ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ปจฺจนียานุโลมวณฺณนา
    [๖๓๑] ปจฺจนียานุโลเมปิ "เหตุยา สตฺต, อารมฺมเณ นวา"ติ เอวํ อนุโลเม
"นเหตุยา ปณฺณรส นารมฺมเณ ปณฺณรสา"ติ เอวํ ปจฺจนีเย จ ลทฺธคณเนสุ
ปจฺจเยสุ โย ปจฺจโย ๒- ปจฺจนียโต ฐิโต, ตสฺส ปจฺจนียโต ลทฺธวาเรสุ เย
อนุโลมโต ฐิตสฺส อนุโลมโต ลทฺธวาเรหิ สทิสา วารา, เตสํ วเสน คณนา
เวทิตพฺพา. ปจฺจนียสฺมิญฺหิ นเหตุปจฺจเย "นเหตุยา ปณฺณรสา"ติ ปณฺณรส
วารา ลทฺธา, อนุโลเม อารมฺมณปจฺจเย "อารมฺมเณ นวา"ติ นว วารา ลทฺธา.
ตตฺถ เย นเหตุยา ปณฺณรส วุตฺตา, เตสุ เย นว วารา อารมฺมเณ วุตฺเตหิ
นวหิ สทิสา, เตสํ วเสน คณนา เวทิตพฺพา. ตตฺถ เย อารมฺมเณ นว
วุตฺตา, เต นเหตุยา วุตฺเตสุ ปณฺณรสสุ "กุสโล กุสลากุสลาพฺยากตานํ, อกุสโล
อกุสลกุสลาพฺยากตานํ, อพฺยากโต อพฺยากตกุสลากุสลานนฺ"ติ อิเมหิ นวหิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ฐิเตสุ      ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๑.

สทิสาว, เต สนฺธาย นเหตุยา อารมฺมเณ นวาติ วุตฺตํ. อธิปติยา ทสาติอาทีสุปิ เอเสว นโย. อารมฺมณาทีนญฺหิ อนุโลมคณนาย เย วารา วุตฺตา, นเหตุปจฺจเยน สทฺธึ สํสนฺทเนปิ เต สพฺเพปิ ๑- ลพฺภนฺตีติ เวทิตพฺพา. "กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส นเหตุปจฺจเยน ปจฺจโย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย, ทานํ ทตฺวา สีลํ สมาทิยิตฺวา อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ปจฺจเวกฺขติ, ปุพฺเพ สุจิณฺณานิ ปจฺจเวกฺขตี"ติ อิมินา ปน ๒- อุปาเยน เตสํ ปาลิทฺธาโร เวทิตพฺโพ. ๓- นเหตุปจฺจยา อธิปติยา ทสาติ เอตฺถ ฐเปตฺวา วีมํสาธิปตึ เสสา- ธิปติวเสน อนุโลมวิภงฺเค อาคตวารา อุทฺธริตพฺพา. เอวเมตฺถ นว ทส สตฺต ตีณิ เตรส เอกนฺติ ฉ คณนปริจฺเฉทา, เตสํ วเสน อูนตรคณเนน สทฺธึ อติเรกคณนสฺสาปิ คณนํ ปริหาเปตฺวา นเหตุมูลกาทีนํ นยานํ ติมูลกาทีสุ สพฺพสํสนฺทเนสุ คณนา เวทิตพฺพา. อิทนฺตาว สาธารณลกฺขณํ. น ปเนตํ สพฺพสํสนฺทเนสุ คจฺฉติ, เยหิ ปน ปจฺจเยหิ สทฺธึ เยสํ ปจฺจยานํ สํสนฺทเน เย วารา วิรุชฺฌนฺติ, เต อปเนตฺวา อวเสสานํ วเสนเปตฺถ คณนา เวทิตพฺพา. นเหตุปจฺจยา นารมฺมณปจฺจยา อธิปติยา สตฺตาติ เอตฺถ หิ กุสโล อกุสลสฺส, อพฺยากโต กุสลสฺส, อพฺยากโต อกุสลสฺสาติ อิเม อารมฺมณาธิปติวเสน ลพฺภมานา ตโย วารา วิรุชฺฌนฺติ. กสฺมา? นารมฺมณปจฺจยาติ วุตฺตตฺตา. ตสฺมา เต อปเนตฺวา สหชาตาธิปตินเยเนเวตฺถ "กุสโล กุสลสฺส, อพฺยากตสฺส, กุสลาพฺยากตสฺส, อกุสโล อกุสลสฺส, อพฺยากตสฺส, อกุสลาพฺยากตสฺส, อพฺยากโต อพฺยากตสฺสา"ติ สตฺต วารา เวทิตพฺพา. เตปิ นเหตุปจฺจยาติ วจนโต ฐเปตฺวา วีมํสาธิปตึ เสสาธิปตีนํ วเสน. เอวํ สพฺพตฺถ อูนตรคณนปจฺจยวเสน จ อวิรุชฺฌมานคณนวเสน จ คณนา เวทิตพฺพา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สพฺเพ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @ ปาลิยา อุทฺธาโร ปาลิทฺธาโรติ โยชนา, ฉ.ม. ปาฬิ อุทฺธริตพฺพา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๒.

เยสุ จ ปจฺจเยสุ ปจฺจนียโต ฐิเตสุ เย อนุโลมโต น ติฏฺฐนฺติ, เตปิ เวทิตพฺพา. เสยฺยถีทํ:- อนนฺตเร ปจฺจนียโต ฐิเต สมนนฺตราเสวนนตฺถิวิคตา อนุโลมโต น ติฏฺฐนฺติ, สหชาเต ปจฺจนียโต ฐิเต เหตุอญฺญมญฺญวิปากฌาน- มคฺคสมฺปยุตฺตา อนุโลมโต น ติฏฺฐนฺติ, นิสฺสเย ปจฺจนียโต ฐิเต วตฺถุปุเรชาโต อนุโลมโต น ติฏฺฐติ. อาหาเร วา อินฺทฺริเย วา ปจฺจนียโต ฐิเต เหตุอญฺญมญฺญวิปากฌานมคฺคสมฺปยุตฺตา อนุโลมโต น ติฏฺฐนฺติ. อารมฺมเณ ปน ปจฺจนียโต ฐิเต อธิปติอุปนิสฺสยา อนุโลมโต น ติฏฺฐนฺติ, อารมฺมณาธิปติ- อารมฺมณูปนิสฺสยา ปน น ลพฺภนฺติ. อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ ยํ ลพฺภติ, ยญฺจ น ลพฺภติ, ตํ ชานิตฺวา ลพฺภมานวเสน วารา อุทฺธริตพฺพา. ตตฺถ สพฺเพสุปิ ติมูลกาทีสุ อนนฺตเร สตฺตาติอาทโย ทุมูลเก ลทฺธวาราเยว. สตฺตมูลกาทีสุ ปน นสหชาตปจฺจยา นิสฺสเย ตีณีติ ปุเรชาตวเสน วตฺถุนิสฺสเย ตีณิ. กมฺเม เทฺว นานากฺขณิกวเสน. ๑- อาหาเร เอกํ กพฬิงฺการาหารวเสน. อินฺทฺริเย เอกํ รูปชีวิตินฺทฺริยวเสน. ๒- กเมน คนฺตฺวา วิปฺปยุตฺเต ตีณีติ กุสลาทีนิ ๓- อพฺยากตนฺตานิ ปจฺฉาชาตวเสน. อตฺถิอวิคเตสุ ปญฺจาติ ตานิ เจว ตีณิ, กุสลาพฺยากตา อพฺยากตสฺส, อกุสลาพฺยากตา อพฺยากตสฺสาติ อิมานิ จ เทฺว ปจฺฉาชาตินฺทฺริยวเสน. ๔- ปจฺฉาชาตปจฺจยสฺส ปจฺจนีกภาวโต ปฏฺฐาย ปน อตฺถิอวิคเตสุ เอกนฺติ อพฺยากโต อพฺยากตสฺส อาหารินฺทฺริยวเสน. นาหาเร คหิเต นอินฺทฺริยปจฺจยาติ น คเหตพฺพา. ๕- ตถา นอินฺทฺริเย คหิเต นาหารปจฺจยาติ. กสฺมา? ทฺวีสุ เอกโต คหิเตสุ คเณตพฺพวารสฺส อภาวโต. ฌานมคฺคาทีสุปิ ปจฺจนีกโต ฐิเตสุ อาหารโต วา อินฺทฺริยโต วา เอกํ อนุโลมํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. นานากฺขณิกวเสเนว สี.,ม. ฉรูปินฺทฺริยวเสน, ฉ. รูปินฺทฺริยวเสน @ ฉ.ม. กุสลาทีนํ ฉ.ม. ปจฺฉาชาตาหารินฺทฺริยวเสนาติ @ สี.,ม. คเหตพฺพํ, ฉ. น คเหตพฺพํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๓.

อกตฺวาว อวสาเน อินฺทฺริเย เอกํ, อตฺถิยา เอกํ, อวิคเต เอกํ, อาหาเร เอกํ, อตฺถิยา เอกํ, อวิคเต เอกนฺติ วุตฺตํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. นเหตุมูลกํ นิฏฺฐิตํ. ---------- [๖๓๖] นารมฺมณมูลกาทีสุ นอญฺญมญฺญมูลเก นอญฺญมญฺญปจฺจยา เหตุยา ตีณีติ กุสลาทีนิ จิตฺตสมุฏฺฐานานํ. อธิปติยา อฏฺฐาติ อธิปติยา วุตฺเตสุ ทสสุ ๑- "กุสโล กุสลสฺส, อกุสโล อกุสลสฺสา"ติ ๑- เทฺว อปเนตฺวา เสสานิ อฏฺฐ. สหชาเต ปญฺจาติ เหตุยา วุตฺเตหิ ตีหิ สทฺธึ "กุสโล จ อพฺยากโต จ อพฺยากตสฺส, อกุสโล อพฺยากโต จ อพฺยากตสฺสา"ติ อิเม เทฺว. นิสฺสเย สตฺตาติ เตหิ ปญฺจหิ สทฺธึ "อพฺยากโต กุสลสฺส, อพฺยากโต อกุสลสฺสา"ติ อิเม เทฺว วตฺถุวเสน. กมฺเม ตีณีติ เหตุยา วุตฺตาเนว. เสสตฺติเกสุปิ เอเสว นโย. อธิปติยา ตีณีติ เหฏฺฐา วุตฺตาเนว. [๖๔๔] นาหารมูลเก อญฺญมญฺเญ ตีณีติ ฐเปตฺวา อาหาเร เสสเจตสิกวเสน เวทิตพฺพานิ. ยถา จ เหฏฺฐา, ตถา อิธาปิ นาหารนอินฺทฺริเยสุ เอเกกเมว คหิตํ, น เทฺว เอกโต. [๖๔๘] นสมฺปยุตฺตปจฺจยา เหตุยา ตีณีติ เหฏฺฐา นอญฺญมญฺเญ วุตฺตาเนว. อธิปติยา อฏฺฐาติ เหฏฺฐา วุตฺตาเนว. นวิปฺปยุตฺตมูลเก กมฺเม ปญฺจาติ กุสลาทิเจตนา สหชาตกุสลาทีนํ, นานากฺขณิกา กุสลากุสลเจตนา วิปากานํ ๒- กมฺมสมุฏฺฐานรูปสฺสาติ เอวํ ปญฺจ. อาหารินฺทฺริเยสุ ตีณิ สหชาตสทิสานิ. ฌานมคฺคาทีสุ ตีณิ เหตุสทิสานิ. @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. กุสโล กุสลาพฺยากตสฺส, อกุสโล อกุสลาพฺยากตสฺสาติ @ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๔.

[๖๕๐] โนอตฺถิมูลเก ยสฺมา เหตุ โนอตฺถิ นาม น โหติ, นิยมโต อตฺถิเยว, ตสฺมา ตํ อคฺคเหตฺวา นารมฺมเณ นวาติ วุตฺตํ. ยถา จ เหตุ, ตถา อญฺเญปิ อตฺถิปจฺจยลกฺขณยุตฺตา เอตฺถ อนุโลมโต น ติฏฺฐนฺติ. กมฺเม เทฺวติ อิทํ ปน นานากฺขณิกกมฺมวเสน วุตฺตํ. ปจฺจนียโต สพฺเพ ลพฺภนฺติ. ยมฺปน อนุโลมโต ลพฺภมานมฺปิ อคฺคเหตฺวา ตโต ปรํ วารา ๑- ปจฺจนียโต คยฺหนฺติ, โส ปจฺฉา โยชนํ ลภติ. เตเนเวตฺถ "โนอตฺถิปจฺจยา นเหตุปจฺจยา ฯเปฯ โนอวิคตปจฺจยา กมฺเม เทฺว"ติ วุตฺตํ. กสฺมา ปเนส สกฏฺฐาเนเยว น คหิโตติ? ยสฺมา อวเสเสสุ สพฺเพสุปิ ปจฺจนียโต ฐิเตสุ เอโกว อนุโลมโต ลพฺภติ. ๒- อิทญฺหิ อิมสฺมึ ปจฺจนียานุโลเม ลกฺขณํ:- โย สพฺเพสุ ปจฺจนียโต ฐิเตสุ เอโกว อนุโลมโต ลพฺภติ, โส ปจฺฉา วุจฺจตีติ. โนอตฺถิปจฺจยา นเหตุปจฺจยา ฯเปฯ โนอวิคตปจฺจยา อุปนิสฺสเย นวาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย. อิทมฺปน ปกตูปนิสฺสยวเสน วุตฺตํ. อิมินา นเยน ๓- สพฺพตฺถ ลพฺภมานาลพฺภมานํ ปุเรวุตฺตํ ปจฺฉาวุตฺตญฺจ เวทิตพฺพนฺติ. ปญฺหาวารสฺส ปจฺจนียานุโลมวณฺณนา นิฏฺฐิตา. นิฏฺฐิตา จ กุสลตฺติกปฏฺฐานสฺส วณฺณนาติ. ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๕๕๐-๕๕๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=12437&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=12437&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=1008              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=14156              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=6888              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=6888              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]