ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                           ๒. ปริหานิกถา
                       ๑. วาทยุตฺติปริหานิวณฺณนา
     [๒๓๙] อิทานิ ปริหานิกถา นาม ๑- โหติ. ปริหานิธมฺโม อปริหานิธมฺโม,
เทฺวเม ภิกฺขเว ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺติ, ๒- ปญฺจิเม ภิกฺขเว
ธมฺมา สมยวิมุตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ๓- เอวมาทีนิ หิ สุตฺตานิ
นิสฺสาย สมิติยา วชฺชิปุตฺตกา สพฺพตฺถิวาทิโน เอกจฺเจ จ มหาสํฆิกา อรหโตปิ
ปริหานึ อิจฺฉนฺติ, ตสฺมา เต วา โหนฺตุ อญฺเญเยว วา, เยสํ อยํ ลทฺธิ,
เตสํ ลทฺธิภินฺทนตฺถํ ปริหายติ อรหา อรหตฺตาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตตฺถ ๔-
ปริหายตีติ เทฺว ปริหานิโย ปตฺตปริหานิ จ อปฺปตฺตปริหานิ จ. ตตฺถ
"ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามายิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายี"ติ ๕-
อยํ ปตฺตปริหานิ นาม. "มา โว สามญฺญตฺถิกานํ สตํ สามญฺญตฺโถ ปริหายี"ติ ๖-
อยํ อปฺปตฺตปริหานิ. ตาสุ อิธ ปตฺตปริหานิ อธิปฺเปตา. ตญฺหิ สนฺธาย
อามนฺตาติ ปฏิญฺญา ปรวาทิสฺส. สกสมเย ปน อิมํ ปตฺตปริหานึ นาม
โลกิยสมาปตฺติยาว อิจฺฉนฺติ, น อรหตฺตาทีหิ สามญฺญผเลหิ. ปรสมเยปิ นํ
สพฺพสามญฺญผเลสุ สพฺพภเวสุ สพฺพกาเลสุ สพฺเพสญฺจ ปุคฺคลานํ น อิจฺฉนฺติ,
ตํ ปน เตสํ ลทฺธิมตฺตเมวาติ สพฺพํ ลทฺธิชาลํ ภินฺทิตุํ ปุน สพฺพตฺถาติอาทินา
นเยน เทสนา วฑฺฒิตา.
     ตตฺถ ยสฺมา ปรวาที กมฺเมน ๗- ปริหายิตฺวา โสตาปตฺติผเล ฐิตสฺส
อรหโต ปริหานึ น อิจฺฉติ, อุปริ ผเลสุ ฐิตสฺเสว อิจฺฉติ. ยสฺมา จ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. นาม-สทฺโท น ทิสฺสติ         องฺ. ทุก. ๒๐/๑๘๕/๙๒
@ องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๑๔๙/๑๙๓ (สฺยา)    ฉ.ม. ตตฺร
@ สํ.ส. ๑๕/๑๕๙/๑๔๕              ม.มู. ๑๒/๔๑๗/๓๗๒       ฉ.ม. กเมน
รูปารูปภเวสุ ฐิตสฺส น อิจฺฉติ, กมฺมารามตาทีนํ ปน ปริหานิยธมฺมานํ
ภาวโต กามภเว ฐิตสฺเสว อิจฺฉติ, ตสฺมา "สพฺพตฺถา"ติ ปุฏฺโฐ ปฏิกฺขิปติ.
ปุน ทฬฺหํ กตฺวา ปุฏฺโฐ กามภวํ สนฺธาย ปฏิชานาติ. สพฺพสฺมิมฺปิ หิ กามภเว
ปริหานิกรา กามคุณา อตฺถิ, ตสฺมา ตตฺถ ปริหายตีติ ตสฺส ลทฺธิ.
     ตติยปุจฺฉาย ปริหานีติ ปริหานิกเร ธมฺเม ปุจฺฉติ. ตตฺถ ยสฺมา ปริหานิ
นาม กมฺมารามตาทิธมฺมา, วิเสสโต วา กามราคพฺยาปาทาเอว, เต จ รูปารูปภเว
นตฺถิ, ตสฺมา "น เหวนฺ"ติ ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺส.
     สพฺพทาติ กาลปุจฺฉา. ตตฺถ ปฐมปเญฺห โยนิโสมนสิการกาเล อปริหายนโต
ปฏิกฺขิปติ. ทุติเย อโยนิโสมนสิกโรโต รตฺติภาเค วา ทิวสภาเค วา สพฺพทา
ปริหายนโต ปฏิชานาติ. ตติเย ปริหานิกรธมฺมสมาโยเค สติ มุหุตฺตเมว ปริหานิ
นาม โหติ, ตโต ปุพฺเพ อปริหีนสฺส ปจฺฉา ปริหีนสฺส จ ปริหานิ นาม
นตฺถีติ ปฏิกฺขิปติ.
     สพฺเพว อรหนฺโตติ ปญฺหานํ ปฐมสฺมึ ติกฺขินฺทฺริเย สนฺธาย ปฏิชานาติ. ๑-
ทุติยสฺมึ มุทินฺทฺริเย สนฺธาย ปฏิชานาติ. ตติยสฺมิมฺปิ ติกฺขินฺทฺริยาว
อธิปฺเปตา. เตสญฺหิ สพฺเพสมฺปิ ปริหานิ น โหตีติ ตสฺส ลทฺธิ.
     เสฏฺฐิอุทาหรเณ ปฐมปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, ทุติยา สกวาทิสฺส. ตตฺรายมธิปฺปาโย:-
ยํ มํ ตุเมฺห ปุจฺฉถ "อรหา อรหตฺตา ปริหายนฺโต จตูหิ ผเลหิ
ปริหายตี"ติ, ตตฺร โว ปฏิปุจฺฉามิ "จตูหิ สตสหสฺเสหิ เสฏฺฐี เสฏฺฐิตฺตํ
กาเรนฺโต ๒- สตสหสฺเสหิ ปริหีโน ๓- เสฏฺฐี เสฏฺฐิตฺตา ปริหีโน โหตี"ติ. ตโต
สกวาทินา เอกเทเสน ปริหานึ สนฺธาย "อามนฺตา"ติ วุตฺเต สพฺพสาปเตยฺยา
ปริหีโน โหตีติ ปุจฺฉติ. ตถา อปริหีนตฺตา สกวาที น เหวนฺติ วตฺวา อถ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปฏิกฺขิปติ    ฉ.ม. กโรนฺโต   ฉ.ม. ปริหีเน
นํ "เอวเมว อรหาปิ ปริหายติ จ, น จ จตูหิ ผเลหี"ติ อุปฺปนฺนลทฺธิกํ
ทุติยํ ภพฺพปญฺหํ ปุจฺฉติ. ปรวาที เสฏฺฐิโน อภพฺพตาย นิยมํ อปสฺสนฺโต
ปฏิชานิตฺวา อรหโต จตูหิ ผเลหิ ปริหานิภพฺพตํ ปุฏฺโฐ "นิยโต
สมฺโพธิปรายโน"ติ ๑- วจนสฺส อโยนิโส อตฺถํ คเหตฺวา ลทฺธิยํ ฐิโต
โสตาปตฺติผลโต ปริหายิตุํ อภพฺพตํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ, ตํ ปนสฺส ลทฺธิมตฺตเมวาติ.
                 เอตฺตาวตา วาทยุตฺติ นาม นิฏฺฐิตา โหติ.
                           -----------
                    ๒. อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิวณฺณนา
     [๒๔๐] อิทานิ อริยปุคฺคลสํสนฺทนา อารทฺธา. ตตฺถ ยสฺมา เกจิ อรหโตว
ปริหานึ อิจฺฉนฺติ, เกจิ อนาคามิโนปิ, เกจิ สกทาคามิโนปิ. ๒- โสตาปนฺนสฺส ปน
สพฺเพปิ น อิจฺฉนฺติเยว. เย อรหตฺตา ปริหายิตฺวา อนาคามิสกทาคามิภูมิภาเว ๓-
ฐิตา, เตสํ ปริหานึ อิจฺฉนฺติ, น อิตเรสํ อนาคามิสกทาคามีนํ. โสตาปนฺนสฺส
ปน เตปิ สพฺพทาปิ ๔- น อิจฺฉนฺติเยว, ตสฺมา เปยฺยาลมุเขน ปุจฺฉา กตา. ตตฺถ
เตสํ ลทฺธิวเสน ปฏิญฺญา จ ปฏิกฺเขโป จ เวทิตพฺพา. "ปริหายติ อนาคามี
อนาคามิผลา"ติ หิ ปญฺหสฺมึ เย อนาคามิโน ปริหานึ น อิจฺฉนฺติ, เตสํ วเสน
ปฏิกฺเขโป. เย ปกติอนาคามิโน วา อรหตฺตา ปริหายิตฺวา ฐิตอนาคามิโน วา
ปริหานึ อิจฺฉนฺติ, เตสํ วเสน ปฏิญฺญาติ อิทเมตฺถ นยมุขํ. ตสฺสานุสาเรน
สพฺพเปยฺยาลา อตฺถโต เวทิตพฺพา.
     [๒๔๑] ยํ ปเนตฺถ "โสตาปตฺติผลสฺส อนนฺตรา อรหตฺตํเยว สจฺฉิกโรตี"ติ
วุตฺตํ, ตํ ปริหีนสฺส ปุน วายมโต อรหตฺตุปฺปตฺตึ ๕- สนฺธาย วุตฺตํ. อิตโร ตํ ๖-
โสตาปตฺติผลานนฺตรํ อรหตฺตสฺส อภาวา ปฏิกฺขิปติ.
@เชิงอรรถ:  องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๘๘/๑๐๐   ฉ.ม. สกทาคามิสฺสปิ    ฉ.ม. อนาคามิสกทาคามิภาเว
@ ฉ.ม. สพฺพถาปิ          ฉ.ม. อรหตฺตปฺปตฺตึ     ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
     [๒๔๒] ตโต ปรํ "ปริหานิ นาเมสา กิเลสปฺปหานสฺส วา มนฺทตาย
ภเวยฺย, มคฺคภาวนาทีนํ วา อนธิคมตาย ๑- สจฺจานํ วา อทสฺสเนนา"ติ เอวมาทีนํ
วเสน อนุยุญฺชิตุํ กสฺส พหุตรา กิเลสา ปหีนาติอาทิ วุตฺตํ. ตํ สพฺพํ
อุตฺตานาธิปฺปายเมว สุตฺตานํ ปนตฺโถ อาคมฏฺฐกถาสุ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ.
     [๒๖๒] สมยวิมุตฺโต อรหา อรหตฺตา ปริหายตีติ เอตฺถ มุทินฺทฺริโย
สมยวิมุตฺโต, ติกฺขินฺทฺริโย อสมยวิมุตฺโตติ เตสํ ลทฺธิ. สกสมเย ปน  อวสิปฺปตฺโต
ฌานลาภี สมยวิมุตฺโต, วสิปฺปตฺโต ฌานลาภี เจว สพฺเพ จ อริยปุคฺคลา อริเย
วิโมกฺเข อสมยวิมุตฺตาติ สนฺนิฏฺฐานํ. โส ปน ตํ อตฺตโน ลทฺธึ คเหตฺวา
"สมยวิมุตฺโต ปริหายติ, อิตโร น ปริหายตี"ติ อาห. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. ๒-
                  อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------
                      ๓. สุตฺตสาธนปริหานิวณฺณนา
     [๒๖๕] อิทานิ สุตฺตสาธนา ๓- โหติ. ตตฺถ อุจฺจาวจาติ อุตฺตมหีนเภทโต
อุจฺจา จ อวจา จ. ปฏิปาทาติ ปฏิปทา. สมเณน ปกาสิตาติ พุทฺธสมเณน โชติตา.
สุขาปฏิปทา หิ ขิปฺปาภิญฺญา อุจฺจา, ทุกฺขาปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา อวจา. อิตรา
เทฺว เอเกนงฺเคน อุจฺจา, เอเกน อวจา. ปฐมํ วุตฺตาเอว วา อุจฺจา, อิตรา
ติสฺโสปิ อวจา. ตาย เจตาย อุจฺจาวจาย ปฏิปทาย น ปารํ ทิคุณํ ยนฺติ, เอเกน
มคฺเคน ทฺวิกฺขตฺตุํ นิพฺพานํ  น คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ. กสฺมา? เยน มคฺเคน เย
กิเลสา ปหีนา, เตน เตสํ ปุน อปฺปหาตพฺพโต. เอเตน ปริหานิธมฺมาภาวํ ทีเปติ.
นยิทํ เอกคุณํ มุตนฺติ ตญฺจ อิทํ ปารํ เอกวารํเยว ผุสนารหมฺปิ ๔- น โหติ. กสฺมา?
เอเกน มคฺเคน สพฺพกิเลสานํ อปฺปหานโต. เอเตน เอกมคฺเคเนว อรหตฺตาภาวํ
ทีเปติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อนธิมตฺตตาย            ฉ.ม. อิติ-สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ก. สุตฺตโสธนา               ฉ.ม. ผุสนารหํ
     อตฺถิ ฉินฺนสฺส เฉทิยนฺติ ฉินฺนสฺส กิเลสวฏฺฏสฺส ปุน ฉินฺทิตพฺพํ กิญฺจิ
อตฺถีติ ปุจฺฉติ. อิตโร ติกฺขินฺทฺริยํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุน ปุฏฺโฐ
มุทินฺทฺริยํ สนฺธาย ปฏิชานาติ. สกวาที สุตฺตํ อาหริตฺวา นตฺถิภาวํ ทสฺเสติ.
ตตฺถ โอฆปาโสติ กิเลโสโฆ เจว กิเลสปาโส จ.
     [๒๖๖] กตสฺส ปฏิจโยติ ภาวิตมคฺคสฺส ปุน ภาวนา. อิธาปิ ปฏิกฺเขป-
ปฏิชานนานิ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพานิ.
     [๒๖๗] ปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ปรวาทินา อาภตสุตฺเต ปญฺจ ธมฺมา
อปฺปตฺตปริหานาย เจว โลกิยสมาปตฺติปริหานาย จ สํวตฺตนฺติ. น ๑- โส ปน
ปตฺตสฺส อรหตฺตผลสฺส ปริหานาย สลฺลกฺเขติ. เตเนว นํ ๒- อตฺถิ อรหโต
กมฺมารามตาติ อาห. อิตโรปิ อสมยวิมุตฺตํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปิตฺวา อิตรํ สนฺธาย
ปฏิชานาติ. กามราควเสน วา ปวตฺตมานํ ตํ ๓- ปฏิกฺขิปิตฺวา อิตรถา ปวตฺตมานํ
ปฏิชานาติ. ราคาทีนํ ปน อตฺถิตํ ปุฏฺโฐ ปฏิชานิตุํ น สกฺโกติ.
     [๒๖๘] กึ ปริยุฏฺฐิโตติ เกน ปริยุฏฺฐิโต อนุพทฺโธ อชฺโฌตฺถริโต ๔- วา
หุตฺวาติ อตฺโถ. อนุสยปุจฺฉายปิ ติกฺขินฺทฺริยมุทินฺทฺริยวเสเนว ปฏิกฺเขป-
ปฏิชานนานิ เวทิตพฺพานิ. กลฺยาณานุสโยติ วจนมตฺตสามญฺเญน วา ปฏิชานาติ. ราโค
อุปจยํ คจฺฉตีติ ภาวนาย ปหีนํ สนฺธายาห. ปรโต โทสโมเหสุปิ เอเสว นโย.
สกฺกายทิฏฺฐาทีนํ ปน ทสฺสเนน ปหีนตฺตา อุปจยํ น คจฺฉติ. ๕- เสสํ สพฺพตฺถ
อุตฺตานเมวาติ.
                    สุตฺตสาธนปริหานิวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ปริหานิกถา นิฏฺฐิตา.
                           -----------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ    ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@ ม. ปวตฺตมานตํ   ฉ.ม. อชฺโฌตฺถโต    ฉ.ม. น อิจฺฉติ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๖๑-๑๖๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=3600&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=3600&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=191              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=2206              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=1708              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=1708              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_37

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]