ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                         ทุกอตฺถุทฺธารวณฺณนา
     [๑๔๔๑] เหตุโคจฺฉกนิทฺเทเส "ตโย กุสลเหตู"ติอาทินา นเยน เหตู
ทสฺเสตฺวา ปุน เตเยว อุปฺปตฺติฏฺฐานโต ทสฺเสตุํ "จตูสุ ภูมีสุ กุสเลสุ
อุปฺปชฺชนฺตี"ติอาทิ วุตฺตํ. อิมินา อุปาเยน เสสโคจฺฉเกสุปิ เทสนานโย
เวทิตพฺโพ.
     [๑๔๗๓] ยตฺถ เทฺว ตโย อาสวา เอกโต อุปฺปชฺชนฺตีติ เอตฺถ ติวิเธน
อาสวานํ เอกโต อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพา, ตตฺถ จตูสุ ทิฏฺฐิวิปฺปยุตฺเตสุ อวิชฺชาสเวน,
ทิฏฺฐิสมฺปยุตฺเตสุ ทิฏฺฐาสวอวิชฺชาสเวหิ สทฺธินฺติ กามาสโว ทุวิเธน เอกโต
อุปฺปชฺชติ. ภวาสโว จตูสุ ทิฏฺฐิวิปฺปยุตฺเตสุ อวิชฺชาสเวน สทฺธินฺติ เอกธาว
เอกโต อุปฺปชฺชติ.
     [๑๔๘๕] ยถา เจตฺถ, เอวํ "ยตฺถ เทฺว ตีณิ สญฺโญชนานิ เอกโต
อุปฺปชฺชนฺตี"ติ เอตฺถาปิ สญฺโญชนานํ อุปฺปตฺติ เอกโต ทสธา ภเว. ตตฺถ
กามราโค จตุธา เอกโต อุปฺปชฺชติ. ปฏิโฆ ติธา, มาโน เอกธา, ตถา วิจิกิจฺฉา
เจว ภวราโค จ. กถํ? กามราโค ตาว มานสญฺโญชนอวิชฺชาสญฺโญชเนหิ เจว
ทิฏฺฐิสญฺโญชนาวิชฺชาสญฺโญชเนหิ จ สีลพฺพตปรามาสอวิชฺชาสญฺโญชเนหิ จ
อวิชฺชาสญฺโญชนมตฺเตเนว จ สทฺธินฺติ เอวํ จตุธา เอกโต อุปฺปชฺชติ. ปฏิโฆ
ปน อิสฺสาสญฺโญชนอวิชฺชาสญฺโญชเนหิ เจว มจฺฉริยสญฺโญชนอวิชฺชาสญฺโญชเนหิ
จ อวิชฺชาสญฺโญชนมตฺเตเนว จ สทฺธินฺติ เอวํ ติธา เอกโต อุปฺปชฺชติ.
มาโน ตาว ๑- ภวราคาวิชฺชาสญฺโญชเนหิ สทฺธึ เอกธาว เอกโต อุปฺปชฺชติ.
ตถา วิจิกิจฺฉา. สา หิ อวิชฺชาสญฺโญชเนน สทฺธึ เอกธา อุปฺปชฺชติ. ภวราเคปิ
เอเสว นโย. ๒- เอวเมตฺถ เทฺว ตีณิ สญฺโญชนานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ.
     [๑๕๑๑] ยเมตํ ๓- นีวรณโคจฺฉเก. "ยตฺถ เทฺว ตีณิ นีวรณานิ เอกโต
อุปฺปชฺชนฺตี"ติ วุตฺตํ, ตตฺถาปิ อฏฺฐธา นีวรณานํ เอกโต อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพา.
เอเตสุ หิ กามจฺฉนฺโท ทุวิธา เอกโต อุปฺปชฺชติ, พฺยาปาโท จตุธา, อุทฺธจฺจํ
เอกธา, ตถา วิจิกิจฺฉา, กถํ? กามจฺฉนฺโท ตาว อสงฺขาริกจิตฺเตสุ อุทฺธจฺจนีวรณ-
อวิชฺชานีวรเณหิ, สสงฺขาริเกสุ ถีนมิทฺธอุทฺธจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สทฺธึ ทุวิธา
เอกโต อุปฺปชฺชติ. ยํ ปเนตํ "เทฺว ตีณี"ติ วุตฺตํ, ตํ เหฏฺฐิมปริจฺเฉทวเสน
วุตฺตํ. ตสฺมา จตุนฺนมฺปิ เอกโต อุปฺปชฺชตีติ วจนํ ยุชฺชติเอว. พฺยาปาโท ปน
อสงฺขาริกจิตฺเต อุทฺธจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สสงฺขาริเก ถีนมิทฺธอุทฺธจฺจอวิชฺชา-
นีวรเณหิ อสงฺขาริเกเยว อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สสงฺขาริเกเยว จ
ถีนมิทฺธอุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สทฺธินฺติ จตุธา เอกโต อุปฺปชฺชติ.
อุทฺธจฺจํ ปน อวิชฺชานีวรณมตฺเตน สทฺธึ เอกธาว เอกโต อุปฺปชฺชติ.
วิจิกิจฺฉาอุทฺธจฺจอวิชฺชานีวรเณหิ สทฺธึ เอกธาว เอกโต อุปฺปชฺชติ.
     [๒๕๗๗] ยมฺปิทํ กิเลสโคจฺฉเก "ยตฺถ เทฺว ตโย กิเลสา เอกโต
อุปฺปชฺชนฺตี"ติ วุตฺตํ, ตตฺถ เทฺว กิเลสา อญฺเญหิ ตโย วา กิเลสา อญฺเญหิ
กิเลเสหิ สทฺธึ อุปฺปชฺชนฺตีติ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพ. กสฺมา? ทฺวินฺนํ ติณฺณํเยว
วา เอกโต อุปฺปตฺติยา อสมฺภวโต.
     ตตฺถ ทสธา กิเลสานํ เอกโต อุปฺปตฺติ โหติ. เอตฺถ หิ โลโภ ฉธา
เอกโต อุปฺปชฺชติ. ปฏิโฆ เทฺวธา. ตถา โมโหติ เวทิตพฺโพ. กถํ? โลโภ ตาว
อสงฺขาริเก ทิฏฺฐิวิปฺปยุตฺเต โมหอุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ, สสงฺขาริเก
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ      ฉ.ม. นโยติ      ฉ.ม. ยํ ปเนตํ
โมหถีนอุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ, อสงฺขาริเกเยว โมหมานอุทฺธจฺจอหิริก-
อโนตฺตปฺเปหิ, สสงฺขาริเกเยว โมหมานถีนอุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ,
ทิฏฺฐิสมฺปยุตฺเต ปน อสงฺขาริเก โมหอุทฺธจฺจทิฏฺฐิอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ, สสงฺขาริเก
โมหทิฏฺฐิถีนอุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ สทฺธินฺติ ฉธา เอกโต อุปฺปชฺชติ.
     ปฏิโฆ ปน อสงฺขาริเก โมหอุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ, สสงฺขาริเก
โมหถีนอุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ สทฺธินฺติ เอวํ ทฺวิธา เอกโต อุปฺปชฺชติ.
โมโห ปน วิจิกิจฺฉาสมฺปยุตฺเต วิจิกิจฺฉาอุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ,
อุทฺธจฺจสมฺปยุตฺเต อุทฺธจฺจอหิริกอโนตฺตปฺเปหิ สทฺธินฺติ เอวํ ทฺวิธา เอกโต
อุปฺปชฺชติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                     อฏฺฐสาลินิยา ธมฺมสงฺคหฏฺฐกถาย
                      อฏฺฐกถากณฺฑวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------
                             นิคมนกถา
เอตฺตาวตา จ:-
           จิตฺตํ รูปญฺจ นิกฺเขปํ              อตฺถุทฺธารํ มโนรมํ
           ยํ โลกนาโถ ภาเชนฺโต           เทเสสิ ธมฺมสงฺคณึ.
           อภิธมฺมสฺส สงฺคยฺห               ธมฺเม อนวเสสโต
           ฐิตาย ตสฺสา อารทฺธา            ยา มยา อตฺถวณฺณนา.
           อนากุลานมตฺถานํ                สมฺภวา อฏฺฐสาลินี
           อิติ นาเมน สา เอสา            สนฺนิฏฺฐานมุปาคตา.
           เอกูนจตฺตาฬีสาย                ปาลิยา ภาณวารโต
           จิรฏฺฐิตตฺถํ ธมฺมสฺส               นิฏฺฐาเปนฺเตน ตํ มยา.
           ยํ ปตฺตํ กุสลนฺตสฺส               อานุภาเวน ปาณิโน
           สพฺเพปิ ธมฺมราชสฺส ๑-           ญตฺวา ธมฺมํ สุขาวหํ.
           ปาปุณนฺตุ วิสุทฺธาย               สุขาย ปฏิปตฺติยา
           อโสกํ อนุปายาสํ                นิพฺพานสุขมุตฺตมํ.
           จิรํ ติฏฺฐตุ สทฺธมฺโม              ธมฺเม โหนฺตุ สคารวา
           สพฺเพปิ สตฺตา กาเลน            สมฺมา เทโว ปวสฺสตุ.
           ยถา รกฺขึสุ โปราณา             สุราชาโน ตเถวิมํ
           ราชา รกฺขตุ ธมฺเมน             อตฺตโนว ปชํ ปชนฺติ.
     ปรมวิสุทฺธสทฺธาพุทฺธิวิริยปฏิมณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิคุณสมุทยสมุทิเตน
สกสมยสมยนฺตรคหนชฺโฌคาหณสมตฺเถน ปญฺญาเวยฺยตฺติสมนฺนาคเตน
ติปิฏกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺฐกเถ สตฺถุสาสเน อปฺปฏิหตญาณปฺปภาเวน
@เชิงอรรถ:  ฉ. สพฺเพ สทฺธมฺมราชสฺส
มหาเวยฺยากรเณน กรณสมฺปตฺติชนิตสุขวินิคฺคตมธุโรฬารวจนลาวณฺณยุตฺเตน ๑-
ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทีวเรน มหากวินา ปภินฺนปฏิสมฺภิทาปริวาเร ๒-
ฉฬภิญฺญาทิปฺปเภทคุณปฏิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม สุปฺปติฏฺฐิตพุทฺธีนํ
เถรวํสปฺปทีปานํ เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเตน สุวิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา
"พุทฺธโฆโส"ติ ครูหิ คหิตนามเธยฺเยน เถเรน กตา อยํ อฏฺฐสาลินี นาม
ธมฺมสงฺคหฏฺฐกถา:-
            ตาว ติฏฺฐตุ โลกสฺมึ          โลกนิตฺถรเณสินํ
            ทสฺเสนฺตี กุลปตฺตานํ          นยํ ปญฺญาวิสุทฺธิยา.
            ยาว "พุทฺโธ"ติ นามมฺปิ       สุทฺธจิตฺตสฺส ตาทิโน
            โลกมฺหิ โลกเชฏฺฐสฺส         ปวตฺตติ มเหสิโนติ.
                    อฏฺฐสาลินิยา นาม อภิธมฺมฏฺฐกถาย
                       ธมฺมสงฺคณีวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๔๘๒-๔๘๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=11965&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=11965&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=900              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=7834              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=7021              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=7021              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]