ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                  ๖. ฉฏฺฐนย สมฺปโยควิปฺปโยคปทวณฺณนา
     [๒๒๘] อิทานิ สมฺปโยควิปฺปโยคปทํ ภาเชตุํ รูปกฺขนฺโธติอาทิ อารทฺธํ.
ตตฺถ ยํ ลพฺภติ, ยญฺจ น ลพฺภติ, ตํ สพฺพํ ปุจฺฉาย คหิตํ. วิสฺสชฺชเน
ปน ยํ น ลพฺภติ, ตํ นตฺถีติ ปฏิกฺขิตฺตํ. "จตูหิ สมฺปโยโค. จตูหิ วิปฺปโยโค.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. ทุติยปเญฺห.....เวทิตพฺพา
สภาโค, วิสภาโค"ติ วจนโต หิ จตูหิ อรูปกฺขนฺเธเหว สภาคานํ เอกสนฺตานสฺมึ
เอกกฺขเณ อุปฺปนฺนานํ อรูปกฺขนฺธานํเยว อญฺญมญฺญสมฺโปโยโค ลพฺภติ.
รูปธมฺมานํ ปน รูเปน นิพฺพาเนน วา, นิพฺพานสฺส จ รูเปน สทฺธึ
สมฺปโยโค นาม นตฺถิ. ตถา รูปนิพฺพานานํ อรูปกฺขนฺเธหิ. วิสภาคา หิ
เต เตสํ. ยถา  จ อรูปกฺขนฺธานํ รูปนิพฺพาเนหิ, เอวํ ภินฺนสนฺตาเนหิ
นานากฺขณิเกหิ อรูปธมฺเมหิปิ สทฺธึ นตฺถิเยว. เตปิ หิ เตสํ สนฺตานกฺขณ-
วิสภาคตาย วิสภาคาเยว. อยมฺปน วิสภาคตา สงฺคหฏฺเฐน วิรุชฺฌนโต
สงฺคหนเย นตฺถิ. คณนูปคมตฺตญฺหิ สงฺคหฏฺโฐ. สมฺปโยคนเย ปน อตฺถิ,
เอกุปฺปาทตาทิลกฺขโณ ๑- หิ สมฺปโยคฏฺโฐติ. เอวเมตฺถ ยสฺส เอกธมฺเมนาปิ
สมฺปโยคลกฺขณํ  น ยุชฺชติ, ตสฺส ปุจฺฉาย สงฺคหํ กตฺวาปิ นตฺถีติ ปฏิกฺเขโป
กโต. ยสฺส วิปฺปโยคลกฺขณํ ยุชฺชติ, ตสฺส วิปฺปโยโค ทสฺสิโต. ยานิ ปน
ปทานิ สตฺตสุ วิญฺญาณธาตูสุ เอกายปิ ธาตุยา ๒- อวิปฺปยุตฺเต รูเปน นิพฺพาเนน
วา มิสฺสกธมฺเม ทีเปนฺติ, ตานิ สพฺพถาปิ อิธ น ยุชฺชนฺตีติ น คหิตานิ.
เตสํ อิทมุทฺทานํ:-
          "ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ       ทุกฺขสจฺจญฺจ ชีวิตํ
           สฬายตนํ นามรูปํ         จตฺตาโร จ มหาภวา.
           ชาติ ชรา จ มรณํ        ติเกเสฺวกูนวีสติ
           โคจฺฉเกสุ จ ปญฺญาส      อฏฺฐ จูฬนฺตเร ปทา.
           มหนฺตเร ปณฺณรส         อฏฺฐารส ตโต ปเร
           เตวีสปทสตํ เอตํ         สมฺปโยเค น ลพฺภตี"ติ.
     ธมฺมายตนญฺหิ รูปนิพฺพานมิสฺสกตฺตา ตสฺมึ อปริยาปนฺเนน วิญฺญาเณนาปิ
น สกฺกา สมฺปยุตฺตนฺติ วตฺตุํ. ยสฺมา ปเนตฺถ เวทนาทโย วิญฺญาเณน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม......ลกฺขณํ   ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
สมฺปยุตฺตา, ตสฺมา วิปฺปยุตฺตนฺติปิ น สกฺกา วตฺตุํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย.
เอวํ สพฺพตฺถาปิ เอตานิ น ยุชฺชนฺตีติ อิธ น คหิตานิ, เสสานิ ขนฺธาทีนิ
ยุชฺชนฺตีติ ตานิ คเหตฺวา เอเกกวเสน จ สโมธาเนตฺวา ๑- จ ปญฺหวิสฺสชฺชนํ
กตํ. เตสุ ปเญฺหสุ ปฐเม เอเกนายตเนนาติ มนายตเนน. เกหิจีติ ธมฺมายตน-
ธมฺมธาตุปริยาปนฺเนหิ เวทนาสญฺญาสงฺขาเรหิ.
     [๒๒๙] ทุติเย ตีหีติ ปุจฺฉิตปุจฺฉิตํ ฐเปตฺวา เสเสหิ. เกหิจิ สมฺปยุตฺโตติ
เวทนากฺขนฺโธ สญฺญากฺขนฺธสงฺขารกฺขนฺเธหิ, ๒- อิตเรปิ อตฺตานํ ฐเปตฺวา
อิตเรหิ. เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตติ รูปนิพฺพาเนหิ. เอวํ สพฺพตฺถ รูปสฺส วิปฺปโยเค
ธมฺมายตนธมฺมธาตูสุ อรูปํ, อรูปสฺส วิปฺปโยเค รูปํ ทฏฺฐพฺพํ. ตติยปโญฺห
อุตฺตานตฺโถว.
     [๒๓๑] จตุตฺเถ "กตีหิ ขนฺเธหี"ติอาทึ อวตฺวา สมฺปยุตฺตนฺติ นตฺถีติ
วุตฺตํ, ตมฺปน ขนฺธาทีนํเยว วเสน เวทิตพฺพํ. ปรโตปิ เอวรูเปสุ ปเญฺหสุ
เอเสว นโย. อาทิปญฺหสฺมิญฺหิ สรูปโต ทสฺเสตฺวา ปรโต ปาลิ สงฺขิตฺตา.
อิมินา นเยน สพฺพตฺถ อตฺถโยชนา เวทิตพฺพา. ยตฺถ ปน นาติปากฏา
ภวิสฺสติ, ตตฺถ นํ ปากฏํ กตฺวาว คมิสฺสาม.
     [๒๓๔] โสฬสหิ ธาตูหีติ  จกฺขุวิญฺญาณธาตุ ตาว อตฺตานํ ฐเปตฺวา
ฉหิ วิญฺญาณธาตูหิ ทสหิ จ รูปธาตูหิ. เสสาสุปิ เอเสว นโย.
     [๒๓๕] ตีหิ ขนฺเธหีติ สงฺขารกฺขนฺธํ ฐเปตฺวา เสเสหิ. เอกาย ธาตุยาติ
มโนวิญฺญาณธาตุยา. ๓- สมุทยมคฺคานญฺหิ อญฺญาย ธาตุยา สมฺปโยโค นตฺถิ.
เอเกน ขนฺเธนาติ สงฺขารกฺขนฺเธน. เอเกนายตเนนาติ ธมฺมายตเนน. เอกาย
ธาตุยาติ ธมฺมธาตุยา. เอเตสุ หิ ตํ สจฺจทฺวยํ เกหิจิ สมฺปยุตฺตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สโมธาเนน    ฉ.ม. สญฺญาสงฺขาเรหิ    สี. เอกาย วิญฺญาณธาตุยา
      [๒๓๘] สุขินฺทฺริยาทิปเญฺห ตีหีติ สญฺญาสงฺขารวิญฺญาเณหิ. เอกาย
ธาตุยาติ กายวิญฺญาณธาตุยา มโนวิญฺญาณธาตุยา จ. ฉหิ ธาตูหีติ
กายวิญฺญาณธาตุวชฺชาหิ.
     [๒๔๕] รูปภวปเญฺห สพฺเพสมฺปิ อรูปกฺขนฺธานํ อรูปายตนานญฺจ
อตฺถิตาย น เกหิจีติ วุตฺตํ. อรูปภวปเญฺห ๑- ฆานชิวฺหากายวิญฺญาณธาตูนํ
ปน นตฺถิตาย ตีหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโตติ วุตฺตํ.
     [๒๕๖] อธิโมกฺขปเญฺห ทฺวีหิ ธาตูหีติ มโนธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิ.
ปณฺณรสหีติ เสสาหิ ทสหิ รูปธาตูหิ ปญฺจหิ จ จกฺขุวิญฺญาณาทีหิ.
     [๒๕๗] กุสลปเญฺห กุสเลหิ จตุนฺนมฺปิ ขนฺธานํ คหิตตฺตา สมฺปโยโค
ปฏิกฺขิตฺโต.
     [๒๕๘] เวทนาตฺติกปเญฺห เอเกน ขนฺเธนาติ เวทนากฺขนฺเธเนว.
ปณฺณรสหีติ จกฺขุโสตฆานชิวฺหาวิญฺญาณธาตุมโนธาตูหิ เจว รูปธาตูหิ จ.
เอกาทสหีติ กายวิญฺญาณธาตุยา สทฺธึ รูปธาตูหิ.
     [๒๖๒] เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมปเญฺห ปญฺจหีติ จกฺขุวิญฺญาณาทีหิ.
อนุปาทินฺนุปาทานิยปเญฺห ฉหีติ มโนวิญฺญาณธาตุวชฺชาหิ. สวิตกฺกสวิจารปเญฺห
ปณฺณรสหีติ ปญฺจหิ วิญฺญาเณหิ สทฺธึ รูปธาตูหิ. อวิตกฺกวิจารมตฺตปเญฺห
เอเกน ขนฺเธนาติอาทิ สงฺขารกฺขนฺธวเสน เวทิตพฺพํ. ทุติยชฺฌานวิจารญฺหิ ฐเปตฺวา
เสสา อวิตกฺกวิจารมตฺตา นาม. ปีตึ ฐเปตฺวา เสสา ปีติสหคตา. ตตฺถ วิจาโร
วิจาเรน ปีติ จ ปีติยา น สมฺปยุตฺตาติ สงฺขารกฺขนฺธธมฺมายตนธมฺมธาตูสุ
เกหิจิ สมฺปยุตฺตา นาม. โสฬสหีติ ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตุวชฺชาเหว.
อวิตกฺกอวิจารปเญฺห เอกาย ธาตุยาติ มโนธาตุยา. สุขสหคตา อุเปกฺขาสหคตา
จ เวทนาตฺติเก วุตฺตาว. ทสฺสเนนปหาตพฺพาทโย กุสลสทิสาว.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
     [๒๗๑] ปริตฺตารมฺมณํ วิปากธมฺมสทิสํ. เอกาย ธาตุยาติ ธมฺมธาตุยา.
เกหิจีติ เย ตตฺถ ปริตฺตารมฺมณา น โหนฺติ, เตหิ. ธมฺมธาตุ ปน
ปริตฺตารมฺมณานํ ฉนฺนํ จิตฺตุปฺปาทานํ วเสน จตูหิ ขนฺเธหิ  สงฺคหิตตฺตา
ปฐมปฏิกฺเขปเมว ภชติ. มหคฺคตารมฺมณาทโยปิ กุสลสทิสาว.
     [๒๗๓] อนุปฺปนฺเนสุ ปญฺจหิ ธาตูหีติ จกฺขุวิญฺญาณาทีหิ. ตานิ หิ
เอกนฺเตน อุปฺปาทิธมฺมภูตาเนว, อุปฺปนฺนโกฏฺฐาสมฺปิ ปน ภชนฺติ. ปจฺจุปฺปนฺนา-
รมฺมณาทโย ปริตฺตารมฺมณสทิสาว. เหตุอาทโย สมุทยสทิสาว. สเหตุกา เจว
น จ เหตูปิ ปีติสหคตสทิสาว. ตถา ปรามาสสมฺปยุตฺตา. อนุปาทินฺนา อนุปฺปนฺน-
สทิสาว. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                   สมฺปโยควิปฺปโยคปทวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๗-๒๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=360&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=360&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=224              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=960              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=1048              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=1048              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]