อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๔. ทานกถาวณฺณนา
     [๔๗๘] อิทานิ ทานกถา นาม โหติ. ตตฺถ ทานํ นาม ติวิธํ จาคเจตนาปิ
วิรติปิ เทยฺยธมฺโมปิ. "สทฺธา หิริยํ กุสลญฺจ ทานนฺ"ติ ๑- อาคตฏฺฐาเน จาคเจตนา
ทานํ. "อภยํ เทตี"ติ ๒- อาคตฏฺฐาเน วิรติ. "ทานํ เทติ อนฺนํ ปานนฺ"ติ
อาคตฏฺฐาเน เทยฺยธมฺโม. ตตฺถ จาคเจตนา "เทติ วา เทยฺยธมฺมํ, เทนฺติ วา
เอตาย เทยฺยธมฺมนฺ"ติ ทานํ. วิรติ อวขณฺฑนฏฺเฐน ลวนฏฺเฐน วา ทานํ. สา หิ
อุปฺปชฺชมานา ภยเภรวาทิสงฺขาตํ ทุสฺสีลฺยเจตนํ ทาติ ขณฺเฑติ ลุนาติ วาติ ทานํ.
เทยฺยธมฺโม ทิยฺยตีติ ทานํ. เอวเมตํ ติวิธมฺปิ อตฺถโต เจตสิโก เจว ธมฺโม
เทยฺยธมฺโม จาติ ทุวิธํ โหติ. ตตฺถ เยสํ "เจตสิโกว ธมฺโม ทานํ, น เทยฺยธมฺโม"ติ
ลทฺธิ เสยฺยถาปิ ราชคิริกสิทฺธตฺถิกานํ, เต สนฺธาย เจตสิโกติ ปุจฺฉา
สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺส. อถ นํ เทยฺยธมฺมวเสน โจเทตุํ ลพฺภาติ ปุจฺฉา
@เชิงอรรถ: ๑ องฺ. อฏฺฐก. ๒๓/๑๒๒/๒๔๐ (สฺยา)  ๒ องฺ. อฏฺฐก. ๒๓/๑๒๙/๒๕๐ (สฺยา)
สกวาทิสฺส, อนฺนาทีนิ วิย โส น สกฺกา ทาตุนฺติ ปฏิกฺเขโป อิตรสฺส. ปุน
ทฬฺหํ กตฺวา ปุฏฺเฐ "อภยํ เทตี"ติ สุตฺตวเสน ปฏิญฺญา ตสฺเสว. ผสฺสปญฺหาทีสุ
ปน ผสฺสํ ๑- เทตีติอาทิโวหารํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปเตว.
     [๔๗๙] อนิฏฺฐผลนฺติอาทิ อเจตสิกสฺส ธมฺมสฺส ทานภาวทีปนตฺถํ วุตฺตํ.
น หิ อเจตสิโก อนฺนาทิธมฺโม อายตึ วิปากํ เทติ, อิฏฺฐผลภาวนิยามตฺถํ ปเนตํ
วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. อยมฺปิ เหตฺถ อธิปฺปาโย:- ยทิ อเจตสิโก อนฺนาทิธมฺโม
ทานํ ภเวยฺย, หิตจิตฺเตน อนิฏฺฐํ อกนฺตํ เภสชฺชํ เทนฺตสฺส นิมฺพพีชาทีหิ วิย
นิมฺพาทโย อนิฏฺฐเมว ผลํ นิพฺพตฺเตยฺย. ยสฺมา ปเนตฺถ หิตผรณจาคเจตนา
ทานํ, ตสฺมา อนิฏฺเฐปิ เทยฺยธมฺเม ทานํ อิฏฺฐผลเมว โหตีติ.
     เอวํ ปรวาทินา เจตสิกธมฺมสฺส ทานภาเว ปติฏฺฐาปิเต สกวาที อิตเรน
ปริยาเยน เทยฺยธมฺมสฺส ทานภาวํ สาเธตุํ ทานํ อิฏฺฐผลํ วุตฺตํ ภควตาติอาทิมาห.
ปรวาที ปน จีวราทีนํ อิฏฺฐวิปากตํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติ. สุตฺตสาธนํ
ปรวาทีวาเทปิ ยุชฺชติ สกวาทีวาเทปิ, น ปน เอเกนตฺเถน. เทยฺยธมฺโม
อิฏฺฐผโลติ อิฏฺฐผลภาวมตฺตเมว ปฏิกฺขิตฺตํ. ตสฺมา เตน หิ น วตฺตพฺพนฺติ เอตฺถ
อิฏฺฐผลภาเวเนว น วตฺตพฺพตา ยุชฺชติ, ทาตพฺพฏฺเฐน ปน เทยฺยธมฺโม ทานเมว.
ทฺวินฺนญฺหิ ทานานํ สงฺกรภาวโมจนตฺถเมว อยํ กถาติ.
                     ทานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๒๒๓-๒๒๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=5019&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=5019&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=1139
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=11126
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=7357
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=7357
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_37