ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๒ ภาษาบาลีอักษรไทย จริยา.อ. (ปรมตฺถที.)

                      ๑๕. มหาโลมหํสจริยาวณฺณนา
      [๑๑๙] สุสาเน เสยฺยํ กปฺเปมิ     ฉวฏฺฐิกํ อุปนิธาย
            คามมณฺฑลา อุปาคนฺตฺวา    รูปํ ทสฺเสนฺตินปฺปกนฺติ. ๑-
    #[๑๑๙] ปณฺณรสเม "สุสาเน เสยฺยํ กปฺเปมี"ติ เอตฺถายํ อนุปุพฺพิกถา:-
     มหาสตฺโต หิ ตทา มหติ อุฬารโภเค กุเล นิพฺพตฺติตฺวา วุทฺธิมนฺวาย
ทิสาปาโมกฺขสฺส อาจริยสฺส สนฺติเก ครุวาสํ วสนฺโต สพฺพสิปฺปานํ นิปฺผตฺตึ
ปตฺวา กุลฆรํ อาคนฺตฺวา มาตาปิตูนํ อจฺจเยน ญาตเกหิ "กุฏุมฺพํ สณฺฐเปหี"ติ
ยาจิยมาโนปิ อนิจฺจตามนสิการมุเขน สพฺพภาเวสุ อภิวฑฺฒมานสํเวโค กาเย จ
อสุภสญฺญํ ปฏิลภิตฺวา ฆราวาสปลิโพธาธิภูตํ กิเลสคหนํ อโนคาเหตฺวาว
จิรกาลสมฺปริจิตํ เนกฺขมฺมชฺฌาสยํ อุปพฺรูหยมาโน มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ ปหาย
ปพฺพชิตุกาโม หุตฺวา ปุน จินฺเตสิ "สจาหํ ปพฺพชิสฺสามิ, คุณสมฺภาวนาปากโฏ ๒-
ภวิสฺสามี"ติ.
     โส ลาภสกฺการํ ชิคุจฺฉนฺโต ปพฺพชฺชํ อนุปคนฺตฺวา "ปโหมิ จาหํ
ลาภาลาภาทีสุ นิพฺพิกาโร โหตุนฺ"ติ อตฺตานํ ตกฺเกนฺโต "วิเสสโต
ปรปริภวสหนาทิปฏิปทํ อุเปกฺขาปารมึ มตฺถกํ ปาเปสฺสามี"ติ นิวตฺถวตฺเถเนว เคหโต
นิกฺขมิตฺวา ปรมสลฺเลขวุตฺติโกปิ อพลพโล อมนฺทมนฺโท วิย ปเรสํ อจิตฺตกรูเปน
หีฬิตปริภูโต หุตฺวา คามนิคมราชธานีสุ เอกรตฺติวาเสเนว วิจรติ. ยตฺถ ปน
มหนฺตํ ปริภวํ ปฏิลภติ, ตตฺถ จิรมฺปิ วสติ. โส นิวตฺถวตฺเถ ชิณฺเณ ปิโลติกขณฺเฑน
ตสฺมิมฺปิ ชิณฺเณ เกนจิ ทินฺนํ อคฺคณฺหนฺโต หิริโกปีนปฏิจฺฉาทนมตฺเตเนว
จรติ. เอวํ คจฺฉนฺเต กาเล เอกํ นิคมคามํ อคมาสิ.
     ตตฺถ คามทารกา ธุตฺตชาติกา เวธเวรา เกจิ ๓- ราชวลฺลภานํ ปุตฺตนตฺตุทาสาทโย
จ อุทฺธตา อุนฺนฬา จปลา มุขรา วิกิณฺณวาจา กาเลน กาลํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อุปนิธายาหํ, อิ. นิธายหํ   สี. คุณภาวสกฺกโต   สี. เย
กีฬาพหุลา วิจรนฺติ. ทุคฺคเต มหลฺลเก ปุริเส จ อิตฺถิโย จ คจฺฉนฺเต ทิสฺวา
ภสฺมปุเฏน ปิฏฺฐิยํ อากิรนฺติ, เกตกีปณฺณํ กจฺฉนฺตเร โอลมฺเพนฺติ, เตน วิปฺปกาเรน
ปริวตฺเตตฺวา โอโลเกนฺเต ยถาวชฺชกีฬิตํ ทสฺเสตฺวา อุปหสนฺติ. มหาปุริโส ตสฺมึ
นิคเม เต เอวํ วิจรนฺเต ธุตฺตทารเก ทิสฺวา "ลทฺโธ วต ทานิ เม อุเปกฺขาปารมิยา
ปริปูรณูปาโย"ติ จินฺเตตฺวา ตตฺถ วิหาสิ. ตํ เต ธุตฺตทารกา ปสฺสิตฺวา
วิปฺปการํ กาตุํ อารภนฺติ.
     มหาสตฺโต ตํ อสหนฺโต วิย จ เตหิ ภายนฺโต วิย จ อุฏฺฐหิตฺวา คจฺฉติ.
ตํ เต อนุพนฺธนฺติ. โส เตหิ อนุพนฺธิยมาโน "เอตฺถ นตฺถิ โกจิ ปฏิวตฺตา"ติ
สุสานํ คนฺตฺวา อฏฺฐิกํ สีสูปธานํ กตฺวา สยติ. ธุตฺตทารกาปิ ตตฺถ คนฺตฺวา
โอฏฺฐุภนาทิกํ นานปฺปการํ กตฺวา ปกฺกมนฺติ. เอวํ เต ทิวเส ทิวเส กโรนฺติ
เอว. เย ปน วิญฺญู ปุริสา, เต เอวํ กโรนฺเต ปสฺสนฺติ, เต เต ปฏิพาหิตฺวา
"อยํ มหานุภาโว ตปสฺสี มหาโยคี"ติ จ ญตฺวา อุฬารํ สกฺการสมฺมานํ กโรนฺติ.
มหาสตฺโต ปน สพฺพตฺถ เอกสทิโสว โหติ มชฺฌตฺตภูโต. เตน วุตฺตํ:-
            "สุสาเน เสยฺยํ กปฺเปมิ    ฉวฏฺฐิกํ อุปนิธาย
            คามมณฺฑลา อุปาคนฺตฺวา    รูปํ ทสฺเสนฺตินปฺปกํ.
      [๑๒๐] อปเร คนฺธญฺจ มาลญฺจ     โภชนํ วิวิธํ พหุํ
            อุปายนานิ อุปเนนฺติ       หฏฺฐา สํวิคฺคมานสา.
      [๑๒๑] เย เม ทุกฺขํ อุปหรนฺติ     เย จ เทนฺติ สุขํ มม
            สพฺเพสํ สมโก โหมิ       ทยา โกโป น วิชฺชตี"ติ-
อาทิ.
     ตตฺถ สุสาเน เสยฺยํ กปฺเปมิ, ฉวฏฺฐิกํ อุปนิธายาติ อามกสุสาเน ฉฑฺฑิตกเฬวรโต
โสณสิงฺคาลาทีหิ ตหึ ตหึ วิกฺขิตฺเตสุ อฏฺฐิเกสุ เอกํ อฏฺฐิกํ สีสูปธานํ
กตฺวา สุจิมฺหิ จ อสุจิมฺหิ จ สมานจิตฺตตาย ตสฺมึ สุสาเน เสยฺยํ กปฺเปมิ,
สยามีติ อตฺโถ. คามมณฺฑลาติ ๑- คามทารกา. รูปํ ทสฺเสนฺตินปฺปกนฺติ
ยถาวชฺชกีฬิตาย โอฏฺฐุภนอุปหสนอุมฺมิหนาทีหิ กณฺณโสเต สลากปฺปเวสนาทีหิ จ
อติกกฺขฬํ อนปฺปกํ นานปฺปการํ รูปํ วิการํ กโรนฺติ.
    #[๑๒๐] อปเรติ เตสุ เอว คามทารเกสุ เอกจฺเจ. อุปายนานิ อุปเนนฺตีติ
"อยํ อิเมสุ ปริภววเสน เอวรูปํ วิปฺปการํ กโรนฺเตสุ น กิญฺจิ วิการํ ทสฺเสติ,
สมฺมานเน นุ โข กีทิโส"ติ ปริคฺคณฺหนฺตา วิวิธํ พหุํ คนฺธมาลํ โภชนํ อญฺญานิ
จ อุปายนานิ ปณฺณาการานิ อุปเนนฺติ อุปหรนฺติ. อปเรหิ วา เตหิ อนาจารคามทารเกหิ
อญฺเญ วิญฺญู มนุสฺสา "อยํ อิเมสํ เอวํ วิวิธมฺปิ วิปฺปการํ กโรนฺตานํ น กุปฺปติ,
อญฺญทตฺถุ ขนฺติเมตฺตานุทฺทยํเยว เตสุ อุปฏฺฐเปติ, อโห อจฺฉริยปุริโส"ติ หฏฺฐา
"พหุ วติเมหิ เอตสฺมึ วิปฺปฏิปชฺชนฺเตหิ อปุญฺญํ ปสุตนฺ"ติ สํวิคฺคมานสาว
หุตฺวา พหุํ คนฺธมาลํ วิวิธํ โภชนํ อญฺญานิ จ อุปายนานิ อุปเนนฺติ อุปหรนฺติ.
    #[๑๒๑] เย เม ทุกฺขํ อุปหรนฺตีติ เย คามทารกา มยฺหํ สรีรทุกฺขํ อุปหรนฺติ
อุปเนนฺติ. "อุปทหนฺตี"ติปิ ปาโฐ, อุปฺปาเทนฺตีติ อตฺโถ. เย จ เทนฺติ สุขํ มมาติ
เย จ วิญฺญู มนุสฺสา มม มยฺหํ สุขํ เทนฺติ, มาลาคนฺธโภชนาทิสุขูปกรเณหิ มม
สุขํ อุปหรนฺติ. สพฺเพสํ สมโก โหมีติ กตฺถจิปิ วิการานุปฺปตฺติยา สมานจิตฺตตาย
วิวิธานมฺปิ เตสํ ชนานํ สมโก เอกสทิโส โหมิ ภวามิ. ทยา โกโป น วิชฺชตีติ
ยสฺมา มยฺหํ อุปการเก เมตฺตจิตฺตตาสงฺขาตา ทยา, อปการเก มโนปโทสสงฺขาโต
โกโปปิ น วิชฺชติ, ตสฺมา สพฺเพสํ สมโก โหมีติ ทสฺเสติ.
     [๑๒๒] อิทานิ ภควา ตทา อุปการีสุ อปการีสุ จ สตฺเตสุ สมุปจิตญาณสมฺภารสฺส
อตฺตโน สมานจิตฺตตา วิการาภาโว ยา จ โลกธมฺเมสุ อนุปลิตฺตตา อโหสิ, ตํ ทสฺเสตุํ:-
@เชิงอรรถ:  สี., ก. โคมณฺฑลาติ, ฉ.ม. คามณฺฑลาติ
            "สุขทุกฺเข ตุลาภูโต       ยเสสุ อยเสสุ จ
            สพฺพตฺถ สมโก โหมิ       เอสา เม อุเปกฺขาปารมี"ติ
โอสานคาถมาห.
     ตตฺถ สุขทุกฺเขติ สุเข จ ทุกฺเข จ. ตุลาภูโตติ สมกํ คหิตตุลา วิย
โอนติอุนฺนติอปนตึ วชฺเชตฺวา มชฺฌตฺตภูโต, สุขทุกฺขคฺคหเณเนว เจตฺถ
ตํนิมิตฺตภาวโต ลาภาลาภาปิ คหิตาติ เวทิตพฺพํ. ยเสสูติ กิตฺตีสุ. อยเสสูติ
นินฺทาสุ. สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ สุขาทีสุ โลกธมฺเมสุ. อิติ ภควา ตทา สพฺพสตฺเตสุ
สพฺพโลกธมฺเมสุ จ อนญฺญสาธารณํ อตฺตโน มชฺฌตฺตภาวํ กิตฺเตตฺวา เตน ตสฺมึ
อตฺตภาเว อตฺตโน อุเปกฺขาปารมิยา สิขาปฺปตฺตภาวํ วิภาเวนฺโต "เอสา เม
อุเปกฺขาปารมี"ติ เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ.
     อิธาปิ มหาสตฺตสฺส ปฐมํ ทานปารมี นาม วิเสสโต สพฺพวิภวปริจฺจาโค
"เย เกจิ อิมํ สรีรํ คเหตฺวา ยํ กิญฺจิ อตฺตโน อิจฺฉิตํ กโรนฺตู"ติ อนเปกฺขภาเวน
อตฺตโน อตฺตภาวปริจฺจาโค จ ทานปารมี, หีนาทิกสฺส สพฺพสฺส อกตฺตพฺพสฺส
อกรณํ สีลปารมี, กามสฺสาทวิมุขสฺส เคหโต นิกฺขนฺตสฺส สโต กาเย
อสุภสญฺญานุพฺรูหนา เนกฺขมฺมปารมี, สมฺโพธิสมฺภารานํ อุปการธมฺมปริคฺคหเณ
ตปฺปฏิปกฺขปฺปหาเน จ โกสลฺลํ อวิปรีตโต ธมฺมสภาวจินฺตนา จ ปญฺญาปารมี,
กามวิตกฺกาทิวิโนทนํ ทุกฺขาธิวาสนวีริยญฺจ วีริยปารมี, สพฺพาปิ อธิวาสนขนฺติ
ขนฺติปารมี, วจีสจฺจํ สมาทานาวิสํวาทเนน วิรติสจฺจญฺจ สจฺจปารมี, อนวชฺชธมฺเม
อจลสมาทานาธิฏฺฐานํ อธิฏฺฐานปารมี, อโนธิโส สพฺพสตฺเตสุ เมตฺตานุทฺทยภาโว
เมตฺตาปารมี, อุเปกฺขาปารมี ปนสฺส ยถาวุตฺตวเสเนว เวทิตพฺพาติ ทส ปารมิโย
ลพฺภนฺติ, อุเปกฺขาปารมี เจตฺถ อติสยวตีติ กตฺวา สาเยว เทสนํ อารุฬฺหา. ตถา
อิธ มหาสตฺตสฺส มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ มหนฺตญฺจ ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย มหาภินิกฺขมนสทิสํ
เคหโต นิกฺขมนํ, ตถา นิกฺขมิตฺวา ลาภสกฺการํ ชิคุจฺฉโต ปเรสํ สมฺภาวนํ
ปริหริตุกามสฺส ปพฺพชฺชาลิงฺคํ อคฺคเหตฺวา จิตฺเตเนว อนวเสสํ ปพฺพชฺชาคุเณ
อธิฏฺฐหิตฺวา ปรมสุขวิหาโร, ปรมปฺปิจฺฉตา, ปวิเวกาภิรติ, อุเปกฺขณาธิปฺปาเยน
อตฺตโน กายชีวิตนิรเปกฺขา, ปเรหิ อตฺตโน อุปริ กตวิปฺปการาธิวาสนํ,
อุกฺกํสคตสลฺเลขวุตฺติ, โพธิสมฺภารปฏิปกฺขานํ กิเลสานํ ตนุภาเวน ขีณาสวานํ วิย
ปเรสํ อุปการาปกาเรสุ นิพฺพิการภาวเหตุภูเตน สพฺพตฺถ มชฺฌตฺตภาเวน สมุฏฺฐาปิโต
โลกธมฺเมหิ อนุปเลโป, สพฺพปารมีนํ มุทฺธภูตาย ๑- อุเปกฺขาปารมิยา สิขาปฺปตฺตีติ
เอวมาทโย คุณานุภาวา วิภาเวตพฺพาติ.
                    มหาโลมหํสจริยาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        อุเปกฺขาปารมี นิฏฺฐิตา.
                    ตติยวคฺคสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๒ หน้า ๓๑๒-๓๑๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=6926&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=6926&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=243              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9436              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=12215              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=12215              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]