ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 16 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.3)

                          2. Sihasuttavannana
     [12] Dutiye abhinnatati nata pannata pakata. Santhagareti
mahajanassa vissamanatthaya 2- kate agare. Sa kira santhagarasala nagaramajjhe
ahosi, catusu dvaresu 3- thitanam pannayati, catuhi disahi agata manussa pathamam
@Footnote: 1 cha.Ma. suparisuddhati  2 Si. mahajanassa santhambhanagare vissamanatthaya  3 cha.Ma. catusu
@thanesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Tattha vissamitva paccha attano attano phasukatthanam gacchanti. Rajakulanam rajjakiccasantharanattham katam agarantipi vadantiyeva. Tattha hi nisiditva licchavirajano rajjakiccam santharanti karonti vicarenti. Sannisinnati tesam nisidanatthanneva pannattesu maharahapaccattharanesu 1- samussitasetacchattesu asanesu sannisinna. Anekapariyayena buddhassa vannam bhasantiti rajakulakiccanceva lokatthacariyanca vicaretva anekehi karanehi buddhassa vannam bhasanti kathenti dipenti. Pandita hi te rajano saddha pasanna sotapannapi sakadagaminopi anagaminopi ariyasavaka, te sabbepi lokiyajatam chinditva buddhadinam tinnam ratananam vannam bhasanti. Tattha tividho buddhavanno nama cariyavanno sariravanno gunavannoti. Tatrime rajano cariyavannam arabhimsu:- "dukkaram vata katam sammasambuddhena kappasatasahassadhikani cattari asankhyeyyani dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyoti samatimsa paramiyo purentena, natatthacariyam lokatthacariyam buddhacariyam 2- matthakam papetva panca mahapariccage pariccajantenapi"ti addhacchatthehi 4- jatakasatehi buddhavannam kathenta tusitabhavanam papetva thapayimsu. Dhammassa vannam bhasanta pana "tena bhagavata dhammo desito, nikayato panca nikaya, pitakato tini pitakani, angato nava angani, khandhato caturasitidhammakkhandha- sahassani"ti kotthasavasena dhammagunam kathayimsu. Samghassa vannam bhasanta satthu dhammadesanam sutva "patiladdhasaddha kulaputta bhogakkhandhanceva natiparivattanca pahaya setacchattam uparajjam senapatisetthibhandagarikatthanantaradini aganetva nikkhamma satthu varasasane pabbajanti. Setacchattam pahaya pabbajitanam bhaddiyarajamahakappinapukkusatiadinam @Footnote: 1 cha.Ma. maharahavarapaccattharanesu 2 Si. buddhicariyam @3 cha.Ma. pariccajantenati 4 cha.Ma. addhacchakkehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Rajapabbajitanamyeva buddhakale asitisahassani ahesum. Anekakotidhanam 1- pahaya pabbajitanam pana yasakulaputtasonasetthiputtaratthapalakulaputtadinam paricchedo natthi. Evarupa ca evarupa ca kulaputta satthu sasane pabbajanti"ti pabbajjasankhepavasena samghagune kathayimsu. Siho senapatiti evamnamako senaya adhipati. Vesaliyam hi satta sahassani satta satani satta ca rajano, te sabbepi sannipatitva sabbesam manam gahetva "rattham vicaretum samattham ekam vicinatha"ti vicinanta 2- siharajakumaram disva "ayam sakkhissati"ti sannitthanam katva tassa rattamanivannam kambalapariyonaddham senapaticchattam adamsu. Tam sandhaya vuttam "siho senapati"ti niganthasavakoti niganthassa nataputtassa paccayadayako upatthako. Jambudipatalasmim hi tayo jana niganthanam aggupatthaka:- nalandayam upali gahapati, kapilapure vappo sakko, vesaliyam ayam siho senapatiti. Nisinno hotiti sesarajunam parisaya antantena 3- asanani pannapayimsu, sihassa pana majjhe thaneti tasmim pannatte maharahe rajasane nisinno hoti. Nissamsayanti nibbicikiccham addha ekamsena, na hete yassa va tassa va appesakkhassa evam anekasatehi karanehi vannam bhasanti. Yena nigantho nataputto tenupasankamiti nigantho kira nataputto "sacayam siho kassacideva samanassa gotamassa vannam kathentassa sutva samanam gotamam dassanaya upasankamissati, mayham parihani bhavissati"ti cintetva pathamataramyeva siham senapatim etadavoca "senapati imasmim loke `aham buddho aham buddho'ti bahu vicaranti. Sace tvam kassaci dassanaya upasankamitukamo ahosi, mam puccheyyasi. Aham te yuttatthanam pesessami, ayuttatthanato nivaressami"ti. So tam katham anussaritva "sace mam pesessati, gamissami. No ce, na gamissami"ti cintetva yena nigantho nataputto tenupasankami. @Footnote: 1 cha.Ma. anekakotisatam dhanam 2 Ma. vicarethati vicaranta 3 cha.Ma. antarantare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Athassa vacanam sutva nigantho mahapabbatena viya balavasokena otthato "yattha danissaham gamanam na icchami tattheva gantukamo jato, hatohamasmi"ti anattamano hutva "patibahanupayamassa karissami"ti cintetva kim pana tvanti- adimaha. Evam vadanto vicarantam gonam dandena paharanto viya jalamanam padipam nibbapento viya bhattabharitam pattam nikujjhanto viya ca sihassa uppannapitim vinasesi. Gamiyabhisankharoti hatthiyanadinam yojapanagandhamaladiggahanavasena pavatto samyogo. 1- So patippassambhiti so vupasanto. Dutiyampi khoti dutiyavarasmimpi. Imasmimpi 2- vare buddhassa vannam bhasanta tusitabhavanato patthaya yava mahabodhipallanka dasabalassa hettha padatalehi upari kesaggehi paricchinditva dvattimsamahapurisalakkhanaasitianubyanjanabyamappabhavasena sariravannam kathayimsu. Dhammassa vannam bhasanta "ekapadepi ekabyanjanepi avakhalitam nama natthi"ti sukathitavaseneva dhammagunam kathayimsu. Samghassa vannam bhasanta "evarupam yasasirivibhavam pahaya satthu sasane pabbajita na kosajjapakatika honti, terasasu pana dhutangagunesu paripurakarino hutva sattasu anupassanasu kammam karonti, atthatimsaarammanavibhattiyo valanjenti"ti patipadavasena samghagune kathayimsu. Tatiyavare pana buddhassa vannam bhasamana "itipi so bhagava"ti suttantapariyayeneva buddhagune kathayimsu, "svakkhato bhagavata dhammo"tiadina suttantapariyayeneva dhammagune, "supatipanno bhagavato savakasamgho"tiadina suttanta- pariyayeneva samghagune ca kathayimsu. Tato siho cintesi "imesanca licchaviraja- kumaranam tatiyadivasato patthaya buddhadhammasamghagune kathentanam mukham nappahoti, addha anomagunena samannagato so bhagava, imam dani uppannapitim avijahitvava aham ajja sammasambuddham passissami"ti. Athassa "kim hi me @Footnote: 1 cha.Ma. payogo 2 cha.Ma. imasminca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

Karissanti nigantha"ti vitakko udapadi. Tattha kim hi me karissantiti kim nama mayham nigantha karissanti. Apalokita va anapalokita vati apucchita va anapucchita va. Na hi me te apucchita yanavahanasampattim, na ca issariyavisesam dassanti, napi panapucchita harissanti, aphalam etesam apucchanti adhippayo. Vesaliya niyyasiti yatha hi gimhakale deve vutthe udakam sandamanam nadim otaritva thokameva gantva titthati nappavattati, evam sihassa pathamadivase "dasabalam passissami"ti uppannaya pitiya niganthena patibahitakalo. Yatha pana 1- dutiyadivase deve vutthe udakam sandamanam nadim otaritva thokam gantva valikapunjam paharitva appavattam hoti, evam sihassa dutiyadivase "dasabalam passissami"ti uppannaya pitiya niganthena patibahitakalo. Yatha tatiyadivase deve vutthe udakam sandamanam nadim otaritva puranapannasukkhadandakatthakacavaradini parikaddhantam valikapunjam bhinditva samuddaninnameva hoti, evam siho tatiyadivase tinnam vatthunam gunakatham sutva uppanne pitipamojje "aphala nigantha nipphala nigantha, kim me ime karissanti, gamissamaham satthu santikan"ti manam abhiniharitva velaliya niyyasi. Niyyanto ca "cirassaham dasabalassa santikam gantukamo jato, na kho pana me yuttam annatakavesena gantun"ti "ye keci dasabalassa santikam gantukama, sabbe nikkhamantu"ti ghosanam karetva pancarathasatani yojapetva uttamarathe thito tehi ceva pancahi rathasatehi mahatiya ca parisaya parivuto gandhapupphacunnavasadini gahapetva niyyasi. Diva divassati divasassa diva, majjhantike atikkantamatte. Yena bhagava tenupasankamiti aramam pavisanto duratova asitianubyanjana- byamappabhadvattimsamahapurisalakkhanani chabbannaghanabuddharasmiyo ca disva @Footnote: 1 cha.Ma. yathapi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

"evarupam nama purisam evam asanne vasantam ettakam kalam nadassam, vancito vatamhi, alabha vata me"ti cintetva mahanidhim disva daliddapuriso viya sanjatapitipamojjo yena bhagava tenupasankami. [1]- Paramena assasenati catumaggacatuphalasankhatena uttamena assasena. 2- Assasaya dhammam desemiti assasanatthaya upatthambhanatthaya 3- dhammam desemi. Iti bhagava atthahangehi sihassa senapatissa dhammam desesi. Anuviccakaranti anuviditva cintetva tulayitva kattabbam karohiti vuttam hoti. Sadhu hotiti sundaro hoti. Tumhadisasminhi mam disva mam saranam gacchante nigantham disva nigantham saranam gacchante "kim ayam siho ditthaditthameva saranam gacchati"ti garaha uppajjati, tasma anuviccakaro tumhadisanam sadhuti dasseti. Patakam parihareyyunti te kira evarupam savakam labhitva "asuko nama raja va rajamahamatto va setthi va amhakam saranam gato savako jato"ti patakam ukkhipitva nagare ghosenta ahindanti. Kasma? evam no mahantabhavo avibhavissatiti ca, sace panassa "kimaham etesam saranam gato"ti vippatisaro uppajjeyya, tam siho 4- "etesam me saranagatabhavam bahu jananti, dukkham idani patinivattitun"ti vinodetva na patikkamissatiti. 5- Tenaha "patakam parihareyyun"ti opanabhutanti. Patiyattaudapano viya thitam. Kulanti tava nivesanam. Databbam @Footnote: 1 Si., cha.Ma. dhammassa canudhammam byakarontiti bhota gotamena vuttakaranassa anukaranam @kathenti. karanavacano hettha dhammasaddo "hetumhi nanam dhammapatisambhida"tiadisu @viYu. 1/1 karananti cettha tathapavattassa saddassa attho adhippeto tassa @pavattihetubhavato. atthappayutto hi saddappayogo. anukarananti esoeva parehi tatha @vuccamano. sahadhammiko vadanuvadoti parehi vuttakaranehi sakarano hutva tumhakam @vado va tato param tassa anuvado va koci appamattakopi vinnuhi garahitabbam thanam @karanam na agacchati. idam vuttam hoti:- kim sabbakarenapi tava vade garayham karanam @natthiti. anabbhakkhatukamati na abhutena vattukama. atthi sihapariyayotiadinam @attho veranjakande agatanayeneva veditabbo. (1/1 abhi. vi. 35/720/360) @2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. santhambhanatthaya 4 cha.Ma. tampi so @5 Ma.na patikkamissati, cha.na patikkamissatiti ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

Manneyyasiti pubbe dasapi visatipi satthipi jane agate disva natthiti avatva desi, idani mam saranam gatakaranamatteneva ma imesam deyyadhammam upacchindi. Sampattananhi databbamevati ovadi. Sutametam 1- bhanteti kuto sutanti? niganthanam santika. Te kira kulagharesu evam pakasenti "mayam yassa kassaci sampattassa databbanti vadama, samano pana gotamo `mayhameva danam databbam na annesam, mayhameva savakanam databbam, na annesam savakanam, mayhameva dinnam mahapphalam, na annesam, mayhameva savakanam dinnam mahapphalam, na annesan'ti evam vadati"ti. Tam sandhaya ayam "sutametan"ti aha. Anupubbikathanti 2- dananantaram silam, silanantaram saggam, sagganantaram magganti evam anupatipatiya katham. Tattha danakathanti idam danam nama sukhanam nidanam, sampattinam mulam, bhoganam patittha, visamagatassa tanam lenam gati parayanam, idhalokaparalokesu danasadiso avassayo patittha arammanam tanam lenam gati parayanam natthi. Idanhi avassayatthena ratanamayasihasanasadisam, patitthanatthena mahapathavisadisam, alambanatthena alambanarajjusadisam. Idanhi dukkhanittharanatthena nava, samassasanatthena sangamasuro, bhayaparittanatthena susankhatanagaram, maccheramaladihi anupalittatthena padumam, nesam niddahanatthena 3- aggi, durasadatthena asiviso, asantasanatthena siho, balavantatthena hatthi, abhimangalasammatatthena setavasabho, khemantabhumisampapanatthena valahako assaraja. Danannametam maya gatamatto mayheso vamso, maya dasaparamiyo purentena velamamahayanno mahagovinda- mahayanno mahasudassanamahayanno vessantaramahayannoti anekamahayanna pavattita, sasabhutena jalite aggikkhandhe attanam niyyadentena sampattayacakanam cittam gahitam. @Footnote: 1 cha.Ma. sutam metam 2 Si. anupubbikathanti, Ma. anupubbakathanti, cha. anupubbim @kathanti 3 cha.Ma. tesam nidahanatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

Dananhi loke sakkasampattim deti marasampattim brahmasampattim cakkavattisampattim savakaparaminanam paccekabodhinanam abhisambodhinanam detiti evamadidanagunapatisamyuttakatham. Yasma pana danam dadanto silam samadatum sakkoti, tasma tadanantaram silakatham kathesi. Silakathanti silam nametam avassayo patittha arammanam tanam lenam gati parayanam. Silam nametam mama vamso, aham sankhapalanagarajakale bhuridatta- nagarajakale campeyyanagarajakale silavanagarajakale 1- matuposakahatthirajakale chaddantahatthirajakaleti anantesu attabhavesu silam paripuresim. Idhalokaparaloka- sampattinanhi silasadiso avassayo patittha arammanam tanam lenam gati parayanam natthi, silalankarasadiso alankaro natthi, silapupphasadisam puppham natthi, silagandha- sadiso gandho natthi. Silalankarena hi alankatam silagandhanulittam sadevakopi loko olokento tittim na gacchatiti evamadisilagunapatisamyuttakatham. "idam pana silam nissaya ayam saggo labbhati"ti dassetum silanantaram saggakatham kathesi. Saggakathanti "ayam saggo nama ittho kanto manapo, niccamettha kila, niccam sampattiyo labbhanti, catummaharajika deva navutivassasahassani 2- dibbasukham dibbasampattim anubhavanti, tavatimsa tisso ca vassakotiyo satthi ca vassasata- sahassani"ti evamadisaggagunapatisamyuttakatham. Saggasampattim kathayantanam hi buddhanam mukham nappahoti. Vuttampi cetam "anekapariyayenapi kho aham bhikkhave saggakatham katheyyan"tiadi. 3- Evam saggakathaya palobhetva pana hatthim alankaritva tassa sondam chindanto viya "ayampi saggo anicco adhuvo, na ettha chandarago kattabbo"ti dassanattham "appassada kama bahudukkha bahupayasa, adinavo ettha @Footnote: 1 cha.Ma. silavarajakale 2 cha.Ma. navutivassasatasahassani @3 Ma.u. 14/250-1/218-9 (atthato samanam)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

Bhiyyo"tiadina 1- nayena kamanam adinavam okaram sankilesam kathesi. Tattha adinavoti doso. Okaroti avakaro lamakabhavo. Sankilesoti tehi sattanam samsare sankilissanam. Yathaha "sankilissanti vata bho satta"ti. 2- Evam kamadinavena tajjetva nekkhamme anisamsam pakasesi. kallacittanti arogacittam. samukkamsikati samam ukkamsika attanayeva uddharitva gahita, sayambhunanena dittha asadharana annesanti attho. Ka pana sati? ariyasaccadesana. Tenevaha dukkham samudayam nirodham magganti. Virajam vitamalanti ragarajadinam abhava virajam, ragamaladinam vigatatta vitamalam. Dhammacakkhunti idha sotapattimaggo adhippeto. Tassa uppattiakaradassanattham yankinci samudayadhammam sabbantam nirodhadhammanti aha. Tanhi nirodham arammanam katva kiccavasenaeva sabbasankhatam pativijjhantam uppajjati. 3- Dittho ariyasaccadhammo etenati ditthadhammo. Esa nayo sesapadesupi. 4- Tinna vicikiccha anenati tinnavicikiccho. Vigata kathamkatha assati vigatakathamkatho. Vesarajjam 5- pattoti vesarajjappatto. Kattha? satthu sasane. Nassa paro paccayo, Na param saddhaya ettha vattatiti aparappaccayo. Pavattamamsanti pakatiya pavattakappiyamamsam mulam gahetva antarapane pariyesahiti adhippayo. Sambahula niganthati pancasatamatta nigantha. Thulam pasunti thulam mahasariram gokannamahimsasukarasankhatam pasum. Uddissakatanti attanam uddisitva katam, maritanti attho. Paticcakammanti svayam etam mamsam paticca tam panavadhakammam phusati. Tanhi akusalam upaddham dayakassa, upaddham patiggahakassa hotiti nesam laddhi. Aparo nayo:- paticcakammanti attanam paticcakatam. athava paticcakammanti nimitta- kammassetam adhivacanam, paticcakammam ettha atthiti mamsampi paticcakammanti vuttam. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/235/198 alagaddupamasutta, Ma.Ma. 13/42/29 kamadinavakatha @2 Ma.Ma. 13/351/335 angulimalasutta 3 su.vi. 1/298/250, Si. saccasankhatam patipadam @patipajjati 4 cha.Ma. sesesupi 5 cha.Ma. visarajjam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

Upakannaketi kannamule. Alanti patikkhepavacanam hetam, 1- kim iminati attho. Na ca paneteti ete ayasmanto digharattam avannakama hutva avannam bhasantapi abbhacikkhanta na jiranti 2- abbhakkhanassa antam na gacchantiti attho. Athava lajjanatthena idam jirantiti 3- padam datthabbam. Na lajjantiti attho.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 16 page 229-238. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=16&A=5124&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=5124&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=102              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=3659              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=3886              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=3886              Contents of The Tipitaka Volume 22 http://84000.org/tipitaka/read/?index_23

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]