตติ. เอวํ
อปโรปิ อปโรปีติ สพฺเพปิ ชีวิตปริโยสาเน พฺรหฺมโลกปรายณา อเหสุํ. ติรจฺฉานคตาปิ
มหาสตฺเต อิสิคเณปิ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา ฉสุ กามสคฺเคสุ นิพฺพตฺตึสุ. มหาสตฺตสฺส
พฺรหฺมจริยํ จิรํ ทีฆมทฺธานํ ปวตฺติตฺถ. ตทา ฉตฺเต อธิวตฺถา เทวตา อุปฺปลวณฺณา
อโหสิ, สารถิ สาริปุตฺตตฺเถโร, มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ, ปริสา พุทฺธปริสา,
เตมิยปณฺฑิโต โลกนาโถ.
     ตสฺส อธิฏฺฐานปารมี อิธ มตฺถกํ ปตฺตา, เสสปารมิโยปิ ยถารหํ
นิทฺธาเรตพฺพา. ตถา มาสชาตกาลโต ปฏฺฐาย นิรยภยํ ปาปภีรุตา รชฺชชิคุจฺฉา
เนกฺขมฺมนิมิตฺตํ มูคาทิภาวาธิฏฺฐานํ ตตฺถ จ วิโรธิปฺปจฺจยสโมธาเนปิ นิจฺจลภาโวติ
เอวมาทโย คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพาติ.
                      เตมิยจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        อธิฏฺฐานปารมี นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๒ หน้า ๒๕๐-๒๖๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=5541&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=5541&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=234              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9269              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=12036              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=12036              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]