ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                         อารมฺมณจตุกฺกวณฺณนา
     [๑๘๑] อิทานิ ยสฺมา เอตํ ฌานํ นาม ยถา ปฏิปทาเภเทน, เอวํ
อารมฺมณเภเทนาปิ จตุพฺพิธํ โหติ. ตสฺมาสฺส ตํ ปเภทํ ทสฺเสตุํ ปุน "กตเม
ธมฺมา กุสลา"ติอาทิ อารทฺธํ. ตตฺถ ปริตฺตํ ปริตฺตารมฺมณนฺติอาทีสุ ยํ อปฺปคุณํ
โหติ, อุปริชฺฌานสฺส ปจฺจโย ภวิตุํ น สกฺโกติ, อิทํ ปริตฺตํ นาม. ยํ ปน
อวฑฺฒิเต สุปฺปมตฺเต วา สราวมตฺเต วา อารมฺมเณ ปวตฺตํ, ตํ ปริตฺตํ อารมฺมณํ
อสฺสาติ ปริตฺตารมฺมณํ. ยํ ปคุณํ สุภาวิตํ, อุปริชฺฌานสฺส ปจฺจโย ภวิตุํ
สกฺโกติ, อิทํ อปฺปมาณํ นาม. ยํ วิปุเล อารมฺมเณ  ปวตฺตํ, ตํ วุฑฺฒิปฺปมาณตฺตา
อปฺปมาณํ อารมฺมณํ อสฺสาติ อปฺปมาณารมฺมณํ. วุตฺตลกฺขณโวมิสฺสตาย ปน
โวมิสฺสกนโย เวทิตพฺโพ. อิติ อารมฺมณวเสนปิ จตฺตาโร นวกา วุตฺตา โหนฺติ,
จิตฺตคณนา เจตฺถ ปุริมสทิสาเอวาติ.
                         อารมฺมณจตุกฺกํ นิฏฺฐิตํ.
                           -----------
                      อารมฺมณปฏิปทามิสฺสกวณฺณนา
     [๑๘๖] อิทานิ อารมฺมณปฏิปทามิสฺสกํ โสฬสกฺขตฺตุกนยํ ทสฺเสตุํ ปุน
"กตเม ธมฺมา กุสลา"ติอาทิ อารทฺธํ. ตตฺถ ปฐมนเย วุตฺตชฺฌานํ ทุกฺขาปฏิปทตฺตา
ทนฺธาภิญฺญตฺตา ปริตฺตตฺตา ปริตฺตารมฺมณตฺตาติ จตูหิ การเณหิ หีนํ. โสฬสมนเย
วุตฺตชฺฌานํ สุขาปฏิปทตฺตา ขิปฺปาภิญฺญตฺตา อปฺปมาณตฺตา อปฺปมาณารมฺมณตฺตาติ
จตูหิ การเณหิ ปณีตํ. เสเสสุ จุทฺทสสุ เอเกน ทฺวีหิ ตีหิ จ การเณหิ
หีนปฺปณีตตา เวทิตพฺพา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๙.

กสฺมา ปนายํ นโย เทสิโตติ? ฌานุปฺปตฺติการณตฺตา. สมฺมาสมฺพุทฺเธน หิ ปฐวีกสิเณ สุทฺธิกชฺฌานํ จตุกฺกนยวเสน ปญฺจกนยวเสน จ ทสฺสิตํ, ตถา สุทฺธิกปฏิปทา, ตถา สุทฺธิการมฺมณํ. ตตฺถ ยา เทวตา ปฐวีกสิเณ สุทฺธิกชฺฌานํ จตุกฺกนยวเสน เทสิยมานํ พุชฺฌิตุํ สกฺโกนฺติ, ตาสํ สปฺปายวเสน สุทฺธิกชฺฌาเน จตุกฺกนโย เทสิโต. ยา ปญฺจกนยวเสน เทสิยมานํ พุชฺฌิตุํ สกฺโกนฺติ, ตาสํ สปฺปายวเสน ปญฺจกนโย เทสิโต. ยา สุทฺธิกปฏิปทาย สุทฺธิการมฺมเณ จตุกฺกนยวเสน เทสิยมานํ พุชฺฌิตุํ สกฺโกนฺติ, ตาสํ สปฺปายวเสน สุทฺธิกปฏิปทาย สุทฺธิการมฺมเณ จตุกฺกนโย เทสิโต. ยา ปญฺจกนยวเสน เทสิยมานํ พุชฺฌิตุํ สกฺโกนฺติ, ตาสํ สปฺปายวเสน ปญฺจกนโย เทสิโต. อิติ เหฏฺฐา ปุคฺคลชฺฌาสยวเสน เทสนา กตา. เทสนาวิลาสปฺปตฺโต เจส ปภินฺนปฏิสมฺภิโท ทสพลจตุเวสารชฺชวิสทญฺญาโณ ธมฺมานํ ยาถาวสรสลกฺขณสฺส สุปฏิวิทฺธตฺตา ธมฺมปญฺญตฺติกุสลตาย โย โย นโย ลพฺภติ, ตสฺส ตสฺส วเสน เทสนํ นิยเมตุํ สกฺโกติ. ตสฺมา อิมาย เทสนาวิลาสปฺปตฺติยาปิ เตน เอสา ปฐวีกสิเณ สุทฺธิกจตุกฺกนยาทิวเสน เทสนา กตา. ยสฺมา ปน เย เกจิ ฌานํ อุปฺปาเทนฺติ นาม, น เต อารมฺมณปฏิปทาหิ วินา อุปฺปาเทตุํ สกฺโกนฺติ, ตสฺมา นิยมโต ฌานุปฺปตฺติการณตฺตา อยํ โสฬสกฺขตฺตุกนโย กถิโต. เอตฺตาวตา เอโก ๑- สุทฺธิกนวโก, จตฺตาโร ปฏิปทานวกา, จตฺตาโร อารมฺมณนวกา, อิเม จ โสฬส นวกาติ ปญฺจวีสตินวกา กถิตา โหนฺติ. ตตฺถ เอเกกสฺมึ นวเก จตุกฺกปญฺจกวเสน เทฺว เทฺว นยาติ ปญฺญาสนยา. ตตฺถ ปญฺจวีสติยา จตุกฺกนเยสุ สตํ, ปญฺจกนเยสุ ปญฺจวีสสตนฺติ ปาฐโต ปญฺจวีสาธิกานิ เทฺว ฌานจิตฺตสตานิ โหนฺติ. ปญฺจกนเย ปน จตุกฺกนยสฺส ปวิฏฺฐตฺตา อตฺถโต ปญฺจวีสาธิกเมว จิตฺตสตํ โหติ. ยานิ เจตานิ ปาเฐ ปญฺจวีสาธิกานิ เทฺว @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๐.

จิตฺตสตานิ, เตสุ เอเกกสฺส นิทฺเทเส ธมฺมววฏฺฐานาทโย ตโย ตโย มหาวารา โหนฺติ, เต ปน ตตฺถ ตตฺถ นยมตฺตเมว ทสฺเสตฺวา สงฺขิตฺตาติ. ปฐวีกสิณํ นิฏฐิตํ. ------------- [๒๐๓] อิทานิ ยสฺมา อาโปกสิณาทีสุปิ เอตานิ ฌานานิ อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมา เตสํ ทสฺสนตฺถํ ปุน "กตเม ธมฺมา กุสลา"ติอาทิ อารทฺธํ. เตสุ สพฺโพ ปาลินโย จ อตฺถวิภาวนา จ จิตฺตคณนา จ วารสงฺเขโป จ ปฐวีกสิเณ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. ภาวนานโย ปน กสิณปริกมฺมํ อาทึ กตฺวา สพฺโพปิ วิสุทฺธิมคฺเค ๑- ปกาสิโตเยว. มหาสกุลุทายิสุตฺเต จ ปน ทส กสิณานิ ๒- วุตฺตานิ. เตสุ วิญฺญาณกสิณํ อากาเส ปวตฺติตมหคฺคตวิญฺญาณมฺปิ ตตฺถ ปริกมฺมํ กตฺวา นิพฺพตฺตวิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติปิ โหตีติ สพฺพปฺปกาเรน อารุปฺปเทสนเมว ภชติ. ตสฺมา อิมสฺมึ ฐาเน น กถิตํ. อากาสกสิณนฺติ ปน กสิณุคฺฆาฏิมากาสมฺปิ ตํ อารมฺมณํ กตฺวา ปวตฺตกฺขนฺธาปิ ภิตฺติจฺฉิทฺทาทีสุ อญฺญตรสฺมึ คเหตพฺพนิมิตฺตปริจฺเฉทากาสมฺปิ ตํ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปนฺนจตุกฺกปญฺจกชฺฌานมฺปิ วุจฺจติ. ตตฺถ ปุริมนโย อารุปฺปเทสนํ ภชติ, ปจฺฉิมนโย รูปาวจรเทสนํ. อิติ มิสฺสกตฺตา อิมํ รูปาวจรเทสนํ น อารุฬฺหํ, ปริจฺเฉทากาเส นิพฺพตฺตชฺฌานํ ปน รูปูปปตฺติยา มคฺโค โหติ, ตสฺมา ตํ คเหตพฺพํ. ตสฺมึ ปน จตุกฺกปญฺจกชฺฌานเมว อุปฺปชฺชติ, อรูปชฺฌานํ นุปฺปชฺชติ. กสฺมา? กสิณุคฺฆาฏนสฺส อลาภโต. ตญฺหิ ปุนปฺปุนํ อุคฺฆาฏิยมานมฺปิ อากาสเมว โหตีติ น ตตฺถ กสิณุคฺฆาฏนํ ลพฺภติ. ตสฺมา ตตฺถ อุปฺปนฺนํ ฌานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาราย สมฺปวตฺตติ, อภิญฺญาปาทกํ โหติ, วิปสฺสนาปาทกํ โหติ, นิโรธปาทกํ น โหติ, อนุปุพฺพนิโรโธ ปเนตฺถ ยาว ปญฺจมชฺฌานา ลพฺภติ, วฏฺฏปาทกํ โหติเยว. ยถา เจตํ, เอวํ ปุริมกสิเณสุ @เชิงอรรถ: วิสุทฺธิ. ๑/๒๑๗ อาทิ ม.ม. ๑๓/๒๕๐/๒๒๖

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๑.

อุปฺปนฺนชฺฌานานิปิ. ๑- นิโรธปาทกภาโว ปเนตฺถ วิเสโส. เสสเมตฺถ อากาสกสิเณ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ วิสุทฺธิมคฺเค ๒- วุตฺตเมว. "เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหตี"ติอาทินยํ ๓- ปน อิทฺธิวิกุพฺพนํ อิจฺฉนฺเตน ปุริเมสุ อฏฺฐสุ กสิเณสุ อฏฺฐ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา กสิณานุโลมโต, กสิณปฏิโลมโต, กสิณานุโลมปฏิโลมโต, ฌานานุโลมโต, ฌานปฏิโลมโต, ฌานานุโลมปฏิโลมโต, ฌานุกฺกนฺติกโต, กสิณุกฺกนฺติกโต, ฌานกสิณุกฺกนฺติกโต, องฺคสงฺกนฺติโต, อารมฺมณสงฺกนฺติโต, องฺคารมฺมณสงฺกนฺติโต, องฺคววฏฺฐานโต, อารมฺมณววฏฺฐานโตติ อิเมหิ จุทฺทสหิ อากาเรหิ จิตฺตํ ปริทเมตพฺพํ. เตสํ วิตฺถารกถา วิสุทฺธิมคฺเค ๔- วุตฺตาเยว. เอวํ ปน จุทฺทสหิ อากาเรหิ จิตฺตํ อปริทเมตฺวา ปุพฺเพ อภาวิตภาวโน อาทิกมฺมิโก โยคาวจโร อิทฺธิวิกุพฺพนํ สมฺปาเทสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ. อาทิกมฺมิกสฺส หิ กสิณปริกมฺมมฺปิ ภาโร, สเตสุ สหสฺเสสุ วา เอโกว สกฺโกติ. กตกสิณปริกมฺมสฺส นิมิตฺตุปฺปาทนํ ภาโร, สเตสุ สหสฺเสสุ วา เอโกว สกฺโกติ. อุปฺปนฺเน นิมิตฺเต ตํ วฑฺเฒตฺวา อปฺปนาธิคโม ภาโร, สเตสุ สหสฺเสสุ วา เอโกว สกฺโกติ. อธิคตปฺปนสฺสาปิ จุทฺทสหากาเรหิ จิตฺตปริทมนํ ภาโร, สเตสุ สหสฺเสสุ วา เอโกว สกฺโกติ. จุทฺทสหิ อากาเรหิ ปริทมิตจิตฺตสฺสาปิ อิทฺธิวิกุพฺพนนฺนาม ภาโร, สเตสุ สหสฺเสสุ วา เอโกว สกฺโกติ. วิกุพฺพนปฺปตฺตสฺสาปิ ขิปฺปนิสนฺติภาโว นาม ภาโร, สเตสุ สหสฺเสสุ วา เอโกว ขิปฺปนิสนฺติ โหตีติ. เถรมฺพตฺถเล มหาโรหณคุตฺตตฺเถรสฺส คิลานุปฏฺฐานํ อาคเตสุ ตึสมตฺเตสุ อิทฺธิมนฺตสหสฺเสสุ อุปสมฺปทาย อฏฺฐวสฺสิโก รกฺขิตตฺเถโร วิย. สพฺพํ วตฺถุ วิสุทฺธิมคฺเค ๕- วิตฺถาริตเมวาติ. กสิณกถา นิฏฺฐิตา. ---------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อุปฺปนฺนํ ฌานมฺปิ วิสุทฺธิ. ๑/๒๒๓ เสสกสิณนิทฺเทส @ ที.สี. ๙/๔๗๔/๒๐๙, ขุ. ปฏิ. ๓๑/๑๐๒/๑๑๕ วิสุทฺธิ. ๒/๒๐๐ อิทฺธิวิธนิทฺเทส @ วิสุทฺธิ. ๒/๒๐๒ อิทฺธิวิธนิทฺเทส

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๒๓๘-๒๔๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=5963&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=5963&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=167              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=1450              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=1080              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=1080              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]